1, 2. а) Ча Шәʹдед Йаһоԝа щӧдә дьбьн жь рʹелигийед дьн? б) Ве готареда у готара дьнда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

ГӘЛӘК щар пьрсәкә ӧса дьдьнә Шәʹдед Йаһоԝа: «Кʹе йә рʹебәре ԝә?» Әм әʹщебмайи наминьн ԝәки пьрсәкә ӧса дьдьн мә, чьмки гәләк рʹелигийада һәйә рʹебәр йан жи сәрԝер. Ле әм фьрнаԛ дьбьн чахе мәрьварʹа дьбежьн, ԝәки Рʹебәре мә мәрьве гӧнәкʹар нинә. Рʹебәре мә Иса Мәсиһ йә, йе кӧ пәй рʹебәрийа Баве хԝә Йаһоԝа дьчә (Мәт. 23:10).

² Ле иро нава щьмәʹта Хԝәдеда һәйә кʹомәкә жь мера, кӧ рʹебәрийе һьлдьдә сәр хԝә, әԝ һәйә «хӧламе амьн у сәрԝахт» (Мәт. 24:45). Ле гәло ча әм дькарьн тедәрхьн, ԝәки Йаһоԝа рʹебәрийе мә дькә бь сайа Кӧрʹе хԝә? Ве готареда у готара дьнда, әме шеԝьр кьн кӧ чаԝа Йаһоԝа нава ԛьрʹнада мәрьв дьжбартьн сәва рʹебәрийе щьмәʹта ԝи бькьн. Әме ӧса жи се избаткьрьна шеԝьр кьн, кӧ бь рʹастийе Йаһоԝа рʹебәри ԝан мәрьва дькьр у кӧ иро жи әԝ ә Рʹебәре щьмәʹта хԝә (Иша. 58:11).

3. Бь сайа чь Муса рʹебәрийа щьмәʹта Исраел дькьр?

³ Хԝәде рʹӧһʹе пироз дьда ԝан, йед кӧ рʹебәри щьмәʹта ԝи дькьрьн. Ԝәрә шеԝьр кьн сәрһатийа Муса, йе кӧ Хԝәде бьжарт ԝәки бьбә рʹебәре Исраелийа. Гәло чь али  Муса кьр, ԝәки әԝ щабдарийа мәзьн рʹьнд бинә сери? Йаһоԝа «рʹӧһʹе хԝәйи пироз» да ԝи. (Бьхунә Ишайа 63:11-14.) Демәк, бь рʹастийе Йаһоԝа рʹебәри щьмәʹта Хԝә дькьр, чьмки әԝи рʹӧһʹе пироз дьда Муса.

4. Чаԝа Исраелийа дькарьбун бьдитана ԝәки рʹӧһʹе Хԝәдейи пироз сәр Муса йә? (Бьньһерʹә шькле әʹԝльн.)

⁴ Ле гәло Исраелийа ча дькарьбун бьдитана, ԝәки рʹӧһʹе пироз сәр Муса йә, нә ахьр рʹӧһʹе пироз найе дитьне? Исраелийа дьдитьн кӧ ча Муса кʹәрәмәта дькә у наве Хԝәде Фьрәԝьнрʹа да наскьрьне. Әԝе йәке дьда кʹьфше ԝәки рʹӧһʹе пироз сәр ԝи йә у ԛәԝате дьдә ԝи (Дәркʹ. 7:1-3). Хенщи ве йәке, бь сайа рʹӧһʹе пироз хәйсәт-һʹӧнӧред Мусайи баш һәбун, мәсәлә һʹьзкьрьн, мьлукти, у сәбьр. Әԝ һʹӧнӧр гәләк лазьм бун, ԝәки әԝ рʹьнд рʹебәрийе щьмәʹте бькә. Рʹасти жи, Муса чьԛас щӧдә дьбу жь рʹебәред мьләтед дьн, йед кӧ сәрт у хԝәһʹьз бун (Дәркʹ. 5:2, 6-9). Әʹйан бу, ԝәки Йаһоԝа Муса бьжарт сәва әԝ бьбә рʹебәре щьмәʹта Ԝи.

5. Диса Йаһоԝа кʹе кʹьфш дькьр, сәва рʹебәрийе щьмәʹта ԝи бькьн?

