1, 2. Na cava ratou na rairai vaqaqa na yapositolo ni sa lesu i lomalagi o Jisu?

ERATOU duri tu na yapositolo i Jisu ena Ulunivanua ni Veiolive, ratou dagava cake toka na lomalagi. Ratou vakaraici Jisu tiko, na nodratou turaga, e nodratou itokani tale ga ni sa kau cake e lomalagi me yacova ni sa tabonaki koya na o. (Caka. 1:9, 10) Rauta ni rua na yabaki yani e liu a vakavulici ratou, e uqeti ratou tale ga o Jisu. Ia sa lako qo. Cava ratou na cakava?

² A solia vei ratou nona imuri o Jisu e dua na ilesilesi: “Dou na qai tukuni au e Jerusalemi, e Jutia taucoko, e Samaria, kei na veivanua yawa sara kei vuravura.” (Caka. 1:8) Ena vakayacori vakacava na ilesilesi qori? A yalataka o Jisu ni na vukei ratou na yalo tabu. (Caka. 1:5) Ia ena vinakati na veidusimaki kei na tuvatuvanaki me rawa ni vunautaki kina na itukutuku vinaka ena veivanua. E vakayagataki ira gona na nona mata o Jiova mera dusimaki ra qai tuvanaki vinaka kina nona tamata ena gauna makawa. Ratou sa na vaqaqa gona nona yapositolo, ‘Ena lesia o Jiova e dua na iliuliu vou?’

3. (a) Ni sa lesu i lomalagi o Jisu, na vakatulewa bibi cava me ratou cakava na yapositolo yalodina? (b) Na cava eda na veivosakitaka ena ulutaga qo?

 ³ Ni oti tale e rua na macawa, ratou gumatua na tisaipeli i Jisu ena dikevi ni iVolatabu, kerei ni veidusimaki vakalou, kei na nona digitaki o Mataiasi me sosomitaki Jutasa Isikarioti me ika12 ni yapositolo. (Caka. 1:15-26) Na cava e bibi kina qori vei ratou vaka kina vei Jiova? E vakayacora o Mataiasi e dua na itavi bibi e vinakati ena isoqosoqo. * E sega tale ga ni digitaki ratou nona yapositolo o Jisu me ratou tomani koya wale tu ga ena cakacaka vakaitalatala, ia e tiko na itavi bibi me ratou cakava vei ira na tamata ni Kalou. Na cava na itavi qori? E vakayagataki Jisu vakacava o Jiova me tuberi ratou kina? Vakacava, e tiko nikua e dua na ituvatuva va qori vei ira na tamata ni Kalou? Eda na “nanumi ira” vakacava na ‘liutaki keda tiko’ vakauasivi na “dauveiqaravi yalodina e vuku”?—Iper. 13:7; Maciu 24:45.

4. Na itavi cava era qarava na yapositolo kei na so tale na qase e Jerusalemi ena imatai ni senitiuri?

⁴ Eratou tekivu veiliutaki na yapositolo ena ivavakoso vaKarisito ena Penitiko 33 G.V. Ena gauna qori e “tucake o Pita kei ratou na le Tinikadua” me tukuna na ka dina e veivakabulai vei ira na ilala levu era Jiu kei ira na sa tavuki. (Caka. 2:14, 15) Levu era qai vakabauta. Ni oti qori, era ‘muria tiko ga na nodratou ivakavuvuli na yapositolo’ o ira na lotu vaKarisito vou qo. (Caka. 2:42) Ratou qarava na veika vakailavo ni ivavakoso na yapositolo. (Caka. 4:34, 35) Ratou qarava tale ga nodra ka vakayalo na tamata ni Kalou, ni ratou kaya: “Keitou na solia na neitou gauna kei na neitou bula ena masu kei na vakavulici ni vosa ni Kalou.” (Caka. 6:4) Ratou lesi ira tale ga na lotu vaKarisito matua mera vakatetea na cakacaka vakaitalatala ena yalava vovou. (Caka. 8:14, 15) Yaco na gauna mera vukei ira tale ga na yapositolo na qase ni ivavakoso ena qaravi ni veika e vauca na ivavakoso kece. Nira lewe ni ilawalawa dauvakatulewa, era vakaitavi ena nodra dusimaki na ivavakoso qori.—Caka. 15:2.

