1, 2. Aiseā o le a tatou talanoaina ai faaa‘oa‘oga a tupu e to‘afā o Iuta?

PE AFAI na e vaai o see ma pa‘ū se tasi i se auala, o le a e faaeteete la pe a e savali fo‘i i lenā auala. O le iloiloina o mea sesē na faia e isi, e ono fesoasoani iā i tatou e ‘alofia ai le faia fo‘i o na mea sesē. E faapena fo‘i i lo tatou tulaga faaleagaga. E mafai ona tatou a‘oa‘oina ni lesona tāua mai i mea sesē na faia e isi, e aofia ai i latou o loo ta‘ua i le Tusi Paia.

² Sa auauna ma le lotoatoa iā Ieova tupu e to‘afā o Iuta lea na tatou talanoaina i le mataupu ua mavae. Peita‘i, na latou faia ni mea sesē matuiā. O le ā e tatou te a‘oa‘oina mai i mea na tutupu iā i latou, ma e faapefea ona tatou ‘alofia le faia fo‘i o na mea sesē? O le manatunatu i nei faaa‘oa‘oga, e fesoasoani e tatou te maua ai aogā mai i mea na tusia i aso ua mavae, ina ia faatonu ai i tatou.—Faitau le Roma 15:4.

3-5. (a) E ui lava na atoatoa le loto o Asa iā Ieova, ae o le ā le mea sesē na ia faia? (e) Aiseā atonu na faalagolago ai Asa i tagata ina ua faasagatau ane Paasa i le malo o Iuta?

³ Se‘i o tatou talanoa muamua e faatatau iā Asa ma vaai pe  faapefea ona taa‘ina o tatou olaga i le Afioga a le Atua. Sa faalagolago Asa iā Ieova ina ua siitaua ane le ‘autau a Aitiope e tasi le miliona faasaga iā Iuta. Peita‘i, e le‘i faalagolago iā Ieova ina ua tau faasaga iā Paasa le tupu o Isaraelu. Na mana‘o Asa e taofia Paasa mai i le fausia o le aai o Rama ina ia malosi, o se aai tāua i Isaraelu e lata i le tuaoi o le malo o Iuta. (2 No. 16:1-3) Na faalagolago Asa i lona lava atamai ma faasufi Peniata le tupu o Suria, ina ia osofa‘ia Paasa. Pe na taulau le faufauga a Asa? Ua ta‘ua i le 2 Nofoaiga a Tupu 16:5: “Ina ua faalogo i ai Paasa, ona ia tuua loa lea o le fausiaina o Rama ma taofi lana galuega.” I le amataga, e foliga mai na taulau le taumafaiga a Asa.

⁴ Ae o ā ni faalogona o Ieova i gaoioiga a Asa? Na auina mai e Ieova lana avefe‘au o Hanani ina ia a‘oa‘i Asa ona o le lē faalagolago atu iā te Ia. (Faitau le 2 Nofoaiga a Tupu 16:7-9.) Na faapea atu Hanani: “O le mea lea, e amata atu ai nei ona iai taua iā te oe.” Na to‘ilalo Paasa, peita‘i na faaauau ona tau e Asa ma ona tagata le tele o taua i tausaga mulimuli o lana pulega.

⁵ Na tatou a‘oa‘oina mai i le mataupu ua mavae, sa su‘esu‘e e le Atua le loto o Asa ma iloa ai na atoatoa lona loto iā te Ia. (1 Tu. 15:14) I le silafaga a le Atua, sa faamaoni le tuutoina atu o Asa ma na ia faamalieina lona finagalo. Peita‘i, na tatau ona selesele e Asa āuga o lana gaoioiga lē atamai. Ina ua fetaia‘i ma Paasa, aiseā na faalagolago ai Asa iā Peniata ma ia lava nai lo o le faalagolago iā Ieova? Atonu na manatu Asa o le a maua ni i‘uga lelei pe a soālaupule e ia lava le faafitauli, pe faalagolago i le malosi faavaegā‘au nai lo o le faalagolago i le Atua. Atonu fo‘i na māfua ona ia manatu faapena ona o le faalogo i fautuaga lē lelei mai i isi.

