1. (a) Etẹwẹ Whẹdatọ Jẹfta po Hanna po tindo to kọndopọ mẹ? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn lẹ.) (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na mọ gblọndo na to hosọ ehe mẹ?

MẸDOPO yin nukọntọ adọgbotọ podọ awhànfuntọ he tindo jintli de; omẹ awetọ yin whési taliaitọ podọ whiwhẹnọ de. Gbọnvona dọ Jiwheyẹwhe dopolọ wẹ omẹ awe ehelẹ, yèdọ Whẹdatọ Jẹfta po asi Ẹlkana tọn Hanna po nọ sẹ̀n, nudevo tẹwẹ yé sọ tindo to kọndopọ mẹ? Dopodopo yetọn dopà de na Jiwheyẹwhe, podọ yé omẹ awe lẹ yí nugbonọ-yinyin do hẹn opà he yé do na ẹn di. Apajlẹ dagbe wẹ yé zedai na sunnu po yọnnu po he de nado dopà na Jehovah to egbehe lẹ. Ṣigba, kanbiọ titengbe delẹ fọndote: Etẹwẹ opà zẹẹmẹdo? Naegbọn pàdido na Jiwheyẹwhe do yin whẹho sinsinyẹn de? Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn Jẹfta po Hanna po dè?

2, 3. (a) Etẹwẹ opà zẹẹmẹdo? (b) Etẹwẹ Owe-wiwe lẹ dọ gando nujọnu-yinyin pàdido na Jiwheyẹwhe tọn go?

² To Biblu mẹ, hogbe lọ opà nọ dlẹnalọdo whiwhle titengbe de he mẹde basi hlan Jiwheyẹwhe. Mẹde sọgan dopà nado wà nude, nado basi nunina de, nado biọ sinsẹ̀nzọn wunmẹ de mẹ kavi nado nọla na onú delẹ. Opà lẹ nọ yin nudide mẹdetiti tọn bo nọ wá sọn ojlo mẹ. Etomọṣo, yé nọ yin onú wiwe podọ dandannu de to nukun Jiwheyẹwhe tọn mẹ, na whiwhle de wẹ yé yin, yèdọ opagbe de he mẹde do nado wà nude kavi ma nado wà nude. (Jen. 14:22, 23; Heb. 6:16, 17) Etẹwẹ Owe-wiwe lẹ dọ gando nujọnu-yinyin pàdido na Jiwheyẹwhe tọn go?

 ³ Osẹ́n Mose tọn dọmọ: “Eyin sunnu de dopà de na Jehovah kavi gbọn whiwhle de dali yí ede do opà . . . de glọ, ewọ ma dona hẹn ohó etọn flu gba. Nuhe e ko dopà dọ emi na wà lẹpo wẹ e dona wà.” (Sọh. 30:2) To nukọn mẹ, Sọlomọni wlan to gbọdo glọ dọmọ: “Whedepopenu he a dopà hlan Jiwheyẹwhe, a dọngbàn nado de e blo, na ewọ ma nọ tindo homẹhunhun depope to nulunọ lẹ mẹ. De opà he a do.” (Yẹwh. 5:4) Jesu lọsu zinnudeji dọ nujọnu wẹ opà he yin dido lẹ yin to whenue e dọmọ: “E yin didọna omẹ hohowhenu tọn lẹ dọ: ‘Hiẹ ma dona whlé bo nọma hẹndi, ṣigba hiẹ dona de opà towe lẹ hlan Jehovah.’”—Mat. 5:33.

4. (a) Naegbọn pàdido na Jiwheyẹwhe yin whẹho sinsinyẹn de? (b) Etẹwẹ mí na plọn sọn apajlẹ Jẹfta po Hanna po tọn mẹ?

