1, 2. Na cava e sega ni vakadonui Saula kina na Kalou? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

NI SE qai tekivu veiliutaki e Isireli makawa o Tui Saula, e turaga yalomalumalumu qai dokai. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Ni toso na gauna, e vica na ka e cakava e laurai kina nona dokadoka. Kena ivakaraitaki, a yaco bera yani e Kilikali na parofita ni Kalou o Samuela, mani sega ni vosota rawa o Saula. Era vakavakarau tiko na Filisitia mera vala kei ira na Isireli, gauna vata qori era biuti Saula na Isireli. De dua e nanuma, ‘Dodonu meu cakava vakatotolo e dua na ka.’ E mani vakacaboisoro vua na Kalou, na itavi a sega ni lesi me qarava. E rarawa sara ga o Jiova.—1 Sam. 13:5-9.

² E cudruvi Saula o Samuela ni yaco yani e Kilikali. A sega ni ciqoma o Saula na veivakadodonutaki qori, a soli ulubale, e veibeitaki qai raica vakamamada na ka e cakava. (1 Sam. 13:10-14) E tekivu sara ga mai keri nona cakava e vica na ka e vakavuna me kau tani kina vua na itutu ni veiliutaki, koya e bibi sara sa sega ni vakadonui koya o Jiova. (1 Sam. 15:22, 23) A veiliutaki vinaka o Saula ni se qai tekivu, e muri e tini vakaca nona bula.—1 Sam. 31:1-6.

3. (a) Na cava era nanuma eso me baleta na yalomalumalumu? (b) Na taro cava me saumi?

 ³ E takalevu nikua na veisisivi, levu gona era nanuma ni dodonu mera duatani mera rawaka kina. Nira cakava qori, era na rairai sega sara ga ni yalomalumalumu. Kena ivakaraitaki, e tukuna e dua e kilai levu e dau vakaraitaki ena iyaloyalo yavala, e daunipolitiki tale ga: “Sega ni noqu ivakarau ni bula na yalomalumalumu—au nuitaka ni na sega ni veisau.” Ia na cava e se bibi tiko ga kina na yalomalumalumu? Na cava na yalomalumalumu? Cava e sega ni ivakaraitaki ni yalomalumalumu? Eda na yalomalumalumu tiko ga vakacava ni basika na ituvaki dredre se nodra veivakamuai eso tale? Eda na sauma tiko e rua na taro ena ulutaga qo. Na ikatolu ni taro ena veivosakitaki ena ulutaga tarava.

4. O na vakamacalataka vakacava na dokadoka se viavialevu?

⁴ Na iVolatabu e veidutaitaka na yalomalumalumu kei na viavialevu. (Wilika Vosa Vakaibalebale 11:2.) E turaga vuku o Tevita ni kerei Jiova me “tarova na [nona] dauveiqaravi me kua ni dokadoka.” (Same 19:13) Na cava ena cakava na tamata “dokadoka”? Ena siova na ka e sega ni dodonu me qarava. Nida sucu ivalavala ca, eso na gauna eda dau dokadoka. Me vaka ga eda raica ena ivakaraitaki i Tui Saula, ke da vakamatauna meda dau vakaliuci keda ga, meda namaka tiko ni na vakaleqa noda veiwekani kei na Kalou. E tukuni ena Same 119:21 me baleti Jiova: “Oni vunauci ira na viavialevu.” Na vuna?

5. Na cava me kua kina ni raici vakamamada na dokadoka?

⁵ Na veika eda cakava ena dokadoka e ca sara ni vakatauvatani kei na so na cala eda cakava ena dela ni lecaika. Kena imatai, nida dokadoka, eda sa sega ni rokovi Jiova ni dodonu me noda Turaga Cecere. Kena ikarua, ke da sivita na iyalayala e vakatarai vei keda, eda rawa ni vakavu veisei. (Vkai. 13:10) Kena ikatolu, gauna sa kilai levu kina noda dokadoka, eda na madua se velavela. (Luke 14:8, 9) E sega ni dau tini vinaka na dokadoka. Me vaka ga e tukuni ena iVolatabu, e dodonu meda yalomalumalumu.

