Ehecha oĩva pype

Ehecha oĩva pype

“Oimérõ rejapo peteĩ promésa, ekumplíkena”

“Oimérõ rejapo peteĩ promésa, ekumplíkena”

“Upe repromete vaʼekue Jehovápe katuete rekumpli vaʼerã” (MAT. 5:33).

PURAHÉI: 63, 59

1. a) ¿Mbaʼépepa ojojogua Jefté ha Ana? (Ehecha pe taʼanga oĩva iñepyrũme). b) ¿Mbaʼe porandúpa ñambohováita ko artíkulope?

JEFTÉ haʼe vaʼekue peteĩ líder ipyʼaguasu ha idesidídova. Ana katu haʼe vaʼekue peteĩ kuña hekomirĩva oñangareko porãva iména ha hogapýre. Jefté ha Ana omombaʼeguasu Jehovápe. Péro ndahaʼéi upévapente la ojojoguáva hikuái, mokõivéva ojapo kuri peteĩ promésa Jehovápe ha nopyrũi iñeʼẽre. Haʼekuéra omoĩ ehémplo porã tahaʼe kuña ha kuimbaʼépe ojedesidíva ojapo peteĩ kompromíso Jehovándi. Péro ¿mbaʼépa heʼise ñañekomprometeha Jehovápe? ¿Mbaʼérepa jaʼekuaa ndahaʼeiha vyrorei upéva? ¿Mbaʼépa ikatu ñaaprende Jefté ha Ana ehémplogui? Ko artíkulope ñambohováita koʼã porandu.

2, 3. a) ¿Mbaʼépa heʼise ñañekomprometeha Jehovápe? b) ¿Mbaʼépa heʼi la Biblia umi promésa jajapóvare Ñandejárape?

2 La Biblia heʼi ñañekomprometeha Jehovápe jajapo jave peteĩ promésa. Por ehémplo, ikatu ñapromete jajapotaha álgo, ñameʼẽtaha chupe peteĩ rregálo, jaservitaha chupe de fórma espesiál térã ndajajapoveitamaha peteĩ mbaʼe. Umi promésa jajapo vaʼerã ñane voluntápe porã, ndahaʼéi jajapo vaʼerãgui reínte. Péro ani ñanderesarái ñaprometéramo peteĩ mbaʼe, Jehová ohaʼarõha jarrespeta ha ñakumpli la ñaprometéva. Ñandejárape g̃uarã jajapo peteĩ promésa haʼete jahuráva jajapotaha peteĩ mbaʼe (Gén. 14:22, 23; Heb. 6:16, 17). Asegún la Biblia, ¿mbaʼeichaite pevépa iñimportánte umi promésa jajapóva Ñandejárape?

3 Pe Léi Mosáika heʼi: “Peteĩ kuimbaʼe katuete okumpli vaʼerã iñeʼẽ ojapóramo peteĩ promésa Jehovápe, térã ohuráramo ndojapomoʼãiha peteĩ mbaʼe. Ojapopaite vaʼerã umi mbaʼe heʼi vaʼekue ojapotaha” (Núm. 30:2, TNM). Upe rire, rréi Salomón oskrivi vaʼekue: “Rejapóramo peteĩ promésa Ñandejárape, ani retarda rekumpli hag̃ua. Pórke haʼe ndoguerohorýi umi itavývape nokumplíriva iñeʼẽ” (Ecl. 5:4, TNM). Jesús ohechauka ndahaʼeiha vyrorei ñaprometéramo Ñandejárape peteĩ mbaʼe. Haʼe heʼi: “Peẽ peikuaa avei ojeʼe hague umi yma guarépe: ‘Ani rehura ha upéi repyrũ ne ñeʼẽre, upe repromete vaʼekue Jehovápe katuete rekumpli vaʼerã’” (Mat. 5:33).

4. a) ¿Mbaʼérepa ikatu jaʼe ndahaʼeiha vyrorei ñaprometérõ álgo Ñandejárape? b) ¿Mbaʼépa ñaaprendéta Jefté ha Ánagui?

4 Jahechaháicha, ndahaʼéi vyrorei ñaprometérõ algúna kósa Jehovápe. Ñakumplíramo umi promésa jajapóva Ñandejárape, haʼe ñandeguerohorýta, péro nañakumplíriramo, japyta vaíta henondépe. David ohechauka siertoha upéva heʼívo: “¿Máva piko ikatu ojupi Jehová montáñape? ¿Máva piko ikatu oĩ pe lugár sagrádope?. [...] Pe siémpre okumplíva ipromésa ha ndoikóiva ohurapa rei che rérape” (Sal. 24:3, 4, TNM). ¿Mbaʼépa opromete vaʼekue Jefté ha Ana? ¿Ifásilpa raʼe chupekuéra okumpli hag̃ua iñeʼẽ?

