1, 2. Ha yini hi fanele hi kambisisa swikombiso swa tihosi ta mune ta le Yuda?

A HI nge u vone un’wana a rheta a wa egondzweni ro karhi, xana a wu nge vi na vuxiyaxiya loko u ri karhi u famba eka rona? Loko hi kambisisa swihoxo swa van’wana, swi nga hi pfuna ku papalata ku endla swihoxo leswi fanaka. Swi tano ni le ka ndlela leyi hi gandzelaka Xikwembu ha yona. Hi nga dyondza dyondzo ya nkoka eka swihoxo swa van’wana, ku katsa ni leswi tsariweke eBibeleni.

² Tihosi ta mune ta le Yuda leti hi buleke ha tona exihlokweni lexi hundzeke ti tirhele Yehovha hi mbilu leyi hetisekeke. Hambiswiritano, ti endle swihoxo leswikulu. Hi nga dyondza yini eka swihoxo swa tona naswona hi nga swi papalata njhani ku endla swihoxo leswi fanaka? Ku anakanyisisa hi swikombiso leswi, swi nga hi pfuna leswaku hi vuyeriwa eka rungula ra le nkarhini lowu hundzeke leri tsaleriweke ku hi pfuna.—Hlaya Varhoma 15:4.

3-5. (a) Hambileswi mbilu ya Asa a yi hetisekile eka Yehovha, i xihoxo xihi lexi a xi endleke? (b) Ha yini Asa a lave mpfuno eka vanhu loko Baxa a n’wi tlhontlha hi ku aka muti wa Rhama?

³ A hi sunguleni hi ku kambisisa leswi Asa a swi endleke kutani hi  vona ndlela leyi Rito ra Xikwembu ri nga hi pfunaka ha yona evuton’wini bya hina. Asa u lave mpfuno wa Yehovha hi nkarhi lowu masocha lama ringanaka miliyoni ya Vaetiyopiya a ma lava ku hlasela Yuda; kambe, u tsandzekile ku endla tano loko Baxa hosi ya Israyele a sungula ku aka muti wa Rhama lowu a wu ri ekusuhi na Yuda. (2 Tikr. 16:1-3) Nakambe u tlhele a fumbarherisa Beni-hadadi Hosi ya le Siriya leswaku a ta hlasela Baxa. Xana rhengu ra Asa ri humelerile? Bibele yi vula leswaku, “hi ku hatlisa loko Baxa a twa sweswo, xikan’we-kan’we a tshika ku aka Rhama, a yimisa ntirho wakwe.” (2 Tikr. 16:5) Eku sunguleni, Asa a nga ha va anakanye leswaku u endle xiboho lexinene!

⁴ Kambe Yehovha u xi langute njhani xiboho lexi Asa a xi endleke? Yehovha u rhumele muvulavuleri wakwe Hanane leswaku a ya tshinya Asa hileswi a nga lavangiki mpfuno Wakwe. (Hlaya 2 Tikronika 16:7-9.) Hanane u te: “Ku sukela sweswi u ta hlaseriwa hi tinyimpi.” Hambileswi Baxa a tshikeke ku aka muti wa Rhama, Asa ni vanhu vakwe va lwe tinyimpi to tala eka malembe hinkwawo ya ku fuma kakwe.

⁵ Hilaha hi dyondzeke hakona exihlokweni lexi hundzeke, Xikwembu xi kambisise mbilu ya Asa naswona xi vone yi hetisekile eka xona. (1 Tih. 15:14) Xikwembu xi vone leswaku Asa a tinyiketerile eka xona. Hambiswiritano, a a fanele a tshovela vuyelo bya xiboho xakwe xa vuphukuphuku. I yini lexi endleke Asa a titshemba ku tlula mpimo ni ku lava mpfuno eka Beni-hadadi ematshan’weni yo wu lava eka Yehovha? Xana Asa a nga ha va a anakanye leswaku ku va ni switirhisiwa swo tala swo lwa nyimpi swi ta endla leswaku a hlula ku tlula ku va a kombela mpfuno eka Xikwembu? Kumbe u sungule ku va ni langutelo ro tano hileswi a yingiseke switsundzuxo swo biha swa van’wana?

