1, 2. (a) Vanhu lava rhangelaka vanhu va Xikwembu va hambana njhani vafundhisi va tikereke? (b) Hi ta kambisisa yini eka xihloko lexi ni lexi landzelaka?

“I MANI murhangeri wa n’wina?” Hakanyingi Timbhoni ta Yehovha ti vutisiwa xivutiso lexi. A swi hlamarisi sweswo, hikuva tikereke to tala ti rhangeriwa hi munhu un’we. Ku hambana na tona, a swi hi khomisi tingana ku byela lava hi vutisaka leswaku Murhangeri wa hina a hi munhu la nga hetisekangiki. Ku ri na sweswo, hi yingisa Kreste la pfuxiweke, loyi na yena a yingisaka Tata wakwe, Yehovha.—Mat. 23:10.

² Hambiswiritano, namuntlha ku ni ntlawa wa vavanuna, lava vumbaka “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” leri rhangelaka vanhu va Xikwembu. (Mat. 24:45) Kutani hi swi tivisa ku yini leswaku Yehovha hi yena la hi kongomisaka hi ku tirhisa N’wana wakwe, Yesu? Eka xihloko lexi ni lexi landzelaka, hi ta kambisisa ndlela leyi Yehovha ku ringana nkarhi wo leha a kongomiseke vanhu vo karhi leswaku va rhangela vanhu vakwe. Nakambe swihloko leswi swi ta hlamusela swilo swinharhu leswi kombisaka leswaku Yehovha hi yena a seketela vanhu lava a va rhangela vanhu vakwe naswona ka ha ri yena Murhangeri wa ntiyiso wa vanhu vakwe.—Esa. 58:11.

3. I yini lexi pfuneke Muxe ku rhangela Vaisrayele?

³ Vanhu lava a va rhangela vanhu va Xikwembu a va nyikiwe moya lowo kwetsima. Anakanya hi Muxe loyi a a nyikiwe vutihlamuleri byo rhangela Vaisrayele. I yini lexi n’wi pfuneke ku endla ntirho wolowo wo tika? Yehovha u “n’wi [chele] moya wa Yena lowo kwetsima.” (Hlaya Esaya 63:11-14.) Yehovha u ye emahlweni a rhangela vanhu Vakwe, hi ku nyika Muxe moya wakwe wo kwetsima.

4. Vaisrayele a va ta swi tiva njhani leswaku Muxe a ri ni moya wa Xikwembu? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁴ Leswi moya lowo kwetsima ku nga matimba lama nga vonakiki, Vaisrayele a va ta swi tiva njhani leswaku wu le ku tirheni eka Muxe? Moya lowo kwetsima wu endle leswaku Muxe a endla masingita ni ku n’wi nyika xivindzi xo byela Faro hinkwaswo leswi Xikwembu xi n’wi leriseke swona. (Eks. 7:1-3) Nakambe moya lowo kwetsima wu pfune Muxe leswaku a va ni timfanelo letinene, to tanihi rirhandzu, ku titsongahata ni ku lehisa mbilu leti endleke leswaku a faneleka ku rhangela Vaisrayele. Hakunene Muxe a hambanile ni vanhu lava a va tikukumuxa lava a va rhangela vanhu va matiko man’wana! (Eks. 5:2, 6-9) A swi ri erivaleni leswaku Yehovha a a hlawule Muxe leswaku a rhangela vanhu Vakwe.

5. Hlamusela ndlela leyi Yehovha a va pfuneke ha yona vavanuna van’wana va Vaisrayele leswaku va rhangela vanhu vakwe.

⁵ Hi ku famba ka nkarhi, Yehovha u nyike vanhu van’wana lava a va hlawuleke leswaku va rhangela vanhu vakwe moya lowo kwetsima. “Yoxuwa n’wana wa Nuni a a tele moya wa vutlhari.” (Det. 34:9) “Moya wa Yehovha wu talela Gidiyoni.” (Vaav. 6:34) Naswona “moya wa Yehovha wu sungula ku tirha ehenhla ka Davhida.” (1 Sam. 16:13) Vavanuna lava hinkwavo a va titshege hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu leswaku wu va pfuna, naswona moya lowu wu endle leswaku va kota ku endla swilo leswi a va nga ta swi kota hi matimba ya vona. (Yox. 11:16, 17; Vaav. 7:7, 22; 1 Sam. 17:37, 50) Hikwalaho ka sweswo, Yehovha u dzunisiwile hikwalaho ka mitirho ya matimba leyi va yi endleke.