OKUMPLI HIKUÁI UMI MBAʼE OPROMETE VAʼEKUE ÑANDEJÁRAPE

5. ¿Mbaʼépa opromete vaʼekue Jefté, ha mbaʼépa oiko upe rire?

5 Jefté ojapo kuri peteĩ promésa Jehovápe oñorairõrõ guare umi ammonítandi, haʼéva Ñandejára puévlo enemígo. Jefté ojerure Jehovápe ogana hag̃ua chupekuéra (Juec. 10:7-9). Haʼe opromete: “Chepytyvõramo agana hag̃ua umi ammonítape, upéicharõ oimeraẽ osẽva primeroite che rógagui cherug̃uaitĩ hag̃ua, ág̃a aju jey vove agana rire umi ammonítape, upévape che ameʼẽta ndéve Jehová”. Ñandejára ombohovái Jefté ñemboʼe, ha oipytyvõ chupe ogana hag̃ua pe gérra. Jefté oho jeýrõ guare hógape, itajýra ohayhuetéva ohug̃uaitĩ chupe. Upéva heʼise omeʼẽtaha ko mitãkuña Jehovápe (Juec. 11:30-34, TNM). ¿Mbaʼépa ojapo vaʼerã koʼág̃a Jefté rajy?

6. a) ¿Mbaʼérepa ijetuʼu kuri Jefté ha itajýrape okumpli hag̃ua ipromésa? b) ¿Mbaʼépa ikatu ñaaprende Deuteronomio 23:21, 23 ha Salmo 15:4 heʼívagui?

6 Jefté rajy oho vaʼerã oservi Jehovápe pe tavernákulope ikatu hag̃uáicha okumpli pe promésa ojapo vaʼekue itúa. ¿Oñekomprometépa raʼe Jefté opensa porãʼỹre? Nahániri, oiméne haʼe oikuaa ikatuha voi itajýra raẽvete osẽ orresivi chupe. Upéicharõ jepe ijetuʼu kuri Jefté ha itajýrape okumpli hag̃ua pe promésa. Jefté ohechárõ guare itajýrape osẽha hendápe, ipyʼa hoʼa yvýre. Upémarõ itajýra ojerure chupe oho hag̃ua peteĩ tiémpore ikatu hag̃uáicha hasẽ nomendamoʼãi haguére. Jefté ningo ndaitaʼýrai, ha peteĩmínte ifamília. Pe mitãkuña arakaʼeve nomendamoʼãi ni naimembymoʼãi. Upéicharõ, Jefté réra opytáta tesaráipe. Péro haʼekuéra ohechakuaa oĩha peteĩ mbaʼe iñimportantevéva umi mbaʼe oñandúvagui. Jefté heʼi: “Che ningo ajapóma peteĩ promésa Jehovápe, ha ndaikatumoʼãi apyrũ che ñeʼẽre”. Ha itajýra heʼi: “Ejapo cherehe repromete haguéicha” (Juec. 11:35-39, TNM). Haʼekuéra ningo ifiél Ñandejárape ha núnka ndohasáiva iñakãre nokumplimoʼãiha pe promésa ojapóva, ijetuʼúramo jepe (elee Deuteronomio 23:21, 23 ha Salmo 15:4).

7. a) ¿Mbaʼépa opromete vaʼekue Ana, ha mbaʼérepa? b) ¿Mbaʼéichapa Jehová ombohovái Ana ñemboʼe? c) ¿Mbaʼépa ojapo vaʼerã Samuel okumpli hag̃ua isy opromete vaʼekue? (Elee pe nóta).

