1. ¿Bix tu yeʼesil Abrahán u yojel toj tuláakal baʼax ku beetik Jéeoba? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

«U JUEZIL tuláakal yóokʼol kaabeʼ, ¿maʼ wa ken u beet baʼax maʼalob?» (Gén. 18:25, TNM.) Abrahaneʼ maʼ tu beetaj le kʼáatchiʼ tumen táan u tuklik maʼ maʼalob baʼax ken u beet Diosoʼ. Baʼaxeʼ kex u yojel yaan u xuʼulsaʼal Sodoma yéetel Gomorraeʼ, u yojleʼ tuláakal baʼax ku beetik Jéeobaeʼ toj. Abrahaneʼ u yojleʼ Jéeobaeʼ «junpuliʼ maʼ ken u xuʼuls tiʼ le utsul máak paʼteʼ yéetel le kʼasaʼan máakoʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba: «Techeʼ jach junpuliʼ maʼ ken a beet baʼal beyoʼ». Le Bibliaoʼ ku yaʼalik xan: «Letiʼ máax kanáantikoʼon, u meyajoʼobeʼ sen maʼalobtak, baʼaxoʼob ku beetikeʼ tojtak. Letiʼ u [Diosil] jaaj, tiʼ letiʼeʼ minaʼan baʼax maʼ tu beeliʼ, ¡letiʼeʼ [toj u beeloʼob], letiʼ xan u jaajil!» (Deu. 31:19; 32:4).

2. ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ maʼatech u beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ?

² ¿Baʼaxten tu yaʼalaj Abrahán toj baʼax ku beetik Jéeoba? Tumen tsʼoʼok u yilkeʼ Jéeobaeʼ mix juntéen ku beetik baʼax  maʼ maʼalobiʼ. Tuláakal u tsolnuʼukoʼob Jéeobaeʼ maʼalobtak, le oʼolal jach maʼalob bix u juzgar. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «U yaakuntmaj baʼax tubeel, bey xan baʼax toj» (Sal. 33:5).

3. ¿Baʼax ku beetaʼal tiʼ máak yaan hora, yéetel baʼaxten?

³ Jach ku kiʼimaktal k-óol k-ojéeltik mantatsʼ toj baʼax ku beetik Jéeoba. Chéen baʼaleʼ u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ maʼ sajak u beet u kʼasaʼaniloʼob tiʼ u yéet máakiloʼobiʼ. Yaan horaeʼ yaan máak ku taʼakal u pool yéetel ku kʼaʼalal cárcel yoʼolal baʼax maʼ tu beetiʼ. Chéen baʼaleʼ ken ilaʼak tubeel jach baʼax úucheʼ ku tsʼaʼabal cuentaeʼ le máax kʼalaʼanoʼ mix baʼal kʼaas u beetmaj, u kʼaasileʼ tsʼoʼok u máan yaʼab años kʼaʼalak. Ken beetaʼak tiʼ máak beyaʼ jach ku pʼuʼujul yéetel ku yaatal u yóol. Baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼax maʼ maʼalob jeʼel u beetaʼal tiʼ máak yéetel jeʼel u jach yaakuntik u yóoleʼ. ¿Baʼaxiʼ?

4. ¿Baʼax jeʼel u beetik u xuʼulul u confiar máak tiʼ Dioseʼ?

⁴ Le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ u yojloʼob jeʼel u beetaʼal baʼax maʼ maʼalob tiʼob tumen u maasil máakoʼobeʼ. Chéen baʼaleʼ wa ka tratartaʼakoʼob maʼ maʼalob teʼ múuchʼulil bey xan wa ku yilkoʼob maʼ maʼalob baʼax ku beetaʼaleʼ, jeʼel u xuʼulul u confiaroʼob tiʼ Dioseʼ. Wa ka beetaʼaktech beyaʼ, ¿baʼax ken a beete? ¿Yaan wa u seguer a confiar tiʼ Jéeoba?

5. ¿Baʼaxten maʼ tu jaʼakʼal k-óol ken k-il u beetaʼal baʼax maʼ maʼalob tumen juntúul sukuʼuniʼ?

