Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Neuteke muoyo webe ku malu mafunda anyi?

Neuteke muoyo webe ku malu mafunda anyi?

‘Malu aa bakaafunda bua kutudimuija tuetu badi ku nshikidilu kua ndongoluelu ya malu.’​—1 KOLINTO 10:11.

MISAMBU: 49, 127

1, 2. Bua tshinyi tudi tukonkonona bilejilu bia bakalenge banayi ba Yuda?

WEWE mumone muntu uselemuka ne ukuluka mu njila, pamuapa pawendela pebe mu njila au newikale mudimuke. Bia muomumue, patudi tukonkonona bilema bidi bakuabu benze mu nsombelu wabu, tudi mua kuepuka bua kuenza bilema bia muomumue. Tshilejilu, bilema bia bantu badibu batele mu Bible bidi mua kutulongesha.

2 Bakalenge banayi ba Yuda batudi bakuile mu tshiena-bualu tshishale bakenzela Yehowa mudimu ne muoyo mujima. Kadi bavua anu benza bilema binene. Mbafunde malu avua mabafikile mu Bible bua tuelangane meji bua malu au ne tupete malongesha a mushinga. Malu avua mabafikile adi atulongesha tshinyi? Mmunyi mutudi mua kuepuka bua kuenza bilema bia muomumue?​—Bala Lomo 15:4.

KUEYEMENA MEJI A BANTU KUDI KUFIKISHA KU KABUTU

3-5. a) Nansha muvua Asa mufile muoyo wende wonso kudi Yehowa, ntshilema kayi tshivuaye muenze? b) Bua tshinyi Asa wakeyemena bantu pakaluanganabu ne Bâsha?

3 Tuanji tuakule bua Asa. Wakeyemena Yehowa pakalua bena Etshiopi muliyo umue bua kuluisha Yuda. Kadi kakeyemena Yehowa pakaluanganaye ne Bâsha, mukalenge wa Isalele to. Asa wakakeba bua kupangisha Bâsha bua kuibakulula Lama, tshimenga tshinene tshia mu Isalele tshivua pabuipi ne mikalu ya bukalenge bua Yuda. (2 Kulondolola 16:1-3) Asa wakapangadija ne: bivua bimpe bua kupesha mukalenge wa Sulia makuta bua amuambuluishe. Pakalua bena Sulia kuluisha bimenga bia Isalele, diakamue Bâsha ‘wakalekela kuasa Lama; mudimu wakajika.’ (2 Kulondolola 16:5) Kumpala Asa uvua mua kuikala muele meji ne: uvua muangate dipangadika dimpe!

4 Kadi mmunyi muvua Yehowa mumvue? Yehowa kavua muanyishe bua muvua Asa mubenge kumueyemena to, ke yeye kutuma muprofete Hanani bua kumubela. (Bala 2 Kulondolola 16:7-9.) Hanani wakambila Asa ne: ‘Kubangila mu dituku edi wewe newikale ne mvita.’ Asa wakakuata tshimenga tshia Lama, kadi bua matuku a muoyo avua mamushadile, yeye ne bantu bende bavua ne bua kuluangana mvita ya bungi.

5 Mu tshiena-bualu tshishale tuvua balonge ne: Yehowa uvua wanyisha Asa. Nansha muvua Asa mupange bupuangane, Nzambi wakamona ne: Asa uvua ne muoyo mufila wonso kudiye. (1 Bakelenge 15:14) Nansha nanku, pakangata Asa dipangadika dibi, kavua mua kupanga kupeta bipeta bibi to. Bua tshinyi wakadieyemena ne kueyemena bakalenge bakuabu pamutu pa kueyemena Yehowa? Pamuapa Asa wakela meji ne: uvua mua kuenza mudimu ne mishindu mimpe ya busalayi bua kutshimuna mvita. Anyi uvua mua kuikala muteleje mibelu mibi ya kudi bantu bakuabu.