7 Ana ojapo avei peteĩ promésa Jehovápe ohasárõ guare peteĩ situasión ijetuʼúva. Haʼe ningo oñeñandu vaieterei pórke ndaikatúi imemby, ha hiʼarive oĩ la oñembohorýva hese ha oapoʼíva chupe (1 Sam. 1:4-7, 10, 16). Ana omombeʼu Jehovápe mbaʼéichapa oñeñandu, ha opromete chupe: “Jehová, nde redirihi umi ánhelpe peteĩ ehérsitoicha. Nde rehecha mbaʼeichaitépa hetáma asufri. Che ningo nde siérva, anína nderesarái chehegui. Nde nemanduʼáramo cherehe ha repermiti chéve chememby peteĩ mitãkuimbaʼe, upéicharõ ameʼẽta ndéve upe mitã Jehová. Haʼe oservíta nde rógape oikove aja ha núnka noikytĩmoʼãi iñakãrague” (1 Sam. 1:11, TNM) * (elee pe nóta). Jehová ohendu Ana ñemboʼe, ha un áño haguépe imemby peteĩ mitãkuimbaʼe ha ombohéra chupe Samuel. Ana ovyʼaiterei, upéicharõ jepe ndahesarái pe promésa ojapo vaʼekuégui Ñandejárape. Pe mitã onasérõ guare, haʼe heʼi: “Jehovápe ajerure ko mitã” (1 Sam. 1:20, TNM).

8. a) ¿Ifásilpa raʼe Ánape okumpli hag̃ua la opromete vaʼekue? b) ¿Mbaʼérepa Salmo 61 ñanemomanduʼa Ana ehémplore?

8 Samuel orekórõ guare 3 áño, Ana okumpli la opromete vaʼekue Jehovápe. Haʼe ogueraha Samuélpe pe tavernákulope oĩva Silópe, pe saserdóte prinsipál hérava Elí renondépe, ha heʼi chupe: “Che ajerure kuri Jehovápe omeʼẽ hag̃ua chéve peteĩ mitãkuimbaʼe. Ha haʼe okontesta la che ñemboʼe. Che katu koʼág̃a ameʼẽ Jehovápe ko che memby. Aipota oservi Jehovápe oikove aja entéro” (1 Sam. 1:24-28, TNM). Ana ojapo rire upéva, “Samuel osegi okakuaa Jehová rógape” (1 Sam. 2:21, TNM). Ana ningo ohayhueterei imembýpe, péro ndaikatumoʼãi ohasa tiémpo hendive káda día imichĩ aja. Ñapensamíntena mbaʼeichaitépa oiméne orekoséne raʼe ijyva ári omokunuʼũ hag̃ua chupe ha okuida hag̃ua hese. Jaikuaaháicha, koʼã mbaʼe ombovyʼa katuete umi sýpe imanduʼa jave mbaʼéichapa omongakuaa imembýpe. Péro Ana nopyrũi iñeʼẽre, ovyʼa katu ojapo haguére Jehovápe ogustáva (1 Sam. 2:1, 2; elee Salmo 61:1, 5, 8).

¿Rekumplípa hína umi mbaʼe repromete vaʼekue Jehovápe?

9. ¿Mbaʼe porandúpa ñambohováita?

9 Koʼág̃a ñantende porã ndahaʼeiha vyrorei jajapo peteĩ promésa Jehovápe. Upévare, ñambohovaimína koʼã porandu: ¿Mbaʼeichagua promésapa ikatu jajapo? ¿Ñaimépa desidído ñakumplívo umi promésa jajapóva?

PE PROMÉSA JAJAPÓVA ÑAÑEMEʼẼ JAVE JEHOVÁPE

Reñemeʼẽrõ guare chupe (Ehecha párrafo 10)

10. ¿Mbaʼépa pe promésa iñimportantevéva ojapóva peteĩ kristiáno, ha mbaʼépa heʼise upéva?

10 Oĩ peteĩ promésa iñimportantevéva opa mbaʼégui. ¿Mbaʼépa hína upéva? Ñañemeʼẽ Jehovápe. Upéva jajapo peteĩ ñemboʼe rupive ha ñapromete Ñandejárape jaipurutaha ñande rekove jaservi hag̃ua chupe opa árare toiko la oikóva. Ñapromete Jehovápe ndaiporimoʼãiha avave ni mbaʼeve iñimportantevéva chugui, ha ndajajapomoʼãiha ñandévente ñandegustáva. Jesús heʼi vaʼekue pe persóna ojapóva upéva haʼeteha oñembyesaráiva ijehegui (Mat. 16:24). Upe día guive “ñande Jehová mbaʼe hína” (Rom. 14:8). Jahechaháicha, upéva ndahaʼéi vyrorei. Añetehápe ñañeñandu pe salmísta oñeñandu haguéicha. Haʼe heʼi: “Jehová ivuenoiterei chendive, ¿mbaʼéichaiko che apagapáta chupe? Akumplíta umi promésa ajapo vaʼekue Jehovápe. Ajapóta upéva ipuévlo renondépe” (Sal. 116:12, 14, TNM).