6. O le ā e tatou te a‘oa‘oina mai i le mea sesē na faia e Asa? Aumai se faata‘ita‘iga.

⁶ Po o le a avea le tala iā Asa e uuna‘ia ai i tatou e iloilo a tatou gaoioiga? Pe a tatou feagai ma faafitauli e foliga mai e matuā faigatā, atonu e faigofie ona tatou iloa e mana‘omia ona faalagolago atu iā Ieova. Ae o le ā e tatou te faia pe a feagai ma ni faafitauli lāiti i aso faisoo? Pe e tatou te faalagolago iā i tatou lava e ala i le taumafai e fo‘ia na faafitauli i la tatou lava auala? Pe e tatou te sa‘ili mo ni mataupu silisili o le Tusi Paia ma taumafai e faatatau, ina ia faaalia ai o loo tatou faalagolago i le auala a Ieova e fo‘ia ai faafitauli? O se faaa‘oa‘oga, atonu e iai taimi e te fesaga‘ia ai teteega mai i lou aiga, ona o lou fia auai i sauniga po o se fonotaga. E te ōle atu iā Ieova ina ia ta‘ita‘ia oe ma fesoasoani mai ina ia e iloa le auala sili e taulima ai le faafitauli. Ae faapefea pe afai ua vāea oe mai i lau galuega, ma ua faigatā ona maua se isi au galuega? Pe a e talanoa i le pule o se galuega o loo e fia faigaluega ai, po o le a e faailoa i ai o oe e iai au sauniga i le vaiaso e te auai ai e lē aunoa? Po o le ā lava le faafitauli, o se mea lelei le utagia o upu nei a le faisalamo: “Ia e tuuina atu iā Ieova lou ala, ma faalagolago atu iā te ia, ona gaoioi lea o ia.”—Sala. 37:5.

7, 8. O ā mea sesē na faia e Iosefatu, ma o ā i‘uga? (Taga‘i i le ata i luga a‘e o le matua.)

⁷ Ae faapefea le atalii o Asa, o Iosefatu? Sa tele uiga lelei o Iosefatu, ma e tele mea lelei na ia faia ina ua faalagolago i le Atua. Peita‘i, na ia faia fo‘i ni filifiliga lē lelei. O se faata‘ita‘iga, na ia tuu atu lona atalii ina ia faaipoipo i le afafine o Aapo le tupu amioleaga o le malo i le itu i mātū. E ui lava na lapata‘ia e le perofeta o Mekaio, ae sa aufaatasi atu Iosefatu iā Aapo e tau faasaga i le ‘autau a Suria. Na toetoe lava a fasiotia  ai Iosefatu i le taua. (2 No. 18:1-32) Ina ua toe fo‘i o ia i Ierusalema, na fesili atu le perofeta o Ieu iā te ia: “Pe e tuuina atu ea i ē e amioleaga le fesoasoani, ma pe e tatau ea ona e alofa iā i latou o ē e ita iā Ieova?”—Faitau le 2 Nofoaiga a Tupu 19:1-3.

⁸ Pe na a‘oa‘oina e Iosefatu se lesona mai i lenā mea na tupu? E ui na faaauau ona ia faaalia le maelega ma mana‘o e faafiafia le Atua, ae e foliga mai e na te le‘i a‘oa‘oina se lesona mai i le mea na tupu ina ua aufaatasi ma Aapo, faapea upu lapata‘i a Ieu. Sa toe aufaatasi fo‘i Iosefatu ma se isi tagata e le‘i fia tapua‘i iā Ieova. O lea tagata o se fili o le Atua, o le tupu amioleaga o Aasaia, o le atalii o Aapo. Na aufaatasi Iosefatu ma Aasaia i le faia o ni vaa ia na mulimuli ane faaleagaina, ma lē faataunuuina ai le fuafuaga na faia ai na vaa.—2 No. 20:35-37.