⁵ Tuláakloʼon j-kʼeban máakoʼon yéetel k-beetik baʼax maʼ maʼalobiʼ. Le oʼolaleʼ yaan horaeʼ jeʼel k-tratartaʼal wa jeʼel k-tratartik maʼ maʼalob wa máax teʼ múuchʼuliloʼ (1 Juan 1:8). U jaajileʼ lelaʼ maʼ suuk u yúuchliʼ. Chéen baʼaleʼ le máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob tiʼ Diosoʼ maʼ tu jaʼakʼal u yóoloʼob mix tech u tʼóochpajloʼob wa ku kʼuchul u kʼiinil u yúuchul. Jéeobaeʼ ku yaʼaliktoʼon teʼ Biblia baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ k-náachtal tiʼ letiʼ wa ku beetaʼaltoʼon baʼax maʼ maʼalob tumen le sukuʼunoʼoboʼ (Sal. 55:12-14).

6, 7. 1) ¿Baʼax beetaʼab tiʼ juntúul sukuʼun? 2) ¿Baʼax áant utiaʼal maʼ u lúubul u yóol?

⁶ Koʼox ilik baʼax úuch tiʼ sukuʼun Willi Diehl. Tu yookbal 1931, le sukuʼunaʼ káaj u meyaj tu Betelil Berna, Suiza. Tu añoil 1946, bin tu xookil Galaad beetaʼab Nueva York, Estados Unidos. Ka tsʼoʼok le xookoʼ túuxtaʼab u beet u superintendenteil tiʼ circuito tu luʼumil Suiza. Le ka tu tsikbaltaj baʼax uchaʼan ichil u kuxtaleʼ, tu yaʼaleʼ tu mesil mayo tiʼ 1949, tu túuxtaj junpʼéel carta tu sucursalil Suiza tuʼux ku yaʼalik táan u tuklik u tsʼoʼokol u beel. Le sukuʼunoʼob túunoʼ tu láaj luʼsoʼobtiʼ le meyaj ku beetik ichil u kaajal Jéeobaoʼ. Chéen pʼáat bey precursor regulareʼ. Le sukuʼun Willi Diehloʼ tu yaʼalaj: «Maʼ chaʼab u seguer in máansik tsoltʼaanoʼobiʼ. Yaʼab sukuʼunoʼobeʼ xuʼul tak u saludarkoʼonoʼob, tratartaʼaboʼon bey máaxoʼob expulsadoʼobeʼ».

⁷ ¿Baʼax tu beetaj sukuʼun Diehl? Tu yaʼalaj: «Toʼoneʼ k-ojel le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik wa kʼeban u tsʼoʼokol u beel máak, le oʼolaleʼ utiaʼal maʼ u lúubul k-óoleʼ orarnajoʼon tiʼ Jéeoba yéetel t-kʼubaj k-óol tiʼ letiʼ». Ka máan kʼiineʼ le sukuʼunoʼoboʼ tu naʼatoʼob baʼax ku yaʼalik Jéeoba yoʼolal le tsʼoʼokol beeloʼ, ka túun kaʼa tsʼaʼabtiʼ le meyajoʼob ku beetik kaʼachoʼ. Jach bendecirtaʼab tumen Jéeoba úuchik u chúukpajal u yóol. * Le  oʼolaleʼ maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ: «Wa ka tratartaʼaken jeʼex le sukuʼunaʼ, ¿yaan wa u chúukpajal in wóol in páaʼt in wilik bix ken u yutskíintil Jéeoba? ¿Wa yaan in kaxtik bix jeʼel in wutskíintik tin juunaleʼ?» (Pro. 11:2; xok Miqueas 7:7).

8. ¿Baʼaxten yaan kʼiineʼ chéen toʼon tuklik yaan baʼax maʼ maʼalob beetaʼab tiʼ wa máax wa tiʼ toʼoniʼ?

⁸ Wa ka tuklik yaan baʼax maʼ maʼalob beetaʼab tiʼ wa máax, wa tiʼ teech teʼ múuchʼuliloʼ, maʼ xaaneʼ chéen teech tuklik beyoʼ. ¿Baʼaxten? Tumen j-kʼebanoʼon yéetel yaan horaeʼ maʼ k-jach ojel baʼaxten ku yúuchul wa baʼaxiʼ. Kex wa jaaj bey xan wa maʼ jaaj le baʼax k-tuklikoʼ, maʼalob ka orarnakoʼon tiʼ Jéeoba yéetel ka confiarnakoʼon tiʼ letiʼ. Beyoʼ k-puksiʼikʼaleʼ maʼ kun «pʼuʼujul tu contra Jéeoba» (xok Proverbios 19:3, TNM).

