1, 2. (a) Nso ke Jehovah anam nnyịn ifiọk? (b) Nso ke Isaiah 46:​10, 11 ye 55:11 ẹkpep nnyịn aban̄a uduak Jehovah?

GENESIS 1:1 ọdọhọ ete: “Ke editọn̄ọ, Abasi okobot enyọn̄ ye isọn̄.” Edi akpanikọ ke nnyịn ifiọk ata esisịt n̄kpọ iban̄a kpukpru se Abasi okobotde. Ke uwụtn̄kpọ, nnyịn inen̄ekede ifiọk n̄kpọ iban̄a isọn̄ nnyịn emi, mme ekondo eken, un̄wana, ye odudu emi esidụride n̄kpọ ada. (Eccl. 3:11) Kpa ye oro, Jehovah anam nnyịn ifiọk ntak emi imọ ikobotde isọn̄ ye mme owo. Enye okobot isọn̄ man mme owo oro enye okobotde ke mbiet esie ẹkpekop inem ndidụn̄ ke esịt. (Gen. 1:26) Enye okoyom mmọ ẹdi nditọ esie, enye n̄ko onyụn̄ edi Ete mmọ.

² Genesis ibuot 3 owụt ke n̄kpọ ama etịbe emi okoyomde ndibiat uduak Jehovah. (Gen. 3:​1-7) Edi idụhe n̄kpọ ndomokiet emi ekemede ndibiat uduak Jehovah, inyụn̄ idụhe owo ndomokiet emi ekemede ndibiọn̄ọ Jehovah ndinam se enye aduakde. (Isa. 46:​10, 11; 55:11) Emi anam inịm ke Jehovah ayanam se enye akaduakde toto ke editọn̄ọ, ndien ke enye edinam emi ke ata nnennen ini!

3. (a) Nso akpan n̄kpọ ke Bible ekpep nnyịn? (b) Ntak emi ifiakde ineme mmọ idahaemi? (c) Mme mbụme ewe ke idineme ke ibuotikọ emi?

³ Bible anam nnyịn idiọn̄ọ ntak emi Jehovah okobotde isọn̄ ye mme owo, onyụn̄ anam ifiọk se Jesus Christ anamde man uduak Abasi osu. Ata akpan ukpepn̄kpọ edi emi. Anaedi se nnyịn ikebemde iso ikpep edi emi ke ini ikọtọn̄ọde ndikpep  Bible. Ntem, ọfọn in̄wam mbon oro ẹsimade ndikop ukwọrọikọ nnyịn ẹfiọk akpan ukpepn̄kpọ emi. Usen ifan̄ emi, nnyịn imesịn ifịk ikot ata ediwak owo nte ikekeme ẹdidụk Editi n̄kpa Christ. (Luke 22:​19, 20) Mbon oro ẹdidụkde Editi n̄kpa Christ ẹyekpep ediwak n̄kpọ ẹban̄a uduak Abasi. Ntre ke usen ifan̄ oro osụhọde mbemiso Editi, ọfọn itie ikere mme mbụme oro ikpenemede ye nditọ ukpepn̄kpọ Bible nnyịn ye mbon oro ẹsimade ndikop ukwọrọikọ nnyịn, man inam enen̄ede ọdọn̄ mmọ ndidụk akpan edinam emi. Nnyịn iyeneme mbụme ita emi: Nso ikedi uduak Jehovah toto ke editọn̄ọ? Nso iketịbe emi okoyomde ndibiat uduak Jehovah? Ntak emi Jesus ndikedi ndikpa anamde uduak Abasi ekeme ndisu?

4. Didie ke mme n̄kpọ oro Jehovah obotde ẹbụk ubọn̄ esie?

⁴ Jehovah edi Akwa Andibot. Kpukpru se enye obotde ẹfọn etieti. (Gen. 1:31; Jer. 10:12) Mme n̄kpọ oro Jehovah obotde ẹye etieti ẹnyụn̄ ẹdu ke nde ke nde. Nso ke nnyịn isikụt ke ini isede mme n̄kpọ emi? Esinem nnyịn ndikụt ke kpukpru n̄kpọ oro Jehovah obotde, n̄kpri ye ikpọ, ẹnyene ufọn. Ndi nte Abasi okobotde idem owo isinyeneke fi ndyọ? Ndi isikpaha fi idem nte nsekeyen esikọride ke esịt idịbi eka esie? Ndi isinyụn̄ iyehe fi ndikụt ọfiọn̄ ọwọrọde ke okoneyo? Mme n̄kpọ emi ẹsiye nnyịn, sia nte Jehovah okobotde nnyịn anam ikeme ndifiọk se iyede.​—⁠Kot Psalm 19:1; 104:⁠24.