9. O le ā e tupu pe a sesē a tatou aumea?

⁹ Pe a faitau i le tala e faatatau iā Iosefatu, e ao ona uuna‘ia ai i tatou ia iloilo o tatou lava olaga. E faapefea? Sa avea Iosefatu o se tupu lelei. Sa ia faia le mea tonu ma “sa‘ili iā Ieova ma lona lotoatoa.” (2 No. 22:9) Peita‘i, na aafia o ia i aumea leaga. Ia manatua le Faataoto 13:20: “O lē e savali ma tagata atamamai, e atamai ai o ia, a o lē e faifaimea faatasi ma tagata vālea, e leaga ai lava o ia.” Atonu e tatou te taumafai e fesoasoani i ē e fiafia i le upu moni. Peita‘i, o aufaatasiga vavalalata a Iosefatu ma Aapo na toetoe lava a fasiotia ai Iosefatu. I se tulaga talitutusa, o se lamatiaga le faia o ni faauōga vavalalata ma ē e lē auauna iā Ieova.

10. (a) O le ā le lesona e tatou te a‘oa‘oina mai iā Iosefatu e faatatau i le faaipoipo? (e) O le ā e tatau ona tatou manatua pe a fesaga‘i ma le faafitauli o aumea leaga?

¹⁰ O ā ni lesona e tatou te a‘oa‘oina mai i mea na tutupu iā Iosefatu? Atonu ua amata ona iai ni faalogona fetosinaa‘i o se Kerisiano i se tasi e lē alofa iā Ieova, ma mafaufau e lē o maua sana paaga talafeagai i le faapotopotoga. Pe atonu fo‘i ua tauanau se Kerisiano e ona tauaiga lē talitonu ina ia faaipoipo a o le‘i tuai. E ono manatu fo‘i nisi e pei o se tasi tuafafine na faapea mai: “E iai i nisi le faanaunauga ia maua se tasi e alofa ma faauō i ai.” O le ā e faia e se  Kerisiano? E mafai ona fesoasoani le manatunatu i le mea na tupu iā Iosefatu. Sa fai ma ana masani le sa‘ili atu i le Atua mo le ta‘ita‘iga. (2 No. 18:4-6) Peita‘i, o le ā na tupu ina ua aufaatasi Iosefatu ma Aapo o sē e le‘i alofa iā Ieova? Sa tatau ona manatua e Iosefatu o loo silasila fofoga o Ieova i ē e atoatoa o latou loto iā te ia. I aso fo‘i nei, o loo “silasila solo fofoga o Ieova i le lalolagi uma” ma nofosauni e ‘faaali mai lona malosi’ iā i tatou. (2 No. 16:9) E na te silafia o tatou tulaga ma e alofa iā i tatou. Pe afai o loo e fia maua se paaga faaipoipo talafeagai, pe e te faatuatuaina o le a faamalieina e le Atua lou mana‘oga? Ia e mautinoa, e iai lava le taimi o le a faia ai faapea e le Atua!

11, 12. (a) Na faapefea ona faaalia e Esekia mea sa i lona loto? (e) Aiseā na lē oo mai ai le to‘asā o le Atua iā Esekia?

¹¹ O le lesona e tatou te a‘oa‘oina mai iā Esekia, e aofia ai le loto. I se tasi taimi, na faaalia ai e Lē e su‘esu‘eina loto, mea sa i le loto o Esekia. (Faitau le 2 Nofoaiga a Tupu 32:31.) Ina ua ma‘i tigāina Esekia, na faailoa atu i ai e le Atua se faailoga e iloa ai o le a toe malosi o ia—o se ata lafoia na toe faafo‘i i tua. E foliga mai na aauina ane e alii sili o Papelonia ni avefe‘au ina ia fesili e faatatau i lenā faailoga. (2 Tu. 20:8-13; 2 No. 32:24) Na faaalia e Esekia mea o loo i lona loto ina ua tuua na o ia, e ala i le faaali atu i na tagata Papelonia o “oloa uma i lona fale e teu ai oloa.” O lenei gaoioiga lē atamai na faaalia ai ‘mea uma o loo i le loto’ o Esekia.

