1. Yeova atũmbie twĩ na ũtonyi wa kwĩka maũndũ meva ma ũsengy’a?

YEOVA oomba mũndũ amũnengie ũtonyi wa kwĩka maũndũ ma ũsengy’o. Atũnengie kĩlĩko kĩtonya kũtũtetheesya tũmanye ũndũ tũtonya kwĩka ĩla twĩ thĩnanĩ, na tũimanya ũndũ tũtonya kwĩvangĩĩa maũndũ. (Nth. 2:11) Nĩwatũnengie ũtonyi wa kwĩanĩsya mĩvango ĩla tweeka, na kwoou no twĩkĩe kĩthito tũkeanĩsya maũndũ maseo ala twĩvangĩĩe. (Avi. 2:13) O na atũmbie twĩ na wasya wa ngoo ũtũtetheesye kũvathũkany’a ũseo na ũthũku. Wasya ũsu nũtũsiĩĩaa tũikese kwĩlikya ũthũkunĩ, na ĩla twavĩtya nũtũtetheeasya tũkelũnga.—Alo. 2:15.

2. We Yeova endaa tũtũmĩe ũtonyi witũ ata?

² Yeova endaa tũtũmĩe nesa ũtonyi w’onthe ũla watũnengie. Nĩkĩ? Kĩtumi nũndũ nũtwendete na we mwene nĩwĩsĩ kana twatũmĩa ũtonyi witũ nesa twĩkalaa twĩ eanĩe. O na nũkindĩlĩĩle Ndetonĩ yake kana nũseo tũkatũmĩaa ũtonyi witũ nesa. Kwa ngelekany’o, Maandĩkonĩ ma Kĩevelania tũsomaa kana “mosũanĩo ma ala athingu maelete wingĩnĩ wa syĩndũ,” na kana “o ũla kw’oko kwaku kwona wa kwĩka, ĩka na vinya waku.” (Nth. 21:5; Mũta. 9:10) Namo Maandĩko ma Kĩkiliki ma Kĩklĩsto matwĩĩte kana “o  ũndũ twĩĩthĩwa na ũthei, twĩkei andũ onthe nesa,” na makasyoka makatwĩa o “ũndũ kĩla mũndũ wosie mũthĩnzĩo, thũkũmanai ene kwa ene.” (Aka. 6:10; 1 Vet. 4:10) Kwoou vai nzika kana Yeova endaa twĩke kyonthe kĩla tũtonya nĩ kana twĩtethye na tũitethya ala angĩ.

3. Nĩ maũndũ meva mũndũ ũteka?

³ O na kau Yeova nĩwendaa tũtũmĩe ũtonyi ũla watũmbie naw’o, nĩwĩsĩ ve maũndũ tũteka. Nĩwĩsĩ kana tũyĩsa kwĩvetea mawonzu maitũ, naĩ, na kĩkw’ũ. O na nĩwĩsĩ tũyĩsa kũtw’ĩĩa ala angĩ kĩla mekwĩka, nũndũ kĩla mũndũ e ũthasyo wa kũnyuva kĩla ũkwenda. (1 Asu. 8:46) O na twĩthĩwe na ũmanyi kana ũĩ wĩana ata, kĩla ĩvinda tũkeethĩawa tũilyĩ o ta syana twaelekanw’a na Yeova.—Isa. 55:9.

4. Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

⁴ Kĩla ĩvinda o na kwĩthĩwe nĩ ĩndĩĩ, twaĩlĩte kũmwĩkwatasya Yeova atũtongoesye, na aitũtw’ĩĩka na kũtũtetheesya kũla tũtetonya. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, ĩla ve na thĩna twaĩlĩte kwĩkaa kyonthe kĩla tũtonya twĩtetheesye na tũitetheesya angĩ. (Soma Savuli 37:3.) Kwa ũkuvĩ twaĩlĩte kwĩka maũndũ aa elĩ: ‘Kũmũĩkĩĩa Yeova, na kwĩka ũseo.’ Twĩ na kĩu, ekai twone twĩĩmanyĩsya kyaũ twasũanĩa ngewa ya Noa, Ndaviti, na athũkũmi angĩ ma Ngai. Asu onthe nĩmamũĩkĩĩe Yeova na nĩmeekie kĩla maĩ matonya. O tondũ tũũsoma twone, andũ asu nĩmasyaasya makamanya kĩla mataĩ matonya kwĩka na kĩla maĩ matonya kwĩka, na ĩndĩ mamanya mayosa ĩtambya yĩla yaĩlĩte.