5. Nso ke Jehovah anam man kpukpru n̄kpọ ẹsan̄a ke nde ke nde ke ekondo?

⁵ Jehovah enịm ibet ọnọ mme n̄kpọ emi enye obotde. Enye enịm ibet obot ye ibet emi edin̄wamde mme owo ẹdu eti uwem, man kpukpru n̄kpọ ẹsan̄a ke nde ke nde. (Ps. 19:​7-9) Jehovah enịm kpukpru n̄kpọ oro enye okobotde ke ekondo ke itie mmọ, ndien kpukpru mmọ ẹnyene utom. Enye ama onyụn̄ enịm ibet obot emi edinamde kpukpru n̄kpọ ẹsan̄a ke nde ke nde. Ke uwụtn̄kpọ, odudu emi odụride n̄kpọ ada anam ofụm odu ke isọn̄ nnyịn, enye esinam mmọn̄ ọtọ onyụn̄ ekebe, iyakke inyan̄ibom ọtọ abiat n̄kpọ, onyụn̄ anam mme owo ye mme unam ẹkeme ndidu uwem ke isọn̄. Mme ibet oro Jehovah enịmde mi anam kpukpru n̄kpọ ẹsan̄a ke nde ke nde ke ekondo. Nte Abasi obonde n̄kpọ ke nde ke nde ke ekondo owụt ke enyene ntak emi enye okobotde isọn̄ ye mme owo. Ọfọn inam mbon oro ikwọrọde ikọ inọ ẹfiọk Abasi oro anamde utọ n̄kpọ emi.​—⁠Edi. 4:⁠11.

6, 7. Nso ye nso ke Jehovah ọkọnọ Adam ye Eve?

⁶ Toto ke editọn̄ọ, Jehovah okoyom mme owo ẹdụn̄ ke isọn̄ ke nsinsi. (Gen. 1:28; Ps. 37:29) Enye ama ọnọ Adam ye Eve ediwak n̄kpọ emi akanamde mmọ ẹkop inem uwem. (Kot James 1:17.) Jehovah ama ọnọ mmọ ifụre ndimek ndinam se mmọ ẹmade, ndikeme ndikere n̄kpọ, ndima kiet eken nnyụn̄ nnam ufan. Jehovah ama ọnọ Adam ewụhọ. Enye ama onyụn̄ etịn̄ nte Adam edisan̄ade ise iban̄a idemesie, ise iban̄a mme unam ye isọn̄. (Gen. 2:​15-17, 19, 20) Jehovah ama ọnọ Adam ye Eve inua, ubọk, enyịn, utọn̄, ye ibuo, man mmọ ẹkpekeme ndikop inem udia, ẹkpekeme nditụk n̄kpọ, ndikụt n̄kpọ, ndikop n̄kpọ, nnyụn̄ n̄kop utebe. Kpukpru emi ama anam mmọ ẹkeme ndinen̄ede n̄kop inem ediye Paradise oro, emi kpukpru n̄kpọ ẹkedude  barasuene. Mmọ ẹma ẹkeme n̄ko ndinam utom oro ekenemde mmọ nnyụn̄ n̄ka iso n̄kpep mbufa n̄kpọ.

⁷ Ntak en̄wen emi Jehovah okobotde Adam ye Eve ekedi man mmọ ẹnyene nditọ oro ẹfọnde ẹma. Enye okoyom nditọ mmọ n̄ko ẹnyene nditọ tutu mme owo ẹyọhọ ofụri isọn̄. Jehovah ama ama Adam ye Eve etieti, enye okonyụn̄ oyom mmọ ye kpukpru mme ete ye eka ẹma nditọ mmọ n̄ko. Jehovah okoyom mme owo ẹdụn̄ ke isọn̄ ẹnyụn̄ ẹdia ufọn isọn̄ ke nsinsi.​—⁠Ps. 115:⁠16.

