1. (a) Hɔɔlɩŋ weyi taa Yeftee nɛ Hana pɔ-tɔm nɩɣzɩnɩ ɖama? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmɩŋ.) (b) Tɔm ndʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

TƆM hʋyʋ Yeftee kaakɛ samaɣ ñʋʋdʋ kɩbanʋ nɛ ɛsɩm you labʋ siŋŋ. Ɛlkaana halʋ Hana ñalakaɣ ɛ-ɖɩɣa taa tʋma nɛ ɛɛwɛnɩ tɩ luzuu pɩdɩɩfɛyɩ. Pɩtasɩna se pɛsɛɣaɣ Ɛsɔ kʋɖʋm lɛ, hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa ɖɔɖɔ pɔ-tɔm nɩɣzɩnɩ ɖama? Pa-naalɛ, paaɖuu Ɛsɔ ɛsɩndaa nɛ pɔyɔɔdɩ ndʋ yɔ, pɔɖɔm tɩ-yɔɔ. Pɛkɛnɩ kɩɖaŋ kɩbaŋ siŋŋ halaa nɛ abalaa mba sɔnɔ poɖuki ɖɔɖɔ Yehowa ɛsɩndaa yɔ. Ɛlɛ tɔm pɔzʋʋ kɔyɔ se: Ɛbɛ payaɣ ɖuutu? Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛɖɔ e-ɖuutu yɔɔ? Lɔŋ weyi Yeftee nɛ Hana pa-kɩɖaŋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

2, 3. (a) Ɛbɛ payaɣ ɖuutu? (b) Suwe Masɩ yɔɔdʋʋ pɩlɩɩnɩ ɖuutu yɔɔ?

² Bibl taa lɛ, ɖuutu kɛnɩ tɔm ndʋ ɛyʋ heyiɣ Ɛsɔ nɛ ɛ-laŋɩyɛ pilim se ɛɖɔŋ tɩ-yɔɔ yɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛ se ɛyʋ ɛnʋ eɖuu Ɛsɔ ɛsɩndaa se ɛlakɩ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ, yaa ɛhaɣ nabʋyʋ, yaa ɛhaɣ ɛ-tɩ nɛ ɛla tʋmɩyɛ naɖɩyɛ, yaa ɛɖɔkʋʋ ɛ-tɩ nɛ nabʋyʋ labʋ. Ɛyʋ maɣmaɣ lɩzɩɣnɩ faaa nɛ eɖuu; paañɩkɩɣ ɛ-yɔɔ kɩñɩʋ se ɛla mbʋ. Ɛlɛ pɩcɛyɩ siŋŋ se ɛɖɔ tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ tɩ-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖuutu tɩkɛ aleɣya tɔm Ɛsɔ ɛsɩndaa. (Kiɖe 14:22, 23; Ebr. 6:16, 17) Ɛzɩma Masɩ wɩlɩɣ se pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛɖɔ e-ɖuutu yɔɔ?

³ Moyizi Paɣtʋ yɔɔdʋʋ se: “Ye abalʋ nɔɔyʋ eɖuuni [Yehowa] ɖuutu natʋyʋ, yaa ɛhɔkɩ ɛ-tɩ nɛ ɖuutu natʋyʋ yɔ,  etaayele ɛ-tɔm tɔlɩ, ɛlɛ eɖuwaa se ɛlakɩ ndʋ yɔ, ɛla-tʋ.” (Kɩg. 30:2) Pʋwayɩ Salomɔɔ mawa se: “Ye ŋɖuuni Ɛsɔ natʋyʋ yɔ, taala nikaɣ nɛ tɩ-yɔɔ labʋ; kɩmɛlɛndʋ ɖuutu tɩkɛdɩnɩ-ɩ; ɛlɛ ŋɖuu ndʋ yɔ, la tɩ-yɔɔ.” (Ekl. 5:3) Yesu ñɩɣ niye ɛzɩma ɖuutu tɔm cɛyɩ siŋŋ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Ɩnɩwa ɖɔɖɔ peheyi lɔndaa mba se: ‘Taaɖuu cɛtɩm ɖuutu, ɛlɛ ŋɖuu ndʋ nɛ [Yehowa] yɔ, la tɩ-yɔɔ.’ ”—Mat. 5:33.

4. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛɖɔ e-ɖuutu yɔɔ? (b) Ɛbɛ ɖɩkaɣ kpɛlɩkʋʋ Yeftee nɛ Hana pɔ-yɔɔ?

⁴ Ye mbʋ, ɖɩnɩɣ pɩ-taa se pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛɖɔ tɔm ndʋ eɖuu Ɛsɔ ɛsɩndaa nɛ ɛyɔɔdɩ yɔ tɩ-yɔɔ. Lɩmaɣza wena ɖɩwɛnɩ ɖo-ɖuutu yɔɔ yɔ, awɛnɩ ɖoŋ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ. Daviid mawa se: “Anɩ pʋdʋ pɩzɩɣ nɛ ɛkpa [Yehowa] pʋʋ yɔɔ, nɛ ɛsʋʋ ɛcaɣ ɛ-sakaɣ kiɖeɖeɣa tɛɛ? Ɛyʋ weyi ɛ-laŋɩyɛ nɛ e-nesi pɛwɛ kele yɔ nɛ eeɖukina se ɛcɛtɩ yɔ.” (Keɣa 23:3, 4) Ðuutu ndʋ Yeftee nɛ Hana palaba? Nɛ ɛzɩma tɩ-yɔɔ ɖɔm taawɛɛ kɛlɛʋ?

5. (a) Ðuutu ndʋ Yeftee laba? (b) Ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

⁵ Alɩwaatʋ ndʋ Yeftee wokaɣ se eyooni Amooni ñɩma mba pañɩnaɣ se paɖɩzɩ Yehowa samaɣ lɛ, eɖuwaa nɛ eheyi Yehowa mbʋ ɛkaɣ-ɩ cɛlʋʋ ye ɛpɩzaa nɛ ɛwa you yɔ. (Th. 10:7-9) Yeftee kaañɩnaɣ se ɛwa, pʋyɔɔ eɖuwaa nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Ye ŋɖʋzɩ Amooni me-nesi tɛɛ kɔyɔ, maapɩsɩɣ lɛ, ɛyʋ kɔɔnɔɔ tʋ weyi ɛlɩɣnɩ man-ɖɩɣa taa nɛ ɛkatɩ-m yɔ, ɛpɩsɩɣ [Yehowa] pʋyʋ.” Nɛ ɛzɩma pɩɖɔm pʋwayɩ? Ewoba nɛ ɛwa Amooni ñɩma nɛ ɛpɩsɩɣ lɛ, ɛ-pɛlɛ kʋsɔɔlʋ calɩnɩ-ɩ katʋʋ. Pɩwɩlɩɣ se ɛnʋ kaɣnɩ pɩsʋʋ ‘Yehowa pʋyʋ.’ (Th. 11:30-34) Ye mbʋ ɛbɛ pɩkaɣ tɛmnʋʋ Yeftee pɛlɛ ɛnʋ?

6. (a) Ðuutu ndʋ Yeftee kaalaba yɔ, ɛzɩma pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ se ɛ nɛ ɛ-pɛlɛ pɔɖɔ tɩ-yɔɔ? (b) Tɔm ndʋ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 23:22, 24 nɛ Keɣa 14:4 wɩlɩɣ-ɖʋ pɩlɩɩnɩ ɖuutu yɔɔ?