5, 6. (a) E vakaukauataki vakacava na ilawalawa dauvakatulewa ena yalo tabu? (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Era tokona vakacava na ilawalawa dauvakatulewa na agilosi? (c) E dusimaka vakacava na ilawalawa dauvakatulewa na Vosa ni Kalou?

⁵ Era kila na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri ni vakayagataka tiko o Jiova na nodra iLiuliu o Jisu me dusimaki kina na ilawalawa dauvakatulewa. Era vakadeitaka vakacava qori? Kena imatai, na yalo tabu sara ga e vakaukauataka na ilawalawa dauvakatulewa. (Joni 16:13) A sobuti ira kece na lotu vaKarisito lumuti na yalo tabu, vakauasivi o ira na yapositolo kei ira na qase e Jerusalemi mera qarava vinaka nodra itavi nira ivakatawa. Kena ivakaraitaki, ena 49 G.V., e dusimaka na ilawalawa dauvakatulewa na yalo tabu ena kena vakatulewataki na veika me baleta na cili. Era muria na ivavakoso na veidusimaki qori, e ‘vakadeitaki tiko ga kina nodra vakabauta, tubu tale ga e veisiga na kedra iwiliwili.’ (Caka. 16:4, 5) E laurai ena ivola me baleta na vakatulewa qori ni vuataka tiko na ilawalawa dauvakatulewa na itovo e okati ena vua ni yalo tabu me vaka na loloma kei na vakabauta.—Caka. 15:11, 25-29; Kala. 5:22, 23.

⁶ Kena ikarua, era tokona na ilawalawa dauvakatulewa na agilosi. Ni bera ni papitaiso o Konilio me imatai ni kai Veimatanitu  tawacili me tavuki ina lotu vaKarisito, a dusimaki koya e dua na agilosi me lai kaciva mai na yapositolo o Pita. Ni vunau oti ga o Pita vua kei ira na wekana, e sobuti ira na yalo tabu, dina nira se bera mada ga ni cili. Era uqeti kina na yapositolo kei na so tale na tacidra tagane mera ciqomi ira na kai Veimatanitu era tawacili mera lewe ni ivavakoso lotu vaKarisito. (Caka. 11:13-18) Era uqeta ra qai vakatotolotaka tale ga na agilosi na cakacaka vakavunau e veidusimaki tiko kina na ilawalawa dauvakatulewa. (Caka. 5:19, 20) Kena ikatolu, e dusimaki sara tiko ga na ilawalawa dauvakatulewa ena Vosa ni Kalou. Era lumuti ena yalo tabu na qase qo, qai nodra ivola dusidusi ga na iVolatabu nira vakatulewataka tiko na ka e vauca na ivakavuvuli vakalotu se nira veidusimaki tiko ga ena isoqosoqo.—Caka. 1:20-22; 15:15-20.

7. Na cava eda kaya kina ni a liutaki ira tiko na lotu vaKarisito taumada o Jisu?

⁷ E veiliutaki na ilawalawa dauvakatulewa ena ivavakoso taumada, ia era kila vinaka ni nodra iLiuliu o Jisu. E vola o Paula: “E solia [o Karisito] eso mera yapositolo. . . . Me uqeti keda tiko ga na noda loloma meda tubu cake kina ena ka kece, meda duavata kei koya na uluda, na Karisito.” (Efeso 4:11, 15) Era “vakatokai na tisaipeli mera lotu vaKarisito” ra qai sega ni via vakayacani vua e dua na yapositolo e kilai ena gauna ya. (Caka. 11:26) E kila o Paula ni bibi mera “dei ena ivakavuvuli kece” se yavutaki nodra ivakarau ni bula ena iVolatabu me vaka era vakavulica na yapositolo kei na so tale na tagane era veiliutaki. Ia e tomana: “Au vinakata moni kila ni ulu ni tagane yadua o Karisito [okati kina o ira kece na lewe ni ilawalawa dauvakatulewa] . . . e ulu ni yalewa na tagane, e ulu i Karisito na Kalou.” (1 Kor. 11:2, 3) Io, e tawarairai o Jisu sa vakalagilagi oti tale ga, ia e liutaka na ivavakoso ena gauna ya ni vakarorogo tiko vua na Uluna, na Kalou o Jiova.

8, 9. Na cava na itavi bibi i Brother Russell ena itekitekivu ni veiyabaki ni ika19 ni senitiuri?