6. Hi nga dyondza yini eka xihoxo lexi Asa a xi endleke? Vula xikombiso.

⁶ Xana rungula ra Asa ri nga hi susumetela ku kambisisa ndlela leyi hi endlaka swilo ha yona? Loko hi langutane ni swiphiqo leswikulu, hi nga ha vona swi fanerile ku kombela mpfuno eka Yehovha. Kambe i yini leswi hi swi endlaka loko hi langutane hi swiphiqo leswi nga nyawuriki swa siku ni siku? Xana hi ringeta ku tilulamisela swona? Kumbe hi tikarhatela ku kambisisa leswi misinya ya milawu ya le Bibeleni yi swi vulaka kutani hi yi tirhisa? Loko hi endla tano hi va hi kombisa leswaku hi lava Yehovha a hi pfuna ku lulamisa swiphiqo. Hi xikombiso, kumbexana ndyangu wa ka n’wina wu ku sivela ku va kona eminhlanganweni kumbe etinhlengeletanweni. Handle ko kanakana u ta kombela Yehovha leswaku a ku kongomisa ni ku ku pfuna leswaku u kota ku langutana na xiphiqo xexo hi ndlela leyinene. Kambe ku vuriwa yini hi loko u heleriwe hi ntirho naswona swi ku tikela ku kuma wun’wana? Loko se ku ri ni loyi a lavaka ku ku thola, xana u ta n’wi byela leswaku u fanele ku ya eminhlanganweni ya le xikarhi ka vhiki nkarhi ni nkarhi? Ku nga khathariseki swiphiqo leswi nga ha vaka kona, hi ta va hi endla kahle loko hi yingisa marito ya mupisalema loyi a nga te: “Andlala ndlela ya wena eka Yehovha, U n’wi tshemba, yena u ta teka goza.”—Ps. 37:5.

7, 8. Yehoxafati u endle xihoxo xihi naswona ku ve ni vuyela byihi? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁷ Ku vuriwa yini hi Yehoxafati n’wana wa Asa? A a ri ni timfanelo to tala letinene. Hikwalaho ka leswi a a titshege hi Xikwembu, Yehoxafati u endle swilo swo tala leswinene. Hambiswiritano, na yena u endle swiboho swa vuphukuphuku. Hi xikombiso, u endle leswaku n’wana wakwe wa jaha a tekana ni n’wana wa Hosi Akabu loyi a a hombolokile. Nakambe, hambiloko muprofeta Mikaya a n’wi lemukisile hi swona Yehoxafati u tlhele a pfuna Akabu loko a lwa ni Vasiriya. Enyimpini yoleyo, Yehoxafati u pone ri ahlamile.  Kutani u tlhelele eYerusalema. (2 Tikr. 18:1-32) Hikwalaho ka sweswo, muprofeta Yehu u n’wi vutise a ku: “Xana ku fanele ku pfuniwa vo homboloka, xana u fanele u rhandza lava va vengaka Yehovha?”—Hlaya 2 Tikronika 19:1-3.

⁸ Xana Yehoxafati u dyondze swo karhi eka leswi n’wi humeleleke? Hambileswi a yeke emahlweni a hisekela ku tsakisa Xikwembu, kambe swi tikomba a nga dyondzanga nchumu eka leswi n’wi humeleleke loko a tirhisana na Akabu ni le ka xitsundzuxo xa Yehu. Yehoxafati u tlhele a endla ntwanano ni nala wa Xikwembu ku nga n’wana wa Akabu, Hosi Ahaziya lowo homboloka. Yehoxafati na Ahaziya va endle swikepe leswi heteleleke swi tshovekile naswona a swa ha wu endlaka ntirho lowu a swi endleriwe wona.—2 Tikr. 20:35-37.