⁵ Паши Муса, Йаһоԝа мәрьвед дьн дьжбарт у рʹӧһʹе пироз дьда ԝан, сәва рʹебәрийе щьмәʹта ԝи бькьн. Мәсәлә, Кʹьтеба Пироз дьбежә: «Йешуйе кӧрʹе Нун бь рʹӧһʹе сәрԝахтийева һатә дагьртьне» (Ԛан. Дщр. 34:9). Ӧса жи, «рʹӧһʹе Хӧдан һатә сәр Гидәйон» (Һʹакьм. 6:34). У «рʹӧһʹе Хӧдан бьһез һатә сәр Даԝьд» (1 Сам. 16:13). Әԝ һʹәму мер пәй рʹебәрийа рʹӧһʹе Хԝәдейи пироз дьчун. Һьн жи, бь ԛәԝата рʹӧһʹе пироз ԝана кьред ӧса мәзьн дькьрьн, кʹижан кӧ ԝе бь ԛәԝата хԝә нькарьбуна бькьн (Йешу 11:16, 17; Һʹакьм. 7:7, 22; 1 Сам. 17:37, 50). Ләма жи сәва әԝан кьред мәзьн, тʹәне Йаһоԝа һежа бу рʹумәте бьстинә.

6. Чьрʹа Хԝәде дьхԝәст ԝәки щьмәʹта ԝи ԛәдьре рʹебәред Исраели бьгьрьн?

⁶ Ле гәло Исраелийа чь гәрәке бькьрана, чахе әʹйан дьдитьн кӧ рʹӧһʹе пироз сәр ԝан мәрьва йә? Ԝана гәрәке ԛәдьре ԝан бьгьртана. Ле чахе ԝана сәр Муса кьрьнә кӧтә-кӧт, Йаһоԝа гот: «Һʹәта кʹәнге әв мьләте мьн тʹәхсир кә?» (Жьмар 14:2, 11) Бь рʹастийе Йаһоԝа хԝәха Муса, Йешу, Гидәйон у Даԝьд бьжартьн, сәва рʹебәрийе щьмәʹта хԝә бькә. Чахе Исраелийа гӧрʹа ԝан дькьрьн, бь рʹастийе ԝана гӧрʹа Йаһоԝа дькьр, чаԝа Рʹебәре ԝан.

7. Мьлйакʹәта ча али Муса дькьрьн?

⁷ Мьлйакʹәта али рʹебәред щьмәʹта Хԝәде дькьрьн. (Бьхунә Ибрани 1:7, 14.) Йаһоԝа бь сайа мьлйакʹәта, Муса һазьр кьр у рʹебәри ԝи дькьр. «Мьлйакʹәте кӧ нав дьрʹийеда» Мусарʹа хӧйа бу, әԝ «чаԝа сәрԝер у хьлазкʹар шанд», демәк ԝәки Муса рʹебәрийа Исраеле бькә (Кʹар. Шанд. 7:35). Һьн жи, Йаһоԝа бь мьлйакʹәта Ԛанун да Муса, сәва кӧ Исраелийа ширәт кә у тʹәмийа бьдә ԝан (Галт. 3:19). Йаһоԝа готә Муса: «Һәрʹә щьмәʹте бьбә ԝи щийе кӧ мьн тәрʹа гот. Ва йә мьлйакʹәте мьне пешийа тәва һәрʹә» (Дәркʹ. 32:34). Кʹьтеба Пирозда найе готьне ԝәки Исраелийа мьлйакʹәт пе чʹәʹве хԝә дьдитьн. Ле әԝ йәк кӧ чаԝа Муса щьмәʹт ширәт дькьр у тʹәми дьда ԝан, әʹйан дькьр ԝәки мьлйакʹәтед Хԝәде али ԝи дькьрьн.

8. Ча мьлйакʹәта али Йешу у Һьзԛийа кьрьн?

⁸ Паши Муса, «фәрмандаре артеша Хӧдан», демәк мьлйакʹәт, али Йешу кьр ԝәки әԝ шәрʹда Кәнанийа алт кә. У ԝи шәрʹида Исраели сәркʹәтьн (Йешу 5:13-15; 6:2, 21). Ԝәʹдә шунда, ордийа Асура Һьзԛийа Пʹадша данә тьрсандьне, ԝәки ԝе Оршәлиме кʹӧта кьн. Ле йәкә нава  шәвәкеда, «мьлйакʹәте Хӧдан дәркʹәт» у 185 000 әскәред Асура кӧшт (2 Пʹадш. 19:35).