⁸ Ena icavacava ni ika19 ni senitiuri a saga o Charles Taze Russell kei na so na nona itokani me tauyavutaki tale na sokalou dina vaKarisito. Me rawa ni vakatetei na ka dina vakaivolatabu ena levu na vosa, a vakalawataki ena 1884 na Zion’s Watch Tower Tract Society, qai kena Peresitedi o Brother Russell. * E gonevuli gugumatua ni iVolatabu, e doudou ni vakalasuya na ivakavuvuli ni Letoluvakalou kei na vakabauta ni bula tale tiko na yalo. E kila ni na tawarairai nona lesu mai o Karisito, qai cava “nodra gauna lokuci na veimatanitu” ena 1914. (Luke 21:24) E vakayagataka vakalevu o Bro Russell nona gauna, kaukaua kei na ilavo me tukuna kina na ka dina vei ira eso tale. E gauna bibi dina qori, qai matata ni vakayagataki Bro Russell sara tiko ga o Jiova me liutaka na ivavakoso.

⁹ E sega ni vinakata o Brother Russell me vakacerecerei. E vola ena 1896: “Keimami sega ni vinakata me keimami vakarokorokotaki, dokai ena neimami cakacaka se ka keimami vola; keimami sega tale ga ni vinakata me keimami vakatokai ena icavuti iTalatala se Rapai. Se me dua e vakatokayacataki ena yaca i keimami.” E tomana: “Qo e sega ni cakacaka ni tamata.”

10. (a) Na gauna cava e lesia kina na “dauveiqaravi yalodina e vuku” o Jisu? (b) Vakamacalataka na kena vakamatatataki na itavi ni iLawalawa Dauvakatulewa kei na Watch Tower Society?

¹⁰ Ena 1919, ni oti e tolu na yabaki nona mate o Brother Russell, a lesia o Jisu na “dauveiqaravi yalodina e vuku.” Na cava na kena inaki? Me qaravi ira  na nona lewenivuvale ena “kedra kakana ena kena gauna donu.” (Maciu 24:45) Ena gauna mada ga qori, e dua ga na ilawalawa lailai era lumuti era veiqaravi tiko ena itikotiko liu e Brooklyn, Niu Yoka, ra qai vakarautaka ra veisoliyaka tale ga na kakana vakayalo vei ira na imuri i Jisu. E tekivu vakayagataki na matavosa “ilawalawa dauvakatulewa” ena noda ivola ena veiyabaki ni 1940, ni sa qai kilai ni sema voleka ina Watch Tower Bible and Tract Society. Ia ena 1971 e vakaduiduitaki na iLawalawa Dauvakatulewa mai na Watch Tower Society—e qarava na veika vakalawa sega ni veika vakayalo—vaka kina o ira na kena dairekita. Eratou lewe gona ni iLawalawa Dauvakatulewa eso na tacida tagane lumuti eratou sega ni dairekita ni iSoqosoqo. Ena vica na yabaki tiko ga qo, era sa lewe ni dairekita tale ga o ira na “so tale na sipi” mera qarava na veika vakalawa ni isoqosoqo kei na so tale na tabana era vakayagataka na tamata ni Kalou, qo me ratou qarava kina vakatabakidua na iLawalawa Dauvakatulewa na veivakavulici kei na veidusimaki vakayalo. (Joni 10:16; Caka. 6:4) E vakamacalataki kina ena Vale ni Vakatawa ni 15, Julai, 2013, ni “dauveiqaravi yalodina e vuku” e dusia tiko e dua na ilawalawa lailai ni lotu vaKarisito lumuti eratou lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa.

11. Na itavi cava e qarava na iLawalawa Dauvakatulewa?

¹¹ Eratou dau duavata na iLawalawa Dauvakatulewa ni ratou vakatulewataka e dua na ka. Ena sala cava? Eratou dau bose ena veimacawa, ni ratou rawa kina ni veivosaki vinaka, ratou duavata tale ga. (Vkai. 20:18) E dau veisau e veiyabaki na jeameni, ni sega ni dua na lewe ni iLawalawa Dauvakatulewa me uasivi vei ratou na kena vo. (1 Pita 5:1) Ena veiveisau tiko va qori na itavi ni jeameni vei ratou tale ga na le ono na komiti ni iLawalawa Dauvakatulewa. E sega ni dua vei ratou ena saga me veiliutaki, ia ena vaka ga na “lewenivuvale,” ni kana ena veika e vakarautaka na dauveiqaravi yalodina, vakamalumalumu tale ga ina kena veiliutaki.