⁶ Pɩsa nɛ ɛ-caa ɖɔ e-ɖuutu yɔɔ lɛ, pɩpɔzʋʋ se Yeftee pɛlɛ ɛha ɛ-tɩ Yehowa nɛ ɛla alɩwaatʋ tɩŋa Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ. Ɛzɩ Yeftee taamaɣzɩ camɩyɛ pʋcɔ nɛ ɛlakɩ ɖuutu ndʋ? Aayɩ, ɛɛmaɣzaa nɛ ɛna se pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla se ɛ-pɛlɛ calɩɣnɩ-ɩ katʋʋ. Paa mbʋ yɔ, pɩɩkɛnɩ caja ɛnɛ nɛ ɛ-pɛlɛ wɛtʋ kaɖɛ ñɩndʋ. Pɩpɔzaɣ-wɛ kɩlaʋ sɔsɔʋ. Yeftee na ɛ-pɛlɛ lɛ, ɛsʋʋ laŋwɛɛkɩyɛ taa siŋŋ nɛ “ɛcɩyɩ e-tokonaa.” Ɛ-pɛlɛ ‘wii ɛ-pɛlɛtʋ kele kele ñɩndʋ yɔɔ.’ Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yeftee taawɛɛnɩ abalɩbɩɣa, nɛ lɛɛlɛɛyɔ ɛ-pɛlɛ ɛgbamɩyɛ ɖɔɖɔ ɛɛkaɣ walʋʋ se ɛlʋlɩ-ɩ sayɩnaa. Pɩwɩlɩɣ se nʋmɔʋ nakʋyʋ tɩtasɩ kazʋʋ se ɛɛtɩŋnɩ kɩ-yɔɔ nɛ e-liɖe etaaɖe. Paa mbʋ yɔ, pɩtɩkɛ pɩ-tɔm kaakɩlɩnɩ cɛyʋʋ ɛ-ɛsɩndaa. Yeftee yɔɔdaa se: “Mankɩlɩ ɖuu nɛ [Yehowa] nɛ maakaɣ pɩzʋʋ se manpɩsɩnɩ mɔ-nɔɔ.” Nɛ ɛ-pɛlɛ cosi se: “Labɩ-m ɛzɩ ŋɖuuni ndʋ yɔ.” (Th. 11:35-39) Paakɛnɩ ɛyaa siɣsiɣ ñɩma nɛ paa pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ yɔ, patɩmaanɩ ɖuutu ndʋ paalabɩ Yehowa ɛsɩndaa yɔ, tɩ-yɔɔ.—Kalɩ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 23:22, 24; Keɣa 14:4.

7. (a) Ðuutu ndʋ Hana laba? (b) Ɛbɛ yɔɔ? (c) Nɛ pʋwayɩ lɛ, ɛzɩma pɩɖɔma? (d) Ðuutu ndʋ Hana laba yɔ, ɛzɩma pɩɩwɛnɩ ɖoŋ Samɩyɛɛlɩ wezuu caɣʋ kpeekpe yɔɔ? (Cɔnɩ pɩ-tɛɛ tɔm.)

⁷ Hana kɛnɩ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ lɛlʋ nɛ ɛɖɔm ɖɔɖɔ ɖuutu ndʋ ɛlabɩ Yehowa yɔ tɩ-yɔɔ. Ɛlabɩ ɖuutu ndʋ alɩwaatʋ ndʋ yɔ ɛɛkɛ kaalʋlaɣ nɛ ɛzɩma ɛ-yɔnɖɔŋ tʋwaɣ-ɩ yɔ pʋyɔɔ lɛ ɛwɛɛ ɖɔɖɔ laŋwɛɛkɩyɛ taa. (1 Samɩyɛɛlɩ 1:4-7, 10, 16) Hana tɩmnɩ Ɛsɔ nɛ eɖuu se: “Yoyaa tɛ Kɩbaɣlʋ [Yehowa], ye ŋcɔŋna nɛ ŋnaɣ ña-lɩmɖʋyʋ kʋñɔŋ nɛ ŋtɔzɩ mɔ-yɔɔ nɛ ŋŋsɔʋ ña-lɩmɖʋyʋ yɔɔ nɛ  ŋha ña-lɩmɖʋyʋ abalɩbɩɣa yɔ, mankaɣ-kɛ cɛlʋʋ [Yehowa] ke-wezuu kɩyakɩŋ kpeekpe taa, nɛ hʋnʋʋ ɛɛkaɣ tukunuu ka-ñʋʋ taa.” * (1 Sam. 1:11) Ɛsɔ cosi Hana adɩma yɔɔ nɛ ɛha-ɩ abalɩbɩɣa. Hana taa kaalabɩ leleŋ pɩdɩɩfɛyɩ. Paa mbʋ yɔ, ɛtɩsɔɔ e-ɖuutu yɔɔ. Ɛlʋlɩ abalɩbɩɣa ŋga lɛ, ɛyɔɔdɩ se Yehowa hanɩ-ɩ kɛ.—1 Sam. 1:20.

