1, 2. Mwanda waka Leza wāpelele Solo? (Tala kifwatulo ku ngalwilo.)

SOLO wādi mutūkanye pāmutongele Yehova kwikala bu mulopwe. (1 Samwele 9:1, 2, 21; 10:20-24) Ino aye pa kubikala, wāikala na mitatulo. Kitatyi kimo, bene Fidishitia tununu ne tununu bāile kulwa na bene Isalela. Mupolofeto Samwele wālombweje Solo amba nsa kwiya kwela kitapwa kudi Yehova. Inoko, kumeso kwa Samwele kufika, bene Isalela bāzakele kadi bavule bānyemene Solo. Solo nandi kātūkijepo mutyima, wāela kitapwa aye mwine pa kyaba kya kwilaija Samwele āye ele’kyo. Solo kādipo na lupusa lwa kwela kino kitapwa, ne kino kekyāsangejepo Yehova.—1 Samwele 13:5-9.

² Samwele pa kufika, wātopeka Solo pa kubulwa kukōkela Yehova. Ino Solo kāmwenepo amba walonga kibi. Wāshilula kwibingija, enka ne kutopeka bakwabo pa mwanda wa kilubo kyandi. (1 Samwele 13:10-14) Tamba papo, Solo wālongele bilongwa bikwabo bivule bya mitatulo. O mwanda Yehova nandi wāmupelele kwikala’ye bu mulopwe. (1 Samwele 15:22, 23) Būmi bwa Solo bwāshilwile biyampe ino bwāfula bibi.—1 Samwele 31:1-6.

3. (a) Lelo bantu bavule bamonanga namani butūkanye? (b) I bipangujo’ka byotusa kulondolola?

 ³ Bantu bavule dyalelo balañanga’mba muntu wa butūkanye kabwanyapo kwikala na būmi ne kaji kayampe. Beanyanga na kwimwekeja bu bayampe kutabuka bakwabo. Kimfwa, mukayi umo mutumbe kadi wa politike wanenene amba: “Butūkanye kebuntalepo ami nansha dimo—kadi nkikashintapo.” Pene’po, mwanda waka i kya mvubu ku mwine Kidishitu kwikala mutūkanye? Butūkanye i bika, ino kebushintululapo bika? Mu kino kishinte, tusa kulondolola ku bino bipangujo. Kadi mu kilonda’ko, tukamona muswelo otubwanya kushala nyeke batūkanye nansha ke pobimweka bu bikomo.

4. Lelo bya kibengo nansha bya mitatulo i bika?

⁴ Bible ulombola’mba mitatulo i mishile na butūkanye. (Tanga Nkindi 11:2.) Davida wāzenzele Yehova amba: “Bankankaje ami umpika obe ne ku byakibengo.” (Ñimbo ya Mitōto 19:13) Lelo bya kibengo nansha bya mitatulo i bika? I kulonga kintu kyoketufwaninwepo nansha kyoketupelwepo lupusa, padi i pa mwanda wa kwianya nansha kubulwa kitūkijetyima. Kyaba kimo batwe bonso ketudi balonge bintu na mitatulo pa mwanda wa kubulwa kubwaninina. Monka motwefundila’kyo ku kimfwa kya Mulopwe Solo, shi netu twibidile kulonga uno muswelo, nabya Yehova kakasangalapo. Ñimbo ya Mitōto 119:21 unena’mba Yehova ukadingila “bakwitatula.” Mwanda waka?

5. Mwanda waka kulonga bya kibengo nansha bya mitatulo i kilubo kikatampe?

⁵ Kibajinji bidi, shi tulonga bintu bya kibengo nansha bya mitatulo, nabya tulombolanga’mba ketulēmekelepo Yehova, Leza wetu ne Muludiki wetu. Kya bubidi, shi tubalonga bintu byoketupelwepo lupusa, nabya tukashilula kwipotomeja ne kubulwa kwiivwana na bantu bakwabo. (Nkindi 13:10) Ne kya busatu, tubwanya kumweka bu balembakane shi bantu bakwabo abayuka’mba twi balonge bya kibengo nansha bya mitatulo. (Luka 14:8, 9) Bine, pano tubwanya kumona kine kisakila Yehova twikale batūkanye.

6, 7. Lelo butūkanye i bukwatañane namani na kwityepeja?

⁶ Butūkanye i bukwatañane bininge na kwityepeja. Mwine Kidishitu mwityepeje keanyangapo kadi umonanga bakwabo bu bamupite bukatampe. (Fidipai 2:3) Muntu mwityepeje wikalanga nyeke mutūkanye. Uyukile amba udi na mikalo, kadi witabijanga bilubo byandi na kwityepeja. Wikalanga na mutyima wa kuteja milangwe ya bantu bakwabo ne kuboila’ko ñeni. Muntu mwityepeje usangajanga Yehova bininge.

⁷ Bible unena’mba muntu mutūkanye wiyukile aye mwine ne kujingulula amba kudi bintu byabwanya ne byakabwanyapo kulonga. Kino kimukwashanga alēmeke bakwabo ne kwikala nabo biyampe.

