လံာ်စီဆှံ ဆီတလဲ ပတၢ်အိၣ်မူ
လၢညါယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်
အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အနံၣ် ၁၉၇၄
ထံကီၢ်လၢ အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အလီၢ် ကၠၢမနံၣ် ဒံၣ်မိၣ်ခြဲးထ့း ရံၣ်ဖၢဘလံး
အဂ့ၢ်အကျိၤ လၢညါယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်
ယတၢ်အိၣ်မူလၢညါ
ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ သဝီတဖျၢၣ်လၢအအိၣ်လၢ ဆဲးစိၤနံၤတၢ်လီၢ် ဒီးတၢ်လီၢ်န့ၣ်အိၣ်လၢ ကီၢ်ကၠၢမနံၣ် ဒံၣ်မိၣ်ခြဲးထ့း ရံၣ်ဖၢဘလံး (GDR) အပူၤလီၤ. ယအိၣ်ဘၣ်ဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ အပှဲၤဒီး တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးတၢ်ကဟုကယာ်. ဒီးယမိၢ်ယပၢ်န့ၣ် သိၣ်လိယၤလၢ ယကအိၣ်ဒီး လုၢ်လၢ်သကဲးပဝာ်လၢအဂ့ၤတဖၣ်. GDR န့ၣ်အိၣ်လၢ ခီၣ်မၠူနံး (Communist) တၢ်လီၢ်အဃိ ပှၤလၢအအိၣ်ဖဲ ဆဲးစိၤနံၤတၢ်လီၢ် အါတက့ၢ်န့ၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်ဘၣ်. ယၤစ့ၢ်ကီး ယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်. စးထီၣ်လၢ ယနီၢ်ဆံးခါ တုၤလၢ ယသးအိၣ် ၁၈ နံၣ်န့ၣ် ယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ် ဒီးယဆီၣ်ထွဲဝဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ သပှၢ်တၢၢ်.
ယအဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲး ကအိၣ်ဘၣ် အပတီၢ် ဒ်သိးသိးအဃိ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ ဒီးယဆိကမိၣ်လၢ ပှၤကဘၣ် နီၤလီၤ တၢ်ဖိတၢ်လံၤ ပှဲၤပှဲၤသိး. ထဲန့ၣ်မး ပှၤကဲဒိၣ်တလၢ ဒီးပှၤဖှီၣ်တလၢ တအိၣ်လၢၤဘၣ်. အဃိ ယနုာ်လီၤမၤသကိးတၢ်ဒီး ခီၣ်မၠူနံး သးစၢ်ကရၢ. ဖဲယအိၣ် ၁၄ နံၣ်အခါ ယမၤတၢ်လၢ န့ဆၢၣ်ခိၣ်ဃၢၤတကပၤ ဒ်သိး ပှၤကသူကဒါက့ၤ စးခိလၢ ပှၤတၢၤကွံာ်အီၤတဖၣ်. အီအပှၤသဝီဖိ ဖဲန့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး ယတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဒိၣ်မး အဃိ ပှၤခိၣ်ပှၤနၢ် ဖဲန့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်ယၤခိၣ်ဖးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ယသးစၢ်ဒံးလီၤ, ဘၣ်ဆၣ် ယရ့ဘၣ်ဒီး GDR အပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်. ယဆိကမိၣ်လၢ ယတၢ်အိၣ်မူ အတၢ်ပညိၣ်န့ၣ် ဂ့ၤမး ဒီးခါဆူညါန့ၣ် ယတၢ်အိၣ်မူ ကလဲၤအသးဂ့ၤဂ့ၤလီၤ.