6, 7. Na cava na yalomalumalumu?

⁶ E vakamacalataka na iVolatabu ni yalomalumalumu e sega kina na dokadoka se viavialevu. (Fpai. 2:3) O koya e yalomalumalumu ena kila vinaka na ka e rawa ni cakava kei na ka sa rawata oti, ena sega ni cakitaka nona cala, ena ciqoma na vakatutu kei na vakasama vovou. E marautaka vakalevu o Jiova na yalomalumalumu.

⁷ Ena iVolatabu, na yalomalumalumu e dau vakaibalebaletaki ena noda kilai keda vinaka kei na ka eda sega ni qarava rawa. Ena vosa taumada ni iVolatabu, e vakabibitaka ni noda kilai keda vinaka e okati kina noda kauaitaka nodra rai eso tale.

8. Na cava eso na ivakatakilakila ni dokadoka?

⁸ Gauna cava eda dau sega kina ni yalomalumalumu? Qo e vica na ivakatakilakila meda qarauna. De dua eda sa rui kauaitaka vakasivia noda itavi. (Roma 12:16) Eda rairai cakava na ka meda qoroi kina. (1 Tim. 2:9, 10) Se da rairai tukuna na ka me caka me baleta  noda itutu, noda veikilai, se ka ga eda nanuma. (1 Kor. 4:6) Nida cakava qori, levu na gauna eda na rairai sega ni liaca nida sa dokadoka tiko.

9. Na cava era dokadoka kina eso? Tukuna na kena ivakaraitaki vakaivolatabu.

⁹ E rawa ni tekivu dokadoka e dua ke rawai ena gagadre vakayago ena dua ga na gauna lekaleka. Na noda dau nanumi keda ga, vuvu kei na noda sega ni lewa vinaka noda cudru e dau tini ena dokadoka. O ira na talanoataki ena iVolatabu me vakataki Apisalome, Usaia kei Nepukanesa era rawai ena “itovo vakayago,” qai vakadodonutaki ira o Jiova nira dokadoka.—2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Vei. 26:16-21; Tani. 5:18-21.

10. Na cava meda kua ni vakalewa kina na ka era cakava eso tale? Tukuna na ivakaraitaki vakaivolatabu.

¹⁰ E tiko eso tale na vuna era dokadoka kina eso. Meda veivosakitaka mada qo e vica na ivakaraitaki vakaivolatabu ena Vakatekivu 20:2-7 kei na Maciu 26:31-35. Vakacava erau dokadoka o Apimeleki kei Pita ena vuku ni nodrau gagadre ni ivalavala ca? Se rau sega ni namaka se lecaika sara tu ga? Eda sega ni kila na ka e tu e lomadra na tamata, e sega kina ni ka vakayalomatua se ka vakayalololoma meda lai nanuma cala na inaki e caka kina eso na ka.—Wilika Jemesa 4:12.

11. E veisemati vakacava na yalomalumalumu kei na noda kila noda itavi ena ituvatuva ni Kalou?

¹¹ Na yalomalumalumu e tekivu sara ga ena noda kila na noda itavi ena ituvatuva ni Kalou. E Kalou ni ituvatuva o Jiova, e solia kece vei keda na noda dui itavi ena loma ni nona vuvale. E duidui gona noda itavi ena ivavakoso, ia e bibi kece. Ena nona loloma soliwale, e solia yadua vei keda o Jiova na isolisoli, iyau, kaukaua se taledi. Eda rawa ni vakayagataka meda vakacaucautaki koya kina, meda vukei ira tale ga eso. (Roma 12:4-8) E lesi keda o Jiova meda dauniyau, qori e salavata mai kei na itavi, vakarokoroko kei na veinuitaki.—Wilika 1 Pita 4:10.