8. Nso ikanam Abasi ọnọ Adam ye Eve ewụhọ oro odude ke Genesis 2:​16, 17?

⁸ N̄kpọ iketiehe nte Jehovah akaduakde. Ntak-a? Jehovah ama ọnọ Adam ye Eve ewụhọ man ese m̀mê mmọ ẹyeda ifụre oro mmọ ẹnyenede ẹmek ndinam se imọ idọhọde. Abasi okowụk mmọ ete: “Dia kpukpru mfri eto in̄wan̄ yụhọ. Edi amaedi mfri eto ifiọk eti ye idiọk, kûdia, koro ke usen eke afo adiade afo ayakpa n̄kpa.” (Gen. 2:​16, 17) Ewụhọ emi ama enen̄ede an̄wan̄a mmọ. Ikọsọn̄ke mmọ ndinịm ewụhọ oro sia idịghe eto kiet oro kpọt okodu ke in̄wan̄ oro.

9, 10. (a) Nso ke Satan eketịn̄ aban̄a Jehovah? (b) Nso ke Adam ye Eve ẹkemek ndinam? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁹ Satan ama anam urụkikọt abian̄a Eve, ndien Eve ama ọsọn̄ ibuot ye Jehovah. (Kot Genesis 3:​1-5; Edi. 12:⁠9) Mbụme oro Satan okobụpde Eve eketie nte ke Abasi ọkọdọhọ Adam ye Eve “ẹkûdia kpukpru eto ke in̄wan̄” Eden. Mbụme esie emi akanam etie n̄ko nte ke Adam ye Eve inyeneke ifụre ndinam se mmọ ẹmade. Satan ama osu ata anafai nsu ọnọ mmọ ete: “Mbufo idikpaha n̄kpa.” Enye ama odomo ndinam Eve enịm ke ufọn idụhe ndikop uyo Abasi. Enye ama ọdọhọ Eve ete: “Abasi ọmọfiọk ete ke usen eke mbufo ẹdidiade, enyịn mbufo ẹyetara.” Ikọ esie ọkọwọrọ ke Jehovah ikoyomke mmọ ẹdia mfri eto oro mbak enyịn editara mmọ. Enye ama akam abian̄a mmọ ete ke mmọ “[ẹyetie] nte Abasi, ẹfiọk eti ye idiọk.”

¹⁰ Akana Adam ye Eve ẹmek m̀mê mmimọ idikop uyo anie, m̀mê idikop uyo Jehovah m̀mê eke Satan. Mmọ ẹma ẹmek ndikop uyo Satan nnyụn̄ nsọn̄ ibuot ye Jehovah, kpa nte Satan ọkọsọn̄de. Mmọ ndikọsọn̄ ibuot ye Jehovah okowụt ke mmọ iyomke Jehovah edi Ete mmimọ aba, inyụn̄ iyomke enye ekpeme onyụn̄ ese aban̄a mmimọ.​—⁠Gen. 3:​6-13.

11. Nso ikpeketịbe ekpedi Abasi ikọnọhọ Adam ye Eve ufen?

¹¹ Adam ye Eve ikọfọnke ima aba ọtọn̄ọde ke usen emi mmọ ẹkesọn̄de ibuot ye Jehovah. Mmọ ikekemeke ndisan̄a n̄kpere Jehovah aba, sia “enyịn [Jehovah] asana akaha ndikụt se idiọkde,” enye isinyụn̄ ikemeke “ndise idiọkido.” (Hab. 1:13) Edieke Jehovah mîkpọkọnọhọ Adam ye Eve ufen, ọwọrọ mme angel ye mme owo ẹkpekenyụn̄ ẹdu uwem nte ẹmade-ma, ndien n̄kpọ ikpọfọnke ye mmọ. Emi okpokonyun̄ ọwọrọ ke Abasi isinamke se enye etịn̄de. Edi Jehovah itiehe ntre, enye isitreke-tre ndinam se enye etịn̄de. (Ps. 119:142) Ntem, Jehovah ndinọ Adam ye Eve ifụre ndimek ndinam se mmọ ẹmade ikọwọrọke ke ana mmọ ẹbiat ibet esie. Mmọ ẹma ẹkpa ẹnyụn̄ ẹfiak ke ntan emi Abasi akadade obot mmọ, ke ntak nsọn̄ibuot mmọ.​—⁠Gen. 3:⁠19.