9. Vanghana vo biha va nga byi khumba njhani vutomi bya hina?

⁹ Ku dyondza hi rungula ra Yehoxafati swi fanele swi endla leswaku hi tikambisisa. Njhani? Entiyisweni Yehoxafati a ri hosi leyinene. U endle leswi lulameke naswona u “[lave] Yehovha hi mbilu yakwe hinkwayo.” (2 Tikr. 22:9) Hambiswiritano, u hlawule vanghana vo biha. Anakanya hi xivuriso xa le Bibeleni lexi nge: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” (Swiv. 13:20) Kambe minkarhi yin’wana na hina hi nga ha va hi ringeta ku pfuna vanhu lava tsakelaka leswaku va gandzela Yehovha. Kambe, ku va Yehoxafati a endle xinghana na Akabu swi lave ku koxa vutomi byakwe. Hilaha ku fanaka, swi nga va ni khombo ku endla xinghana ni vanhu lava nga gandzeriki Yehovha.

10. (a) Loko hi lava ku nghenela vukati hi nga dyondza yini eka Yehoxafati? (b) I yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka loko hi langutana ni swiphiqo swa ku va ni vanghana vo biha?

¹⁰ Hi nga dyondza yini eka leswi Yehoxafati a swi endleke? Makwerhu, a nga ha sungula ku rhandzana ni munhu loyi a nga riki mugandzeri wa Yehovha, hi ku anakanya leswaku a nge n’wi kumi munghana la fanelekaka evandlheni ra Vukreste. Kumbexana makwerhu a nga ha va a tshikileriwa hi swirho swa ndyangu leswi nga riki Timbhoni, swi vula leswaku u fanele a nghenela vukati ‘a nga si hundzeriwa hi nkarhi.’ Nakambe, van’wana va nga ha titwa ku fana ni makwerhu un’wana wa xisati loyi a nga te: “I swa ntumbuluko ku titwa u rhandza ni ku lava  ku rhandziwa.” Mukreste u fanele a endla yini? Ku anakanyisisa hi leswi humeleleke Yehoxafati swi nga hi pfuna. Minkarhi yo tala a a lava nkongomiso eka Xikwembu. (2 Tikr. 18:4-6) Kambe ku endleke yini loko Yehoxafati a sungula ku endla xinghana na Akabu, loyi a nga ri mugandzeri wa Yehovha? A a fanele a swi tsundzukile leswaku mahlo ya Yehovha ma languta ntsena eka lava timbilu ta vona ti hetisekeke eka yena. Ninamuntlha, mahlo ya Yehovha ma “famba-famba emisaveni hinkwayo” naswona u lunghekele ku “kombisa ntamu wakwe” leswaku a hi sirhelela. (2 Tikr. 16:9) Yehovha wa swi twisisa swiyimo swa hina naswona wa hi rhandza. Xana wa tshemba leswaku Xikwembu xi ta enerisa xilaveko xa wena xo lava ku rhandziwa ni ku va ni munhu loyi a ku rhandzaka? Tiyiseka leswaku xi ta endla tano hi nkarhi wo karhi!

11, 12. (a) I yini leswi Hezekiya a swi endleke leswi kombiseke leswi a swi ri embilwini yakwe? (b) Ha yini Yehovha a rivalele Hezekiya?

¹¹ Leswi hi swi dyondzaka eka Hezekiya swi katsa leswi a swi ri embilwini yakwe. Eka xiendlakalo xin’wana, Mukambisisi wa timbilu u paluxe leswi a swi ri embilwini ya Hezekiya. (Hlaya 2 Tikronika 32:31.) Loko Hezekiya a sungule ku vabya swinene, Xikwembu xi n’wi kombe xikombiso xa leswaku u ta hola, ku nga ndzhuti lowu tlhelelaka endzhaku. Hi ku famba ka nkarhi, tihosana ta le Babilona a ti lava ku tiva swo tala hi xikombiso xexo, kutani ti rhumele vanhu leswaku va ya vutisa Hezekiya hi xona. (2 Tih. 20:8-13; 2 Tikr. 32:24) Leswaku Yehovha a kombisa leswi a swi ri embilwini ya Hezekiya u “n’wi tshikile,” kutani u kombe Vababilona volavo “yindlu yakwe hinkwayo ya xuma.” Leswi, swi kombise “hinkwaswo leswi nga embilwini [ya Hezekiya].”

