1. Nso ye nso ke Jehovah ọnọ nnyịn?

JEHOVAH okobot nnyịn ke ata utịbe utịbe usụn̄. Enye anam nnyịn ikeme ndikere n̄kpọ, ndien emi esin̄wam nnyịn ifiọk nte ikpọkọkde mfịna nnyịn inyụn̄ itie ikere se iduakde ndinam. (N̄ke 2:11) Enye ọnọ nnyịn odudu man ikeme ndinam se iduakde. (Phil. 2:13) Enye ọnọ nnyịn ubieresịt n̄ko, kpa n̄kpọ emi esin̄wamde nnyịn ikeme ndifiọk eti ye idiọk. Ubieresịt ekeme ndin̄wam nnyịn ikûnam se idiọkde, inyụn̄ ikabade esịt ke ini inamde idiọk.—Rome 2:15.

2. Nso ke Jehovah oyom nnyịn ida mme n̄kpọ oro enye ọnọde nnyịn inam?

² Jehovah oyom nnyịn ida se enye ọnọde nnyịn emi inam se ifọnde. Ntak emi enye oyomde inam emi? Ntak edi ke enye ama nnyịn, onyụn̄ ọdiọn̄ọ ke edieke idade se imọ inọde nnyịn emi inam nti n̄kpọ, iyokop inemesịt. Jehovah etịn̄ ediwak ini ke Bible ete yak ida mme enọ emi inam nti n̄kpọ. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn ikot ntem ke N̄wed Abasi Usem Hebrew ite: “N̄kọkibuot  owo nsịnifịk itreke ndinyene ufọn,” ye “nam kpukpru se ubọk fo okụtde ndinam ke ofụri odudu fo.” (N̄ke 21:5; Eccl. 9:10) Ẹdọhọ nnyịn ntem ke N̄wed Abasi Usem Greek ete: “Adan̄a nte inyenede ifet, ẹyak nnyịn inam se ifọnde inọ kpukpru owo,” ye “adan̄a nte mbufo owo kiet kiet ẹbọde enọ, ẹda emi ẹnam n̄kpọ ẹnọ kiet eken.” (Gal. 6:10; 1 Pet. 4:10) Emi owụt ke Jehovah oyom nnyịn inam n̄kpọ emi edifọnde ye nnyịn ye mbon en̄wen.

3. Nso ke nnyịn mîkemeke ndinam?

³ Jehovah ọdiọn̄ọ ke enyene ndusụk n̄kpọ emi nnyịn mîkemeke ndinam. Enye ọdiọn̄ọ ke nnyịn inyeneke odudu nditre idiọkn̄kpọ ye n̄kpa, ke nnyịn idinyụn̄ ikemeke ndinyịk mbon en̄wen ẹdu uwem nte nnyịn iyomde, sia kpukpru owo ẹnyene ifụre ndimek se mmọ ẹdinamde. (1 Ndi. 8:46) Ndien ọkpọkọm nnyịn ifiọk n̄kpọ didie, nnyịn idifiọkke n̄kpọ nte Jehovah.—Isa. 55:9.

4. Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

⁴ Ọfọn iyak Jehovah ada nnyịn usụn̄ kpukpru ini, inịm ke enye ayan̄wam nnyịn, onyụn̄ anam se nnyịn mîkemeke ndinam ọnọ nnyịn. Kpa ye oro, oyom inam ofụri se ikemede man ikọk mfịna nnyịn inyụn̄ in̄wam mbon en̄wen. (Kot Psalm 37:3.) Man ikeme ndinam emi, oyom ‘ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ inam se ifọnde.’ Ẹyak ise nte ikemede ndikpebe Noah, David, ye ikọt Abasi eken oro ẹkebuọtde idem ye Jehovah, ẹnyụn̄ ẹnamde se mmọ ẹkekemede man ẹkọk mfịna mmọ. Iyokụt ke mmọ ẹma ẹfiọk mme n̄kpọ emi mmọ ẹkekemede ndinam ye mme n̄kpọ emi mmọ mîkekemeke ndinam.

5. Ererimbot eyo Noah eketie didie?

⁵ Noah okodu uwem ke ererimbot oro ‘afai ye oburobụt ido ọkọyọhọde.’ (Gen. 6:4, 9-13) Enye ama ọfiọk ke Jehovah oyosobo idiọk ererimbot oro. Kpa ye oro, anaedi oburobụt n̄kpọ oro mme owo ẹkesinamde, ama esifịna Noah. Noah ama ọfiọk ke enyene mme n̄kpọ emi imọ ikemede ndinam ye mme n̄kpọ emi imọ mîdikemeke ndinam.

6, 7. (a) Nso ke Noah mîkekemeke ndinam? (b) Didie ke nnyịn inyụn̄ itie nte Noah?