9. Рʹаст ә әԝ меред кӧ рʹебәри дькьрьн гӧнәкʹар бун, ле йәкә жь Исраелийа чь дьһатә дәʹԝакьрьне? Шьровәкьн.

⁹ Рʹаст ә мьлйакʹәта гәләк аликʹари дьданә рʹебәра, ле ԝана диса жи шаши дькьрьн. Мәсәлә, щарәке ӧса ԛәԝьми кӧ Муса рʹумәт нәда Йаһоԝа (Жьмар 20:12). Йешу чахе тʹәви Гибәонйа пәйман гьредьда, жь Йаһоԝа нәпьрси һәла лазьм ә әԝе йәке бькә йан на (Йешу 9:14, 15). Ԝәʹдәки, Һьзԛийа ԛӧрʹә бу (2 Дир. 32:25, 26). Рʹаст ә, әԝ мер гӧнәкʹар бун, ле жь Исраелийа дьһатә дәʹԝакьрьне, ԝәки пәй рʹебәрийа ԝан һәрʹьн. Йаһоԝа бь сайа мьлйакʹәтед хԝә али ԝан мера дькьр, демәк әʹйан бу кӧ Йаһоԝа хԝәха рʹебәри щьмәʹта хԝә дькьр.

10. Муса ча Ԛануна Хԝәде дьани сери?

¹⁰ Әԝ меред кӧ рʹебәри щьмәʹта Хԝәде дькьрьн, гӧһ дьданә Хәбәра Хԝәде. Кʹьтеба Пирозда сәр Ԛануна кӧ Исраелийарʹа һатә дайине те готьне Ԛануна Муса (1 Пʹадш. 2:3). Ле йәкә Кʹьтеба Пироз әʹйан дьдә кʹьфше, ԝәки тʹәне Йаһоԝа йә Ԛанундар. Муса хԝәха жи Ԛанун дьани сери у гӧрʹа Хԝәдеда бу (2 Дир. 34:14). Мәсәлә, чахе Йаһоԝа Муса ширәт кьр кӧ чаԝа кон чекә, «Муса һәр тьшт чаԝа кӧ Хӧдан тʹәми дабу ӧса жи кьр» (Дәркʹ. 40:1-16).

11, 12. а) Жь Йошийа у пʹадшед дьн кӧ сәрԝертийа щьмәʹта Хԝәде дькьрьн, чь дьһатә дәʹԝакьрьне? б) Хәбәра Хԝәде ча һʹӧкӧм дькьр сәр ԝан?

¹¹ Чахе Йешу дәстпекьр рʹебәрийе Исраелийа бькә, ньвисара Хәбәра Хԝәде щәм ԝи һәбу. Хԝәде жерʹа гот, ԝәки әве ньвисаре бь дәнге ньмьз «шәв у рʹож» бьхунә, сәва һʹәму тьштед ԝедәре ньвисар бинә сери (Йешу 1:8). Пʹадшед кӧ паши ԝи сәрԝерти щьмәʹта Хԝәде дькьрьн, ԝана жи әԝ тʹәми дьанинә сери. Әԝана гәрәке һәр рʹож Ԛанун бьхԝандана, хԝәрʹа башԛә бьньвисийана, у «һʹәму ван хәбәред ԛануне, ван ԛәйдә-ԛануна» бьанийана сери. (Бьхунә Ԛануна Дӧщари 17:18-20.)