9. ¿Tiʼ máaxoʼob ken k-kaanbal teʼ xook bey xan le ku segueroʼ?

⁹ Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ úuchjeakileʼ anchaj máaxoʼob maʼ maʼalob bix úuchik u tratartaʼaloʼobiʼ yéetel anchaj máaxoʼob maʼ maʼalob bix úuchik u tratartikoʼob u maasiliʼ. Koʼox ilik óoxpʼéel ejemploʼob. Teʼ xookaʼ yaan k-kaanbal tiʼ José, u x-kaʼa áabil Abrahán. Yaan k-ilik bix úuchik u tratartaʼal tumen u sukuʼunoʼob. Teʼ xook ku segueroʼ yaan k-ilik bix úuchik u tratartaʼal le kʼasaʼan rey Acab tumen Jéeobaoʼ. Yaan k-ilik xan baʼax tu beetaj Pedro tu kaajil Antioquía de Siria. Le táan k-xakʼaltik le ejemploʼobaʼ maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ bix u yilik Jéeoba le baʼaxoʼob ku yúuchloʼ yéetel baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-náachtal tiʼeʼ, maases wa táan k-tuklik yaan baʼax maʼ maʼalob beetaʼabtoʼoniʼ.

10, 11. 1) ¿Baʼax sen beetaʼab tiʼ José? 2) ¿Baʼax jeʼel u páajtal u beetik kaʼach José le kʼalaʼanoʼ?

¹⁰ Joseeʼ jach chúukpaj u yóol tiʼ Jéeoba kex maʼ maʼalob bix úuchik u tratartaʼal tumen uláakʼ máakoʼobiʼ. Pero le baʼax maas beet u yaatal u yóoloʼ letiʼe úuchik u maltratartaʼal tumen u sukuʼunoʼoboʼ. Le yaan 17 años tiʼ Joseoʼ koʼon tumen u sukuʼunoʼob bey palitsileʼ. Ka túun bisaʼab Egipto (Gén. 37:23-28; 42:21). Le tiaʼan Egiptooʼ taʼak xan u pool José, tumen bin tu yóotaj u violart juntúul koʼolel, ka kʼaʼal cárcel kex maʼ jaaj le baʼax aʼalaʼaboʼ (Gén. 39:17-20). Ichil trece añoseʼ Joseeʼ palitsiltaʼabi yéetel kʼaʼal cárcel. ¿Baʼax ku kaʼansiktoʼon le baʼax úuchtiʼoʼ? Wa ka maltratartaʼakoʼon tumen le sukuʼunoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u yáantkoʼon u ejemplo Joseeʼ?

¹¹ Le tiaʼan José teʼ carceloʼ kʼaʼal xan le máak pichik u yoʼoch vino le reyoʼ. Junpʼéel áakʼabeʼ le máakaʼ wayakʼnaji, Jéeoba túuneʼ tu yáantaj José u yojéelt baʼax u kʼáat u yaʼal le wayakʼoʼ. Ka tsʼoʼokeʼ Joseeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máakoʼ yaan u chaʼabal yéetel yaan u kaʼa pichik u yoʼoch vino Faraón. José túuneʼ páajchaj xan u tsikbaltik tiʼ le máak baʼaxten kʼalaʼanoʼ. Toʼoneʼ yaʼab baʼax jeʼel k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Joseoʼ bey xan tiʼ le baʼaxoʼob maʼ tu yaʼaloʼ (Gén. 40:5-13).

12, 13. 1) ¿Baʼaxten k-aʼalikeʼ Joseeʼ maʼ chéen pʼáat u méekʼ u kʼabiʼ? 2) ¿Baʼaxoʼob maʼ tu yaʼalaj José tiʼ le máak pichik u yoʼoch vino Faraonoʼ?

¹² (Xok Génesis 40:14, 15.) Jeʼex ta wilil teʼ tekstooʼ Joseeʼ tu yaʼalaj: «Okoltaʼaben». U jaajileʼ maʼ maʼalob le baʼax beetaʼabtiʼoʼ. Joseeʼ tu yaʼaleʼ taʼak u pool yoʼolal junpʼéel baʼax maʼ u beetmiʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj tiʼ le máak pichik u yoʼoch vino Faraonoʼ ka tʼaanak maʼalob tu yoʼolal tu táan le reyoʼ. ¿Baʼaxten tu kʼáataj leloʼ? Joseeʼ tu yaʼalaj: «Utiaʼal u jóokʼesiken teʼ kúuchilaʼ».