12, 13. Na cava meda kua kina ni kurabui ke veisau noda itavi ni toso na gauna ena ituvatuva ni Kalou?

¹² Ena sega ni dua tu ga na noda itavi ena ituvatuva i Jiova. E rawa ni veisau ni toso na gauna. Vakasamataka mada na ivakaraitaki i Jisu. A bula vata tu kei Jiova. (Vkai. 8:22) Toso na gauna a veivuke ena nodra buli eso tale na ka bula vakayalo, na lomalagi kei na vuravura, oti era buli na tamata. (Kolo. 1:16) E mani veisau nona itavi, me bula e vuravura me gonedramidrami me yacova ni uabula. (Fpai. 2:7) Ni mate vakaisoro, e lesu e lomalagi me ka bula vakayalo me Tui ni Matanitu ni Kalou ena 1914. (Iper. 2:9) Sa na voleka me veisau tale nona ilesilesi. Ni oti nona veiliutaki ena Duanaudolu na Yabaki, ena vakasuka vei Jiova na nona Matanitu, me rawa ni “ka kece ga na Kalou vei ira na tamata kece.”—1 Kor. 15:28.

¹³ Meda namaka tale ga ni toso na gauna ena veisau noda ilesilesi ena vuku ni vakatulewa eda cakava. Kena ivakaraitaki, o dawai tu e liu, ia qo o sa vakawati. O sa rairai vakaluveni tale ga. Se ni toso na yabaki, o bula rawarawa ga mo cakacaka vakaitalatala kina vakatabakidua. Na vakatulewa kece qori e salavata mai kei na itavi. Na veiveisau ni keda ituvaki ena rawa ni levu se lailai kina na veika eda cakava. De dua o se itabagone tiko nikua se o sa itabaqase sara. Vakacava o bulabula vinaka tiko se tautauvimate? E kila vinaka o Jiova na vanua kei  na sala meda vakayagataki kina. E sega ni namaka vakasivia na ka, e vakavinavinakataka ga na ka eda cakava.—Iper. 6:10.

14. E yaga vakacava na yalomalumalumu me vakainaki qai marautaki kina na itavi eda qarava?

¹⁴ E marautaka o Jisu na itavi kece e lesi vua, e rawa tale ga nida cakava qori. (Vkai. 8:30, 31) O koya e yalomalumalumu ena sega ni qiqo nona rai ena itavi e qarava tiko ena ivavakoso ena gauna qo. Ena sega ni leqataka eso tale na itavi e sega ni soli vua se na itavi era sa qarava rawa tiko eso tale. Ena solia ga nona vinaka taucoko me vakainaki qai marautaka na itavi e lesi vua, ni kila ni veilesi kina o Jiova. Ena gauna vata qori, ena doka mai vu ni lomana na itavi e lesia o Jiova vei ira eso tale. Na yalomalumalumu ena uqeti keda meda dau veirokorokovi qai veitokoni.—Roma 12:10.

15. Na cava eda vulica ena yalomalumalumu i Kitioni?

¹⁵ E ivakaraitaki vinaka o Kitioni ena yalomalumalumu. Ni rairai vua na agilosi i Jiova ena imatai ni gauna, e vakamacalataka vakadodonu o Kitioni ni vakaiyalayala na ka e kila kei na ivakatagedegede ni nona vuli. (Dvei. 6:15) Ni ciqoma na ilesilesi i Jiova, e vakadeitaka o Kitioni ni sa matata vua na ka e vinakati me cakava, e qara tale ga na veidusimaki ni Kalou. (Dvei. 6:36-40) E turaga yaloqaqa qai doudou. E dau vakatulewa  vinaka, e qaqarauni tale ga. (Dvei. 6:11, 27) E sega ni vakayagataka nona ilesilesi me rogo kina. Ni qarava oti nona itavi, e marau ni lesu ina nona vale.—Dvei. 8:22, 23, 29.