8. (a) Ɛzɩma pɩpɩzaɣ se pɩwɛɛ kaɖɛ Hana se ɛɖɔ e-ɖuutu yɔɔ? (b) Tɔm ndʋ Daviid yɔɔdɩ keɣa 60 taa yɔ ɛzɩma tɩtɔzʋʋ-ɖʋ Hana kɩɖaʋ kɩbaŋʋ yɔɔ?

⁸ Samɩyɛɛlɩ kɔma nɛ ɛwɛɛnɩ ɛzɩ pɩnzɩ naadozo nɛ pɛcɛbɩ-ɩ hɩɖɛ lɛ, Hana la ɖeyi ɖeyi ɛzɩ eeɖuu Ɛsɔ ɛsɩndaa yɔ. Ɛtɩmaɣzɩ kaaʋ se ɛlɛɣzɩɣ ɛ-lɩmaɣza. Ɛlɛ ewoni Samɩyɛɛlɩ Cɔjɔ sɔsɔ Elii cɔlɔ Siiloo tɛtʋ taa nɛ ɛtɔ se: “Pɩɣa kanɛ yɔ mɔnpɔzaa, nɛ [Yehowa] cɛlɩ-m ɖɔɖɔ mbʋ mɔnpɔzɩ-ɩ yɔ. Mbʋ lɛ manɖʋzɩ-kɛ [Yehowa] nee tɛɛ; ke-wezuu kaakɩŋ kpeekpe kakaɣ kɛʋ [Yehowa] pʋyʋ.” (1 Sam. 1:24-28) Kpaɣnɩ mbʋ lɛ, “pɩɣa Samɩyɛɛlɩ ɖɔŋ paɣlʋʋ [Yehowa] cɔlɔ.” (1 Sam. 2:21) Nɛ Hana yɔ, pɩɩlabɩ-ɩ kaɖɛ na? Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛsɔɔlɩ ɛ-pɩyalʋ ɛnʋ siŋŋ ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ, ɛ nɛ ɩ paakaɣ wɛʋ ɖama cɔlɔ paa ɖooye. Maɣzɩ ɛzɩma Hana kaasɔɔlaa se ɛlɩzɩ sɔɔlɩm nɛ ɛ-wɩlɩ ɛ-pɩyalʋ nɛ eleɣyiɣni-i nɛ ɛkpakɩɣ-ɩ ɛ-nɔkɔyʋʋ taa ɛzɩ ɖoyonaa lakʋʋ pe-piya cikpesi yɔ, pɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Paa mbʋ yɔ Hana taakpiɖi ɖuutu ndʋ ɛlabɩ Yehowa ɛsɩndaa yɔɔ tɩ-yɔɔ. Ɛ-taa kaawɛ leleŋ nɛ Yehowa.—1 Sam. 2:1, 2; Kalɩ Keɣa 60:6, 9.

9. Tɔm ndʋ tɩ-taa ɖɩkaɣ tazʋʋ?

⁹ Kɩɖaŋ ɩnɛ ɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛɖɔ e-ɖuutu yɔɔ yɔ. Lɛɛlɛɛyɔ ɖɩtazɩ tɔm pɔzʋʋ pʋnɛ pɩ-taa: Ðuutu ndʋ ɖa mba ɖɩkɛ Krɩstʋ mba yɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla? Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzaa se ɖɩɖɔ ɖo-ɖuutu yɔɔ?