12. Nso iketịbe inọ nditọ Adam?

¹² Ọtọn̄ọde ke usen emi Adam ye Eve  ẹkediade mfri eto oro, mmọ ikedịghe aba nditọ Abasi. Abasi ama ebịn mmọ osion̄o ke in̄wan̄ oro, onyụn̄ enịm mme angel ẹkpeme in̄wan̄ oro mbak mmọ ẹdifiak ẹdụk. (Gen. 3:​23, 24) Jehovah ikanamke ndudue ndibịn mmọ nsion̄o do, sia enye okonyụn̄ ọnọ mmọ se mmọ ẹkeyomde. (Kot Deuteronomy 32:​4, 5.) Sia mmọ mîkọfọnke ima, mmọ ikekemeke ndinyene nti edu Abasi aba. Kpukpru se Abasi akaduakde ọnọ mmọ ama atak, mmọ ẹma ẹnyụn̄ ẹkpọn̄ idiọkn̄kpọ ye n̄kpa ẹnọ nditọ mmọ. (Rome 5:12) Nditọ mmọ ikekemeke ndidu uwem ke nsinsi nte Abasi akaduakde. Adianade do, mmọ ikekemeke ndinyene nditọ emi ẹfọnde ẹma, nditọ mmọ n̄ko ikonyụn̄ ikemeke ndinyene utọ nditọ oro. Satan ama abian̄a Adam ye Eve anam mmọ ẹsọn̄ ibuot ye Abasi. Enye ke osụk ababian̄a onyụn̄ otụn mme owo usụn̄ tutu esịm emi.​—⁠John 8:⁠44.

13. Nso iwụt ke Jehovah osụk amama mme owo?

¹³ Jehovah osụk amama mme owo. Kpa ye oro Adam ye Eve ẹkesọn̄de ibuot ye enye, enye osụk oyoyom mme owo ẹnen̄ede ẹkpere imọ. Enye iyomke owo ndomokiet atak. (2 Pet. 3:⁠9) Ntem, ke ndondo oro Adam ye Eve ẹkesọn̄de ibuot ye Abasi, Abasi ama anam ndutịm man mme owo ẹkpekeme ndifiak n̄kpere enye. Edi enye akanam emi ke usụn̄ oro mîbiatke ibet esie. Didie ke enye akanam emi?

14. (a) John 3:16 ọdọhọ ke nso ke Abasi akanam man mme owo ẹfiak ẹkpere enye? (b) Ewe mbụme ke ikpeneme ye mbon emi ẹmade ndifiọk akpanikọ?

¹⁴ Kot John 3:16. Ediwak mbon emi ikotde ẹdidụk Editi ẹkeme nditịn̄ itie N̄wed Abasi emi ke ibuot. Edi, didie ke uwa ufak Jesus ekeme ndinam nnyịn idu uwem ke nsinsi? Ndinọ mme owo n̄wedikot Editi, mmọ ndidụk usọrọ Editi, ye nnyịn ndifiak n̄ka mbịne mmọ, ayanam ikeme ndin̄wam mmọ ẹfiọk nte n̄kpa Jesus ekemede ndinam nnyịn idu uwem ke nsinsi. Esịt eyenen̄ede enem mmọ ke ini mmọ ẹdide ẹdifiọk ke Abasi ndinọ Eyen esie edikpa afak nnyịn owụt ke enye enen̄ede ama nnyịn, onyụn̄ enyene ọniọn̄. Nso en̄wen ke ikpanam mmọ ẹfiọk ẹban̄a uwa ufak Jesus?

15. Didie ke Jesus okokpụhọde ye Adam?

¹⁵ Jehovah ama ọnọ nnyịn mfọnmma owo emi ekemede ndikpe ufak ibuot nnyịn. Akana mfọnmma owo oro ọsọn̄ọ ada ye Jehovah onyụn̄ enyịme ndikpa ke ibuot mme anamidiọk. (Rome 5:​17-19) Jehovah ama anam ikpọn̄-ikpọn̄ edibon eyen esie edimana ke isọn̄. (John 1:14) Jesus ekedi mfọnmma owo oro. Enye ama ọfọn ama kpa nte Adam ọkọfọnde ama. Jesus iketiehe nte Adam, enye ama okop uyo Jehovah. Jesus ikanamke idiọkn̄kpọ, ikonyụn̄ ibiatke ibet Abasi idem ke ini enye okosobode idomo oro inua mîkemeke nditịn̄.