¹² Ле гәло ча Хәбәра Хԝәде сәр ԝан мера һʹӧкӧм дькьр, йед кӧ рʹебәри дькьрьн? Ԝәрә шеԝьр кьн сәрһатийа Йошийа. Чахе ньвисара Ԛануна Муса һатә дитьне, аликʹарчийе Йошийа дәстпекьр жерʹа бьхунә. * Гәло Йошийа ча хԝә да кʹьфше? Һәма ча кӧ әԝи гьлийед жь кʹьтеба Ԛануне бьһист, кʹьнща хԝә ԛәльшанд. Хәбәра Хԝәде дьле Йошийа гьрт у әԝи ԝәлатда һʹәму пʹут кʹӧта кьр. Әԝи щәжьна Рʹожа Дәрбазбуне саз кьр, кʹижан кӧ тʹӧ щар ӧса мәзьн дәрбаз нәбьбу (2 Пʹадш. 22:11; 23:1-23). Йошийа у рʹебәред дьнә амьн, гӧһ дьданә Хәбәра Хԝәде у ләма һазьр бун бьгӧһезьн әԝ фәрман у ребәрийед хԝә кӧ ль гӧра Хәбәра Хԝәде нибун. Әԝан гӧһастьна али щьмәʹта Хԝәде дькьрьн ԝәки гӧрʹа Хԝәдеда бьн.

13. Сәрԝеред пʹутпарьст чьда щӧдә дьбун жь сәрԝеред щьмәʹта Хԝәде?

¹³ Сәрԝеред пʹутпарьст пе һʹьш-аԛьле хԝә рʹебәри дькьрьн. Бәʹса хәбәре, мәрьвед бьн сәрԝеред Кәнани тьштед әʹщеб дькьрьн, мәсәлә зьнекʹари дькьрьн, мер тʹәви мер рʹадьза, хԝә һʹәйԝанарʹа дьһʹәрьмандьн, зарʹ ԛӧрбан дьанин, у пʹутпарьсти дькьрьн (Ԛан. Кʹаһ. 18:6, 21-25). Сәрԝеред Бабилоне у Мьсьре әʹдәтед тʹәмьзайе ӧса хԝәй нәдькьрьн, чаԝа кӧ Хԝәде тʹәми да Исраелийа (Жьмар 19:13). Ле щьмәʹта Хԝәде дьдит ԝәки сәрԝеред ԝан ча  алийе рʹӧһʹанида, намусийеда у физикида тʹәмьзайе хԝәй дькьн. Әʹйан ә кӧ Йаһоԝа рʹебәри ԝан дькьр.

14. Чьрʹа Йаһоԝа һьнә рʹебәред щьмәʹта хԝә ширәт у рʹаст дькьр?

¹⁴ Нав щьмәтʹа Хԝәдеда, нә һʹәму пʹадша тʹәмийед Хԝәде дьанинә сери. Әԝ пʹадшед кӧ гӧрʹа Йаһоԝа нәдькьрьн, нәдьхԝәстьн пәй рʹебәрийа рʹӧһʹе ԝийи пироз, мьлйакʹәтед ԝи у Хәбәра ԝи һәрʹьн. Һьнә дәрәщада, Йаһоԝа әԝ пʹадша ширәт у рʹаст дькьрьн, щара жи дәԝса ԝан кәсәки дьн дьжбарт (1 Сам. 13:13, 14). Ле ԝәʹдә дәрбаз бу, у Йаһоԝа рʹебәрәки беԛьсур бьжарт, кʹижан кӧ жь ԝан пʹадша ԝе бьльндтьр буйа.

15. а) Пʹехәмбәра ча әʹйан дькьрьн ԝәки ԝе рʹебәре беԛьсур бе? б) Кʹе бу әԝ рʹебәр, дәрһәԛа кʹижани пʹехәмбәрти дьһатә кьрьне?

¹⁵ Нава ԛьрʹнада, Йаһоԝа пʹехәмбәрти дькьр кӧ ԝе бона щьмәʹта хԝә рʹебәрәки беԛьсур кʹьфш кә. Мәсәлә, Муса готә Исраелийа: «Хӧдан Хԝәдейе тә ԝе жь нава тә у бьрайед тә пʹехәмбәрәки мина мьн бона тә дәрхә. Гӧрʹа ԝи бькьн» (Ԛан. Дщр. 18:15). Ишайа жи пешда гот, ԝәки әԝ Кәс ԝе бьбә рʹебәр у сәрок (Иша. 55:4). Данийел жи ньвиси ԝәки Мәсиһ ԝе бе, кӧ бьбә рʹебәре щьмәта Хԝәде (Дан. 9:25). Ахьрийеда, хԝәха Иса Мәсиһ хԝә әʹйан кьр ча «Рʹебәре» щьмәʹта Хԝәде. (Бьхунә Мәтта 23:10.) Шагьртед Иса бь дьл у щан пәй ԝи дьчун, у әԝана ԛә дӧдьли нәдьбун ԝәки Йаһоԝа ԝи бьжартийә (Йуһʹн. 6:68, 69). Ле чь ԝанрʹа избат дькьр, ԝәки Йаһоԝа Иса Мәсиһ бьжарт сәва рʹебәрийе щьмәʹта ԝи бькә?