⁴ Na nugbo tọn, e họnwun dọ whẹho sinsinyẹn de wẹ pàdido na Jiwheyẹwhe yin. Nukun he mí nọ yí do pọ́n opà mítọn lẹ nọ yinuwado haṣinṣan mítọn hẹ Jehovah ji. Davidi wlan dọmọ: “Mẹnu wẹ sọgan hẹji yì osó Jehovah tọn ji, podọ mẹnu wẹ sọgan ṣite to ofi wiwe etọn? Mẹdepope he . . . ma ko gbọn lalo dali yí ogbẹ̀ Ṣie [Jehovah tọn] do whlé, kavi yí oklọ do whlé.” (Salm. 24:3, 4; Odò.) Opà tẹwẹ Jẹfta po Hanna po do, podọ be e bọawuna yé nado depà yetọn ya?

5. Opà tẹwẹ Jẹfta do, podọ etẹwẹ yin kọdetọn lọ?

⁵ Jẹfta yí nugbonọ-yinyin do de opà he e do na Jehovah to whenue e jei awhànfun gbé sọta Amọninu he to budona omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ. (Whẹ. 10:7-9) Na Jẹfta to jijlo vẹkuvẹku nado gbawhàn wutu, e dopà dọmọ: “Eyin hiẹ jo Amọninu lẹ do alọ ṣie mẹ, to whenẹnu mẹdepope he na tọ́njẹgbonu sọn ohọ̀n owhé ṣie tọn mẹ nado wá pé mi to whenue yẹn lẹkọ to jijọho mẹ sọn Amọninu lẹ dè na lẹzun Jehovah tọn.” Etẹwẹ yin kọdetọn lọ? Amọninu lẹ ṣíawhàn podọ viyọnnu yiwanna Jẹfta tọn wẹ tọ́n wá pé e to whenue e gbawhàn bo lẹkọ. Ewọ wẹ na “lẹzun Jehovah tọn.” (Whẹ. 11:30-34) Etẹwẹ ehe na zẹẹmẹdo na viyọnnu lọ?

6. (a) Naegbọn e ma bọawuna Jẹfta po viyọnnu etọn po nado de opà he Jẹfta do na Jiwheyẹwhe? (b) Nawẹ Deutelonomi 23:21, 23 gọna Salmu lẹ 15:4 yinuwado ji we gbọn na nuhe dù opà he a nọ do hlan Jiwheyẹwhe lẹ?

⁶ Nado de opà he otọ́ etọn do, viyọnnu Jẹfta tọn dona wà sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn hlan Jehovah to fiwiwe etọn. Be Jẹfta pọ́n jẹhọn mẹ poun bo dopà etọn wẹ ya? Lala, na e yọnbasi dọ ewọ lọsu ni ko yọnẹn ganji dọ viyọnnu emitọn sọgan yin mẹlọ he na tọ́njẹgbonu sọn owhé emitọn gbè nado wá pé emi. Etomọṣo, ninọmẹ he ma bọawu paali de wẹ ehe yin na otọ́ lọ po viyọnnu etọn po, na avọ́sinsan daho de wẹ e biọ to yé omẹ awe lẹ si. To whenue Jẹfta mọ viyọnnu etọn, e “tlẹ́n awù etọn” bo dọ dọ emi jẹflumẹ pete. Viyọnnu etọn ‘viavi do alọji-ninọ etọn ji.’ Etẹwutu? Jẹfta ma tindo visunnu de podọ viyọnnu dopo gee he e tindo lọ lọsu ma na penugo gbede nado wlealọ bo ji ovivi lẹ na ẹn. Aliho devo de ma tin nado hẹn yinkọ whẹndo lọ tọn po ogú etọn po dote. Ṣigba, e ma yin onú enẹlẹ wẹ duahunmẹna yé hugan. Jẹfta dọmọ: “Yẹn ko dopà na Jehovah, yẹn masọ sọgan gọ̀dogodo.” Podọ viyọnnu etọn gblọn dọmọ: “Wà na mi kẹdẹdile hiẹ ko dopà etọn do.” (Whẹ. 11:35-39) Nugbonọ wẹ omẹ ehelẹ podọ yé ma na lẹn gbede nado nọma de opà de he ko yin dido hlan Jiwheyẹwhe Gigogán lọ—mahopọnna nudepope he e na biọ to yé si.—Hia Deutelonomi 23:21, 23; Salmu lẹ 15:4.