16. Ntak emi uwa ufak Jesus edide ata ọsọn̄urua enọ emi Abasi ọnọde nnyịn?

¹⁶ Sia Jesus ọfọnde ama, uwa ufak esie ekeme ndisio mme owo ke ufụn idiọkn̄kpọ ye n̄kpa. Enye eketie ata ukem ukem nte Jehovah okoyomde Adam etie, ọfọn ama, ọsọn̄ọ ada ye Abasi, onyụn̄ okop uyo Abasi. (1 Tim. 2:⁠6) Jesus ndikakpa n̄wa uwem esie ke ibuot nnyịn anam “ediwak owo” ẹdori enyịn ndidu uwem ke nsinsi. (Matt. 20:28) Ke akpanikọ, Jesus ndikedi ndikpa anam uduak Abasi ekeme ndisu. (2 Cor. 1:​19, 20) Uwa ufak Jesus anam kpukpru mbon oro ẹsọn̄ọde  ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi ẹdori enyịn ndidu uwem ke nsinsi.

17. Nso ke uwa ufak Jesus anam ọnọ nnyịn?

¹⁷ Jehovah ama ayak Eyen esie edikpa afak nnyịn, kpa ye oro akatakde enye akamba n̄kpọ. (1 Pet. 1:19) Ima emi Jehovah amade nnyịn akanam enye ayak ikpọn̄-ikpọn̄ edibon Eyen esie edikpa ke ibuot nnyịn. (1 John 4:​9, 10) Imekeme ndidọhọ ke Jesus edi ete nnyịn utu ke Adam. (1 Cor. 15:45) Enye anam nnyịn idori enyịn ndidu uwem ke nsinsi inyụn̄ ikeme ndifiak ndi nditọ Abasi. Uwa ufak Jesus anam Jehovah ekeme ndifiak nda nnyịn ndisịn ke ubon esie, edi ibiatke ibet esie. Ndi esịt inemke fi ndifiọk ke eyenyene ini emi kpukpru mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda ẹnam n̄kpọ Abasi ẹdifọnde ima? Nditọ Abasi ke heaven ye mme owo mi ke ison̄ ẹyenen̄ede ẹdiana kiet nte ubon kiet. Ini oro ndien ke kpukpru nnyịn ididi nditọ Abasi.​—⁠Rome 8:21.

18. Ini ewe ke Jehovah edidi “kpukpru n̄kpọ ọnọ kpukpru owo”?

¹⁸ Satan ndikọsọn̄ ibuot ye Jehovah ikanamke Jehovah etre ndima mme owo, inyụn̄ ikemeke ndinam mme owo ẹkûsọn̄ọ ẹda ye Jehovah, kpa ye oro mmọ mîfọnke ima. Uwa ufak Jesus Christ ayanam kpukpru nnyịn ifọn ima inyụn̄ idi nditọ Abasi. Kere nte uwem edinemde ke ini “kpukpru owo eke ẹkụtde Eyen ẹnyụn̄ ẹbuọtde idem ye enye” ẹdidude uwem ke nsinsi. (John 6:40) Jehovah enen̄ede ama nnyịn onyụn̄ enyene ọniọn̄; ntem, enye ayanam nnyịn ifọn ima inyụn̄ itie nte enye okoyomde. Enye eyedi “kpukpru n̄kpọ ọnọ kpukpru owo.”​—⁠1 Cor. 15:⁠28.

19. (a) Nso ke idinam edieke inen̄erede ima nte Jesus ekedide edikpa ke ibuot nnyịn? (Se ekebe oro, “ Ẹyak Ika Iso Iyom Mbon Oro Ẹdotde.”) (b) Nso en̄wen ke idineme iban̄a uwa ufak Jesus ke ibuotikọ oro etienede?

¹⁹ Edieke inen̄erede ima nte Jesus ekedide edikpa ke ibuot nnyịn, iyanam ofụri se ikemede man in̄wam mbon en̄wen ẹfiọk ke mmọ n̄ko ẹkeme nditiene mbọ ufọn uwa ufak Jesus. Ana inam mme owo ẹfiọk ke edieke Jehovah mîkpọnọhọ Eyen esie edikpa afak nnyịn, ke nnyịn ikpodorike enyịn ndidu uwem ke nsinsi. Edi, idịghe n̄kukụre se uwa ufak Jesus anamde ọnọ nnyịn edi oro. Ke ibuotikọ oro etienede, iyeneme nte uwa ufak Jesus anamde nnyịn ifiọk ke se Satan eketịn̄de aban̄a Jehovah ke In̄wan̄ Eden ekedi nsu.