1, 2. ¿Kʼu yuʼun ta jchanbetik skʼoplal li kʼusi la spasik li chanvoʼ ajvaliletik ta Judae?

MI LAJ kiltik ti oy buchʼu balchʼuj ta kayee, ¿mi mu tauk jkʼeltik lek kʼalal te chij-echʼ sventa mu xijbalchʼuj te eke? Vaʼun chaʼa, kʼalal chkiltik ti oy kʼusi chopol kʼotem ta pasel yuʼun li yantike xuʼ me jaʼ skoltautik sventa mu jechuk jpastik ek. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ me oy kʼusi lek jchantik ta stojolal junantik krixchanoetik ti oy kʼusi chopol la spasik ti chalbe skʼoplal li Vivliae.

² Li ta xchanobil echʼe la jchanbetik skʼoplal chanvoʼ ajvaliletik ta Juda ti ta sjunul yoʼonton tunik ta stojolal Jeovae. Akʼo mi jech, tsots onoʼox la spas smulik. Li kʼusi chopol la spasike te tsakal kom ta Vivlia sventa jnopbetik skʼoplal xchiʼuk ti oyuk kʼusi tsots skʼoplal jchantik ta sventa taje. ¿Kʼusitik van xuʼ jchantik? Xchiʼuk ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa mu jpastik jech ek? (kʼelo Romanos 15:4).

3-5. 1) Akʼo mi ta sjunul yoʼonton tun ta stojolal Jeova li Asae, ¿kʼusi chopol la spas? 2) ¿Kʼusi srasonaltak ti la spat yoʼonton ta stojolal krixchanoetik kʼalal tsakat ta kʼop yuʼun Baasae?

³ Jkʼeltik baʼyel li kʼusi kʼot ta stojolal li Asae. La spat yoʼonton  ta stojolal Jeova kʼalal tal stsakik ta kʼop Juda li jun miyon soltaroetik ti likemik ta Etiopiae. Pe muʼyuk la spat yoʼonton ta stojolal Jeova kʼalal la stsak sbaik ta kʼop xchiʼuk li Baasae, li ajvalil ta Israele. Li kʼusi tskʼan ox li Asae jaʼ ti mu «set lec ta coralton» lum Rama li Baasae, li jteklum taje jaʼ jun jteklum ti tsots skʼoplal ta Israel ti te nopol xkom li ajvalilal yuʼun Judae (2 Crón. 16:1-3). Li Asae la spat yoʼonton ta spʼijil stuk, jaʼ yuʼun laj yakʼbe kʼanal takʼin xchiʼuk sakil takʼin li Ben-adad ti jaʼ li ajvalil ta Siriae sventa xkoltaat mi yich tsakel ta kʼop yuʼun li Baasae. Kʼalal la stsak ta kʼop jteklumetik ta Israel li Siriae, «li Baasae, la xquechan o setel ta coralton li Ramae, jech te la scomtsan o» (2 Crón. 16:5). Jaʼ yuʼun laj van snop Asa ti toj lek li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune.

⁴ ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba Jeova kʼalal laj yil ti muʼyuk la spat yoʼonton ta stojolal li Asae? Muʼyuk lek laj yil. Jaʼ yuʼun la stak batel j-alkʼop Hanani sventa xalbe mantal (kʼelo 2 Crónicas 16:7-9). Xi albat yuʼun Hanani li Asae: «Liʼ ta ora xchiʼuc leʼ to batele chlic ep pleito ta atojol». Li Asae laj onoʼox spas ta mantal li jteklum Ramae. Pe ti kʼu sjalil ajvalilaj li Asae jech-o la spasik kʼop xchiʼuk li steklumale.

⁵ Li ta xchanobil echʼe la jchantik ti la smuyubtabe yoʼonton Jeova li Asae. Li Diose laj yil ti ta sjunul yoʼonton tun ta stojolal akʼo mi jpas mulil (1 Rey. 15:14). Akʼo mi jech, li Asae laj onoʼox yil svokol ta skoj li kʼusi chopol bat ta nopel yuʼune. ¿Kʼu yuʼun la spat yoʼonton ta stojolal stuk xchiʼuk ta stojolal li yan krixchanoetike, ti jaʼ muʼyuk la spat yoʼonton ta stojolal li Jeovae? Xuʼ van la snop ti tspas kanal ta skoj ti kʼu yelan snopoj tspas li kʼope. O xuʼ van jaʼ ta skoj ti la xchʼun li chopol tojobtaseletik akʼbat yuʼun li yan krixchanoetike.

6. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li kʼusi la spas Asae? Alo bakʼin xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae.

⁶ ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li kʼusi la spas Asae? Jaʼ ti persa skʼan jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti mu jpat koʼonton ta jtuktike. Skʼan jkʼanbetik ti akʼo skoltautike akʼo mi tsots o mu toj masuk tsots li kʼusi la jnuptantike. ¿Kʼusi van ta jpastik mi oy kʼusi tsots chkat-o koʼontontike? ¿Mi ta van jpat koʼonton ta jtuktik noʼox xchiʼuk ti ta jchapan jtuktik jech kʼuchaʼal lek chkaʼitike? ¿O mi nopem van xkaʼitik ta jkʼeltik baʼyel li Vivliae xchiʼuk ti jaʼ jech ta jpastik kʼuchaʼal chale? Jech kʼuchaʼal liʼe, jnoptik noʼox ti oy jvokoltik ta skoj ti muʼyuk lek chaʼi kutsʼ kalaltik ti xijbat ta tsobajeletik o li ta asambleae. ¿Mi ta van jkʼanbetik beiltasel Jeova sventa jnaʼtik kʼusi ta jpastik? Jnoptik noʼox ti voʼne xa ta jsaʼ kabteltike, vaʼun ti jaʼ to la jtatike. ¿Mi ta van xkalbetik yajval abtelal ti skotol xemana chijbat ta jtsobajeltike, akʼo mi xibal sba ti mu jtatik li abtelale? Mu ventauk ti kʼusi ta jnuptantike, jvules ta joltik li beiltasel laj yal li jtsʼibajom yuʼun Salmo liʼe: «Acʼbo sventain Mucʼul Dios scotol li cʼusi chapase; chʼuno ta avoʼnton ti xuʼ yuʼune, jech chaspasbot li cʼusi tsots scʼoplal oy ta avoʼntone» (Sal. 37:5).

7, 8. ¿Kʼusitik chopol la spas li Jeosafate xchiʼuk kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

⁷ Jkʼelbetik skʼoplal li Jeosafat eke, li xnichʼon Asae. Oy toʼox slekil talelaltak ti lek laj yil li Jeovae. Kʼalal la spat yoʼonton ta stojolal Jeovae oy kʼusitik lek la spas. Akʼo mi jech, bakʼintike muʼyuk lek kʼusi kʼot ta nopel yuʼun. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yakʼ ti xikʼbe stseb chopol ajvalil Acab li skereme. Ta tsʼakale la skolta ta paskʼop Acab kʼalal la stsak sbaik xchiʼuk li Siriae, akʼo mi laj yichʼ albel yuʼun j-alkʼop Micaías (Micaya) ti mu spas  jeche. Kʼalal jaʼo yakal paskʼope, li soltaroetik ta Siriae la stsakik ta kʼop li Jeosafate xchiʼuk jutuk xa mu laj yichʼ milel (2 Crón. 18:1-32). Kʼalal sut ta Jerusalen li Jeosafate, xi jakʼbat yuʼun li j-alkʼop Jehue: «¿Cʼu yuʼun ti jaʼ chacolta li bochʼotic chopolique, xchiʼuc ti chapas ta coʼol avoʼnton achiʼuc li yajcontra Mucʼul Diose?» (Kʼelo 2 Crónicas 19: 1-3).

⁸ ¿Mi oy kʼusi la xchan Jeosafat ta skoj li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolale xchiʼuk ta sventa li kʼusi albat yuʼun li j-alkʼop Micaiase? Kʼux ta alel pe muʼyuk. Akʼo mi skʼanoj to li Jeovae xchiʼuk ti tskʼan tsmuyubtabe yoʼontone, li Jeosafate la spas ta yamigo jun vinik ti mu skʼan xichʼ ta mukʼ Jeovae. Li vinik taje, jaʼ li Ocoziase, li xnichʼon Acabe. Li Jeosafat xchiʼuk Ocoziase jmoj la smeltsanik varkoetik. Pe li varkoetik taje laj yichʼik sokesbel kʼalal skʼan toʼox stunesike (2 Crón. 20:35-37).

9. ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel mi jaʼ la jsaʼtik li chopol amigoiletike?

