Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bampanda-njila aba: George Rollston ne Arthur Willis bimane bua kuela kasolonyi mu mashinyi abu.​—Ku teritware wa ku Nord, mu 1933

MU BINTU BIETU BIA KALE

“Kakuena njila mutambe bubi anyi mutambe bule”

“Kakuena njila mutambe bubi anyi mutambe bule”

MU dia 26/3/1937, bantu balume babidi bakavua batshioke bikole bavua bendesha mashinyi abu manene avua ne mpuishi ya bungi bitekete bitekete batangile mu Sydney, mu ditunga dia Australie. Tshidimu tshijima katshia bumbuka mu tshimenga etshi, mbenze kilometre mipite pa 19 300 bapitshila mu imue miaba ya kule menemene ne mu bimenga bivua ne bikunakuna bia mu ditunga edi. Bantu aba kabavua baye bua kumanya miaba anyi bua kuendakana to. Arthur Willis ne Bill Newlands bavua anu bampanda-njila babidi ba tshisumi bavua badisuike bua kuya ne lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi mu miaba minene ya kule ya mu Australie.

Too ne mu bidimu bia 1920, kasumbu kakese ka balongi ba Bible * bavua mu Australie kakayisha bikole mu bimenga ne mu provense bia kumpenga kua misulu too ne ku mielelu yabi. Muaba muume wa kule wa mu ditunga edi udi ne bantu bakese menemene, mmupite pa tshia bibidi tshia bunene bua États-Unis. Kadi bana betu aba bavua bamanye bimpe ne: bayidi ba Yezu bavua ne bua kufila bumanyishi buende “too ne ku ntengu ya buloba,” kusangisha ne miaba ya kule ya mu Australie. (Bienzedi 1:8) Kadi mmunyi muvuabu mua kuenza mudimu munene eu? Bavua badisuike bua kuenza ne muabu muonso bualu bavua bashindike ne: Yehowa uvua ne bua kubenesha bionso bivuabu ne bua kuenza.

BAMPANDA-NJILA BADI BATUADIJA KUYISHA

Mu 1929, bena mu tshisumbu tshia mu Queensland ne tshia ku Ouest kua ditunga dia Australie bakenza tumashinyi tua bungi tuikale ne bionso bivua bikengela bua kumona mua kuyisha mu rejon yonso ya munkatshi mua ditunga. Tumanshinyi etu bavua batuendesha kudi bampanda-njila ba makanda bavua mua kuyila natu mu njila ya bikunakuna ne kutulongolola pavuatu tunyanguka. Bakayisha miaba ya bungi ivua bumanyishi kabuyi buanji kufika.

Bampanda-njila bavua kabayi ne mushindu wa kusumba kamashinyi, bavua baya miaba ya kule eyi ku makalu. Tshilejilu, mu 1932, pakavua Bennett Brickell ne bidimu 23, wakumbuka mu tshimenga tshia Rockhampton, Queensland, kuenzaye luendu lua ngondo itanu wenda uyisha mu tshitupa tshia kule tshia ku nord kua ditunga adi. Uvua ne bintu bia bungi ku dikalu bu mudi: mbulankete, bilamba, biakudia ne mikanda ya bungi. Pakanyanguka dikalu, wakabanga kudipusa mushindike ne: Yehowa uvua ne bua kumuambuluisha. Wakapusa dikalu mu bule bua kilometre 320 upitshila miaba ikavua bantu bafue bua nyota ya mâyi. Mu bidimu bipite pa 30 biakalonda, muanetu Brickell wakenza luendu lua nkama ne nkama ya binunu bia kilometre mu Australie mujima ku dikalu, ku moto ne ku mashinyi. Wakatuadija mudimu wa kuyisha munkatshi mua bantu ba kumpala ba mu Australie ne kuenzaye bisumbu bipiabipia, uvua mumanyike bikole ne bavua bamunemeka miaba yonso ya kule ya mu Australie.