¹² Bibele a yi hi byeli leswaku i yini lexi endleke mbilu ya Hezekiya yi tikurisa. Xana ku nga ha va ku ri hileswi a hluleke Vaasiriya kumbe hileswi Xikwembu xi n’wi horiseke hi singita? Xana swi nga va swi vangiwe hileswi a a ri ni “rifuwo ni ku vangama hi mpimo lowukulu ngopfu”? Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, Hezekiya “a nga tlheriselanga hi ku ya hi ndlela leyi a pfuniweke ha yona.” Swi twisa ku vava swinene! Hambileswi Hezekiya a tirheleke Yehovha hi mbilu leyi heleleke, minkarhi yin’wana a a endla swihoxo. Kambe, hi ku famba ka nkarhi ‘Hezekiya u titsongahatile,’ kutani Xikwembu xi n’wi rivalerile.—2 Tikr. 32:25-27; Ps. 138:6.

13, 14. (a) Hi rini laha Yehovha ‘a nga hi tshikaka kutani a vona leswi nga etimbilwini ta hina’? (b) Hi fanele hi endla yini loko hi bumabumeriwa?

¹³ Hi nga vuyeriwa njhani loko hi hlaya ni ku anakanyisisa hi rungula ra Hezekiya? Tsundzuka leswaku ku tikukumuxa ka Hezekiya ku ve erivaleni loko Yehovha a ha ku hlula Senakeribi ni leswi a ha ku n’wi horisa loko a vabyela ku fa. Loko swi ta eka hina, kumbexana ha ha ku endla nchumu wa nkoka ngopfu, swi nga ha endleka leswaku Yehovha wa hi ‘tshika kutani a vona leswi nga etimbilwini ta hina,’ hi ku pfumelela timbilu ta hina ti kombisa leswi hi nga swona. Hi xikombiso, makwerhu a nga ha va a tirhe hi matimba leswaku a lunghiselela nkulumo ni ku yi nyikela enhlengeletanweni. Vanhu vo tala va n’wi bumabumela hileswi a yi nyikeleke kahle. Xana u ta endla yini loko a bumabumeriwa?

¹⁴ Loko hi bumabumeriwa, hi ta va hi endla kahle loko hi tirhisa marito ya Yesu lama nge: “Loko mi endle swilo hinkwaswo leswi mi averiweke swona, vulani mi ku, ‘Hi mahlonga lama nga pfuniki nchumu. Leswi hi nga swi endla hi leswi a hi fanele ku swi endla.’” (Luka 17:10) Nakambe, hi nga tlhela hi dyondza swin’wana eka leswi humeleleke Hezekiya. Ku tikukumuxa kakwe ku ve erivaleni hikuva “a nga tlheriselanga hi ku ya hi ndlela leyi a pfuniweke ha yona.” Ku anakanyisisa hi leswi Xikwembu xi hi endleleke swona swi ta hi pfuna leswaku hi papalata  ku tikukumuxa ku nga nchumu lowu Yehovha a wu vengaka. Hi nga kombisa ku tlangela eka Yehovha hi ndlela leyi hi vulavulaka ha yona. U hi nyike Matsalwa swin’we ni moya lowo kwetsima leswaku wu hi seketela.

15, 16. Ha yini Yosiya a dlayiwile?

¹⁵ Eku heteleleni, hi nga dyondza yini eka leswi humeleleke Hosi Yosiya? Anakanya hi leswi endleke leswaku a hluriwa ni ku va a dlayiwa. (Hlaya 2 Tikronika 35:20-22.) Yosiya “[u hume] ku ya hlangana na” Hosi Neko wa le Egipta, hambileswi hosi yoleyo yi n’wi byeleke leswaku a yi nga lwi na yena. Bibele yi vula leswaku marito ya Neko a ma “[huma] enon’wini wa Xikwembu.” Kutani ha yini Yosiya a ye a ya lwa na Neko? Bibele a yi swi boxi.