⁹ ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li kʼusi kʼot ta stojolal Jeosafate? Lek kʼusitik la spas xchiʼuk ta «scotol yoʼnton laj yichʼ ta mucʼ li Mucʼul Diose» (2 Crón. 22:9). Pe laj yamigoin krixchanoetik ti muʼyuk skʼanojik Jeovae xchiʼuk ti jaʼ ta skoj ti laj yil svokole. Yuʼun jutuk xa mu cham-o ta skoj. Jvules ta joltik li kʼusi chal Vivliae liʼe: «Li bochʼo jaʼ chchiʼin li bochʼotic oy sbijilique ta xbijub batel ec; yan li bochʼo jaʼ chbat xchiʼin li bol cristianoetique te chbolib o ec» (Prov. 13:20). Melel onoʼox ti ta jkʼan ta jkoltatik krixchanoetik sventa xchanik ta stojolal li Jeovae. Pe xibal me sba mi la jpas ta kamigotik li krixchanoetik ti muʼyuk chtunik ta stojolal Diose.

10. 1) ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal Jeosafat mi ta jkʼan chijnupune? 2) ¿Kʼusi skʼan jvules ta joltik?

¹⁰ Mi ta jkʼan chijnupunutike, ¿kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Jeosafate? Xuʼ van xlik jkʼantik li buchʼu muʼyuk skʼanoj Jeovae. Xuʼ van jnoptik ti muʼyuk buchʼu jtatik ta steklumal Dios sventa xijnupun xchiʼuke. O xuʼ van te xvulajetik ta jtojolaltik li kutsʼ kalaltik ti xijnupun xa noʼoxe. Melel onoʼox, li Jeovae la spasutik sventa xijkʼanvan xchiʼuk sventa xkichʼtik kʼanel. Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik mi muʼyuk bu jtatik junuk ti xuʼ xijnupun xchiʼuke? Li kʼusi tskoltautike jaʼ ti jnoptik li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Jeosafate. Li stuke jutuk  mu skotoluk velta la skʼanbe Jeova ti akʼo xbeiltasate (2 Crón. 18:4-6). Pe muʼyuk bu xchʼun li mantal albat yuʼun Jeova kʼalal laj yamigoin li Acabe, ti muʼyuk bu skʼanoj li Jeovae. Ti jechuke jaʼ la svules ta sjol ti «Mucʼul Diose jaʼ sqʼueloj scotol li banamile, jech xuʼ chacʼ ta ilel svuʼel ta stojol li bochʼo scotol yoʼntonic tscʼanic coltael yuʼune» (2 Crón. 16:9). Jvules me ta joltik ti tskʼan tskoltautik ek li Jeovae. Yuʼun skʼanojutik xchiʼuk xaʼibe smelol ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. ¿Mi jpatoj koʼontontik ti chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntik ta sventa li kʼanelal xchiʼuk ta sventa ti mu jtukuk xkaʼi jbatike? Xuʼ me xachʼun ta melel, ti jaʼ jech tspas mi jaʼ xa yorail chile.

11, 12. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Esekias li kʼusi oy ta yoʼontone? 2) ¿Kʼu yuʼun akʼbat perton yuʼun Jeova li Esekiase?

¹¹ ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Esekiase? Jun veltae laj yakʼbe yil Jeova li kʼusi oy ta yoʼonton ta melele (kʼelo 2 Crónicas 32:31). Kʼalal ipaj tajeke, albat yuʼun Dios ti chpoxtaate xchiʼuk oy kʼusi akʼbat yil sventa xchʼun ta melel ti chkoltaate. Li Jeovae laj yakʼ ti jun nakʼobale «sut lajuncoj» li ta tekʼubale. Ta mas tsʼakale, li bankilaletik ta Babiloniae la skʼan la snaʼik mas ta sventa li senyail taje. Jaʼ yuʼun la stakik batel viniketik ti bu oy li Esekiase sventa xchapbatik lek skʼoplal (2 Rey. 20:8-13; 2 Crón. 32:24). Li Jeovae muʼyuk bu xalbe Esekias kʼu yelan skʼan xchʼam li viniketik taje. Li Vivliae chal ti stuk laj yikta komel Esekias li Jeovae sventa skʼel kʼusi tspas. Jaʼ yuʼun li Esekiase laj yakʼbe yil skotol li skʼulejale. Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel li kʼusi oy ta yoʼontone.