5. Elesya ũndũ ũmwe Noa wakomanie naw’o.

⁵ Nthĩ ĩla Noa watwĩe “yausũĩte ũng’endu” na mĩkalĩle mĩthũku. (Mwa. 6:4, 9-13) Nĩweesĩ kana ĩvinda yĩkavika Yeova anange nthĩ ĩsu nthũku. Ĩndĩ o na Noa esĩ oou, ndalea kwĩthĩwa athĩnĩkaa vyũ oona andũ mayĩka maũndũ asu matoosanĩte na kwenda kwa Ngai. Ĩla kwaendie ũu, Noa nĩwamanyie kana ve maũndũ amwe waĩ atonya kwĩka na angĩ waĩ atatonya kwĩka.

6, 7. (a) Nĩ kyaũ Noa ũtaĩ atonya kwĩka? (b) Ngewa ya Noa ĩtũkonetye ata?

⁶ Kĩla Noa ũtaĩ atonya kwĩka: O na kau Noa aĩ mũĩkĩĩku wĩanĩ wake wa kũtavya andũ ũtũmane wa Yeova, ndaĩ atonya kũlasimĩthya ala athũku metĩkĩlane na ndeto  sya Yeova, na ndaĩ esa kũkalaatanga mbua ĩla yathanĩtwe. Kwoou kĩla waĩ atonya kwĩka no kũmwĩkwatya Yeova eanĩsye watho wake wa kũvetanga ala athũku, na ayĩkala ate na nzika kana Yeova akoosa ĩtambya yĩu ĩvindanĩ o yĩla yaĩlĩte.—Mwa. 6:17.

⁷ O naitũ tũtwĩe nthĩ yusũĩte ũthũku, na nĩtwĩsĩ kana Yeova aĩtye ndakalea kũmyananga. (1 Yoa. 2:17) Ĩndĩ nĩtwĩsĩ kana tũyĩsa kũlasimĩthya andũ metĩkĩle ũla ‘ũvoo mũseo wa Ũsumbĩ.’ Na vai ũndũ twĩka tũkakalaatanga ũla “thĩna mũnene.” (Mt. 24:14, 21) Kwoou twĩ na vata wa kwĩkala na mũĩkĩĩo mũlũmu o ta Noa, tũte na nzika kana o mĩtũkĩ Ngai nũkwosa ĩtambya. (Sav. 37:10, 11) Nĩtwĩsĩ nesa ki kana Yeova oona ĩvinda nĩyavika ya kwananga nthĩ ĩno nthũku, ndakaeka mũthenya o na ũmwe ũvĩtũke.—Ava. 2:3.

8. Elesya ũndũ Noa watatie mũno eke kĩla waĩ atonya kwĩka. (Sisya visa ĩthangũnĩ ya 7.)

⁸ Kĩla Noa waĩ atonya kwĩka: Noa ndaakw’a ngoo nũndũ wa kĩla ũtaĩ atonya kwĩka, vandũ va ũu atatie mũno eke kĩla waĩ atonya kwĩka. Noa nĩwatavisye andũ ũkany’o ũla wanengetwe, na aĩ mũĩkĩĩku wĩanĩ ũsu e ta “mũtavan’ya wa ũlũngalu.” (2 Vet. 2:5) Nĩtwĩsĩ kwĩka ũu nĩkwatumie ekala e na mũĩkĩĩo mũlũmu. Na eka wĩa wa kũtavany’a, nĩwatũmĩie vinya ũla waĩ naw’o vamwe na kĩlĩko kyake nĩ kana ake ngalawa ĩla Ngai wamwĩĩte nĩ ake.—Soma Aevelania 11:7.

9. Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Noa ata?