8. I milangwe’ka yotufwaninwe kwepuka pa kwikala nyeke na butūkanye?

⁸ Inoko tubwanya kushilula kulanga bya mitatulo batwe papo kuyuka mpika. Muswelo’ka? Tubwanya kushilula kwimona  bu tudi na mvubu kutabuka bakwabo, padi i pa mwanda batwe nansha bakwabo botuyukile badi na madyese mu kipwilo. (Loma 12:16) Pakwabo tubwanya kwimwekeja bipitepite. (1 Temote 2:9, 10) Padi tubwanya’nka ne kushilula kusomanya bakwabo bya kulonga ne byokebafwaninwepo kulonga.—1 Kodinda 4:6.

9. I kika kyālengeje bantu bamo bekale na mitatulo? Leta kimfwa kya mu Bible.

⁹ Shi ketwilamapo ku bya kwabilaabila bibi, tukaponena mu mitatulo. Bavule bāikele na mitatulo mwanda bādi besakila ntumbo, babila bakwabo, ne kwīfula ku bulobo mpika. Kino kyo kyāfikile ne ku bantu bamo batelelwe mu Bible, kimfwa Abisalome, Uzia, ne Nebukaneza. Yehova wēbalengeje bamone amba bafwaninwe kwikala betyepeje.—2 Samwele 15:1-6; 18:9-17; 2 Bilongwa 26:16-21; Danyele 5:18-21.

10. Mwanda waka ketufwaninwepo kutatana kukanina kwa mutyima kwa bakwabo? Leta kimfwa kya mu Bible.

¹⁰ Kudi bubinga bukwabo kebwikadilapo bantu na butūkanye kyaba kimo. Vuluka bimfwa bya ba Abimeleke ne Petelo. (Ngalwilo 20:2-7; Mateo 26:31-35) Lelo bano bantu bādi na mitatulo? Nansha le i mwanda kebādipo bayukile myanda yonso ne kulonga bintu kwampikwa kulanga? Byoketubwanyapo kumona mu mutyima wa muntu, o mwanda ketufwaninwepo kutatana kukanina kwabo kwa mutyima.—Tanga Yakoba 4:12.

11. I bika byotufwaninwe kwivwanija?

¹¹ Muntu mutūkanye wivwanije mwingilo wandi mu mpango ya Leza. Yehova i Leza wa ndudi. I mwabile muntu ense wa mu kipwilo mwingilo wandi. Batwe bonso tudi na mvubu. Yehova i mwitupe byabuntu, manwa, bwino, ne bukomo palapala, kadi witulekanga batwe bene twitongele muswelo wa kwibingidija. Shi twi batūkanye, tukengidija byabuntu byetu mu muswelo usaka Yehova twingidije’byo. (Loma 12:4-8) Tuyukile amba Yehova usakanga twibingidije mwanda wa kumutumbija ne kukwasha bakwabo.—Tanga 1 Petelo 4:10.

12, 13. I bika byotufwaninwe kuvuluka shi kubaikala kushinta mu mwingilo otwingidila Yehova?

¹² Bintu byotulonga mu mwingilo wa Yehova bibwanya kushinta mwenda mafuku. Kimfwa, vuluka bintu byāshintyile mu būmi bwa Yesu. Dibajinji, wādi bidi bunka na Shandi. (Nkindi 8:22) Kupwa, wākwasha’ko Yehova pa kupanga bamwikeulu, diulu ne ntanda, ne bantu. (Kolose 1:16) Mwenda mafuku, wātumwa pano panshi. Wābutulwa bu mwana wa lukeke kaenda ukula. (Fidipai 2:7) Pa kupwa kufwa, wasanguka ne kujokela mūlu, kadi mu 1914, waikala ke Mulopwe wa Bulopwe bwa Leza. (Bahebelu 2:9) Kadi kumeso’ku, pakapwa kuludika mu bula bwa myaka kanunu, Yesu ukajokeja Bulopwe kudi Yehova amba “Leza ekale bintu byonso ku muntu ense.”—1 Kodinda 15:28.

¹³ Padi netu bintu bibwanya kushinta mu būmi bwetu. Kyaba kimo, mingilo ibwanya kushinta kukwatañana na butyibi botwakwata. Kimfwa, padi twadi bankungulume nansha bankungakaji twakwata butyibi bwa kusonga nansha kusongwa. Padi i kubutula. Mwenda mafuku, tubwanya kukwata butyibi bwa kushinta bintu bimo mwanda wa  kwingidila Yehova mwingilo wa kitatyi kyonso. Pakwabo mingilo yetu ibwanya kushinta mwanda wa ngikadilo yotwatanwa’mo. Tubwanya kwikala na mukenga wa kulonga bivule nansha bityetye. Ekale twi bankasampe nansha banunu, bakomo nansha babela, Yehova uyukile muswelo ubwanya muntu ne muntu kumwingidila senene. Ketulombangapo bintu byoketubwanyapo kulonga. Usangelanga bintu byonso byotumulongela.—Bahebelu 6:10.