¹² E lē o ta‘ua i le Tusi Paia māfuaaga na faamaualuga ai le loto o Esekia. Atonu ona o lona manumalo i le ‘autau a Asuria po o le faamālōlōina faavavega o ia e le Atua. Pe atonu fo‘i ona o ana “‘oa, ma le mamalu ua matuā tele lava.” Po o le ā lava le māfuaaga, ae ona o le faamaualuga, e le‘i ‘toe taui atu ai e Esekia e tusa ma mea lelei uma na faia iā te ia.’ Pagā se tulaga faanoanoa! E ui lava na ōle atu Esekia i le Atua sa ia auauna iā te Ia ma le lotoatoa, ae na iai le taimi na faatigā ai Esekia i le finagalo o Ieova. Peita‘i, mulimuli ane na “toe faamaulalo Esekia” ma na lē oo mai ai le to‘asā o le Atua iā te ia ma ona tagata.—2 No. 32:25-27; Sala. 138:6.

13, 14. (a) O ā taimi e ono tuua ai e Ieova ‘i tatou ina ia tofotofo i tatou’? (e) O le ā le auala e tatau ona tatou tali atu ai pe a viiviia i tatou i se mea ua tatou faia?

¹³ O le ā e tatou te a‘oa‘oina pe a faitau ma manatunatu loloto i le tala e faatatau iā Esekia? Ia manatua, na iloa le faamaualuga o Esekia ina ua faato‘ā uma ona faato‘ilalo e Ieova Sanerivi, ma faamālōlōina Esekia mai i lona ma‘i na toetoe a oti ai. O lea, pe a uma ona tatou faataunuu se mea lelei, pe e lē o lenā ua tuua e Ieova ‘i tatou ina ia tofotofo i tatou,’ ma faaalia ai mea o loo i o tatou loto? O se faata‘ita‘iga, atonu na galue mamafa se uso e sauni sana lauga na faia i luma o se aofia e to‘atele. Ua viiviia o ia e le to‘atele ona o lana lauga. O le a faapefea ona ia tali atu i le viiviia o ia?

¹⁴ Pe a viiviia i tatou, o se mea lelei ona faatatau fetalaiga nei a Iesu: “Pe a uma ona outou faia o mea uma ua tofia atu e tou te faia, ona outou faapea ane lea, ‘O i matou o ni pologa e lē aogā. O mea ua matou faia, o mea ia e tatau ona matou faia.’” (Luka 17:10) E tatou te a‘oa‘oina se lesona mai i le mea na tupu iā Esekia. O lona faamaualuga na ia ‘lē toe taui atu ai e tusa ma mea lelei na faia iā te ia.’ O le a fesoasoani le manatunatu i le tele o mea lelei ua faia e Ieova mo i tatou, e tatou te ‘alofia ai se uiga e inosia e Ieova. E mafai ona tatou talanoa ma le lototalisapaia e faatatau iā Ieova. Ua ia saunia mai lana Afioga Paia ma le agaga paia ina ia fesoasoani i ona tagata.

15, 16. Aiseā na lē maua ai e Iosia le puipuiga a le Atua ma i‘u ai ina fasiotia o ia?

¹⁵ O le faaa‘oa‘oga mulimuli o Iosia. O le ā le lapata‘iga e tatou te maua mai i le mea na tupu i lenei tupu lelei? Se‘i iloilo le mea na māfua ai ona faato‘ilaloina ma fasiotia o ia. (Faitau le 2 Nofoaiga a Tupu 35:20-22.) Na ‘alu atu Iosia e tau’ ma le tupu o Aikupito, o Neko, e ui lava na ta‘u atu e lenā tupu iā Iosia e lē o alu atu e tau ma ia. Ua ta‘ua i le Tusi Paia o upu a Neko e “mai i le fofoga o le Atua.” Aiseā la na alu atu ai Iosia ma tau faasaga iā Neko? E lē o ta‘uina mai i le Tusi Paia.