7. (a) Opà tẹwẹ Hanna do, podọ etẹwutu e do dopà mọnkọ, bọ nawẹ nulẹ wá yì do na ẹn? (b) Etẹwẹ opà he Hanna do na zẹẹmẹdo na Samuẹli? (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

⁷ Mẹdevo he yí nugbonọ-yinyin do de opà he e do na Jehovah wẹ Hanna. E dopà etọn to whenue e tin to awufiẹsa po flumẹjijẹ sinsinyẹn  po mẹ na wẹnsinọ he e yin podọ na mẹṣanko he e to pipehẹ mapote wutu. (1 Sam. 1:4-7, 10, 16) Hanna kọ́ nuhe to ahun ji na ẹn jẹgbonu na Jiwheyẹwhe bo dopà dọmọ: “Jehovah awhànpa lẹ tọn E, eyin hiẹ pọ́n yajiji devizọnwatọ towe tọn hlan bo flin mi bọ a ma wọn devizọnwatọ towe bo na visunnu de devizọnwatọ towe, yẹn na yí i na Jehovah to gbẹzan etọn lẹpo mẹ, bọ oda etọn ma na yin pipà gbede.” * (1 Sam. 1:11) Nuhe Hanna biọ yin nina ẹn, bọ ewọ ji viplọnji etọn, yèdọ visunnu de. Lehe enẹ na ko vivi na ẹn do sọ! Etomọṣo, e ma wọn opà he e do na Jiwheyẹwhe. To whenue e ji viyẹyẹ etọn, e dawhá dọmọ: “Jehovah dè wẹ n’biọ ẹ sọn.”—1 Sam. 1:20.

8. (a) Naegbọn e ma bọawuna Hanna nado de opà he ewọ do? (b) Nawẹ hogbe Davidi tọn lẹ he to Salmu lẹ 61tọ mẹ flinnu we gando apajlẹ dagbe he Hanna zedai go gbọn?

⁸ Tlolo he ovi pẹvi lọ Samuẹli yin anọ́dena to whenue e tindo nudi owhe atọ̀n, Hanna wà nuhe e ko dopà etọn na Jiwheyẹwhe lọ pẹẹ. E ma tlẹ wá ayiha mẹ na ẹn nado diọlinlẹn. E plan Samuẹli yì Yẹwhenọ Daho Eli dè to gòhọtúntún mẹ to Ṣilo bo dọmọ: “Visunnu ehe wẹ n’biọ to odẹ̀ lọ mẹ, Jehovah ko sọ na mi nuhe n’biọ ẹ. Todin, yẹnlọsu to whiwhé e na Jehovah. E ko yin whiwhé na Jehovah to gbẹzan etọn lẹpo mẹ.” (1 Sam. 1:24-28) To finẹ, “yọpọ sunnu lọ, Samuẹli sọ to whinwhẹ́n deji to Jehovah nukọn.” (1 Sam. 2:21) Ṣigba etẹwẹ enẹ zẹẹmẹdo na Hanna? E yiwanna visunnu pẹvi etọn taun, amọ́ todin e ma sọgan sọ nọ mọ ẹn egbesọegbesọ to ovu whenu etọn ba. Pọ́n lehe e na nọ jlo e taun nado gbò ovi etọn fán, daihun hẹ ẹ, bo penukundego do, yèdọ nado yí nukun etọn do mọ ojlẹ dagbedagbe ehelẹ he onọ̀ owanyinọ lẹpo nọ jlo nado duvivi etọn dile ovi yetọn to whinwhẹ́n. Mahopọnna enẹ, e ma vẹna Hanna dọ ewọ depà he e do hlan Jiwheyẹwhe lọ. Ahun etọn jaya to Jehovah mẹ.—1 Sam. 2:1, 2; hia Salmu lẹ 61:1, 5, 8.

9. Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí nasọ mọ gblọndo na?