BAKATANTAMENA NTATU

Ditunga dia Australie ke ditunga didi ne bantu bakese menemene pa buloba bujima, nangananga mu miaba ya kule menemene. Kadi bantu ba Yehowa mbaleje mudibu badisuike bua kuyisha bantu ba miaba ya kule ya mu ditunga edi.

Bampanda-njila aba, Stuart Keltie ne William Torrington, bakaleja tshisumi tshia buena etshi. Mu 1933, bakapitshila mu tshipela tshinene tshia Simpson tshivua ne lusenga lupite bungi bua kuyisha mu tshimenga tshia Alice Springs, munkatshi menemene mua ditunga. Pakanyanguka kamashinyi kabu ne kumonabu ne: bivua bikengela kukalekela, muanetu Keltie uvua mulema kadi muikale ne mukolo wa mabaya wakatungunuka ne kuyisha, bua mpindieu wenza luendu ne Kamelu. Bionso bivua bampanda-njila aba benze biakapatula bipeta pakatuilanganabu ne muena nzubu wa tshilala benyi mu tshimenga tshia William Creek, muaba wa kule utu kawulu kimanyina. Charles Bernhardt, muena nzubu wa tshilala benyi eu, wakalua kuitaba bulelela, kupanyishaye nzubu wende eu, kuenzaye bumpanda-njila nkayende munkatshi mua bidimu 15 mu imue miaba miuume menemene ne ya kule menemene ya mu Australie.

Arthur Willis udilongolola bua kuya kuyisha miaba minene ya kule ya mu Australie.​—Ku Perth, ku Ouest kua Australie, mu 1936

Bampanda-njila ba kumpala aba bavua bushuwa dijinga ne dikima ne bukitu bua kutantamena ntatu ya bungi ivuabu batuilangane nayi. Musangu kampanda pavua Arthur Willis ne Bill Newlands, batukadi batele ku ntuadijilu bayisha mu miaba ya kule ya mu Australie, bakenza mudimu mukole mu mbingu ibidi bua kuenza luendu lua kilometre 32 bualu mu tshipela muvua bitotshi bia bungi bikebesha kudi mvula mikole. Imue misangu, bavua batuka bisululu ne batata pa munya mukole bua kupusa mashinyi abu mu mabula a lusenga, bapitshila mu bibandabanda bivua ne mabue ne mu lusenga lutu lushala patu mâyi apueka. Pavua mashinyi anyanguka, bavua baya lua makasa anyi ku makalu, ne benza matuku ndambu bua kufika mu tshimenga tshivua pabuipi menemene, bindilamu mbingu ndambu difika dia biamu bivua binyanguke. Nansha muvuaku ntatu eyi, bavua anu ne meji mimpe. Arthur Willis wakalua kuambulula mêyi avuabu bafunde mu tshibejibeji tshia L’Âge d’or a ne: “Kakuena njila mutambe bubi anyi mutambe bule bua bantemu bende to.”

Charles Harris mpanda-njila wa bidimu bia bungi wakumvuija ne: kuya miaba ya kule ne kupeta ntatu miaba eyi nkumusemeje pabuipi menemene ne Yehowa. Udi wamba kabidi ne: “Nsombelu mmuimpe menemene paudi ne bintu bikese bia ku mubidi. Bikala Yezu muitabe bua kulala pambelu pavuabi bikengela, tuetu petu tudi ne bua kuikala ne disanka dia kuenza bia muomumue bikala mudimu udibu batupesha utulomba bua kuenza nanku.” Ke tshidi bampanda-njila ba bungi benze. Ku diambuluisha dia tshisumi tshia bampanda-njila aba, lumu luimpe ndufike muaba wonso wa mu ditunga edi, luambuluisha bantu ba bungi bua kuikalabu ku luseke lua Bukalenga bua Nzambi.

^ tshik. 4 Balongi ba Bible bakangata dîna dia Bantemu ba Yehowa mu 1931.​—Yesh. 43:10.