¹² Pe kʼux ta alel, li Esekiase lik xa ox stoy sba. Jaʼ yuʼun muʼyuk xa la stojbe ta vokol ti koltaat yuʼun li Jeovae. Muʼyuk bu chal Vivlia ti kʼu yuʼun jel stalelale. Xuʼ van jaʼ ta skoj ti la stsal li ajvalil ta Asiriae o jaʼ ta skoj ti poxtaat yuʼun Jeova kʼalal ipaje. Xuʼ van jaʼ ta skoj xtok ti laj yichʼ ojtikinel leke o ta skoj li skʼulejale. Akʼo mi tun ta sjunul yoʼonton ta stojolal Jeova li Esekiase, ta mas jelavele lik stoy sba, jaʼ yuʼun muʼyuk lek laj yil li Jeovae. Pe ta tsʼakale, «lic sbicʼtajes sba» xchiʼuk akʼbat perton yuʼun li Diose (2 Crón. 32:25-27; Sal. 138:6).

13, 14. 1) ¿Bakʼin van xuʼ xkakʼtik ta ilel li kʼusi oy ta koʼontontike? 2) ¿Kʼu yelan skʼan jpas jtalelaltik kʼalal tskʼupil kʼoptautike?

¹³ ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li kʼusi chopol kʼot ta pasel yuʼun li Esekiase? Jvules ta joltik ti jaʼo lik stoy sba kʼalal laj yichʼ koltael yuʼun Jeova ta stsalel li ajvalil ta Asiriae xchiʼuk ti kʼalal poxtaate. Taje jaʼ chchanubtasutik ti skʼan jchabi jbatik kʼalal lek chbat jkuxlejaltike xchiʼuk kʼalal oy buchʼu tskʼupil kʼoptautike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun ti kʼu yelan chkakʼtik ta ilel jtalelaltike jaʼ te chvinaj li kʼusi oy ta koʼontontike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van jun ermanoe lek la xchapan sba sventa sjelubtas li sdiskursoe. Vaʼun xuʼ van ep buchʼutik tskʼupil kʼoptaik ta skoj ti toj lek laj yakʼ li mantale. ¿Kʼu van yelan chaʼi sba mi jech laj yichʼ kʼupil kʼoptaele?

¹⁴ Kʼalal tskʼupil kʼoptautike, skʼan me jvules ta joltik li kʼusi laj yal Jesus liʼe: «Kʼalal mi laj xaʼox apasik skotol li kʼusitik akʼbil ta abaik spasele, xi xavalike: ‹Mosoilunkutik ti mu kʼusi xitunkutik-oe. Li kʼusi la jpaskutike jaʼ onoʼox li kʼusi skʼan jpaskutike›» (Luk. 17:10). Jvules ta joltik ti kʼalal lik stoy sba li Esekiase, muʼyuk xa la stojbe ta vokol li koltael akʼbat yuʼun Jeovae. Jech oxal chaʼa, ¿kʼusi tskoltautik sventa bikʼit-o xkakʼ jbatik kʼalal chkichʼtik kʼupil kʼoptael ta skoj ti lek laj kaltik junuk mantale? Mi la jnoptik ta sventa li kʼusi spasoj Jeova ta jtojolaltike, ta me xkaltik ti jaʼ koliyal li Jeovae. Yuʼun jaʼ yakʼojbutik li Vivliae xchiʼuk jaʼ tskoltautik li xchʼul espiritue.

15, 16. ¿Kʼuxi la xchʼay xkuxlejal li Josiase?

¹⁵ Ta slajebe, ¿kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal li Josiase? Akʼo mi jaʼ jun lekil ajvalil echʼ li Josiase, pe oy kʼusi chopol la spas, vaʼun te laj yichʼ-o milel (kʼelo 2 Crónicas 35:20-22). ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Li Josiase la stsak ta kʼop Necao (Nekó) ti jaʼ ajvalilal ta Ejiptoe akʼo mi muʼyuk srasonal ti la stsak ta kʼope. Pe li Necaoe laj yalbe Josias ti mu skʼan spas kʼop xchiʼuke. Li Vivliae chal ti «muc xchʼun ti iʼalbat yuʼun Necao ti jech yaloj Diose». Pe bat onoʼox ta pas kʼop li Josiase xchiʼuk te milat. Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun la spas kʼop xchiʼuk li Necaoe? Li Vivliae muʼyuk bu chal.