⁶ Se Noah mîkekemeke ndinam: Okposụkedi emi Noah ekesịnde idem ọkwọrọ ikọ ọnọ mbon eyo esie ete ke Jehovah  ọmọn̄ osobo mme idiọkowo, enye ikekemeke ndinyịk mme idiọkowo oro ẹnyịme se enye ọkọkwọrọde. Enye ikonyụn̄ ikemeke ndinam Ukwọ ọsọp edi akan nte ekpedide. Edi enye ama enịm ke Jehovah iditreke-tre ndisobo mme idiọkowo ke nnennen ini oro enye ekenịmde.—Gen. 6:17.

⁷ Nnyịn n̄ko idu uwem ke ererimbot oro ọdiọkde etieti, imonyụn̄ idiọn̄ọ ke Jehovah ọn̄wọn̄ọ ndisobo ererimbot emi. (1 John 2:17) Nnyịn n̄ko ikemeke ndinyịk mme owo ẹnyịme “eti mbụk obio ubọn̄” emi ikwọrọde, inyụn̄ inyeneke se ikemede ndinam man “akwa ukụt” ọsọsọp ọtọn̄ọ. (Matt. 24:14, 21) Ana inen̄ede ibuọt idem ye Jehovah nte Noah ọkọbuọtde, inyụn̄ inịm ke Jehovah ọmọn̄ ososobo idiọk ererimbot emi ke mîbịghike. (Ps. 37:10, 11) Nnyịn imenen̄ede inịm ke usen oro Jehovah ekenịmde ndisobo ererimbot emi idibehe.—Hab. 2:3.

8. Nso ke Noah ekesịn idem anam? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁸ Se Noah ekekemede ndinam: Utu ke Noah ndikayak idem emem enye ke ntak se enye mîkekemeke ndinam, enye ama esịn idem anam se enye ekekemede. Sia Noah ekedide “ọkwọrọ edinen ido,” enye ama aka iso ọkwọrọ ikọ ọnọ mbon eyo esie ete ke Jehovah ọmọn̄ osobo mme idiọkowo. (2 Pet. 2:5) Emi ama an̄wam Noah etetịm ọbuọt idem ke Jehovah. Ke adianade ye ndikwọrọ ikọ, enye ama ọkọn̄ ubom oro Jehovah ọkọdọhọde enye ọkọn̄.—Kot Mme Hebrew 11:7.

9. Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe Noah?

⁹ Ukem nte Noah, nnyịn imenyene “ekese ndinam ke utom Ọbọn̄.” (1 Cor. 15:58) Utom emi esịne ndibọp nnyụn̄ nse mban̄a mme itie emi isisopde idem ituak ibuot inọ Jehovah, ndin̄wam ke ini mbono circuit ye akamba mbono, ndinyụn̄ ntiene nnam utom ke n̄kọk itieutom, m̀mê ke itie ukabade n̄wed emi mîdụhe ke n̄kọk itieutom. Ata akpan utom oro isịnde idem inam edi utom ukwọrọikọ. Utom emi esinam itetịm inịm ke Jehovah ayanam se enye ọn̄wọn̄ọde. Eyenete an̄wan kiet ọkọdọhọ ete: “Ke ini nsitịn̄de mme edidiọn̄ oro idibọde ke Obio Ubọn̄ Abasi nnọ mme owo, mmesikụt ke mmọ inyeneke idotenyịn ndomokiet, inyụn̄ inịmke ke mfịna mmimọ oyokụre usen kiet.” Ndikwọrọ ikọ anam nnyịn itetịm inịm ke Abasi ayanam se enye ọn̄wọn̄ọde, onyụn̄  an̄wam nnyịn ikûkpa mba ndifehe mbuba uwem emi nsịm utịt.—1 Cor. 9:24.

10. Tịn̄ idiọkn̄kpọ emi David akanamde.

¹⁰ Jehovah ọkọdọhọ ke Edidem David edi “owo emi ekemde esịt” ye imọ. (Utom 13:22) David ama ọbuọt idem ye Jehovah ke ofụri eyo uwem esie. Edi isan̄ kiet, enye ama anam akwa idiọkn̄kpọ. Enye ama esịn efịbe ye Bath-sheba. Se ikọdiọkde-diọk ikan edi ke enye ama odiomi ete ẹwot Uriah ebe Bath-sheba ke ekọn̄, man enye edịp idiọkn̄kpọ esie. David akakam ọnọ Uriah leta oro enye ekewetde ete ẹsịn Uriah ke iso ekọn̄, man ẹwot enye. (2 Sam. 11:1-21) Edi idiọkn̄kpọ David ama osụk ayarade. (Mark 4:22) David akanam n̄kpọ didie ke ini idiọkn̄kpọ esie akayararede?