⁹ Todin he mí mọnukunnujẹ lehe pàdido hlan Jiwheyẹwhe yin whẹho sinsinyẹn de do mẹ, mì gbọ mí ni gbadopọnna kanbiọ ehelẹ: Opà tẹlẹ wẹ míwu Klistiani lẹ sọgan do? Podọ, nawẹ mí dona magbe nado nọ de opà mítọn lẹ gbọn?

10. Etẹwẹ yin opà titengbe hugan he Klistiani de sọgan do, podọ etẹwẹ e bẹhẹn?

¹⁰ Opà titengbe hugan he Klistiani de sọgan do wẹ opà he e do dọ emi klan gbẹzan emitọn do wiwe hlan Jehovah. Gbọnna? Na to odẹ̀ mẹdetiti tọn de mẹ, ewọ whlé na Jehovah dọ emi na yí gbẹzan emitọn do sẹ̀n Jiwheyẹwhe kakadoi, mahopọnna nudepope he to jijọ. Gbọnmọ dali, dile Jesu dọ do, mẹlọ “mọ́n ede,” bo jo nuhe yin jlọjẹ etọn lẹpo do, bosọ dopà nado nọ ze ojlo Jiwheyẹwhe tọn wiwà do otẹn tintan mẹ na nudevo depope to gbẹzan etọn mẹ. (Mat. 16:24) Bẹsọn azán enẹ gbè sọyi, ‘Jehovah tọn wẹ mẹlọ yin.’ (Lom. 14:8) Mẹdepope he do opà klandowiwe tọn dona yí nukun nujọnu tọn do pọ́n opà enẹ, kẹdẹdile salmu-kantọ lọ dọ gando opà he e ko do na Jiwheyẹwhe go do dọmọ: “Etẹ yẹn na yí do suahọ Jehovah na dagbe he e ko wà na mi lẹpo? Yẹn na nọ de opà ṣie lẹ hlan Jehovah to omẹ etọn lẹpo nukọn.”—Salm. 116:12, 14.

11. Etẹwẹ jọ to azán he gbè a yí baptẹm?

¹¹ Be a ko klan gbẹzan towe do wiwe hlan Jehovah bo do klandowiwe towe hia gbọn baptẹm osin tọn yíyí dali ya? Eyin a ko wàmọ, be e yọ́n taun! Flindọ to azán baptẹm towe tọn gbè, to kunnudetọ susu nukọn, yè  kanse we eyin a ko klan gbẹzan towe do wiwe hlan Jehovah bo mọnukunnujẹemẹ dọ “klandowiwe po baptẹm towe po do we hia taidi dopo to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ mẹ to kọndopọ mẹ hẹ titobasinanu he Jiwheyẹwhe nọ yí gbigbọ etọn do deanana lọ.” Gblọndo ‘mọwẹ’ towe yin gbeyiyi gbangba tọn mẹdezejo mlẹnmlẹn towe tọn bosọ dohia dọ a pegan na baptẹm-yíyí taidi lizọnyizọnwatọ dide Jehovah tọn de. Lehe homẹ Jehovah tọn na ko hùn taun do gowe do sọ!

12. (a) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí na wà dagbe nado kanse míde? (b) Jẹhẹnu tẹlẹ wẹ Pita dọ dọ mí dona wleawuna?

¹² Ṣigba, bẹjẹeji de poun wẹ baptẹm yin. To ehe godo, mí dona zindonukọn nado to gbẹnọ sọgbe hẹ klandowiwe mítọn gbọn Jiwheyẹwhe sinsẹ̀n po nugbonọ-yinyin po dali. Enẹwutu, mí sọgan kanse míde dọ: ‘Obá tẹ mẹ wẹ n’ko yinukọn jẹ to gbigbọ-liho sọn whenue gbọ́n n’yí baptẹm? Be n’gbẹ́ zindonukọn nado to Jehovah sẹ̀n po ahun lẹpo po ya? (Kol. 3:23) Be n’nọ hodẹ̀, hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn, yì opli agun tọn lẹ, bo nọ tindo mahẹ to lizọnyizọn lọ mẹ whẹwhẹ dile e yọnbasi do ya? Kavi be zohunhun ṣie na nuwiwa gbigbọmẹ tọn ehelẹ ko depò wẹ ya?’ Apọsteli Pita basi zẹẹmẹ dọ mí sọgan hẹn zohunhun mítọn na sinsẹ̀nzọn lọ go eyin mí zindonukọn nado nọ yí oyọnẹn,  akọndonanu, po mẹdezejo na Jiwheyẹwhe po dogọ yise mítọn.—Hia 2 Pita 1:5-8.