11. ¿Mbaʼépa jahechauka jajevautisárõ guare?

11 ¿Ñañemeʼẽmapa Jehovápe ha jajevautisa? Oimérõ jajapóma upéva, jadesidi kuri peteĩ mbaʼe iporãitereíva. ¿Ñanemanduʼápa pe diskúrso de vautísmore? Pe ermáno omeʼẽ vaʼekue pe diskúrso oporandu kuri ñandéve ñañemeʼẽmapa raʼe Jehovápe. Avei ñantendépa hína ñañemeʼẽvo ha jajevautisávo jahechaukaha oikomaha ñandehegui testígo de Jehová. Ñarrespondérõ guare si, entéro umi ñanerendúva oikuaáma ñameʼẽ hague ñande rekove Jehovápe, ha ñakumpliha umi rrekisíto jajevautisa ha oiko hag̃ua ñandehegui Ñandejára siérvo. Katuete ningo upérõ guare ñambovyʼaiterei kuri Jehovápe.

12. a) ¿Mbaʼépa iporã ñañeporandu? b) ¿Mbaʼépa heʼi vaʼekue Pedro ñañehaʼã vaʼerãha jajapo?

12 Jajevautisárõ guare, ñapromete kuri Jehovápe jaservitaha chupe ñande pyʼaite guive, ha jajapotaha opa ikatúva ñaneñeʼẽrendu hag̃ua chupe. Péro añetehápe jajevautisávo ñañepyrũ ramo hína. Upévare ohasávo pe tiémpo iporã ñañeporandu: “¿Añemoag̃uivépa Jehováre ajevautisa rire? ¿Asegípa aservi chupe che pyʼaite guive? (Col. 3:23). ¿Añemboʼe memépa? ¿Aleépa la Biblia káda día? ¿Añehaʼãmbaitépa ani hag̃ua afalta rreunionhápe? ¿Asẽ memépa apredika? ¿Chekyreʼỹpa hína ajapo hag̃ua koʼã mbaʼe?”. Apóstol Pedro heʼi vaʼekue ñañatende hag̃ua pono jaju ñanekangy espirituálmente. Upévare iporãta ñañehaʼã jajeroviave, jaikuaave Ñandejára Ñeʼẽ, ñaaguanta ha ñamombaʼeguasu Jehovápe (elee 2 Pedro 1:5-8).

13. ¿Mbaʼépa ontende porã vaʼerã peteĩ kristiáno oñemeʼẽmava Jehovápe ha ojevautisámava?

13 Ñapromete jepéramo Jehovápe jaservitaha chupe, ñakumpli vaʼerã ñane ñeʼẽ. Peteĩ persóna oúva ikaneʼõ oservi hague Jehovápe ha oiko hague peteĩ kristiánoicha, ndaikatúi heʼi noñemeʼẽi hague kuri Jehovápe ipyʼaite guive, ha ivautísmo ndoserviriha * (elee pe nóta). Pe tapicha oúramo opeka vai, ojecha vaʼerã Jehovándi ha pe kongregasión ndive (Rom. 14:12). Peteĩ jey, Jesús heʼi kuri oĩ hague unos kuánto kristiáno ndohayhuvéiva Jehovápe ymave guaréicha. Ñande ndajajoguaséi chupekuéra, jaipota guei Jesús heʼi ñanderehe: “Che aikuaa opa mbaʼe rejapóva, mbaʼéichapa reporohayhu, rejerovia, reservi Ñandejárape ha reaguanta heta mbaʼe. Aikuaa avei umi mbaʼe rejapóva koʼág̃a tuichaveha yma rejapo vaʼekuégui” (Apoc. 2:4, 19). Ñande ningo ñambovyʼase Jehovápe ñakumpli porãvo pe promésa jajapo vaʼekue ñañemeʼẽrõ guare chupe.

PE PROMÉSA JAJAPO VAʼEKUE ÑAMENDÁRÕ GUARE

Remendárõ guare (Ehecha párrafo 14)

14. ¿Mbaʼépa hína pe segunda promésa iñimportantevéva ikatúva jajapo, ha mbaʼérepa?