11, 12. (a) Nso ke David mîkekemeke ndinam ke enye ama akanam idiọkn̄kpọ? (b) Nso ke Jehovah edinam ọnọ nnyịn edieke ikabarede esịt?

¹¹ Se David mîkekemeke ndinam: David ikekemeke ndinen̄ede se ima ikakwan̄a. Enye ikonyụn̄ ikemeke ndifehe mbọhọ utịp idiọkn̄kpọ esie. Enye ama ọbọ utịp idiọkn̄kpọ esie tutu esịm usen emi enye akakpade. (2 Sam. 12:10-12, 14) Ntem, ama oyom enye ọbuọt idem ye Jehovah. Akana enye enịm ke edieke imọ ikabarede esịt, ke Jehovah eyefen ọnọ imọ onyụn̄ an̄wam imọ iyọ afanikọn̄ oro esịmde imọ ke ntak idiọkn̄kpọ imọ.

¹² Kpukpru nnyịn imesinam idiọkn̄kpọ, sia nnyịn ifọnke ima. Ndusụk ndudue oro isinamde ẹdiọk ẹkan ndusụk. Enyene ndusụk ndudue emi nnyịn mîkemeke ndifehe mbọhọ utịp esie, ntre ana idọk se ikọtọde. (Gal. 6:7) Edi imenen̄ede inịm ke edieke ikabarede esịt, Jehovah ayan̄wam nnyịn ke ini afanikọn̄, idem ọkpọkọm afanikọn̄ emi esịm nnyịn ke ntak ndudue nnyịn.—Kot Isaiah 1:18, 19; Utom 3:19.

13. David akasan̄a didie afiak edi ufan Jehovah?

¹³ Se David ekekemede ndinam: David ama ayak Jehovah an̄wam enye afiak edi ufan esie. Usụn̄ kiet emi enye akanamde emi ekedi ndinyịme item oro Jehovah ọkọdọn̄de prọfet Nathan ọkọnọ enye. (2 Sam. 12:13) David ama ọbọn̄ akam n̄ko ọnọ Jehovah, ayarade idiọkn̄kpọ esie, eben̄e Jehovah efen ọnọ imọ onyụn̄ atua imọ mbọm. (Ps. 51:1-17) Utu ke ndikayak esịt aka iso amia enye ufen, enye ama ekpep n̄kpọ oto idiọkn̄kpọ oro enye akanamde. Enye ikafiakke inam utọ ikpọ idiọkn̄kpọ oro aba. Enye ama aka iso ọbuọt idem ye Jehovah tutu enye akpa, Jehovah ikonyụn̄ ifreke nte enye ọkọbuọtde idem ye imọ.—Heb. 11:32-34.

14. Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe David?

¹⁴ Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe David? Edieke inamde akwa idiọkn̄kpọ, ọfọn inen̄ede ikabade esịt inyụn̄ ikpe Jehovah ubọk efen ọnọ nnyin. Ana iyarade idiọkn̄kpọ nnyịn inọ enye. (1 John 1:9) Ana ika ibịne mbiowo n̄ko man mmọ ẹn̄wam nnyịn ifiak idi ufan Jehovah. (Kot James 5:14-16.) Ke ini iyakde Jehovah an̄wam nnyịn, nnyịn iwụt ke imenịm ke enye ekeme ndifen nnọ nnyịn. Adianade do, ọfọn ikpep n̄kpọ ito ndudue nnyịn, ika iso isịn idem inam n̄kpọ Jehovah, ikûnyụn̄ iyak esịt aka iso amia nnyịn ufen ke idiọkn̄kpọ oro Jehovah ama ekefen nnyịn.—Heb. 12:12, 13.

15. Didie ke nnyịn ikeme ndikpebe Hannah?

¹⁵ Ekeme ndidi emeti ikọt Abasi eken oro ẹkebuọtde idem ye Jehovah, ẹnyụn̄ ẹnamde se mmọ ẹkekemede man ẹkọk mfịna mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, inyeneke se  Hannah ekekemede ndinam man enyene eyen. Edi enye ama ọdiọn̄ọ ke Jehovah ikpọn̄ ekeme ndidọn̄ imọ esịt, ntre enye iketreke nditiene n̄ka tent utuakibuot n̄katuak ibuot nnọ Jehovah nnyụn̄ ntịn̄ mfịna esie nnọ Jehovah ke akam. (1 Sam. 1:9-11) Ọfọn ikpebe Hannah. Ke ini idọn̄ọde, m̀mê ke ini n̄kpọ oro nnyịn mîkemeke ndinyan̄a ọwọrọde nnyịn, ọfọn itop mfịna nnyịn idori Jehovah ke idem inyụn̄ inịm ke enye ayan̄wam nnyịn. (1 Pet. 5:6, 7) Ọfọn inam se ededi oro ikemede man idia ufọn mbono esop ye ndutịm eken oro esop Abasi anamde man an̄wam nnyịn isọn̄ idem.—Heb. 10:24, 25.

16. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpebe prọfet Samuel?

¹⁶ Anie ke mme ete ye eka oro nditọ mmọ ẹma ẹketre ndinam n̄kpọ Jehovah ẹkpekpebe? Ke nditọ prọfet Samuel ẹma ẹkekponi, mmọ ikodụhe eti uwem oro ete mmọ ekekpepde mmọ. (1 Sam. 8:1-3) Sia Samuel mîkenyeneke se ekemede ndinam, enye ama ayak n̄kpọ emi esịn Jehovah ke ubọk. Edi enye ama aka iso ọbuọt idem ye Jehovah onyụn̄ anam se inemde enye esịt. (N̄ke 27:11) Se ikọwọrọde prọfet Samuel ọwọrọ ediwak mme ete ye eka mfịn. Mmọ ẹnịm ke Jehovah eben̄e idem ndidara anamidiọk oro akabarede esịt, kpa nte ete idiọk udọ akanamde. (Luke 15:20) Ana mme ete ye eka emi ẹka iso ẹsọn̄ọ ẹda ye Jehovah, sia emi ekeme ndinam nditọ mmọ ẹfiak ẹdinam n̄kpọ Jehovah.

17. Ntak emi mbụk ubuene ebeakpa eyo Jesus enen̄erede otụk nnyịn?

¹⁷ Imekeme ndikpebe n̄ko ubuene ebeakpa eyo Jesus. (Kot Luke 21:1-4.) Inyeneke se enye ekekemede ndinam mban̄a n̄wo oro ẹkesidiade ke temple (Matt. 21:12, 13); inyụn̄ inyeneke se enye ekekemede ndinam man enye okûbuene. Kpa ye oro, enye ama esịn “okudọk okụk iba” kpa “kpukpru se enye akpadade odu uwem” ke n̄kpọ usịn okụk. Ebeakpa emi ama enen̄ede ọbuọt idem ye Jehovah onyụn̄ enịm ke edieke inịmde n̄kpọ Abasi akpa, ke Abasi ọyọnọ imọ se idade idu uwem. Emi akanam enye etịp kpukpru se enye ekenyenede ọnọ ẹda ẹnam n̄kpọ Jehovah. Kpasụk ntre, edieke inịmde n̄kpọ Obio Ubọn̄ akpa, Jehovah iditreke-tre ndinọ nnyịn se idade idu uwem.—Matt. 6:33.

18. Nso ikan̄wam eyenete kiet ekeme ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Jehovah?

¹⁸ Ediwak nditọete nnyịn mfịn ẹbuọt idem ye Jehovah n̄ko ẹnyụn̄ ẹnam se mmọ ẹkemede man ẹkọk mfịna mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, Brọda Malcolm ama ọsọn̄ọ ada anam n̄kpọ Jehovah tutu esịm ini emi enye akakpade ke 2015. N̄kpọ ikememke inọ enye ye n̄wan esie ke ediwak isua oro mmọ ẹkenamde n̄kpọ Jehovah. Enye ọkọdọhọ ete: “Ndusụk ini, uwem isitiehe nte owo ekekerede. N̄kpọ ekeme ndisọn̄. Edi Jehovah esidiọn̄ mbon emi ẹberide edem ke enye.” Brọda Malcolm ọnọ nnyịn item emi: “Ben̄e Jehovah ete an̄wam fi esịn idem ke utom esie adan̄a nte ekekeme. Wụk ntịn̄enyịn ke se ekemede ndinam, kûwụk ke se mûkemeke.” *

19. (a) Ntak emi ibuotikọ isua 2017 enen̄erede ọfọn? (b) Didie ke afo edinam se ibuotikọ isua 2017 ọdọhọde?

¹⁹ Imọdiọn̄ọ ke n̄kpọ eyenen̄ede ọsọn̄ nte ererimbot emi ‘ọdiọn̄de-diọn̄ ọdiọk aka iso.’ (2 Tim. 3:1, 13) Ntre, ikpanaha iyak se ededi emi etịbede anam idem enyek nnyịn. Utu ke oro, akpana itetịm ibuọt idem ye Jehovah inyụn̄ inam se ededi oro ikemede man ikọk mfịna nnyịn. Ntak edi oro ibuotikọ isua 2017 enen̄erede ọfọn. Enye edi: “Buọt idem ye Jehovah nyụn̄ nam se ifọnde”!—Ps. 37:3.