¹⁶ Ae na ono mafai faapefea ona iloa e Iosia o upu a Neko e mai iā Ieova? Sa tatau ona fesili Iosia i le perofeta faamaoni o Ieremia. (2 No. 35:23, 25) Peita‘i, e leai se faamatalaga e iloa ai na ia faia faapea. E lē gata i lea, sa alu atu Neko aga‘i i Karekimisa ina ia siitaua ‘i o latou fili,’ ae e lē faasagatau iā Ierusalema. E le‘i aafia ai fo‘i le suafa o le Atua auā e le‘i faifai Neko iā Ieova po o ona tagata. O lona uiga la, e le‘i mafaufau lelei Iosia i lana faai‘uga e tau faasaga iā Neko. O le ā se lesona e tatou te a‘oa‘oina mai ai i inei? Pe a tatou fesaga‘i ma se faafitauli, e ao ona tatou iloilo po o le ā le finagalo o Ieova e faatatau i lea mataupu.

17. Pe a feagai ma se faafitauli, e mafai faapefea ona tatou ‘alofia le mea sesē na faia e Iosia?

¹⁷ Pe a tula‘i mai se faafitauli, e ao ona tatou iloilo po o ā mataupu silisili o le Tusi Paia o loo aafia ai, ma faatatau i se auala paleni. I nisi tulaga, e tatou te ono manana‘o e talanoa atu i toeaina. E tatou te ono mafaufau i mea ua uma ona tatou a‘oa‘oina e faatatau i lea mataupu, pe fai ni sa‘ili‘iliga i a tatou lomiga. Peita‘i, atonu e iai nisi mataupu silisili o le Tusi Paia e ao ona iloilo, lea e ono fesoasoani mai se toeaina iā i tatou ia mafaufau i ai. O se faata‘ita‘iga, ua iloa e se tuafafine o lona tiute tauave le tala‘i atu o le tala lelei. (Galu. 4:20) Se‘i faapea la ua fuafua e alu e tala‘i i se aso, ae ua mana‘o lana tane lē talitonu e nofo. Ua faapea atu lana tane ua tau leai se taimi e la te mafuta ai, ma e iai se fuafuaga o loo mana‘o e la te faia faatasi. Atonu e mafaufau le tuafafine i ni mau o le Tusi Paia e pei o le usita‘i i le Atua, ma le faatonuga ia faia isi ma soo. (Mata. 28:19, 20; Galu. 5:29) Peita‘i, e ao fo‘i ona ia mafaufau i lona gaua‘i o se avā ma ia magafagafa. (Efe. 5:22-24; Fili. 4:5) Po o taumafai lana tane e taofi o ia mai i le alu e tala‘i, po o mana‘o e fai se la fuafuaga mo na o lenā aso? E mana‘omia ona tatou paleni a o taumafai e fai le finagalo o le Atua ma ia iai se lotofuatiaifo lelei.

18. O le ā e te a‘oa‘oina mai i le iloiloina o tala e faatatau i tupu e to‘afā na ta‘ua i lenei mataupu?

¹⁸ Talu ai e tatou te lē lelei atoatoa, e tatou te ono faia ai i nisi o taimi se tasi o mea sesē na faia e tupu e to‘afā na tatou talanoaina. E tatou te ono (1) faalagolago i lo tatou lava atamai, (2) filifili ni aumea leaga, (3) faamaualuga, pe (4) faia ni filifiliga e aunoa ma le iloilo muamua po o le ā le finagalo o le Atua. E ui i lea, ma‘eu le agalelei o Ieova ona e silasila i mea lelei iā i tatou, e pei fo‘i ona ia silasila ai i na tupu e to‘afā! E silafia fo‘i e Ieova le tele o lo tatou alolofa mo ia ma lo tatou faanaunauga ia auauna atoatoa iā te ia. O lea, ua ia saunia mai ai faaa‘oa‘oga lapata‘i ina ia fesoasoani e tatou te ‘alofia ai le faia o ni mea sesē matuiā. Tau ina ia tatou manatunatu loloto i nei faaa‘oa‘oga faale-Tusi Paia, ma lotofaafetai ona ua saunia mai e Ieova mo i tatou!