ဘၣ်ဆၣ် သတူၢ်ကလာ်န့ၣ် တၢ်လဲၤကမၣ်အသးလၢာ်ပျီ. ဖဲ ၁၉၈၉ န့ၣ် ဝ့ၢ်ဘၤလ့ၤ အတၢ်ဒူၣ်လီၤပှီၢ်အဃိ ခီၣ်မၠူနံး ထံကီၢ်လၢ အဖီၣ်လိာ်သးစု လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ယူရပၤ မုၢ်ထီၣ်တခီ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤစ့ၢ်ကီး ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ. တၢ်လၢအမၤဖုးယသးန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ် တခါဝံၤတခါ ဒီးယသ့ၣ်ညါထီၣ်ဘၣ်လၢ ကီၢ် GDR အပူၤန့ၣ် တၢ်တတီတလိၤ အိၣ်ပာ်စၢၤလၢ အခီၣ်ထံးခါလံၤလံၤ. အဒိ, ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ပှၤလၢအတဆီၣ်ထွဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဘၣ်န့ၣ် ပှၤကွၢ်တလီၤအဝဲသ့ၣ်. ယဆိကမိၣ်လၢ ပှၤခီၣ်မၠူနံးဖိန့ၣ် ပာ်ပှၤတပတီၢ်ဃီဒၢး. တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်အံၤန့ၣ် တလီၤနာ်နီတစဲးဘၣ်. ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ် အတဂ့ၤဒ်သိးဒီး ယဆိမိၣ်ပာ်စၢၤအီၤမၢၤ. တၢ်တခါအံၤ ကဲထီၣ်တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ လၢယဂီၢ် သပှၢ်တၢၢ်.
အဃိ ယသးစၢၢ်ဆၢက့ၤလၢ တၢ်ဒ့တၢ်အူဒီး တၢ်ဆွဲတၢ်ဂီၤတခီ. အဃိ ယလဲၤထီၣ်ကၠိလၢ ပှၤသိၣ်လိ တၢ်ဒ့တၢ်အူအလီၢ် ဒီးယမုၢ်လၢ်လၢ ယကလဲၤထီၣ်ဘၣ်လၢ ဖၠၣ်စိမိၤကၠိ. ဒီးယတိာ်ပာ်လၢ ယကမၤတၢ်ဒ် ပှၤဒ့တၢ်အူတၢ်ဖိ ဒီးပှၤဆွဲတၢ်ဂီၤဖိတဂၤအသိး. တကးဒံးဘၣ် ယပာ်တ့ၢ်ကွံာ် လုၢ်လၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးယၤ လၢယနီၢ်ဆံးခါတဖၣ်. တဘျီအံၤ အိၣ်ဒၣ် ယလူၤတၢ်မုာ်တၢ်ပၠီၣ်, ယသးအါဒီး ယပာ်တၢ်အဲၣ်တီ တဘျီဃီဒီး ပိာ်မုၣ်အါဂၤ. ယဒ့တၢ်အူတၢ်, ယဆွဲတၢ်ဂီၤ ဒီးယလူၤဘၣ်ယသး သနာ်က့ အတမၤလီၤစှၤ ယတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ နီတစဲးဘၣ်. တၢ်ဂီၤလၢ ယဆွဲအီၤတဖၣ်န့ၣ် ဖျါလၢ ယအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ပျံၤသးဖုး ဒီးယဆိကမိၣ်လၢ ခါဆူညါန့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒ်လဲၣ် ဒီးတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် အိၣ်ဒ်အံၤလီၤဧါ.
လၢခံဖဲယသ့ၣ်ညါထီၣ် တၢ်စံးဆၢအခါ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး. ဘၣ်တဟါလၢကၠိန့ၣ် ပဝဲပှၤကၠိဖိတဖၣ် ပဆ့ၣ်နီၤတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကမၤအသး ခါဆူညါအဂ့ၢ်. လၢပှၤကၠိဖိအကျါတဂၤ မဲဒံၤ * န့ၣ်ကဲဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး ဒီးအဝဲဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤ တၢ်တခါဂ့ၤမး. အတဲဝဲလၢ “အၤဒြ့ယဲၤ(စ်) နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ တၢ်စံးဆၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်မူ ဒီးခါဆူညါအဂ့ၢ်န့ၣ် နကဘၣ် ဃုသ့ၣ်ညါ လံာ်စီဆှံ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးသၢၤ.”