14 ¿Mbaʼépa pe segunda promésa iñimportantevéva ikatúva jajapo? Péva hína pe promésa jajapóva ñamenda jave. Pe matrimónio ningo sagrádo hína, tuicha mbaʼe Jehová renondépe. Umi nóvio omenda jave oñekompromete Jehová ha umi invitádo rovake. Por ehémplo, pe diskúrso de vódape umi nóvio pyʼỹinte opromete ojupe ojoayhutaha, oñangarekotaha ojuehe ha ojorrespetataha Ñandejára Ñeʼẽ heʼiháicha, oikove aja ko yvy ape ári. Oĩramo jepe ndeʼíriva peichaite omenda jave, lomímonte oñekompromete hína Ñandejára renondépe. Umi nóvio ojapóvo ko promésa oikóma chuguikuéra ména ha tembireko, ha imatrimónio odura vaʼerã opa ára g̃uarã (Gén. 2:24; 1 Cor. 7:39). Jesús heʼi vaʼekue: “Avave ndoipeʼái vaʼerã ojuehegui Ñandejára omoĩ vaʼekue oñondive peteĩ júgo guýpe”. Umi omendátava nopensái vaʼerã ikatutanteha ojedivorsia ndohoporãirõ chupekuéra imatrimóniope (Mar. 10:9).

15. ¿Mbaʼérepa umi kristiáno ndohechái vaʼerã pe matrimónio umi hénte ko mundopegua ohechaháicha?

15 Añetehápe entéro ñaneimperfékto, upévare ndaipóri matrimónio perfékto. La Biblia heʼi voi umi omendáva heta iprovlemataha (1 Cor. 7:28). Koʼág̃arupi heta persóna nomombaʼéi pe matrimónio. Haʼekuéra opensa ndaikatumoʼãirõ osolusiona peteĩ provléma, ikuentaveha ojedivorsia. Péro kristianokuérape g̃uarã pe matrimónio ndahaʼéi vyrorei, oikuaa oñekompromete hague Ñandejára renondépe ha nokumplíriramo ipromésa haʼetéta hína ijapúva Ñandejárape, ha haʼe ndaijaʼéi umi ijapúvare (Lev. 19:12; Prov. 6:16-19). Umi kristiáno omendáva ndahesaráiri vaʼerã apóstol Pablo heʼi vaʼekuégui: “Oimérõ remendáma, anive rehejase ne rembirekópe” (1 Cor. 7:27). Pablo heʼi vaʼekue upéva pórke oikuaa Ñandejára ndaijaʼeiha umi oporotraisionávare, por ehémplo umi omoakãratĩva hembiayhúpe ojedivorsia hag̃ua chugui (Mal. 2:13-16).

16. ¿Mbaʼépa heʼi la Biblia pe divórsiore ha pe separasiónre?

16 Jesús omboʼe haguéicha, umi omendáva ikatu ojedivorsia sólamente peteĩva omoakãratĩramo iparéhape ha pe ótro noperdonáiramo chupe (Mat. 19:9; Heb. 13:4). Péro, ¿ikatúpa ojesepara umi omendáva? (elee 1 Corintios 7:10, 11). Ndaipóri ni peteĩ váse bíblica heʼíva umi omendáva ikatuha ojesepara. Upéicharõ jepe, peteĩ kristiáno ikatu ohecha tekotevẽha ojesepara. ¿Mbaʼéicha javépa? Por ehémplo, oapeligráramo hekove ha iñamista Jehovándi, hogaygua haʼéramo peteĩ apóstata térã omaltrataitereírõ chupe. *

17. ¿Mbaʼépa ojapo vaʼerã umi omendáva ojogueraha porã hag̃ua?

17 Peteĩ matrimónio iprovléma jave ha ojerure konsého umi ansiánope, ansianokuéra ikatu oporandu chupekuéra ohechámapa raʼe pe vidéo ¿Mbaʼépa heʼise pe amór verdadéro?, ha ostudiámapa raʼe pe folléto Ikatu revyʼa ne famíliandi. Koʼã puvlikasión omeʼẽ konsého bíblico ikatúva oipytyvõ umi omendávape omombareteve hag̃ua imatrimónio. Peteĩ paréha heʼi: “Rostudia guive pe folléto rohechakuaa rovyʼaveha ymave guarégui”. Peteĩ ermána ojapómava 22 áño omenda hague, heta iprovléma vaʼekue imatrimóniope. Ohecha rire pe vidéo, haʼe heʼi: “Che ména ha che ningo kristiáno vautisádo péro ndoroikoporãvéi vaʼekue oñondive. Haʼetépe og̃uahẽ pe vidéo. Koʼág̃a roime porãvéma”. Jahechaháicha, umi matrimónio osegíramo Jehová konsého, ovyʼavéta ha oho porãvéta chupekuéra.