16. Чь избат дькьр ԝәки рʹӧһʹе пироз сәр Иса бу?

¹⁶ Рʹӧһʹе пироз сәр Иса бу. Чахе Иса дьһатә ньхӧмандьне, Йуһʹәннайе ньхӧмдар дит кӧ чаԝа «әʹзман вәбун у рʹӧһʹ мина кәвоткәке ль сәр ԝи дани». Һьнәк ԝәʹдә шунда, «рʹӧһʹ бәре Иса да бәрʹийе» (Марԛ. 1:10-12). Ԝәʹде хьзмәтийа Иса сәр әʹрде, рʹӧһʹе Хԝәдейи пироз ԛәԝат дьда ԝи, ԝәки әԝ кʹәрәмәта бькә у мәрьва һин кә (Кʹар. Шанд. 10:38). Һьн жи, Иса бәре рʹӧһʹе пироз дьда кʹьфше, мәсәлә һʹьзкьрьн, шабун, у баԝәрийа ԛәԝи (Йуһʹн. 15:9; Ибрн. 12:2). Сәр тʹӧ мәрьве кӧ Хԝәде кʹьфш кьр чаԝа рʹебәр, ӧса әʹйан нәдьһатә кʹьфше ԝәки Йаһоԝа ԝи бьжартийә, ча сәр Иса дьһатә кʹьфше.

17. Ча мьлйакʹәта али Иса дькьрьн?

¹⁷ Мьлйакʹәта али Иса дькьрьн. Паши ньхӧмандьна Иса, «мьлйакʹәт һатьн жерʹа бәрдәсти кьрьн» (Мәт. 4:11). У чәнд сьһʹәт пешийа мьрьна ԝи, «жь әʹзмен мьлйакʹәтәк ԝива хӧйа бу у әԝ ԛәԝат кьр» (Луԛа 22:43). Иса баԝәр  бу кӧ чахе жерʹа аликʹари лазьм бә, Йаһоԝа ԝе мьлйакʹәтед хԝә бьшинә (Мәт. 26:53).

18, 19. Иса ча жийин у һинкьрьнед хԝәда пәй рʹебәрийа Хәбәра Хԝәде дьчу?

¹⁸ Әԝи гӧһ дьда Хәбәра Хԝәде. Иса жь дәстпека хьзмәтийа хԝә, бь рʹебәрийа Ньвисара дьжит (Мәт. 4:4). Әԝи һʹәта мьрьна хԝәйә сәр стуна щәфайе, гӧрʹа Хәбәра Хԝәде дькьр. Һәла һе бәр мьрьне жи, әԝи пʹехәмбәртийед дәрһәԛа Мәсиһ жь Хәбәра Хԝәде ԝәкʹьланд (Мәт. 27:46; Луԛа 23:46). Ле сәрԝеред рʹелигийа кӧ ԝи чахи һәбун, жь Иса гәләк щӧдә дьбун. Чахе ԝанрʹа дәст нәдьда, ԝана Хәбәра Хԝәде нәдьани сери. Иса, гьлийед Йаһоԝа дәрһәԛа ԝан ԝәкʹьланд, кʹижан кӧ Ишайа ньвисийә: «Әва щьмәʹта бь заре хԝә ԛәдьре мьн дьгьрә, ле дьле ԝан жь мьн дур ә. Бадиһәԝа мьн дьһʹәбиньн, тʹәмийед мәрьва чаԝа ԛанунед мьн щьмәʹте һин дькьн» (Мәт. 15:7-9). Гәло ԛә Йаһоԝа ԝе жь ԝан кәсәк бьжбарта сәва рʹебәрийе щьмәʹта ԝи бькә?