¹⁶ Yosiya a a ta swi tivisa ku yini leswaku marito ya Neko ma huma eka Yehovha? Kumbexana a fanele a vutise Yeremiya, un’wana wa vaprofeta vo tshembeka. (2 Tikr. 35:23, 25) Kambe a nga endlanga tano. Neko a nga yi eku lweni na muti wa Yerusalema kambe a ya eku “[lweni] ni yindlu yin’wana” eKarikemixi. Ku tlula kwalaho, vito ra Xikwembu a ri nga katseki hikuva Neko a nga tlhontlhi Yehovha kumbe vanhu vakwe. Kutani a ku nga ri vutlhari ku va Yosiya a ya lwa na Neko. Xana hi dyondza yini emhakeni leyi? Loko hi langutane ni swiphiqo, hi ta va hi endla kahle loko hi anakanya hi leswi Yehovha a lavaka hi swi endla emhakeni yoleyo.

17. Loko hi langutana ni swiphiqo, hi nga swi papalata njhani ku endla xihoxo xo fana ni xa Yosiya?

¹⁷ Loko hi langutana ni swiphiqo, hi fanele hi anakanya hi misinya ya milawu ya Bibele kutani hi yi tirhisa hi ndlela leyi faneleke. Eka swiyimo swin’wana hi nga ha burisana ni vakulu. Va nga hi byela hi leswi se hi swi tivaka hi mhaka yoleyo kumbexana hi endle ndzavisiso eka minkandziyiso ya hina. Kambe va nga ha bula na hina hi misinya yin’wana ya milawu ya Bibele leyi hi faneleke hi anakanya ha yona. Hi xikombiso, makwerhu wa xisati a nga ha lava ku ya ensin’wini hi siku ro karhi. (Mint. 4:20) Kambe nuna wa yena loyi a nga riki Mbhoni u lava leswaku va heta nkarhi swin’we hi siku rero. U vula leswaku se i khale va nga si heta nkarhi swin’we, naswona u lava leswaku va endla swo karhi swin’we. Makwerhu loyi wa xisati a nga ha anakanya hi tsalwa ro karhi ra le Bibeleni, ro tanihi hi leri nge hi yingisa Xikwembu kumbe leri nge, hi endla vadyondzisiwa. (Mat. 28:19, 20; Mint. 5:29) Kambe u fanele a tlhela a anakanya hi leswaku Bibele yi ri u fanele a titsongahata eka nuna wakwe ni ku anakanyela. (Efe. 5:22-24; Filp. 4:5) Xana nuna wakwe u n’wi arisa ku ya ensin’wini nkarhi na nkarhi kumbe u n’wi kombela leswaku va endla nchumu wo karhi swin’we swa siku rero ntsena? Hi fanele hi ringanisela loko hi ri karhi hi tikarhatela ku endla ku rhandza ka Xikwembu ni ku va ni ripfalo lerinene.

18. Hi nga vuyeriwa njhani eka marungula ya le Bibeleni ya tihosi ta mune leti hi buleke ha tona exihlokweni lexi?

¹⁸ Leswi hi nga hetisekangiki, na hina minkarhi yin’wana hi nga ha endla swihoxo leswi endliweke hi tihosi leti hi buleke ha tona. Hi nga ha (1) titshega hi vutlhari bya hina, (2) hi va ni vanghana vo biha, (3) hi sungula ku tikukumuxa kumbe hi (4) endla swiboho hi nga si anakanya hi leswi Xikwembu xi lavaka leswaku hi swi endla. Ha tsaka leswi Yehovha a vonaka leswinene eka hina hilaha a endleke hakona eka tihosi ta mune leti hi buleke ha tona! Nakambe Yehovha u vona ndlela leyi hi n’wi rhandzaka ha yona naswona wa swi vona leswaku hi lava ku n’wi tirhela hi mbilu leyi hetisekeke. Kutani u hi nyike swikombiso swa le Bibeleni leswi hi lemukisaka ni leswi nga hi pfunaka ku papalata ku endla swihoxo leswikulu. A hi anakanyisiseni hi swikombiso leswi swa le Bibeleni hi tlhela hi khensa Yehovha hileswi a hi nyikeke swona leswaku swi hi pfuna!