6. Ha yini Xikwembu a xi lava leswaku vanhu va xona va xixima varhangeri va le Israyele?

⁶ Vaisrayele a va fanele va endla yini loko va vona leswaku vavanuna lava a va va rhangela a va nyikiwe moya lowo kwetsima? Loko Vaisrayele va gungula hileswi Muxe a va rhangela, Yehovha u te: “Xana vanhu lava va ta ndzi khoma hi ndlela leyi nga riki na xichavo ku fikela rini?” (Tinhl. 14:2, 11) Entiyisweni, Yehovha a a hlawule Muxe, Yoxuwa, Gidiyoni na Davhida leswaku va n’wi yimela tanihi Murhangeri. Loko vanhu va yingisa vanhu lava, a swi fana ni loko va yingisa Yehovha tanihi Murhangeri wa vona.

7. Tintsumi ti n’wi pfune njhani Muxe?

⁷ Tintsumi ti pfune vanhu lava a va rhangela vanhu va Xikwembu. (Hlaya Vaheveru 1:7, 14.) Yehovha u rhume tintsumi leswaku ti kongomisa Muxe. Xikwembu xi rhume Muxe “leswaku a va mufumi ni mukutsuri hi voko ra ntsumi leyi humeleleke eka yena exihlahleni xa mitwa.” (Mint. 7:35) Yehovha u “wu [hundzise] hi tintsumi” Nawu lowu Muxe a wu tirhiseke leswaku a letela Vaisrayele. (Gal. 3:19) Nakambe Yehovha u byele Muxe a ku: “Rhangela vanhu u va yisa laha ndzi ku byeleke kona. Waswivo! Ntsumi ya mina yi ta famba emahlweni ka wena.” (Eks. 32:34) Bibele a yi vuli leswaku Vaisrayele va vone ntsumi yi va rhangela. Hambiswiritano, ndlela leyi Muxe a leteleke ni ku rhangela vanhu ha yona yi swi veke erivaleni leswaku a pfuniwa hi tintsumi.

8. Tintsumi ti pfune Yoxuwa na Hezekiya hi ndlela yihi?

⁸ Loko se Muxe a file, Yoxuwa u rhangele vanhu va Xikwembu naswona u tiyisiwe hi “hosana ya vuthu ra Yehovha” leswaku a rhangela vanhu va Xikwembu loko va lwa ni Vakanana naswona Vaisrayele va hlurile. (Yox. 5:13-15; 6:2, 21) Hi ku famba ka nkarhi, Hosi Hezekiya a fanele a lwa ni  masocha ya Vaasiriya lava a va xungeta ku hlasela muti wa Yerusalema. Hi vusiku byin’we, “ntsumi ya Yehovha yi [hume] yi ya dlaya vanhu va 185 000.”—2 Tih. 19:35.

9. Xana ku nga hetiseki ka vanhu lava a va rhangela vanhu va Xikwembu ku endle leswaku Vaisrayele va va ni xivangelo xo ka va nga va yingisi? Hlamusela.

⁹ Hambileswi tintsumi ti hetisekeke, vanhu lava a ti va pfuna a va nga hetisekanga. Muxe u tshame a tsandzeka ku vangamisa Yehovha. (Tinhl. 20:12) Yoxuwa u endle ntwanano ni Vagibiyoni handle ko kombela nkongomiso eka Yehovha. (Yox. 9:14, 15) ‘Mbilu ya Hezekiya yi titlakusile’ swa xinkarhana. (2 Tikr. 32:25, 26) Ku nga khathariseki ku nga hetiseki ka vona, Yehovha a a lava leswaku Vaisrayele va va yingisa. Yehovha a a tirhisa tintsumi leswaku a seketela vavanuna lava. Hakunene, Yehovha a a kongomisa vanhu vakwe.

10. Nawu wa Xikwembu wu n’wi kongomise njhani Muxe?

¹⁰ Rito ra Xikwembu ri kongomise vanhu lava a va rhangela vanhu va Xikwembu. Bibele yi vulavula hi Nawu lowu a wu nyikiwe Vaisrayele tanihi ‘Nawu wa Muxe.’ (1 Tih. 2:3) Nilokoswiritano, Matsalwa ma vula leswaku Yehovha hi yena Munyiki wa nawu wolowo, naswona Muxe a a fanele a yingisa Nawu wolowo. (2 Tikr. 34:14) Endzhaku ka loko Yehovha a lerise Muxe ndlela leyi a fanele a yi endla ha yona tabernakela, “Muxe [u endle] hinkwaswo hilaha Yehovha a n’wi leriseke hakona. U endle tano.”—Eks. 40:1-16.