10. (a) Ðuutu ndʋ tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ Krɩstʋ tʋ ɛsɩndaa? (b) Nɛ ɖuutu ndʋ tɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

¹⁰ Ðuutu ndʋ tɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ Krɩstʋ tʋ ɛsɩndaa yɔ lɛ, ɖuutu ndʋ eɖuwaa se ɛha ɛ-tɩ Ɛsɔ yɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɩmnɩ Yehowa nɛ ɛ-laŋɩyɛ pilim nɛ eɖuu se ɛsɛɣ-ɩ e-wezuu caɣʋ kpeekpe taa paa wɛtʋ ndʋ tɩ-taa. Ɛzɩ Yesu yɔɔdʋʋ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛyʋ ɛnʋ ‘ekizi ɛ-tɩ’ yaa ekizi ɛ-maɣmaɣ ɛ-sɔɔlɩm labʋ nɛ eɖuu se Yehowa sɔɔlɩm labʋ ɛsɩɣ kajalaɣ lone taa e-wezuu caɣʋ kpeekpe taa. (Mat. 16:24) Kpaɣnɩ puwiye nɛ pɩɖɛɛ lɛ, ‘ɛpɩsɩ [Yehowa] pʋyʋ.’ (Roma 14:8) Ɛyʋ haʋ ɛ-tɩ Ɛsɔ yɔ, pɩtɩkɛ aleɣya tɔm; pʋyɔɔ lɛ weyi ɛha ɛ-tɩ Ɛsɔ yɔ, pɩwɛɛ se ɛnɩɣzɩnɩ keɣa maɖʋ weyi ɛyɔɔdɩ ɛ-tɩ haʋ tɔm yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Malakɩ ɛzɩma nɛ mɛnsɛɛ [Yehowa] kɩbam mbʋ ɛlabɩ-m yɔ pɩ-yɔɔ? Mɔnɖɔŋ mbʋ monɖuuni [Yehowa] ɛyaa samaɣ kpeekpe ɛzɩdaa yɔ pɩ-yɔɔ.”—Keɣa 115:12, 14.

11. Evemiye nɖɩ pamɩyɩsɩ-ŋ lɩm yɔ, ŋlɩzaa nɛ ŋwɩlɩ suwe?

¹¹ Ŋtɛm haʋ ña-tɩ Yehowa nɛ ŋyele nɛ pamɩyɩsɩ-ŋ lɩm na? Ye ŋtɛm labʋ mbʋ yɔ, ŋlabɩ camɩyɛ. Tɔzɩ se kɩyakʋ ŋgʋ pamɩyɩsaɣ-ŋ lɩm yɔ, pɔpɔzɩ-ŋ aseɣɖe tɩnaa sakɩyɛ ɛsɩndaa nɛ ŋtisi se ŋha ña-tɩ Yehowa nɛ ŋnɩɩ pɩ-taa se “ŋhaʋ ña-tɩ se pamɩyɩsɩ-ŋ lɩm yɔ, pɩwɩlɩɣ se ŋpɩsɩ Yehowa Aseɣɖe Tʋ nɛ ŋsʋ ɛgbɛyɛ nɖɩ fezuu kiɖeɖeu ɖiyiɣ yɔ, ɖɩ-taa.” Ɛzɩma ŋtisi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ samaɣ ɛsɩndaa yɔ, pɩɩwɩlaa se ŋmʋnaa se pamɩyɩsɩ-ŋ lɩm nɛ ŋpɩsɩ Yehowa tʋmlaɖʋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Yehowa taa kaalabɩnɩ-ŋ leleŋ siŋŋ!

12. (a) Tɔm ndʋ pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ? (b) Wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ yɔɔ Pɩyɛɛrɩ ñɩɣ niye se pɩpɔzʋʋ ɖɩwɛɛna?