¹⁶ La skʼel baʼyel jechuk Josias mi ta melel jech albil yuʼun Jeova li Necaoe. La sjakʼbe Jeremias ti jechuke, ti jaʼ li j-alkʼop yuʼun Jeovae (2 Crón. 35:23, 25). Li Josiase la snop lek li kʼusi yakal chkʼot ta pasel ti jechuke. Li Necaoe muʼyuk xa ox chbat stsak ta kʼop li Jerusalene. Yuʼun li kʼusi snopoje jaʼ ti chbat stsak ta kʼop li Carquemise. Jech noxtok, li Necaoe mu skʼan stsak ta kʼop li Jeova xchiʼuk li steklumale. Li Josiase muʼyuk la snop lek baʼyel kʼalal skʼan toʼox spas li kʼusi tskʼane. ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa taje? Jaʼ ti kʼalal oy jvokoltike xchiʼuk ti oy kʼusi skʼan jnoptike, jaʼuk baʼyel jnoptik li kʼusi tskʼan ta jpastik li Jeovae.

17. Kʼalal oy kʼusi tan jnop ta jpastike, ¿kʼusi tskoltautik sventa mu jechuk jpastik kʼuchaʼal li Josiase?

¹⁷ Kʼalal skʼan to xkʼot ta nopel kuʼuntik li kʼusi ta jpastike, skʼan me jnopbetik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivlia ti jaʼ chalbe skʼoplale, vaʼun jkʼeltik kʼuxi chkakʼ ta jkuxlejaltik. Xuʼ van jsaʼtik ta vunetik xtok o jkʼanbetik junuk mol ta stsobobbail ti akʼo skoltautike. Li ermanoe xuʼ van skoltautik ta saʼel junantik beiltaseletik ta Vivlia. Jnoptik ta sventa liʼe, jun ermanae nupunem xchiʼuk jun vinik ti maʼuk stestigo Jeovae. Li ermanae xchʼakojbe lek skʼakʼalil sventa chchol mantal (Ech. 4:20). Pe ch-albat yuʼun smalal ti mu xbat ta cholmantale, yuʼun ch-ikʼat batel ta xanbal ta skoj ti jal xa muʼyuk lokʼemike. Jaʼ yuʼun li ermanae tsnopbe skʼoplal junantik tekstoetik ta Vivlia sventa xkoltaat ta snopel lek. Snaʼoj lek ti skʼan xchʼunbe smantal li Diose xchiʼuk ti laj yal Jesus ti skʼan jpastik ta yajtsʼaklom Kristo li krixchanoetike (Mat. 28:19, 20; Ech. 5:29). Pe tsvules ta sjol xtok ti skʼan xichʼ ta mukʼ smalal li antse xchiʼuk ti skʼan snaʼuk xrasonaj li jun yajtsʼaklom Kristoe (Efes. 5:22-24; Filip. 4:5). Li ermanae xuʼ van sjakʼbe sba mi jaʼ noʼox tskʼan ti jmojuk xbatik ta xanbal li vaʼ kʼakʼale o mi yalel van tspas sventa xikta-o li cholmantale. Li yajtunelutik Jeovae ta jkʼantik ti oyuk srasonal li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike xchiʼuk ti lekuk xil li Jeovae.

18. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jnoptik ta sventa li kʼusi la spasik li chanvoʼ ajvaliletik ta Judae?

¹⁸ Xuʼ van jpas jmultik jech kʼuchaʼal li chanvoʼ ajvaliletike ta Judae. Xuʼ van jpat koʼonton ta jtuktik, ti muʼyuk xijtojob ta saʼel jlekil amigotike, ti xijpas ta toybae o ti oy kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik ti mu skʼan jech jpastik li Diose. Pe akʼo mi oy kʼusi chopol xkʼot ta pasel kuʼuntik, muʼyuk me srasonal ti jnoptik ti muʼyuk xa ta jmuyubtabetik-o yoʼonton li Jeovae. Li stuke jaʼ tskʼel li jtalelaltike, jech kʼuchaʼal la skʼelbe slekil talelaltak li chanvoʼ ajvaliletik ta Judae. Li Jeovae snaʼoj ti jkʼanojtik tajeke xchiʼuk ti ta sjunul koʼontontik xijtun ta stojolale. Jaʼ yuʼun laj yiktabutik skʼelobiltak sventa mu jpastik li tsatsal muliletike. Jnopbetik skʼoplal li skʼelobiltake xchiʼuk jtojbetik ta vokol Jeova ti te laj yiktabutik ta Vivliae.