11, 12. (a) Yoxuwa ni tihosi leti fumeke vanhu va Xikwembu a va fanele va endla yini? (b) Rito ra Xikwembu ri va khumbe njhani vavanuna lava a va rhangela vanhu va Xikwembu?

¹¹ Ku sukela loko Yoxuwa a sungule ku rhangela vanhu va Xikwembu a ri ni kopi ya Rito ra Xikwembu. A a byeriwe leswi: “U fanele u yi hlaya hi rito ra le hansi nhlikanhi ni vusiku, leswaku u ta hisekela ku endla hi ku landza hinkwaswo leswi tsariweke eka yona.” (Yox. 1:8) Hi ku famba ka nkarhi, tihosi leti fumeke vanhu va Xikwembu ti endle hilaha ku fanaka. A ti fanele ti hlaya Nawu siku ni siku, ti wu kopa ni ku “hlayisa marito hinkwawo ya Nawu lowu ni swileriso leswi, [ti] swi endla.”—Hlaya Deteronoma 17:18-20.

¹² Rito ra Xikwembu ri va khumbe njhani vavanuna lava a va rhangela? Anakanya hi xikombiso xa Hosi Yosiya. Endzhaku ka loko ku kumeke Nawu wa Muxe, matsalana wa Yosiya u sungule ku n’wi hlayela wona. * Xana hosi yi endle yini? “Hi ku hatlisa loko hosi yi twa marito ya buku ya Nawu, xikan’we-kan’we yi handzula tinguvu ta yona hi le xikarhi.” Kambe a yi endlanga sweswo ntsena. Hi ku kongomisiwa hi Rito ra Xikwembu, Yosiya u sungule tsima lerikulu ro herisa ku gandzeriwa ka swifaniso swa hava ni ku tlhela a endla nkhuvo lowukulu wa Paseka lowu a wu nga si tshama wu va kona. (2 Tih. 22:11; 23:1-23) Leswi Yosiya ni varhangeri van’wana vo tshembeka a va kongomisiwa hi Rito ra Xikwembu, a va tiyimisele ku cinca ni ku byela vanhu va Xikwembu nkongomiso wa xona. Ku cinca koloko ku endle leswaku vanhu va Xikwembu va kota ku endla ku rhandza ka xona.

13. Hi kwihi ku hambana loku a ku ri kona exikarhi ka vanhu lava a va rhangela vanhu va Xikwembu ni varhangeri va matiko man’wana?

¹³ Tihosi leti to tshembeka a ti hambanile ni vanhu lava a va rhangela matiko man’wana, lava a va rhangela vanhu hi ku ya hi vutlhari bya vona! Vanhu lava a va fumiwa hi Vakanana a va endla swilo swo nyenyetsa, swo fana ku endla timhaka ta masangu ni xirho xa ndyangu kumbe swiharhi, vusodoma, ku nyikela hi vana leswaku va va magandzelo ni ku gandzela swifaniso. (Lev. 18:6, 21-25) Ku engetela kwalaho, varhangeri va Vababilona ni Vaegipta a va nga yi landzeli milawu leyi sirhelelaka ya rihanyo leyi Xikwembu a xi yi nyike Vaisrayele. (Tinhl. 19:13) Vanhu va Xikwembu va vone ndlela leyi varhangeri va vona vo tshembeka va endleke ha yona leswaku va va ni vuxaka  lebyinene ni Xikwembu, va basa emahanyelweni ni le mirini. Swi le rivaleni leswaku Yehovha a a rhangela vanhu vakwe.

14. Ha yini Yehovha a tshinye van’wana va varhangeri va vanhu vakwe?

¹⁴ A hi tihosi hinkwato leti fumeke vanhu va Xikwembu va le nkarhini wa khale leti yingiseke swiletelo swa Xikwembu. Tihosi leti nga n’wi yingisangiki Yehovha ti ale ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima, tintsumi ni Rito rakwe. Minkarhi yin’wana, Yehovha a ti xupula kumbe a ti siva hi tin’wana. (1 Sam. 13:13, 14) Hi ku famba ka nkarhi, u hlawule murhangeri un’wana loyi a ta va lonkulu ku tlula tihosi hinkwato leti a tshameke a ti hlawula.