⁹ O ta Noa, nĩtũtataa ‘kũthangaa mũno wĩanĩ wa Mwĩaĩi.’ (1 Ako. 15:58) Maũndũ amwe twĩkaa wĩanĩ ũsu nĩ ta kwaka na kũtũngĩĩa kũla tũthaithĩaa, kwĩyumya tũtetheesye maũmbanonĩ manene, kana kũtethya mawĩa ala tũaĩwe ovisinĩ wa ũvonge kana ovisinĩ wa ũalyũli. Na ũndũ ũla wa vata vyũ twĩkaa nĩ kũthangaaĩa wĩa wa kũtavany’a, twĩsĩ kana wĩa ũsu nũtumaa twĩkala tũte na nzika na wĩkwatyo ũla twĩ naw’o. Mwĩĩtu-a-asa ũmwe wĩthĩĩtwe e mũĩkĩĩku aisye atĩĩ: “Ĩla watavya angĩ moathimo ala Ũsumbĩ wa Ngai ũkatũetee, nĩw’o ũmanyaa kana vai wĩkwatyo me naw’o o na ũmwe. Mo monaa vai kĩndũ kĩkesa kũmataanany’a na mathĩna moo.” Kwoou nĩ w’o kana kũtavany’a nĩkũlũlũmĩlasya wĩkwatyo ũla twĩ naw’o wa ĩvinda yũkĩte, vamwe na ũtwi witũ wa kũendeea kũsemba ũkĩlany’onĩ wa thayũ tũte kũnoa.—1 Ako. 9:24.

10. Elesya maũndũ ala mamũkwatie Ndaviti.

¹⁰ Yeova aisye kana Mũsumbĩ Ndaviti aĩ “mũndũ wendeeasya ngoo [yake].” (Meko 13:22) Ndaviti aĩ mũndũ mũĩkĩĩku. Ĩndĩ o na e mũĩkĩĩku oou, ve mavinda weekie naĩ ngito. Kwa ngelekany’o, nĩweekie ũlaalai na Mbathi-sieva. Kũthũkya maũndũ nĩwavangie Ulia, mũũme wa Mbathi-sieva, oaĩwe kaũnĩ nĩ kana naĩ ĩsu ndĩkaumĩle. O na Ndaviti anengie Ulia valũa ũla woonanĩtye ũndũ we mwene waĩle kũawa ekuĩe! (2 Sam. 11:1-21) Ĩndĩ kũvitha kwake kwaĩ kwa mana nũndũ naĩ isu syake nĩsyaumbũkie. (Mko. 4:22) Ndaviti eekie ata ĩla kwaendie ũu?

11, 12. (a) Nĩ ũndũ wĩva Ndaviti ũtaĩ atonya kwĩka amina kũvĩtya? (b) Ĩla tweelila nũndũ wa naĩ twĩkĩte, nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo kana Yeova nũkũtwĩka?

¹¹ Kĩla Ndaviti ũtaĩ atonya kwĩka: Ndaviti ndaĩ atonya kũtũnga maũndũ na ĩtina akatw’ĩka ndekĩte naĩ. Na vai ũndũ waĩ eka ndakakwatwe nĩ mathĩna ala maetiwe nĩ naĩ syake. O na mathĩna amwe mamũnyamaisye nginya ĩla wesie kũkw’a. (2 Sam. 12:10-12, 14) Kwoou aĩ na vata wa mũĩkĩĩo. Aĩ no nginya aĩkĩĩe kana nũndũ nĩwaĩ aneelila vyũ, Yeova nĩwesaa kũmũekea na aimũtetheesya omĩĩsye mathĩna asu mamũkwatie nũndũ wa naĩ syake.

¹² Ithyonthe nĩtũvĩtasya nũndũ twĩ andũ me naĩ. Mavĩtyo amwe twĩkaa nĩ maito kũte angĩ. Na mavinda angĩ vai ũndũ twĩka tũkavuta naĩ ĩla twĩkĩte. Wĩthĩaa no nginya tũmĩanĩsye na mathĩna ala makaetwe nĩ naĩ ĩsu. (Aka. 6:7) Ĩndĩ nĩtũĩkĩĩaa Ngai vyũ tũkamanya kana tweelila, akatũkwata mbau ĩvindanĩ ya mathĩna o na ethĩwa no ithyĩ twĩyĩetee mathĩna asu.—Soma Isaia 1:18, 19; Meko ma Atũmwa 3:19.

13. Ndaviti eekie ata atũngĩĩa ngwatanĩo yake na Yeova?

¹³ Kĩla Ndaviti waĩ atonya kwĩka: Ndaviti nĩwendaa kũtũngĩĩa ngwatanĩo yake na Yeova na kwoou nĩwamwĩtĩkĩlilye amũtetheesye kwĩka ũu. Ũndũ ũmwe weekie oonany’a nĩweetĩkĩlĩtye Yeova amũtetheesye waĩ kwĩtĩkĩla kũlũngwa nĩ mwathani wake, Nathani. (2 Sam. 12:13) O na ĩngĩ Ndaviti nĩwavoyie aumbũla naĩ syake na amũtavya Yeova ĩũlũ wa wendi ũla waĩ naw’o wa kuma ngoonĩ wa kũtũngĩĩa ngwatanĩo ĩla waĩ nayo vamwe nake. (Sav. 51:1-17) Ndaviti ndaaeka mĩlilo ĩmũnyite wĩthĩe ndasonga. Ĩndĩ naĩ syake nĩsyatumie evũnya kũtũ. Ndaasyoka kwĩka naĩ ngito ta isu ĩngĩ. Ĩtina wa myaka mingĩ nĩwakwie e mũĩkĩĩku, na Yeova ndakolwa o na vanini nĩ ũĩkĩĩku ũsu wa Ndaviti.—Aevl. 11:32-34.