6. Tshilema tshia Asa tshidi tshitulongesha tshinyi? Fila tshilejilu.

6 Tshilema tshia Asa tshidi tshitulongesha tshinyi? Mu nsombelu yonso, tudi ne bua kueyemena Yehowa pamutu pa kueyemena ngelelu wetu wa meji. Tudi ne bua kumulomba diambuluisha nansha tuetu ne ntatu minene anyi mikese. Mbimpe tuele meji bua bualu ebu: Tutuku imue misangu tudieyemena, tukeba bua kujikija tshilumbu kampanda mu mushindu utudi tumona ne: mmuimpe anyi? Peshi tutu misangu yonso tuanji kukonkonona tshidi Bible wamba ne pashishe tukeba bua kutumikila mubelu au bua kujikija malu atudi nawu anyi? Tshilejilu, fuanyikija ne: bena mu dîku dienu badi bakutatshisha bua kubuela mu bisangilu anyi mu mpuilu. Neulombaku Yehowa bua akuambuluishe bua kumanya tshia kuenza mu nsombelu au anyi? Pamuapa udi mushale munkatshi mua bidimu bia bungi kuyi ne mudimu, kadi ulua kumona muntu kampanda ujinga kukuangata ku mudimu. Neumuambilaku ne: utu ubuela mu bisangilu lumingu luonso ne bifuane kukupangisha bua kukuangataye ku mudimu anyi? Nansha tuetu ne nsombelu kayi, tudi ne bua kuvuluka mibelu ya mufundi wa misambu: ‘Uteke njila webe mu bianza bia Yehowa; umueyemene yeye kabidi, ne yeye neenze malu ende.​—Misambu 37:5.

NTSHINYI TSHIDI MUA KUTUFIKILA TUETU BASUNGULE BALUNDA BABI

7, 8. Mbilema kayi bivua Yehoshafata muenze? Mbipeta kayi biakamueneka? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu tshia tshiena-bualu.)

7 Tukonkononayi mpindieu tshilejilu tshia Yehoshafata muana wa Asa. Uvua ne ngikadilu mimpe ya bungi ivua Yehowa wanyisha. Pakeyemenaye Yehowa, wakenza malu mimpe a bungi. Kadi wakangata kabidi amue mapangadika mabi. Tshilejilu, wakenza bua muanende asele muana wa bakaji wa Ahaba mukalenge mubi. Panyima pa matuku, Yehoshafata wakaditua ku tshia Ahaba bua kuluisha bena Sulia, nansha muvua muprofete Mikaya mumudimuije bua kenji nanku. Mu mvita amu, bena Sulia bakaluisha Yehoshafata ne kukebabu bua kumushipa. (2 Kulondolola 18:1-32) Pakapinganaye mu Yelushalema, muprofete Yehu wakamuambila ne: ‘Buudi nabu mbua kukuatshisha bantu babi ne bua kunanga badi ne Yehowa lukuna anyi?’​—Bala 2 Kulondolola 19:1-3.

8 Bualu buvua bufikile Yehoshafata ne didimuija dia muprofete bivuaku bimupeshe dilongesha anyi? Bia dibungama, kakapeta dilongesha to. Nansha mutshivua Yehoshafata munange Yehowa ne musue kumusankisha, wakadia kabidi bulunda ne muntu uvua kayi utendelela Yehowa. Muntu au ke mukalenge Ahazaya, muana wa Ahaba. Yehoshafata ne Ahazaya bakenza mazuwa pamue. Kadi mazuwa au akatshibuka kumpala kua bobu kuenza nawu mudimu.​—2 Kulondolola 20:35-37.