15. (a) Vaprofeta va swi kombise njhani leswaku a ku ta va ni murhangeri la hetisekeke? (b) A ku ri mani murhangeri loyi ku profetiweke ha yena?

¹⁵ Yehovha u vule ka ha sale malembe yo tala leswaku a ta hlawula murhangeri la hetisekeke. Muxe u byele Vaisrayele a ku: “Yehovha Xikwembu xa wena u ta ku yimisela muprofeta a huma exikarhi ka wena, a huma eka vamakwenu, ku fana na mina—yena mi fanele mi n’wi yingisa.” (Det. 18:15) Esaya u vule leswaku Loyi a a ta va “murhangeri ni ndhuna.” (Esa. 55:4) Nakambe Daniyele u huhuteriwe ku tsala hi “Mesiya lowa Murhangeri.” (Dan. 9:25) Eku heteleleni, Yesu Kreste u vule leswaku hi yena “Murhangeri” wa vanhu va Xikwembu. (Hlaya Matewu 23:10.) Vadyondzisiwa va Yesu va n’wi yingise swi suka embilwini naswona a va tiyiseka leswaku u hlawuriwe hi Yehovha. (Yoh. 6:68, 69) I yini lexi va tiyisekiseke leswaku Yehovha a a tirhisa Yesu Kreste ku va kongomisa?

16. I yini lexi kombiseke leswaku Yesu a nyikiwe moya lowo kwetsima?

¹⁶ Yesu u nyikiwe moya lowo kwetsima. Loko Yesu a khuvuriwa, Yohane lowo Khuvula u vone “matilo ma avana, kutani moya wu xikela ehenhla ka yena ku fana ni tuva.” Endzhaku ka sweswo, “moya wu n’wi susumetela ku ya emananga.” (Mar. 1:10-12) Eka malembe hinkwawo lawa Yesu a ma heteke a ri laha misaveni, moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu endle leswaku a endla masingita ni ku vulavula hilaha Xikwembu xi n’wi leriseke hakona. (Mint. 10:38) Ku engetela kwalaho, moya lowo kwetsima wu endle leswaku Yesu a kombisa timfanelo ta moya to tanihi, rirhandzu, ntsako ni ripfumelo hi ndlela leyi hetisekeke. (Yoh. 15:9; Hev. 12:2) A ku na murhangeri un’wana loyi a kombiseke leswaku u ni moya lowo kwetsima ku fana na Yesu. A swi ri erivaleni leswaku a a hlawuriwe hi Yehovha.

17. Tintsumi ti n’wi pfune njhani Yesu?

¹⁷ Tintsumi ti pfune Yesu. Endzhaku ka loko Yesu a khuvuriwile, “tintsumi ti [tile] kutani ti n’wi tirhela.” (Mat. 4:11) Loko ku sale tiawara ti nga ri tingani leswaku a dlayiwa, “ntsumi leyi humaka etilweni yi [humelele] eka yena, yi n’wi tiyisa.” (Luka 22:43) Yesu a a tiyiseka leswaku Yehovha  a ta rhumela ntsumi leswaku yi n’wi pfuna a endla ku rhandza kakwe.—Mat. 26:53.

18, 19. Rito ra Xikwembu ri n’wi kongomise njhani Yesu ku katsa ni leswi a a swi dyondzisa?

¹⁸ Yesu a a kongomisiwa hi Rito ra Xikwembu. Loko Yesu a sungula ntirho wakwe wo chumayela, u pfumelele Matsalwa leswaku ma n’wi kongomisa. (Mat. 4:4) U kale a fa emhandzini ya nxaniso hikwalaho ka leswi a yingisa Rito ra Xikwembu. Loko a ri ekusuhi ni ku fa u tshahe vuprofeta lebyi vulavulaka hi Mesiya. (Mat. 27:46; Luka 23:46) Ku hambana na Yesu, vafarisi a va nga ri xiximi Rito ra Xikwembu loko ri nga fambisani ni tidyondzo ta vona. Yesu u tshahe vuprofeta bya Esaya lebyi vulavulaka ha vona loko a ku: “Vanhu lava va ndzi xixima hi milomu ya vona, kambe timbilu ta vona ti le kule swinene na mina. Va tama va ndzi gandzela swa hava, hikuva va dyondzisa swileriso swa vanhu va swi endla tidyondzo leti nga enawini.” (Mat. 15:7-9) Swi le rivaleni leswaku Yehovha a nga ta hlawula ni un’we wa vona leswaku a rhangela vanhu vakwe.