14. Ngelekany’o ya Ndaviti yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁴ Ngelekany’o ya Ndaviti yĩtũmanyĩsya kyaũ? Twĩĩmanyĩsya kana ĩla tweeka naĩ ngito nĩtwaĩle kwĩlila kuma ngoonĩ na tũyĩtya Yeova ũekeo. No nginya tũmumbũlĩle naĩ sitũ. (1 Yoa. 1:9) O na ĩngĩ nĩtwaĩle kũmona atumĩa nĩ kana matũtetheesye kũtũngĩĩa ngwatanĩo yitũ na Yeova. (Soma Yakovo 5:14-16.) Ĩla tweetĩkĩla Yeova atũtetheesye, twĩthĩawa tũyonany’a twĩ na mũĩkĩĩo kana nũkũtũekea o tondũ ũtwathĩte. Ĩtina wa ũu nũseo tũkatata tũikasyokee mavĩtyo maitũ, na nũseo tũkaendeea kũmũthũkũma Yeova, na tũiendeea kwĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu wa ĩvinda yũkĩte.—Aevl. 12:12, 13.

15. Ngelekany’o ya Aana yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ No kwĩthĩwa ũtonya kũsũanĩa ĩũlũ wa athũkũmi angĩ ma Yeova ma tene ala mamwĩkwatisye vyũ na meeka kĩla maĩ matonya ĩla makwatiwe nĩ mawetu. Kwa ngelekany’o, Aana ndaĩ atonya kwĩminĩa thĩna ũla waĩ naw’o wa kwĩthĩwa atakwata mwana. Ĩndĩ aĩ na mũĩkĩĩo kana Yeova nũkũmũkiakisya, na kwoou nĩwaendeeie kũthaithĩa yĩla ĩeemanĩ na kũmũtulũĩla Yeova kyonthe kĩla kyaĩ ngoonĩ yake. (1 Sam. 1:9-11) Ĩsu nĩ  ngelekany’o nzeo ta kĩ! Ĩla twakwatwa nĩ mathĩna ma mwĩĩ kana o mawetu angĩ tũte na vinya wa kũmamina, nĩtwaĩle kũmwiĩa Yeova kwĩmakĩa kwitũ kw’onthe, twĩ na mũĩkĩĩo kana akatũsũvĩa. (1 Vet. 5:6, 7) O na nĩtwaĩle kwĩka kĩla tũtonya nĩ kana tũtetheke nĩ maũmbano maitũ na syĩndũ ingĩ ila ũseũvyo wa Yeova ũtũnengae.—Aevl. 10:24, 25.

16. Ngelekany’o ya Samueli ĩtonya kũmanyĩsya asyai kyaũ?

¹⁶ Nao nata ethĩwa asyai nĩ aĩkĩĩku ĩndĩ syana syoo nĩsyatiie ũla w’o? Kwasũanĩa ngelekany’o ya Samueli. Ĩla imwana syake syatw’ĩkie andũ aima ndaĩ atonya kũilasimĩthya iendeee kũatĩĩa maũndũ malũngalu ala waimanyĩĩtye. (1 Sam. 8:1-3) Aĩ no nginya aie ũndũ ũsu mokonĩ ma Yeova. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, Samueli aĩ atonya kũendeea kwĩkala e mũĩkĩĩku na aimũtanĩthya Ĩthe wake wa ĩtunĩ, Yeova. (Nth. 27:11) O na ũmũnthĩ asyai amwe Aklĩsto nĩmakwatawa nĩ ũndũ ta ũsu. Asyai asu nĩmethĩawa na mũĩkĩĩo kana o ta ũla ĩthe wa mwana kĩmaamai, Yeova nĩwĩyũmbanĩtye kũmathokya eki ma naĩ ĩla meelila mamũsyokee. (Luka 15:20) Ĩndĩ ĩvindanĩ yĩu asyai asu nĩmekĩaa kĩthito mekale malũmanĩtye na Yeova, me na wĩkwatyo wa kana ngelekany’o yoo nĩkũtetheesya syana syoo isyoke ĩĩthyanĩ.