တၢ်လၢအတဲဝဲန့ၣ် ယတနာ်ခဲလၢာ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံတဲဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ် ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ. မဲဒံၤ မၢယဖး ဒၤနံးယ့လး အဆၢဒိၣ် ၂ ဒီးတၢ်လၢယဖးအီၤန့ၣ် ယဖုးဘၣ်ယသးညါ. ဝံအတၢ်စံးပာ်အံၤ တဲဖျါထီၣ် တၢ်ပၢတၢ်ပြး တခါဘၣ်တခါလၢ အဒိၣ်စိလၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ဒီးကပၢတၢ် လီၤတုၤလၢ ပစိၤခဲအံၤ. တကးဒံးဘၣ် မဲဒံၤ ဒုးနဲၣ်ပၠးယၤ လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ်တဖၣ် လၢဘၣ်ဃးဒီး ခါဆူညါအဂ့ၢ်. ဒီးယထံၣ်န့ၢ်ဝဲ ယတၢ်သံကွၢ်တဖၣ် အတၢ်စံးဆၢ. ဘၣ်ဆၣ် ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ မတဂၤကွဲးဝဲ ဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ်အံၤလဲၣ်, ဒီးပှၤလၢအတဲဆိပာ် ခါဆူညါအဂ့ၢ် ဘၣ်လီၤတံၢ်ထဲအံၤတဂၤန့ၣ် ကမ့ၢ်မတဂၤလဲၣ်, အဃိ မ့ၢ်ကစၢ်ယွၤ အိၣ်အနီၢ်ကီၢ်ဟီဧါ.
လံာ်စီဆှံ ဆီတလဲယတၢ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်
ဘၣ်တနံၤ မဲဒံၤရဲၣ်ကျဲၤဝဲလၢ ယကတဲသကိးတၢ်ဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးဒီမါဝၤခံဂၤ လၢအမ့ၢ် ဟိးဒီးအဲၤကၠဲလံခး ဒီးအဝဲသ့ၣ် ခံဂၤန့ၣ် မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကနၢ်ပၢၢ်အါထီၣ် ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါအဂီၢ်. ယသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢ အသူဝဲ ကစၢ်ယဟိဝၤယွၤအမံၤ ထီဘိန့ၣ် အိၣ်ဒၣ်ထဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး တဒူၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၃:၁၈; မးသဲ ၆:၉) ယမၤလိဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူး. စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၉ တဲဝဲလၢ “ပှၤလၢ အမုၢ်လၢ်တၢ်လၢယွၤန့ၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်သါထံဧိၤကီၢ်ဧိၤလီၤ.” ပှၤလၢအအိၣ်မူမၤထွဲ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဘျၢလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မူအထူယိာ် သ့ဝဲကိးဂၤဒဲး. အဃိ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဒိၣ်မး.
ဘၣ်ဆၣ် ယကဆီတလဲ ယတၢ်အိၣ်မူ ဒီးယကမၤထွဲ တၢ်လၢယမၤလိဘၣ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤအဂီၢ်န့ၣ် တညီဝဲ ထီဘိဘၣ်. ယကဲပှၤဒ့တၢ်အူတၢ်ဖိ ဒီးပှၤဆွဲတၢ်ဂီၤလၢ အဖျိးစိအဃိ ယပာ်ထီၣ်ထီယသး. အဃိ အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ယကဘၣ်ဆီၣ်လီၤယသး. တကးဒံးဘၣ် ယကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် လုၢ်လၢ်လၢ အတဂ့ၤဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် တညီလၢယဂီၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဝံသးစူၤ, တၢ်သးကညီၤ ဒီးနၢ်ပၢၢ်ဝဲ ပှၤလၢအဂုာ်ကျဲးစၢး အိၣ်မူမၤထွဲဒ် လံာ်စီဆှံ အတၢ်သိၣ်လိအသိးတဖၣ် အဃိ ယသးခုစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မး.