 ¹² Ðɩtaasɔɔ se evemiye nɖɩ pamɩyɩsɩ-ɖʋ lɩm yɔ, ɖɩpaɣzɩ Ɛsɔ tʋmɩyɛ labʋ kɩpaɣzʋ. Pʋwayɩ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖe-wezuu caɣʋ lakɩ nɔɔ kʋyʋmaɣ nɛ ɖo-ɖuutu ndʋ ɖɩlaba se ɖɩlakɩ ɛ-tʋmɩyɛ nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ se: ‘Kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ pamɩyɩsɩ-m lɩm yɔ, mɛwɛɛ nɛ mɛnɖɛɣnɩ ɛsɩndaa fezuu taa? Mɛwɛɛ nɛ mɛnsɛɣ Yehowa nɛ man-laŋɩyɛ pilim? (Kol. 3:23) Mantɩmɩɣ, mankalɩɣ Bibl, mowoki kediɣzisi nɛ malakɩ mon-ɖoŋ ɖeɖe tɔm susuu tʋmɩyɛ taa? Yaa mɛwɛɛ nɛ malakɩ feendu hɔɔlɩŋ ɩnɛ ɩ-taa nɩɩyɩ taa?’ Apostoloo Pɩyɛɛrɩ yɔɔdaa se ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɩwɛɛ kpekpeka Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ taa yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩsɔzɩ ɖe-tisuu yɔɔ sɩmtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ nɛ Ɛsɔ ñamtʋ.—Kalɩ 2 Pɩyɛɛrɩ 1:5-8.

13. Tɔm ndʋ taa pɩwɛɛ se Krɩstʋ tʋ weyi pamɩyɩsɩ-ɩ lɩm yɔ ɛnɩɩ camɩyɛ?

¹³ Nʋmɔʋ nakʋyʋ fɛyɩ se ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋnɩ kɩ-yɔɔ nɛ ɖɩlɛɣzɩ ɖo-ɖuutu ndʋ ɖɩlabɩ Ɛsɔ ɛsɩndaa yɔ. Ye pɩnɩ nɔɔyʋ nɛ Yehowa sɔɔlɩm labʋ yaa ye pɩnɩ-ɩ nɛ wezuu ŋgʋ kɩmʋnɩ Krɩstʋ tʋ yɔ kɩ-caɣʋ yɔ,  ɛɛkaɣ pɩzʋʋ se ɛlɛɣzɩ lɩmaɣza nɛ ɛtɔ se eeɖuu yɔ, ɛtaatɛ ɛ-taa; nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛ-lɩm mɩyɩsʋʋ pɩsɩ falaa. * Ɛ-maɣmaɣ ɛɛkpaɣnɩ lɩmaɣza nɛ ɛtɛ ɛ-taa se ɛcɛlɩɣ ɛ-tɩ nɛ ɛpɩsɩ Ɛsɔ pʋyʋ. Nɛ ye ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ yɔ, ɛkaɣ akɔnta labʋ Yehowa nɛ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ. (Roma 14:12) Ye mbʋ, ɖitaayele kaaʋ nɛ kajalaɣ sɔɔlɩm mbʋ ɖɩɩwɛna yɔ, pɩhɛɛ. Ɛlɛ ɖɩsɔɔlaa se Yesu eheyi ɖa-taa paa anɩ se: “Mansɩm ñɔ-ɖɔnɛ: sɔɔlɩm, tisuu, lʋbɩyɛ, ña-tɩ ɖɔkʋʋ mbʋ ŋwɩlɩɣ yɔ: Ña-camɩyɛ lakasɩ hukuu kaahɛzaɣ.” (Natʋ 2:4, 19) Tɛtɛ pɩɩla mbʋ nɛ ɖa-taa paa anɩ wolo pɩ-yɔɔ nɛ e-wezuu caɣʋ la nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ ɖuutu ndʋ ɛlaba nɛ ɛkpaɣ ɛ-tɩ ɛha Yehowa yɔ; nɛ Yehowa taa la leleŋ.

14. (a) Ðuutu sɔsɔtʋ naalɛ ñɩndʋ ndʋ ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla e-wezuu caɣʋ taa? (b) Ɛbɛ yɔɔ?