12. Na taro cava e basika ni sega ni uasivi se me donu tu ga e veigauna na iLawalawa Dauvakatulewa?

¹² E sega ni tukuni ni na donu tu ga na iLawalawa Dauvakatulewa. So na gauna ena vinakati me veisautaki tale eso na ivakavuvuli se sala e dusimaka kina na isoqosoqo. Qori na vuna e vakarautaki kina ena Watch Tower Publications Index na ulutaga “Beliefs Clarified [Vakamatatataki Noda Vakabauta],” me tabaki kina na veika e vakamatatataki tale me baleta noda kila vakaivolatabu me tekivu mai na 1870. A sega tale ga ni tukuna o Jisu ni na uasivi na kakana vakayalo e vakarautaka na nona dauveiqaravi yalodina. Eda na sauma gona vakacava na taro i Jisu: “O cei mada na dauveiqaravi yalodina?” (Maciu 24:45) Na ivakadinadina cava e vakadeitaka ni sa vakayacora tiko qori na iLawalawa Dauvakatulewa? Meda dikeva mada qo e tolu na sala e dusimaki kina na ilawalawa dauvakatulewa ena imatai ni senitiuri.

13. E vukea vakacava na iLawalawa Dauvakatulewa na yalo tabu?

¹³ iVakadinadina ni Yalo Tabu. Na yalo tabu a vukea na iLawalawa Dauvakatulewa me kila na ka dina vakaivolatabu a sega tu ni matata e liu. Kena ivakaraitaki, vakasamataka mada na kena vakamatatataki eso na vakabauta me vaka e tukuni ena parakaravu sa oti. Macala ga ni na sega ni dokai e dua na tamata ena kena kilai qai vakamacalataki na “veika titobu mada ga ni Kalou”! (Wilika 1 Korinica 2:10.) E duavata na iLawalawa Dauvakatulewa kei na ka e tukuna na yapositolo o Paula: “Eda  tukuna na ka kece qo, sega ena vosa e vakavulici ena vuku vakatamata, ena vosa ga e vakavulici ena yalo tabu.” (1 Kor. 2:13) Ni sa oti e vica vata na senitiuri ni vukitani kei na butobuto vakayalo, na yalo tabu ga ena rawa ni vakatotolotaka na kena kilai e levu tale na ka dina vakayalo me tekivu mai na 1919.

14. Me vaka e tukuni ena Vakatakila 14:6, 7, era vukei ira vakacava na tamata ni Kalou na agilosi?

¹⁴ iVakadinadina ni nodra veivuke na agilosi. Dua na itavi levu e colata tiko na iLawalawa Dauvakatulewa ena nodra dusimaki ena cakacaka vakavunau e vuravura raraba e sivia na walu na milioni na dautukutuku. Na cava e vuavuaivinaka kina na nodra cakacaka qori? Dua na vuna oya nira veivuke tiko na agilosi. (Wilika Vakatakila 14:6, 7.) Levu na gauna era dau sotavi ira sara ga na dautukutuku o ira na kere veivuke ena masu! * E tusaqati vakaukaua na cakacaka vakavunau kei na veivakatisaipelitaki ena so na vanua, ia e rawati ga na toso nira veivuke eso era kaukaua cake sara vei keda.

15. E duidui vakacava na iLawalawa Dauvakatulewa kei ira na iliuliu ni lotu ni Veivanua vaKarisito? Tukuna e dua na kena ivakaraitaki.

¹⁵ Nuitaki ni Vosa ni Kalou. (Wilika Joni 17:17.) Vakasamataka mada na veika e yaco ena 1973. E tarogi e dua na taro qo ena Watchtower ni June 1: “Sa . . . rawa nira papitaiso o ira na se sega ni biuta vakadua na vakatavako?” Qo na kena isau: “E laurai ena ivakamacala matata ni iVolatabu ni sega.” Ni vakamacalataka oti e vica na  tikinivolatabu veiganiti, sa qai vakamatatataka na Watchtower qori ni rawa ni vakasivoi e dua na dauvakatavako e sega ni veivutuni. (1 Kor. 5:7; 2 Kor. 7:1) E kaya: “Qo e sega ni neitou vakatulewa ga, se moni vakaukauataki kina. E vakarota sara ga na Kalou ena nona Vosa.” Bau dua tale na isoqosoqo lotu e yalorawarawa ni nuitaka vakaoti na Vosa ni Kalou, ke mani dredre sara mada ga vei ira eso na lewenilotu? E tukuni ena dua na ivola se qai volai wale tiko ga qo mai Merika me baleta na lotu: “Era railesuva wasoma na iliuliu ni lotu vaKarisito na nodra ivakavuvuli me salavata kei na nodra vakabauta kei na nodra veitokoni e levu na lewenilotu kei ira na lewenivanua raraba.” Ke vakatara na iLawalawa Dauvakatulewa me dusimaki ira na Vosa ni Kalou, sega ni nodra vakabauta e levu, o cei gona e liutaki ira dina tiko na tamata ni Kalou?