စးထီၣ်လၢ ယနီၣ်ဆံးအခါ တုၤလၢ ယအိၣ် ၁၈ နံၣ်န့ၣ် ယဆီၣ်ထွဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒီးယတနာ်လၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲန့ၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ ဒီးတုၤခဲအံၤန့ၣ် လံာ်စီဆှံ ဆီတလဲ ယတၢ်အိၣ်မူ. အဃိ တၢ်လၢယမၤလိဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဘၣ်ဃးဒီး ခါဆူညါန့ၣ် ကလီၤမၢ် ဒီးမၤစၢၤယၤ ဒ်သိး ယကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခုနီၢ်ကီၢ် လၢယတၢ်အိၣ်မူပူၤ. ဖဲ ၁၉၉၃ န့ၣ် ယဒိးဘျၢထံ ဒ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သးတဂၤ. ဒီးဖဲ ၂၀၀၀ န့ၣ် ယဖျီသးဒီး ထဘံၤသး လၢအမ့ၢ် ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်ကဒဲကဒဲ လၢအသးဆူၣ်တဂၤ. ဒီးပဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဆၢကတီၢ်အါမးလၢ ပကမၤစၢၤ ပှၤဂၤလၢ ကသ့ၣ်ညါထီၣ်လံာ်စီဆှံအဂီၢ်. ဖဲန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပှၤအါဂၤလၢ အဆီၣ်ထွဲ ခီၣ်မၠူနံး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ ဒီးတနာ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ် ယတၢ်အိၣ်သးလၢ အပူၤကွံာ်လၢညါ. ဒီးယမၤစၢၤဘၣ် အဝဲသ့ၣ် လၢကသ့ၣ်ညါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ အဃိ ယသူၣ်မံသးမုာ်ဒိၣ်မး.
ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်ဒ်လဲၣ်
ဖဲယစးထီၣ် ရ့လိာ်ဘၣ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤပှၤအုၣ်သးအခါ ယမိယပါ အသးတမုာ် နီတစဲးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံ အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဝဲလၢ ယရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သးအဃိ ယတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် ဂ့ၤထီၣ်ဝဲ. ဒီးခဲအံၤ အဝဲသ့ၣ် ဖးလံာ်စီဆှံ ဒီးထီၣ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်မး.
ယၤဒီးယမါ ထဘံၤသးန့ၣ် ပမၤထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ နီၢ်ဒီမါဝၤအဂီၢ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. အဒိ, ပမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ နီၢ်ဒီမါဝၤ ကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သးတီ အဃိ ပတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် ဂၢၢ်ကျၢၤဝဲ ဒီးပပှဲၤဒီး တၢ်သးခု တုၤခဲခဲအံၤလီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၄.
ယတပျံၤတၢ်လၢၤဘၣ် ဒီးယတဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ ခါဆူညါအဂီၢ်လၢၤဘၣ်. ပှၤလၢအစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ် ဒ်သိးဒီးယၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ဒ်ယဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ် ဒီးပဟံၣ်ဖိဃီဖိ တဒူၣ်အံၤ ပအိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိးနီၢ်နီၢ် ဒီးပရ့လိာ်ပသးဂ့ၤဂ့ၤ ဒီးပတကွၢ် ဒိၣ်ဆံးအါစှၤလိာ်သးဘၣ်. အဃိ တၢ်လၢယလီကီအီၤလၢ ယတၢ်အိၣ်မူပူၤန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလံ.
^ လံာ်အဆၢ. 12 ပှၤမံၤဘၣ်တၢ်ဆီတလဲအီၤ.