9. Ntshinyi tshidi mua kutufikila tuetu basungule balunda babi?

9 Bualu buvua bufikile Yehoshafata budi butulongesha tshinyi? Yehoshafata wakenza malu makane ne ‘wakakeba Yehowa ne mutshima wende wonso.’ (2 Kulondolola 22:9) Kadi wakasungula bua kusomba ne bantu bavua kabayi banange Yehowa, bualu ebu buakamukebela ntatu mikole mu nsombelu wende. Bulelela, bakasua kumushipa. Vuluka lusumuinu lua mu Bible elu: ‘Udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’ (Nsumuinu 13:20) Tudi basue kuambila bantu bakuabu malu a Yehowa. Kadi kudia bulunda ne bantu badi kabayi bamuenzela mudimu nekutukebele njiwu.

10. a) Tuetu basue kubuela mu dibaka, mmunyi mudi tshilejilu tshia Yehoshafata mua kutuambuluisha? b) Ntshinyi tshitudi ne bua kuvuluka?

10 Tuetu basue kubuela mu dibaka, tshilejilu tshia Yehoshafata tshidi mua kutulongesha tshinyi? Pamuapa tudi mua kutuadija kunanga muntu udi kayi utendelela Yehowa. Tudi mua kuela meji ne: katuakupeta wa kubuela nende mu dibaka munkatshi mua bantu ba Nzambi to. Anyi bamue ba ku balela betu badi mua kutungunuka ne kutuambila ne: tudi ne bua kubuela mu dibaka kumpala kua tuetu kulua bantu bakulumpe bikole. Bushuwa, Yehowa wakatufuka ne dijinga dia kunanga ne kunangibua. Kadi tuetu katuyi bapete muntu muimpe wa kubuela nende mu dibaka, ntshinyi tshitudi ne bua kuenza? Kuelangana meji bua tshivua tshifikile Yehoshafata ke bualu budi mua kutuambuluisha. Pa tshibidilu uvua ulomba Yehowa buludiki. (2 Kulondolola 18:4-6) Kadi Yehoshafata wakalengulula didimuija dia Yehowa pakaluaye mulunda wa Ahaba, muntu uvua kayi munange Yehowa. Yehoshafata uvua ne bua kuikala muvuluke ne: ‘Mêsu a Yehowa adi akenzekana ku nseke yonso ya buloba bua kuleja bukole buende kudi bantu badi ne mitshima miakane kudiye.’ (2 Kulondolola 16:9) Tuetu petu tudi ne bua kuvuluka ne: Yehowa mmusue kutuambuluisha. Mmumanye nsombelu wetu ne mmutunange. Udiku witaba ne: Nzambi neakukumbajile dijinga diebe dia kupeta muntu wa kunanga ne uudi mua kusomba nende anyi? Ikala mutuishibue ne: neakukumbajiladi mu tshikondo kampanda!

Kubuelakanyi ne muntu udi kayi utendelela Yehowa (Tangila tshikoso tshia 10)

KULEKEDI MUOYO WEBE UPETA LUTAMBISHI

11, 12. a) Ntshinyi tshiakenza Hezikiya tshivua tshileje tshivua mu muoyo wende? b) Bua tshinyi Yehowa wakafuila Hezikiya luse?

11 Tshilejilu tshia Hezikiya tshidi mua kutulongesha tshinyi? Yehowa wakambuluisha Hezikiya bua kumanyaye tshivua mu muoyo wende menemene. (Bala 2 Kulondolola 32:31.) Pakasama Hezikiya bikole, Nzambi wakamuambila ne: uvua ne bua kumvua bimpe, kumupeshaye tshimanyinu bua kumujadikila bualu abu. Yehowa wakenza bua mundidimbi upinganyine pa tshibandilu biendedi dikumi. Bidi bimueneka ne: panyima pa matuku, bakalenge ba Babilona bakajinga bua kumanya malu a bungi bua tshimanyinu atshi, kutumabu bantu balume kudi Hezikiya bua abumvuijatshi. (2 Bakelenge 20:8-13; 2 Kulondolola 32:24) Yehowa kavua muambile Hezikiya tshivuaye mua kubandamuna to. Bible udi wamba ne: Yehowa “wakamulekela” bua kumona tshivuaye mua kuenza. Hezikiya wakaleja bantu balume ba mu Babilona bubanji buonso buvuaye nabu. Bualu ebu buakaleja tshivua mu muoyo wa Hezikiya. Mushindu kayi?