¹⁹ Иса нә кӧ тʹәне бь кьред хԝә дьда кʹьфше кӧ пәй рʹебәрийа Хәбәра Хԝәде дьчә, ле ӧса жи бь ԝе йәке чахе щьмәʹт һин дькьр. Чахе сәрԝеред рʹелигийа Иса дьщерʹьбандьн, әԝи пе аԛьле хԝә щаба ԝан нәдьда у нә жи дьда кʹьфше ԝәки әԝ жь ԝана бьльндтьр ә. Ле әԝи тʹьме сәр һʹиме Ньвисара хәбәр дьда (Мәт. 22:33-40). Иса чахе мәрьв һин дькьрьн, әԝи ԝанрʹа нә кӧ дәрһәԛа жийина хԝәйә сәр әʹзмана гьли дькьр, йан жи ча бь сайа ԝи дьне һатә әʹфьрандьне, ле әԝи «фәʹме ԝан вәкьр, кӧ ньвисара фәʹм бькьн» (Луԛа 24:32, 45). Иса Хәбәра Хԝәде һʹьз дькьр у шабун дьстанд чахе мәрьвед дьнрʹа гьли дькьр.

20. а) Иса ча рʹумәт дьда Хԝәде? б) Ча Иса у Һеродәс Әгрипайе Йәке жь һәв щӧдә дьбун?

²⁰ Рʹаст ә мәрьв әʹщебмайи дьман сәр хәбәрдана Исайә бь «мәʹрифәт», ле әԝи тʹьме рʹумәт дьда Дәрсдаре хԝә, демәк Йаһоԝа (Луԛа 4:22). Щарәке, чахе мәрьвәки дәԝләти незики Иса бу у дьхԝәст пәсьна бьдә ԝи у гот «Дәрсдаре ԛәнщ», Иса бь мьлукти щаба ԝи да: «Тӧ чьма мьнрʹа дьбежи ԛәнщ? Ԛәнщ тʹәне Хԝәде йә, пештьри ԝи кәсәки дьн тʹӧнә» (Марԛ. 10:17, 18). Ԝәкә һʹәйшт сал паши мьрьна Иса, Һеродәс Әгрипайе Йәке, бу пʹадше Щьһустане. Әԝ гәләк жь Иса щӧдә дьбу. Щарәке сәр щьвинәке, әԝи «кʹьнще пʹадшатийе» ль хԝә кьр у бәр щьмәʹте ӧса хәбәр да, ԝәки щьмәʹте кьрә ԛарʹини: «Әва дәнге хԝәдеки йә, нә йе мәрийа йә». Әʹйан ә, ԝәки Һеродәс дьхԝәст кӧ мәрьв ԝи һӧрмәт кьн. Ле паше чь ԛәԝьми? «Дәстхԝәда мьлйакʹәтәки Хӧдан ԝи хьст, бона кӧ ԝи шькьри нәда Хԝәде, кӧрми бу мьр» (Кʹар. Шанд. 12:21-23). Әʹйан бу ԝәки Йаһоԝа ԝи нәбьжарт чаԝа сәрԝере щьмәʹта хԝә. Ле Иса избат кьр ԝәки Хԝәде ԝи бьжарт. Әԝи тʹьме рʹумәт дьда Йаһоԝа кӧ әԝ ә Рʹебәре Лапи Мәзьн йе щьмәʹта хԝә.

21. Готара дьнда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

²¹ Хԝәде Иса бьжарт ча рʹебәр, нә тʹәне сәр чәнд сала. Чахе Иса жь мьрьне рʹабу, әԝи готә шагьртед хԝә: «Һʹәму һʹӧкӧме әʹрд у әʹзмен мьнрʹа һатә дайине». Паше әԝи зедә кьр: «Әз ирода тʹьме һʹәта ахьрийа дьнйайе тʹәви ԝә мә!» (Мәт. 28:18-20). Ле гәло Иса жь әзмана ча дькарьбу рʹебәри щьмәʹта Хԝәдейә сәр әʹрде бькьра? Йаһоԝа кʹе бьжарт ԝәки рʹебәрийе щьмәʹта хԝә бькә бьн сәрԝертийа Исада? У чаԝа Мәсиһийа дькарьбун нас кьрана ԝан мәрьва, кʹижана Йаһоԝа бьжарт сәва рʹебәрийе щьмәʹта ԝи бькьн? Готара дьнда әме щаба ԝан пьрса шеԝьр кьн.