¹⁹ Yesu a nga lo pfumelela Rito ra Xikwembu ntsena leswaku ri kongomisa swiendlo swakwe kambe u ri pfumelele leswaku ri kongomisa ni tidyondzo takwe. Loko vafarisi va n’wi kaneta, a nga va hlamulanga hi ku ya hi vutlhari byakwe lebyikulu kumbe ku ya hi ntokoto lowu a ri na wona. Kambe, u tirhise Matsalwa. (Mat. 22:33-40) Nakambe Yesu a nga va bombiselanga vayingiseri vakwe hi ku va byela hi vutomi byakwe bya le tilweni kumbe ndlela leyi vuako byi endliweke ha yona. Ku ri na sweswo u “[pfule] mianakanyo ya vona hi ku helela leswaku va twisisa nhlamuselo ya Matsalwa.” (Luka 24:32, 45) Yesu a a rhandza Rito ra Xikwembu naswona a a lava ku byela van’wana ha rona.

20. (a) Yesu u swi kombise njhani leswaku wa titsongahata eka Xikwembu? (b) Yesu na Heroda Agripa wo Sungula a va hambana njhani naswona leswi swi hi dyondzisa yini hi ndlela leyi Yehovha a hlawulaka vanhu lava rhangelaka ha yona?

²⁰ Hambileswi Yesu a hlamariseke vayingiseri vakwe hi “marito lamanene,” u yise ku dzuneka eka Mudyondzisi wakwe, Yehovha. (Luka 4:22) Loko xigwili xin’wana xi ringete ku dzunisa Yesu hi ku n’wi vula “Mudyondzisi Lonene,” Yesu u te: “Ha yini u vula leswaku ndzi lonene? Munhu lonene a nga kona, handle ka un’we, ku nga Xikwembu.” (Mar. 10:17, 18) Hakunene Yesu a hambanile na Heroda Agripa wo Sungula loyi a a ri hosi kumbe murhangeri wa Yudiya kwalomu ka malembe ya nhungu lama landzeleke! Loko a ri eka nhlangano wa nkoka swinene, Heroda a ambale “swiambalo swa vuhosi.” Loko vanhu va n’wi vona ni ku twa leswi a swi vuleke va sungule ku n’wi dzunisa va ku: “I rito ra xikwembu, a hi ra munhu!” Swi le rivaleni leswaku loko a twa sweswo u tsake ni swikunwana. Ku endleke yini endzhaku ka sweswo? Bibele yi ri: “Hi ku hatlisa ntsumi ya Yehovha yi n’wi ba, hikuva a nga xi dzunisanga Xikwembu; hiloko a dyiwa hi swivungu kutani a timeka.” (Mint. 12:21-23) A swi kanakanisi leswaku Heroda a a nga hlawuriwanga hi Yehovha leswaku a va murhangeri. Kambe, Yesu u swi veke erivaleni leswaku u hlawuriwe hi Xikwembu naswona minkarhi hinkwayo u vangamise Yehovha tanihi Murhangeri la Tlakukeke wa vanhu vakwe.

21. Hi ta kambisisa yini eka xihloko lexi landzelaka?

²¹ Yehovha a a lava leswaku Yesu a fuma nkarhi wo leha. Endzhaku ka loko a pfuxiwile u te: “Ndzi nyikiwe vulawuri hinkwabyo etilweni ni le misaveni.” Nakambe u tlhele a ku: “Maswivo, ndzi na n’wina masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.” (Mat. 28:18-20) Leswi Yesu a nga xivumbiwa xa moya etilweni, a a ta va kongomisa njhani vanhu va Xikwembu emisaveni? Yehovha a a ta tirhisa vamani leswaku va kongomisa vanhu Vakwe laha misaveni hi ku landza nkongomiso wa Kreste? Naswona Vakreste a va ta va tiva njhani vanhu lava Yehovha a va tirhisaka leswaku va va kongomisa? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamula swivutiso leswi.