PE PROMÉSA JAJAPÓVA JASERVI HAG̃UA DE TIÉMPO KOMPLÉTO

18, 19. a) ¿Mbaʼépa ojapo heta sy ha túa? b) ¿Mbaʼéichapa okumpli ipromésa umi oĩva pe servísio espesiál de tiémpo komplétope?

18 Oñepyrũre ko artíkulo ñañeʼẽ kuri pe promésa ojapo vaʼekuére Jefté ha Ana. Haʼekuéra okumpli rupi iñeʼẽ, Jefté rajy ha Ana membykuimbaʼe oservi vaʼekue Jehovápe de fórma espesiál oikove aja pukukue. Koʼág̃a rupi avei, heta sy ha túa omokyreʼỹ ifamíliape oñepyrũ hag̃ua pe servísio de tiémpo kompléto ha oñemeʼẽmbaite hag̃ua Jehová servísiope. Ñande ikatu avei ñamokyreʼỹ umi imitãvévape osegi hag̃ua oservi Jehovápe ipyʼaite guive (Juec. 11:40; Sal. 110:3).

Reñekomprometérõ guare reservi hag̃ua de tiémpo kompléto (Ehecha párrafo 19)

19 Ñane tiémpope, 67.000 ermáno ha ermána oĩ pe servísio espesiál de tiémpo komplétope. Umíva apytépe oĩ oservíva Betélpe, konstruksiónpe, kómo superintendénte de sirkuíto, instruktór umi eskuélape g̃uarã, prekursór espesiál, misionéro ha umi oñangarekóva salón de asambléa ha umi lugár ojejapohápe umi eskuéla bíblica. Entéro koʼã ermáno ha ermána ojapo vaʼekue peteĩ “Voto de Obediencia y Pobreza”. Upéicha oñekompromete hikuái ombaʼapo jejopytaha okumpli hag̃ua oimehaichagua asignasión. Avei opromete oiko sensillomitanteha ha nombaʼapomoʼãiha ogana hag̃ua pláta ndorekóiramo permíso upearã. Koʼã ermáno ha ermána ndahaʼéi iñimportantevéva ótrogui, péro pe asignasión okumplíva hikuái haʼe peteĩ servísio espesiál Jehovápe g̃uarã. Upévare, oĩ aja pe servísio espesiál de tiémpo komplétope, ojedesidi okumplitaha tekomirĩme pe promésa ojapo vaʼekue Ñandejárape.

20. ¿Mbaʼéichapa jahecha vaʼerã umi promésa jajapóva Jehovápe, ha mbaʼérepa?

20 Ko artíkulope jahecha kuri mbohapy promésa ikatúva jajapo Ñandejárape. Oime vaʼerã jajapóma raʼe peteĩva jepe koʼãvagui. Umi mbaʼe ñapromete vaʼekue ningo ndahaʼéi vyrorei, upévare ñañehaʼã vaʼerã ñakumpli (Prov. 20:25). Nañakumplíriramo umi promésa jajapo vaʼekue Jehovápe, ikatu hoʼa vai ñandéve (Ecl. 5:6). Jasegi vaʼerã pe salmísta ehémplo, haʼe heʼi vaʼekue Jehovápe: “Che ningo káda día akumpli umi promésa ajapo vaʼekue ndéve. Péicha avei siémpre apurahéita amombaʼeguasu hag̃ua nde réra” (Sal. 61:8, TNM).

^ párr. 7 Ana opromete kuri Jehovápe imembýramo peteĩ mitãkuimbaʼe, oikotaha chugui nasaréo oikove aja. Upéva heʼise omeʼẽtaha pe mitã Jehovápe oservi hag̃ua chupe (Núm. 6:2, 5, 8).

^ párr. 13 Umi ansiáno ningo ohesaʼỹijo porã heta mbaʼe umi ojevautisasévandi, upévare jaʼekuaa hasy lentoha ou hag̃ua ndovaléi la ivautísmo.

^ párr. 16 Lívro ‘Jaikókena Ñandejára mborayhúpe’, Heʼípa la Biblia umi omendáva ikatuha ojedivorsia térã ojopoi? oñeʼẽve koʼã mbaʼére.