12 Bia dibungama, Hezikiya wakapeta lutambishi. Bu tshipeta, “kakenzela Nzambi bimpe bu muakamuenzelaye bimpe.” Bible ki mmuambe bua tshinyi wakashintulula mmuenenu wende to. Pamuapa mbualu uvua mutshimune bena Ashû anyi bualu Yehowa uvua mumuondape. Peshi bualu uvua mulue mubanji ne mulue muntu muende lumu. Nansha muvua Hezikiya muenzele Yehowa mudimu ne muoyo mujima, tshikondo kampanda wakalua muena lutambishi, ne Yehowa kakamuanyisha to. Kadi panyima pa matuku, ‘Hezikiya wakadipuekesha,’ ne Nzambi wakamufuila luse.​—2 Kulondolola 32:25-27; Misambu 138:6.

13, 14. a) Mmu nsombelu kayi mutudi mua kuleja tshidi mu muoyo wetu? b) Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi bakuabu batutumbisha?

13 Tshilejilu tshia Hezikiya ne bilema bivuaye muenze bidi mua kutulongesha tshinyi? Vuluka ne: Yehowa mumane kuambuluisha Hezikiya bua kutshimuna bena Ashû ne mumuondape disama diende, matuku makese pashishe wakenza malu ne lutambishi luonso. Nunku patudi tupeta malu mimpe anyi padi bakuabu batutumbisha, ntshinyi tshitudi mua kuenza? Mushindu utudi tuenza malu neuleje tshidi mu muoyo wetu. Tshilejilu, muanetu wa balume udi mua kuikala mudienzeje bikole bua kulongolola muyuki ne kuwenza kumpala kua bantu ba bungi. Bantu ba bungi badi bamutumbisha bua bidiye muenze. Ntshinyi tshienzaye bua mudibu bamutumbisha?

14 Tudi ne bua kuvuluka misangu yonso tshivua Yezu muambe etshi: “Panuenza malu onso avuabu banuambile bua kuenza, nuambe ne: ‘Tudi bapika ba tshianana. Tudi benze anu tshituvua ne bua kuenza.’” (Luka 17:10) Vuluka ne: pakapeta Hezikiya lutambishi, kakanyisha muvua Yehowa mumuambuluishe to. Nunku bakuabu bobu batutumbisha bua muyuki utudi benze, ntshinyi tshiatuambuluisha bua kuikala ne budipuekeshi? Tudi mua kuelangana meji bua malu adi Yehowa mutuenzele. Tudi mua kuakula bua Yehowa ne kuleja mudiye mutuambuluishe. Bidi nanku bualu yeye ke udi mutupeshe Bible ne nyuma wende muimpe bua kukumbana bua kuenza muyuki au.

LEKELA YEHOWA AKULOMBOLE PAUDI WANGATA MAPANGADIKA

15, 16. Ntshinyi tshiakenza Yoshiya tshiakamufikisha ku lufu?

15 Bua kujikija, tshilejilu tshia Yoshiya tshidi tshitulongesha tshinyi? Nansha muvua Yoshiya mukalenge muimpe, wakenza tshilema tshiakamufikisha ku lufu. (Bala 2 Kulondolola 35:20-22.) Tshivua tshienzeke ntshinyi? Yoshiya wakatuadija mvita ne Neko, mukalenge wa Ejipitu, nansha muvuaye kayi ne kabingila ka kuenza nanku. Neko wakambila mene Yoshiya ne: kavua musue kuluangana nende to. Bible udi wamba ne: mêyi a Neko avua mêyi ‘akamuambilabu kudi Nzambi.’ Kadi Yoshiya wakaya ku mvita ne kumushipabu. Kadi bua tshinyi wakaluangana ne Neko. Bible ki mmufile kabingila to.