13. Etẹwẹ Klistiani he basi klandowiwe bo yí baptẹm de dona yọnẹn?

¹³ E ma yọnbasi to aliho depope mẹ nado gọ̀dogodo to opà klandowiwe tọn de dido hlan Jiwheyẹwhe godo. Eyin Jehovah sinsẹ̀n kavi gbẹninọ sọgbe hẹ nujinọtedo Klistiani tọn lẹ pé agbọ́ na mẹde, e ma gán dọ dọ emi ma bayi klandowiwe nujọnu tọn de dai podọ dọ baptẹm tata poun wẹ emi bayi dai gba. * Yigodo yinukọn, e ko do ede hia taidi mẹhe klan ede do wiwe mlẹnmlẹn hlan Jiwheyẹwhe. E na dogbè ylando depope he e sọgan ko wà lẹ tọn na Jehovah podọ na agun lọ. (Lom. 14:12) Mì gbọ ni ma yin didọ gando mí go dọ ‘mí ko jo owanyi he mí tindo to tintan whenu lọ do’ gbede blo. Kakatimọ, mí jlo dọ Jesu ni dọ gando mí go dọmọ: “N’yọ́n walọ towe lẹ, owanyi, yise, lizọnyizọn po akọndonanu towe po, n’sọ yọnẹn dọ walọ towe agọe tọn lẹ yọ́n hú dai tọn lẹ.” (Osọ. 2:4, 19) Mì gbọ mí ni yí zohunhun do zindonukọn nado to gbẹnọ sọgbe hẹ opà klandowiwe tọn mítọn nado hẹn homẹ Jehovah tọn hùn.

14. Etẹwẹ yin opà titengbe hugan awetọ he mẹde sọgan do, podọ etẹwutu?

¹⁴ Opà titengbe hugan awetọ he mẹde sọgan do wẹ opà alọwle tọn. Gbọnna? Na onú wiwe wẹ alọwle yin. To Jiwheyẹwhe po kunnudetọ susu po nukọn wẹ asisunọ de po asiyọyọ de po nọ do opà alọwle tọn na ode awetọ te. Yé nọ saba dopà dọ yé na yiwanna yede, wlebòna yede, do sisi hia ode awetọ, bo na to mọwà “dile e na dẹnsọ bọ [yé] omẹ awe lẹ na tin to ogbẹ̀ to pọmẹ to aigba ji sọgbe hẹ tito alọwle tọn he Jiwheyẹwhe zedai.” Mẹdelẹ sọgan ko nọma zan hogbe ehelẹ pẹẹ, ṣigba to popolẹpo mẹ yé dopà de to Jiwheyẹwhe nukọn. Enẹgodo yé yin lilá taidi asu po asi po, podọ alọwle yetọn dona yin kọndopọ gbẹwhenu tọn de. (Jen. 2:24; 1 Kọl. 7:39) “Enẹwutu,” dile Jesu dọ do, “nuhe Jiwheyẹwhe ko kọndopọ, mì dike mẹde klan ẹn blo”—etlẹ yin asu lọ kavi asi lọ kavi mẹdevo depope. Gbọnmọ dali, sunnu po yọnnu po he wlealọ lẹ dona hẹn do ayiha mẹ dọ gbẹdai ma yin nujlomẹ de poun.—Malku 10:9.

15. Naegbọn Klistiani lẹ dona dapana pọndohlan mẹhe ma nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n alọwle to aihọn lọ mẹ lẹ tọn?