¹³ Le baʼax tu yaʼalaj Joseoʼ, ¿ku yeʼesik wa chéen pʼáat u méekʼ u kʼab? Maʼatech, letiʼeʼ u yojel maʼ maʼalob bix úuchik u tratartaʼaliʼ.  Le oʼolal tu tsikbaltaj tiʼ le máak pichik u yoʼoch vino Faraón utiaʼal u yilik wa jeʼel u yáantaʼaloʼ. Chéen baʼaleʼ le Bibliaoʼ mix tuʼux ku yaʼalik wa máan u tsikbalt José wa koʼon tumen u sukuʼunoʼob, mix tiʼ le máak tu tsikbaltoʼ mix tiʼ Faraón. Le beetik ka kʼuch u sukuʼunoʼob Egipto le tsʼoʼok u perdonartaʼaloʼob tumen Joseoʼ, Faraoneʼ maʼalob úuchik u kʼamkoʼob yéetel tu yaʼalaj ka tsʼaʼabaktiʼob «tuláakal u maʼalobil baʼaloʼob yaan Egipto» (Gén. 45:16-20).

14. ¿Baʼax maʼ unaj k-beetik wa k-tuklik yaan baʼax maʼ maʼalob beetaʼabtoʼon teʼ múuchʼuliloʼ?

¹⁴ Wa k-tuklik maʼ maʼalob bix k-tratartaʼal teʼ múuchʼuliloʼ, junpuliʼ maʼ unaj k-máan enredos wa k-chismear tiʼ. Chéen baʼaleʼ wa yaan máax ka wilik teʼ múuchʼulil tsʼoʼok u lúubul tiʼ junpʼéel kʼebanoʼ unaj a waʼalik tiʼ le ancianoʼoboʼ (Lev. 5:1). Baʼaleʼ yaan horaeʼ maʼ unaj k-bin áalkabil k-aʼal tiʼ le ancianoʼoboʼ, tumen maʼ junpʼéel nojoch kʼebaniʼ. Jeʼex wa ka kʼuuxilnak máak yéetel wa máaxeʼ, letiʼob unaj u yilik u yutskíintikoʼob (xok Mateo 5:23, 24 yéetel 18:15). Unaj u chúukpajal k-óol tiʼ Jéeoba yéetel unaj k-utskíintik le problemaʼob jeʼex u nuʼuktik le Bibliaoʼ. Yaan kʼiineʼ ken u naʼat máak tubeel le baʼax úuchoʼ ku tsʼáaik cuenta mix junpʼéel kʼaas beetaʼabtiʼ. Wa k-kanáantik maʼ k-máan tsikbalt baʼax ku yúuchleʼ, hasta yaan u kiʼimaktal k-óol tumen maʼ t-aʼalaj baʼax kʼaas tiʼ juntúul sukuʼuniʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ mix baʼal ku jóoʼsik máak ikil u tʼaan chéen minaʼan u cuentail,  kex wa jaaj baʼax ku tuklik bey xan wa maʼ. Wa k-yaabiltmaj Jéeoba bey xan k-sukuʼunoʼobeʼ maʼ ken k-beet baʼax maʼ maʼalobiʼ. Le salmistaoʼ tu yaʼaleʼ «máax toj u kuxtaleʼ» ku beetik baʼax «uts». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼaleʼ ‹le máax maʼ tu tʼaan kʼaas tu yoʼolal mix máakeʼ maʼ xan tu beetik loob tiʼ u yéet máakil› (Sal. 15:2, 3; Sant. 3:5).

15. ¿Baʼax utsil tu kʼamaj José tumen maʼ náachchaj tiʼ Jéeobaiʼ?

¹⁵ Yaan uláakʼ jatsʼuts baʼal k-kanik tiʼ José. Ichil le trece años maʼ maʼalob u tratartaʼaloʼ, tu yeʼesaj ku tuukul jeʼex Jéeobaeʼ (Gén. 45:5-8). Letiʼeʼ mix juntéen tu tuklaj wa Jéeoba beet u muʼyaj. Kex u yojel José maʼ maʼalob baʼax beetaʼabtiʼeʼ maʼ pʼáat maʼ kiʼimak u yóoliʼ. Maʼ xan chʼíik u yil le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak ku beetik u maasiloʼ, tumen wa ku beetik beyoʼ jeʼel u náachtal tiʼ Jéeobaeʼ. Tumen chúukpaj u yóoleʼ béeychaj u yilik bix utskíintaʼabik tumen Jéeoba le baʼax maʼalob ku beetaʼaltiʼoʼ, tsʼoʼoleʼ yaʼab utsiloʼob tu kʼamaj letiʼ bey xan u familia.