16 Yoshiya uvua ne bua kuanji kumanya tshivua Neko muambe ni tshivua tshifumina bushuwa kudi Yehowa. Mushindu kayi? Uvua mua kuebeja Yelemiya, umue wa ku baprofete ba Yehowa. (2 Kulondolola 35:23, 25) Yoshiya uvua kabidi ne bua kuanji kukonkonona amue malu. Neko uvua uya ku Kâkemisha bua kuluangana ne tshisamba tshikuabu kadi ki nne Yelushalema to. Neko kavua mupende Yehowa ne bantu bende to. Yoshiya kavua muele meji bimpe bua malu aa kumpala kua kuangataye dipangadika to. Bidi bitulongesha tshinyi? Tuetu kumpala kua bualu ne tukeba kuangata dipangadika, tudi ne bua kuanji kukonkonona tshidi Yehowa musue bua tuenze.

17. Patudi ne malu, mmunyi mutudi mua kuepuka bua kuenza tshilema tshia buena tshia Yoshiya?

17 Kumpala kua kuangata dipangadika, tudi ne bua kuanji kuela meji bua mudi mêyi manene a mu Bible mua kutuambuluisha ne mutudi mua kuatumikila. Mu imue nsombelu, tudi mua kuenza makebulula mu mikanda yetu anyi mene kulomba mukulu kampanda mibelu. Udi mua kutuambuluisha bua kuela meji bua mêyi manene makuabu a mu Bible. Elabi meji bua nsombelu eu: Muanetu wa bakaji kampanda mmusedibue kudi muntu udi kayi Ntemu. Udi ulongolola bua kuya mu buambi dituku kampanda. (Bienzedi 4:20) Kadi bayende ki mmusue bua aye mu buambi dituku adi to. Udi umuambila ne: matuku aa ki mbapitshishe dîba pamue to, ne mmusue bua baye muaba kampanda. Mpindieu muanetu wa bakaji udi ukonkonona mvese idi mua kumuambuluisha bua kuangata dipangadika dia meji. Mmumanye ne: udi ne bua kutumikila Nzambi ne dîyi dituma dia Yezu dia kuvuija bantu bayidi. (Matayi 28:19, 20; Bienzedi 5:29) Kadi mmumanye kabidi ne: mukaji udi ne bua kukokela bayende, ne batendeledi ba Nzambi badi ne bua kuikala ne nkatshinkatshi. (Efeso 5:22-24; Filipoyi 4:5) Dijinga dia bayende ndia kumukandika mudimu wa kuyisha anyi? Peshi udi ujinga anu ne: bapitshishe nende dîba patupu dituku adi? Bu mutudi batendeledi ba Yehowa, tudi basue kuangata mapangadika adi amusankisha, bikale ne nkatshinkatshi.

LAMA MUOYO MUTOKE BUA WIKALE NE DISANKA

18. Kuelangana meji bua bilejilu bia bakalenge ba Yuda banayi aba kudi kukulongesha tshinyi?

18 Kudi misangu itudi petu mua kuenza bilema bivua bakalenge banayi ba Yuda aba benze. Tudi mua 1) kueyemena ngelelu wetu wa meji, 2) kusungula balunda babi, 3) kupeta lutambishi, anyi 4) kuangata mpangadika katuyi banji kukonkonona tshidi disua dia Nzambi. Nansha nanku, kakuena kabingila kadi mua kutusaka bua kudiumvua ne: katuena mua kusankisha Yehowa to. Udi umona malu mimpe adi munda muetu anu muvuaye mumone avua munda mua bakalenge banayi abu. Yehowa udi kabidi umona mutudi bamunange bikole ne mutudi basue kumuenzela mudimu bikole menemene. Ke bua tshinyi mmutupeshe bilejilu bidi mua kutuambuluisha bua kubenga kuenza bilema binene. Tuelanganayi meji bua miyuki ya mu Bible ne tuikalayi ne dianyisha bua mudi Yehowa mutufundishilayi mu Bible.