¹⁵ Na nugbo tọn, alọwle pipé de ma ko tin pọ́n. Alọwle dopodopo nọ bẹ gbẹtọvi mapenọ awe hẹn. Enẹwutu wẹ Biblu dọ dọ alọwlemẹ lẹ “na tindo nukunbibia” to whedelẹnu. (1 Kọl. 7:28) E blawu dọ, mẹsusu to aihọn lọ mẹ ma nọ yí nukun nujọnu tọn do pọ́n alọwle. Whenue haṣinṣan yetọn biọ nuhahun mẹ, yé nọ hònúpla poun bo nọ klan sọn alọwlemẹ yetọn go. Ṣigba, Klistiani lẹ ma dona nọ yinuwa domọ. Ma nado yin nugbonọ na opà alọwle tọn yin nudopolọ hẹ lalodido na Jiwheyẹwhe, Ewọ ka gbẹwanna lalonọ lẹ! (Lev. 19:12; Howh. 6:16-19) Apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Be hiẹ yin sìnsìn do asi de go wẹ? A dín tundote ba blo.” (1 Kọl. 7:27) Paulu sọgan dọ mọ na e yọnẹn dọ Jehovah sọ gbẹwanna gbẹdai he sinai do whẹjijọ oklọ tọn lẹ ji wutu.—Mal. 2:13-16.

16. Etẹwẹ Biblu dọ gando gbẹdai po kinklan po go?

¹⁶ Jesu plọnmẹ dọ whẹwhinwhẹ́n sinai do Owe-wiwe lẹ ji dopo gee he wutu opà alọwle tọn de sọgan yin hùzẹdeji wẹ whenue asu kavi asi homẹvọnọ de gbẹ́ ma nado jona alọwlemẹ etọn he deayọ. (Mat. 19:9; Heb. 13:4) To whelọnu lo, anademẹ tẹwẹ tin gando kinklan to alọwlemẹ lẹ ṣẹnṣẹn go? Nuhe Biblu dọ gando ehe go sọ họnwun. (Hia 1 Kọlintinu lẹ 7:10, 11.) Whẹwhinwhẹ́n sinai do Biblu ji de ma tin he nọgodona kinklan  to alọwlemẹ lẹ ṣẹnṣẹn. Etomọṣo, alọwlemẹ Klistiani delẹ sọgan ko mọdọ emi dona klan to ninọmẹ he sinyẹn zẹjlẹgo delẹ mẹ, taidi whenue ogbẹ̀ yetọn kavi gbigbọnọ-yinyin yetọn tin to owù mẹ to alọ alọwlemẹ danuwatọ kavi atẹṣitọ de tọn mẹ. *

17. Nawẹ alọwlemẹ Klistiani lẹ sọgan hẹn alọwle yetọn zun pọninọ he dẹn-to-aimẹ de gbọn?

¹⁷ Eyin hagbẹ agun tọn lẹ dọnsẹpọ mẹho lẹ nado dín ayinamẹ do nuhahun he nọ fọ́n to alọwle mẹ lẹ ji, mẹho lẹ na wà dagbe nado kanse eyin yé omẹ awe lẹ ko pọ́n video lọ Etẹwẹ Owanyi Nugbo Yin? bo ko plọn alọnuwe lọ Whẹndo Towe Sọgan Yin Ayajẹnọ dopọ to agọe. Etẹwutu? Na azọ́nwanu ehelẹ zinnudo nunọwhinnusẹ́n Jiwheyẹwhe tọn he ko gọalọna mẹsusu nado hẹn alọwle yetọn lodo lẹ ji. Asu po asi po de dọmọ: “Sọn whenue mí ko jẹ alọnuwe ehe plọn ji, alọwle mítọn gọ́ na ayajẹ hugan gbede pọ́n.” Asi de he alọwle etọn jlo na gbà to owhe 22 pọninọ tọn godo dọmọ: “Mí omẹ awe lẹ ko yí baptẹm, amọ́ mí gbọnvona míde taun to numọtolanmẹ-liho. Video lọ wá do gànmẹ! Mí to nuwadopọ todin taun taidi asu po asi po.” Be a ko wlealọ wẹ ya? Dovivẹnu nado nọ yí nunọwhinnusẹ́n Jehovah tọn lẹ do yizan mẹ to alọwle towe mẹ. Mọwiwà na gọalọna we nado nọgbẹ̀ sọgbe hẹ opà alọwle tọn towe po ayajẹ po!