17. Nĩkĩ ngelekany’o ya ĩla ndiwa ngya ĩkũtwĩkĩa vinya?

¹⁷ O na ĩngĩ kwasũanĩa ĩla ndiwa ngya ya ĩvinda ya Yesũ. (Soma Luka 21:1-4.) Mũndũ mũka ũsu ndaĩ esa kwĩka ũndũ akamina ũlũsani ũla watwaĩĩaw’a ĩkalũnĩ. (Mt. 21:12, 13) Na no kwĩthĩwa vate ũndũ waĩ eka akamina ũkya ũla waĩ naw’o. Ĩndĩ o na vailyĩ oou, nĩwaumisye na ngoo ya kwenda “tũwela twĩlĩ,” tũla nĩtw’o twaĩ ‘wĩkwatyo w’onthe wa thayũ ũla waĩ naw’o.’ Mũndũ mũka ũsu nĩwoonanisye kana nĩwamũĩkĩĩe Yeova na ngoo yake yonthe esĩ kana eeka maũndũ ma kĩ-veva mbee, akamwĩanĩĩsya mavata make ma kĩ-mwĩĩ. Mũĩkĩĩo ũsu wake nĩwatumie akwata mbau mũvango wa ũthaithi wa w’o ũla waĩ kw’o ĩvindanĩ yĩu. O naitũ twĩ na mũĩkĩĩo kana twamantha Ũsumbĩ mbee, Yeova akaĩkĩĩthasya nĩtwakwata kĩla twĩ na vata nakyo.—Mt. 6:33.

18. Nengane ngelekany’o ya mũthũkũmi ũmwe wa Yeova waĩ na woni waĩlĩte.

¹⁸ O ta ũu, athaithi aingĩ ma Yeova ũmũnthĩ nĩmonanĩtye kana nĩmamũĩkĩĩe Yeova kwa kwĩka kĩla matonya vandũ va kũtindĩanĩa na kĩla matatonya. Kwa ngelekany’o, sũanĩa mwana-a-asa wĩtawa Malcolm, ũla walũmanilye na Yeova nginya ĩla wakwie mwakanĩ wa 2015. Myakanĩ ĩla wathũkũmie Yeova e na kĩveti kyake, maĩ na mavinda ma kũtheka na mavinda ma kũĩa. Malcolm aisye ũũ: “Mavinda angĩ thayũ ũũ ti wa kwĩkwatw’a, na ndũmanyaa ũnĩ kwĩthi ata, na eka ũu, maũndũ nĩmesaa kweta vyũ. Ĩndĩ Yeova nũathimaa ala mamwĩkwatasya.” Kwoou we mwana-a-asa ũsu anenganie ũtao wĩva? Aisye ũũ: “Voya ũkwate mosyao maingĩ ũndũ ũtonya na wĩthĩwe na kĩthito kingĩ ũndũ vatonyeka ũthũkũminĩ wa Yeova. Ĩkaa maũndũ ala ũtonya na ndũkatindĩanĩe na ala ũtatonya.” *

19. (a) Nĩkĩ ĩandĩko yitũ ya mwaka wa 2017 nĩ ĩandĩko yaĩlĩte vyũ? (b) We mwene ũtonya kũtũmĩa ata ĩandĩko ya mwaka wa 2017?

¹⁹ Nũndũ mĩthenya ĩno ya mũminũkĩlyo ĩendeee “kwongeleka kũthũka,” no nginya twĩkalae tweteele kũkwatwa nĩ mathĩna maingangĩ. (2 Tim. 3:1, 13) Kwoou twĩ na vata mũnene vyũ kwĩ ĩvinda yĩngĩ o na yĩva wa kwĩkĩa kĩthito tũikaminwe vinya nĩ mathĩna ta asu. Twĩ na vata wa kwĩkĩa kĩthito nĩ kana tũmũĩkĩĩe Yeova mũnango na tũyĩkaa kĩla tũtonya. Kwoou ĩandĩko yĩĩ yĩnyuvĩtwe kwondũ wa mwaka wa 2017 nĩ ĩandĩko yaĩlĩte vyũ: “Mũĩkĩĩe Yeova, na ũkĩka ũseo.”—Sav. 37:3.