16. Wa maʼ maʼalob bix k-tratartaʼal teʼ múuchʼuliloʼ, ¿baʼaxten maas unaj k-natsʼikba tiʼ Jéeoba?

¹⁶ Bejlaʼa xaneʼ tuláakloʼon unaj k-kanáantik maʼ k-náachtal tiʼ Jéeoba. Junpuliʼ maʼ unaj k-chʼíikil k-il le baʼaxoʼob maʼ maʼalobtak ku beetik k-sukuʼunoʼoboʼ, tumen wa maʼeʼ jeʼel u xuʼulul k-yaabiltik Jéeobaeʼ yéetel jeʼel k-náachtal tiʼ letiʼeʼ (Rom. 8:38, 39). Baʼaxeʼ wa k-ilik yaan baʼax maʼ maʼalob ku beetaʼal teʼ múuchʼuliloʼ, unaj k-ilik k-seguertik u ejemplo José yéetel unaj k-ilik k-maas náatsʼal tiʼ Jéeoba. Unaj k-ilik le baʼaloʼob ku yúuchul jeʼex u yilik Jéeobaoʼ. Ken tsʼoʼokok k-beetik tuláakal utiaʼal k-utskíintik le problema jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ, unaj k-pʼatik tu kʼab Jéeoba. Wa k-confiar tiʼ Jéeobaeʼ yaan k-páaʼtik u yutskíintik le problema teʼ kʼiin u tukultmoʼ yéetel le bix u tuklik maas maʼaloboʼ.

17. ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-confiar tiʼ u «Juezil tuláakal yóokʼol kaabeʼ»?

¹⁷ Teʼ yóokʼol kaabaʼ jach maʼ maʼalob bix u tratartaʼal máakiʼ, le oʼolal yaan horaeʼ tak toʼon jeʼel u beetaʼal k-muʼyajeʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ múuchʼuliloʼ maʼ cada ku yúuchliʼ. Kex beyoʼ yaan horaeʼ jeʼel k-ilik u yúuchul wa jeʼel u beetaʼaltoʼon junpʼéel baʼax maʼ maʼalobeʼ. Ken úuchuk lelaʼ maʼ unaj u lúubul k-óoliʼ (Sal. 119:165). Baʼaxeʼ unaj u chúukpajal k-óol tiʼ Dios, k-orar utiaʼal ka u yáantoʼon yéetel k-pʼatik tu kʼab le problemaoʼ. Maʼ u tuʼubultoʼoneʼ tu yoʼolal le kʼebanoʼ maʼ t-naʼatik baʼaxten ku yúuchul junpʼéel baʼal yéetel yaan horaeʼ maʼ k-jach ojel baʼaxoʼob beetik u yúuchliʼ. Jeʼex Joseeʼ unaj k-kanáantik maʼ k-tʼaan chéen minaʼan u cuentail utiaʼal maʼ u maas nojochtal le problemaoʼ. Tu lugar k-ilik k-utskíintik t-juunal le problemaoʼ unaj u chúukpajal k-óol k-páaʼt bix ken u yutskíintil Jéeoba yéetel maʼ k-náachtal tiʼ. Wa k-beetik beyoʼ yaan k-lúubul utsil tiʼ Jéeoba yéetel yaan u bendecirkoʼon jeʼex tu beetil yéetel Joseeʼ. Maʼ u tuʼubultoʼoneʼ u Juezil tuláakal yóokʼol kaabeʼ mantatsʼ ken u beet baʼax maʼalob, tumen toj tuláakal baʼax ku beetik (Gén. 18:25; Deu. 32:4).

18. ¿Baʼax ken k-kan tuláakʼ xookoʼ?

¹⁸ Teʼ xook ku segueroʼ yaan k-kaanbal tiʼ kaʼatúul máakoʼob tu beetoʼob baʼax maʼ maʼalob úuchjeakiliʼ. Ken k-xakʼalt le kaʼapʼéel ejemploʼobaʼ yaan u yáantkoʼon k-ileʼ le kabal óolal yéetel u perdonar máakoʼ táakaʼanoʼob ichil le baʼax toj u kʼáat Jéeoba ka beetaʼakoʼ.