18, 19. (a) Etẹwẹ mẹjitọ Klistiani susu ko wà? (b) Etẹwẹ sọgan yin didọ gando mẹhe to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn vonọtaun mẹ lẹ go?

¹⁸ Be a doayi nudevo he Jẹfta po Hanna po tindo to kọndopọ mẹ go ya? Opà he dopodopo yetọn do zọ́n bọ ovi yetọn lẹ, yèdọ viyọnnu Jẹfta tọn po visunnu Hanna tọn po yin zizejo mlẹnmlẹn na sinsẹ̀nzọn vonọtaun wiwe de to gòhọtúntún mẹ. Ehe dekọtọn do gbẹzan he nọ hẹn pekọ wá hugan de mẹ na yé. To egbehe, mẹjitọ Klistiani susu ko na tuli ovi yetọn lẹ nado doafọna lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn podọ nado ze sinsẹ̀nzọn yetọn na Jiwheyẹwhe do otẹn tintan mẹ to gbẹzan yetọn mẹ. Na nugbo tọn, mẹhe ko wàmọ lẹ jẹna pipà taun.—Whẹ. 11:40; Salm. 110:3.

¹⁹ To agọe, Kunnudetọ Jehovah Tọn he to Sinsẹ̀nzọn Whenu-Gigọ́ Tọn Vonọtaun mẹ Lẹdo Aihọn Pé lẹ bẹ nudi gbẹtọ 67 000 hẹn. Mẹdelẹ to yé mẹ nọ sẹ̀n to Bẹtẹli, mẹdevo lẹ nọ sẹ̀n to azọ́n họ̀gbigbá tọn kavi lẹdo lẹ didlapọn tọn mẹ, taidi nuplọnmẹtọ wehọmẹ lẹ tọn kavi gbehosọnalitọ titengbe lẹ, mẹdehlan lẹ kavi devizọnwatọ Plitẹnhọ Plidopọ tọn lẹ tọn kavi nọtẹn Wehọmẹ Biblu Pinplọn tọn lẹ tọn. Yemẹpo wẹ doalọ “Opà Nado Setonu Podọ Ma Nado Jẹ Adọkun” mẹ, ehe mẹ yé yigbe te nado wà azọ́n depope he yin didena yé na nukọnyiyi azọ́n Ahọluduta lọ tọn, bo zan gbẹzan he bọawu, podọ nado dapana agbasazọ́n paa devo de wiwà matin gbebibiọ. Azọ́ndenamẹ yetọn lẹ wẹ nọ yin pinpọnhlan di onú vonọtaun, e ma yin yelọsu lẹ na yede gba. Yé mọnukunnujẹemẹ dọ nujọnu taun wẹ e yin nado yí whiwhẹ do nọgbẹ̀ sọgbe hẹ opà titengbe he yé do dile e na dẹnsọ bọ yé na gbẹ́ to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn vonọtaun mẹ.

20. Etẹwẹ mí dona nọ wà “egbesọegbesọ,” podọ etẹwutu?

²⁰ To opà he ji mí dọhodo lẹ mẹ, nẹmu wẹ a ko do na Jiwheyẹwhe? Dopo, awe, kavi atọ̀n lẹpo? Matin ayihaawe, a mọnukunnujẹemẹ dọ a ma dona yí nukunpẹvi do pọ́n opà towe lẹ. (Howh. 20:25) Eyin a yí onù towe do dopà na Jehovah dọ emi na wà nude bo ma wà nulọ, enẹ sọgan hẹn kọdetọn ylankan he vẹadi lẹ wá ji we. (Yẹwh. 5:6) Enẹwutu, mì gbọ mí ni yí ayajẹ do ‘nọ jihàn pipà tọn lẹ do pà oyín Jehovah tọn kakadoi dile mí na to opà mítọn lẹ de egbesọegbesọ.’—Salm. 61:8.