14. Le butūkanye bubwanya kwitukwasha namani tuloelelwe ne kusangela ngikadilo yo-yonso?

¹⁴ Yesu wādi usangela mwingilo o-onso umupa Yehova, netu tubwanya kusangela wetu. (Nkindi 8:30, 31) Muntu mutūkanye usangelanga mingilo ne madyese andi onso apebwa mu kipwilo. Kabilangapo bilonga bakwabo. Ino usangelanga mwingilo wandi mu bulongolodi bwa Leza. Wiumonanga bu mwingilo umupele Yehova. Kadi muntu mutūkanye ulēmekanga bakwabo kadi usangelanga kwibakwatakanya. Uyukile amba nabo ibapebwe mingilo yabo na Yehova.—Loma 12:10.

15. I bika bitufundija kimfwa kya Ngideoni?

¹⁵ Ngideoni i kimfwa kiyampe mpata kya butūkanye. Pāmupele Yehova mwingilo wa kupandija bene Isalela ku bene Midyana, wānenene amba: “Talapo bidi, difu dyetu i ditabuke bulanda muno mu Manase, ne ami mwine ne mutabuke  butyetye mu njibo ya tata.” (Batyibi 6:15) Inoko Ngideoni wākulupile mudi Yehova ne kwitabija mwingilo’wa. Ebiya Ngideoni wākimbile kwivwanija bimusakila Yehova, ko kulomba, wāmulomba amukwashe. (Batyibi 6:36-40) Ngideoni wādi nkomokomo kadi mukankamane, ino kadi wādi ne na tunangu kadi mudyumuke. (Batyibi 6:11, 27) Mwenda mafuku bantu pobāsakile kumubikika bulopwe, wāpela. Aye pa kupwa kulonga byāmunenene Yehova, wājokela kwabo.—Batyibi 8:22, 23, 29.

16, 17. Lelo muntu mutūkanye ubwanya kwendelela namani kumeso?

¹⁶ Shi muntu waitabija mwingilo wamupebwa ne usaka kwingila bivule mu kipwilo, kino kekishintululapo amba kadipo na butūkanye. Bible unena’mba i biyampe mwingidi wa Yehova ekale na mutyima wa kwingidila banababo bininge ne kwendelela kumeso. (1 Temote 4:13-15) Ino le pa kwendelela kumeso bitulomba’nka kupebwa mwingilo? Aa. Batwe bonso tubwanya kwendelela na kulumbulula ngikadilo yetu ya bwine Kidishitu ne bwino bwitupele Yehova amba tumwingidile aye ne kwingidila bakwabo senene.

¹⁷ Kumeso kwa kwitabija mwingilo, muntu mutūkanye usakanga kuyuka bidi bimulombwa i bika. Ulombelanga pa mwingilo’wa ne kubandaula na katentekeji shi ubwanya’o. Lelo ukekala na kitatyi ne bukomo bwa kulonga bintu bikwabo bya mvubu? Shi kakekalapo nabyo, le bikokejika mingilo yandi imo ingilwe na bakwabo? Pa kupwa kulangulukila pa ino myanda, muntu mutūkanye ubwanya kumona’mba, mhm, kakabwanyapo kwingila senene mwingilo wa ntentekelo’wa. Muntu mutūkanye ubwanya kupela’ko ne bimo.

18. (a) Lelo i bika bikalonga muntu mutūkanye shi wapebwa mwingilo? (b) Lelo Loma 12:3 witukwasha namani twikale batūkanye?

¹⁸ Yehova usaka ‘tunange na kwiubija nansha butūkanye pamo nandi.’ (Mika 6:8) Nanshi shi tubapebwa mwingilo, i biyampe tukimbe buludiki bwa Leza ne kumulomba bukwashi na mwālongele Ngideoni. Tufwaninwe kulangulukila bininge pa byobya bitusapwila Yehova kupityila ku Bible ne ku bulongolodi bwandi. Tuvulukei amba byonso byotubwanya kulonga mu mwingilo wandi, ketwibiloñangapo na bwino bwetu, ino i mwanda Yehova i mwityepeje kadi witukwashanga. (Ñimbo ya Mitōto 18:35) Muntu mutūkanye kelangilangapo “aye mwine bipitepite.”—Tanga Loma 12:3.

19. Mwanda waka tufwaninwe kwikala batūkanye?

¹⁹ Muntu mutūkanye uyukile amba Yehova kasuku kandi ye mufwaninwe ntumbo yonso, mwanda aye ye Umpangi kadi i Mwine wa Mūlu Mwine, mūlu ne panshi. (Kusokwelwa 4:11) Shi twi batūkanye, tukasangela kyonso kyotulonga mu mwingilo wa Yehova. Tukalēmeka mwiivwanino ne milangwe ya batutu ne bakaka, ne kino kiketukutyila mu bumo. Muntu mutūkanye ulangulukanga na katentekeji kumeso kwa kulonga kintu, mu uno muswelo, wepukanga kulonga bilubo bikatampe. Yehova usangelanga boba batūkanye. Pa kino nanshi, butūkanye i bwa mvubu ku bantu ba Leza. Mu kishinte kilonda’ko, tukamona muswelo wa mwa kushadila batūkanye pobimweka bu bikomo.