16. Eda na nanumi ratou vakacava na iLawalawa Dauvakatulewa?

¹⁶ Wilika Iperiu 13:7. Na vosa “nanumi” e rawa tale ga ni vakadewataki me “cavuta.” O koya gona, e dua na sala o rawa ni “nanumi ira [kina] na liutaki kemuni tiko” oya nomu masulaki ratou na iLawalawa Dauvakatulewa. (Efeso 6:18) Vakasamataka nodratou dau vakarautaka na kakana vakayalo, ratou raica na cakacaka vakavunau e vuravura raraba, ratou qai tuvanaka na vakayagataki ni cau. Macala ga ni ratou vinakata meda masulaki ratou!

17, 18. (a) Eda na tokona vakacava na iLawalawa Dauvakatulewa? (b) Eda tokona tiko vakacava na dauveiqaravi yalodina kei Jisu ena noda cakacaka vakavunau?

¹⁷ Meda kua ni tukuna ga nida nanuma tiko na iLawalawa Dauvakatulewa, ia meda tokona tale ga nodratou veidusimaki. E vakarautaka na iLawalawa Dauvakatulewa na veidusimaki ena noda ivola, soqoni, soqo lalai kei na soqo lelevu. E lesi ira tale ga na ivakatawa dauveilakoyaki, e nodra itavi mera lesi ira na qase ni ivavakoso. Era vakaraitaka na ivakatawa dauveilakoyaki kei ira na qase ni ivavakoso nodra nanuma tiko na iLawalawa Dauvakatulewa ena nodra muria vakavoleka na ka era dusimaki kina. Eda na vakaraitaka kece tale ga na noda doka na noda iLiuliu, o Jisu, nida talairawarawa da qai vakamalumalumu vei ira na tagane e lesia o koya mera dusimaki keda.—Iper. 13:17.

¹⁸ Dua tale na sala eda nanuma kina na iLawalawa Dauvakatulewa oya na noda gumatua ena cakacaka vakavunau. A uqeti ira na lotu vaKarisito o Paula mera vakatotomuria na nodra ivakaraitaki o ira na veiliutaki tiko. E vakasakiti dina na nodratou ivakaraitaki na dauveiqaravi yalodina ni ratou gumatua ena kena uqeti qai vakatetei na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Vakacava o dua vei ira na so tale na sipi o tokoni ira tiko na lumuti ena cakacaka bibi qo? O na marautaka ni kaya na nomu iLiuliu o Jisu: “Na ka oni cakava vua e dua vei ira na lalai qo era taciqu, oni sa cakava vei au.”—Maciu 25:34-40.

19. Na cava mo vakadeitaka kina ni o na muria noda iLiuliu, o Jisu?

¹⁹ Ni sa lesu i lomalagi o Jisu, a sega ni vakanadakui ira na nona imuri. (Maciu 28:20) E kila vinaka ni a vukei koya ena nona veiliutaki tiko e vuravura na yalo tabu, ira na agilosi, kei na Vosa ni Kalou. E vakarautaka gona na ivukevuke vata ga qori vua na dauveiqaravi yalodina nikua. O ratou gona na lotu vaKarisito lumuti eratou lewe ni dauveiqaravi qori ‘eratou muria tiko ga na Lami se mani vanua cava e lako kina.’ (Vkta. 14:4) Nida talairawarawa ina nodratou veidusimaki, eda sa muria sara tiko ga na noda iLiuliu o Jisu. Sa voleka sara qo me liutaki keda yani ina bula tawamudu. (Vkta. 7:14-17) E sega tale ni dua na iliuliu e rawa ni yalataka qori!