16, 17. Na cava ena vakasamataka rawa o koya e yalomalumalumu me baleta na nona lesi ena so tale na itavi?

¹⁶ Na yalomalumalumu e sega ni kena ibalebale meda kua ni tadolova eso tale na itavi. E uqeti keda kece na iVolatabu meda toso vakayalo. (1 Tim. 4:13-15) Vakacava e kena ibalebale qo me veisau noda ilesilesi? E sega ni vinakati sara qori. Ena veitokoni i Jiova, eda rawa ni toso tiko ga vakayalo nida qarava na itavi eda lesi tiko kina. Eda rawa ni vakayagataka vinaka na isolisoli e solia yadua vei keda na Kalou da qai vakaitavi vakalevu ena cakacaka vinaka.

¹⁷ Ni bera ni ciqoma e dua na ilesilesi vou, o koya e yalomalumalumu ena vakasamataka rawa se cava ena vinakati vua. Oti ena dikeva vinaka na kena ituvaki. Kena ivakaraitaki, ke ciqoma na ilesilesi qori, vakacava ena rawa ni qarava e levu tale na itavi qai sega ni vakawalena kina na veika e bibi cake? Vakacava na itavi e qarava tiko, rawa ni lesi vua e dua tale me rawa ni qarava vinaka nona ilesilesi vou? Ke sauma na sega ena dua se rua na taro qori, ena rairai vinakati e dua tale e ganita vinaka na ilesilesi qori. Ena veivuke na masu kei na noda dikevi keda vinaka, meda kua kina ni sivita noda iyalayala e vakatarai vei keda. Eda na rairai sega ni ciqoma na ilesilesi qori nida yalomalumalumu.

18. (a) Ena uqeti keda vakacava na yalomalumalumu nida ciqoma e dua na ilesilesi vou? (b) E vakaibalebaletaki vakacava na Roma 12:3 vua e yalomalumalumu?

¹⁸ Nida ciqoma e dua na ilesilesi vou, meda nanuma tiko na ivakaraitaki i Kitioni, oya ni bibi na veidusimaki i Jiova kei na nona veitokoni me rawa ni qaravi vinaka kina. Eda uqeti tale ga meda ‘yalomalumalumu nida lako vata kei na noda Kalou.’ (Maika 6:8) Gauna kece eda ciqoma kina e dua na ilesilesi vou, meda vakasamataka vakatitobu, salavata kei na noda masulaka na ka kece e tukuna vei keda o Jiova ena nona Vosa kei na nona isoqosoqo. Meda vulica meda dau vakadodonutaka noda ilakolako me salavata kei na dei ni veidusimaki i Jiova. Meda nanuma tiko, nida “vakalevulevui” ena yalomalumalumu i Jiova, sega ni ka eda rawata. (Same 18:35) Nida digia meda yalomalumalumu ni lako vata kei na Kalou, ena vukei keda meda kua ni nanumi keda vakasivia se beci keda.—Wilika Roma 12:3.

19. Na cava meda saga tiko ga kina meda yalomalumalumu?

¹⁹ O koya e yalomalumalumu ena dokai Jiova ena sala e vakadonuya, ni Dauveibuli qai Turaga Cecere. (Vkta. 4:11) Na yalomalumalumu e vukei keda meda lomavakacegu, meda qarava vinaka tale ga noda ilesilesi vakalou. Nida yalomalumalumu eda na sega ni veibeci, qori ena vakaduavatataki keda na tamata i Jiova. Na yalomalumalumu ena uqeti keda meda vakaliuci ira eso tale, meda lewa matau, da qai qaqarauni mai na cala bibi. Kena ibalebale, e se bibi tiko ga vei keda na dauveiqaravi ni Kalou na yalomalumalumu, e ka talei tale ga vei Jiova. Ia vakacava nida sotava na ituvaki dredre? Na ulutaga e tarava ena vukei keda ena sala meda yalomalumalumu tiko ga kina ni basika na ituvaki dredre.