¹⁴ Ðuutu sɔsɔtʋ naalɛ ñɩndʋ ndʋ ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla e-wezuu caɣʋ taa yɔ, ndʋ lɛ nesi ɖɔkʋʋ ɖuutu. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ nesi ɖɔkʋʋ tɩkɛ aleɣya tɔm Ɛsɔ ɛsɩndaa. Nesi ɖɔkɩyaa ɖuki Ɛsɔ nɛ ɛyaa pɛ-ɛsɩndaa pe-nesi ɖɔkʋʋ wiye. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, nesi ɖɔkɩyaa mba poɖuki nɛ peheyiɣ ɖama se pakaɣ ɖama sɔɔlʋʋ, pɛhɛndɩnɩ ɖama nɛ paña ɖama ‘pe-wezuu caɣʋ kɩyakɩŋ kpeekpe taa tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ ɛzɩ Masɩ kele kele ɖʋʋ paɣtʋ nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ ndʋ Ɛsɔ laba yɔ, tɩ-taa yɔ.’ Pɩtɩla pɩtɩkɛ tɔm ndʋ ɖeyi ɖeyi ɛyaa lalaa yɔɔdʋʋ alɩwaatʋ ndʋ pɔɖɔkʋʋ nesi yɔ, paa mbʋ yɔ Ɛsɔ ɛsɩndaa lɛ, pɩkɛnɩ ɖuutu. Pɩkɛnɩ ɖuutu mbʋ pʋyɔɔ yɔ, petisaa se pɛkɛɣ halʋ nɛ ɛ-walʋ nɛ pɩwɩlɩɣ se pɛwɛɣ ɖama cɔlɔ pe-wezuu caɣʋ kɩyakɩŋ kpeekpe. (Kiɖe 2:24; 1 Kɔr. 7:39) Ɛzɩ Yesu yɔɔdʋʋ yɔ, “Ɛsɔ kpɛndɩ mbʋ yɔ” pɩtɩpɔzɩ se ‘nɔɔyʋ ɛcɩyɩ-pʋ’ paa walʋ, halʋ yaa nɔɔyʋ yem yɔ. Pɩcɛyaa se mba pacaɣ nesi ɖɔkʋʋ yɔ panɩɩ tɔm tʋnɛ tɩ-taa kpayɩ kpayɩ.—Mark. 10:9.

15. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se Krɩstʋ ñɩma mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ pɛ-wɛtʋ ɛwɛɛ ndɩ nɛ ɛjaɖɛ yɔɔ mba?

¹⁵ Toovenim taa lɛ, nabɛyɛ fɛyɩ se paakatɩɣ kala pe-nesi ɖɔkʋʋ taa. Halʋ nɛ ɛ-walʋ mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ, pa-naalɛ patɩtalɩ pilim. Pʋyɔɔ Bibl yɔɔdʋʋ se mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ “pakaɣ ɛjaɖɛ yɔɔ cɩnɛ kʋñɔmɩŋ naʋ” nabʋyʋ taa. (1 Kɔr. 7:28) Ɛlɛ pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se sɔnɔ ɛjaɖɛ yɔɔ ɛyaa sakɩyɛ tɩkpaɣ nesi ɖɔkʋʋ nɛ payaa pʋyʋ. Tɔm natʋyʋ kɔŋ pazɩ halʋ nɛ ɛ-walʋ pɛ-hɛkʋ taa lɛ, pañɩnɩɣ se pekizi ɖama kpaagbaa. Pɩtɩmʋna se Krɩstʋ ñɩma ɩla mbʋ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ mba paaɖɔŋ nesi ɖɔkʋʋ wiye ɖuutu yɔɔ yɔ, Ɛsɔ ɛsɩndaa lɛ pɛkɛ cɛtɩyaa nɛ Ɛsɔ paɖɩɣ cɛtɩyaa! (Lev. 19:12; Adu. 6:16-19) Apostoloo Pɔɔlɩ mawa se: “Ŋtɛm halʋ ñɔnʋʋ na? Taayebi-i.” (1 Kɔr. 7:27) Pɔɔlɩ yɔɔdɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnawa se Yehowa ɖɔɖɔ paɖɩɣ mba pañɩnɩɣ kawanaɣ nɛ pekiziɣ ɖama yɔ.—Mal. 2:13-16.

16. Tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ nesi cɛbʋ nɛ ɖama yaʋ pɔ-yɔɔ?

¹⁶ Yesu wɩlaa se ye abalʋ nɛ ɛ-halʋ pa-taa nɔɔyʋ ɛlabɩ acɛyɛ nɛ lɛlʋ kizi se eekpeɣu-i kɔyɔ, pi-ɖeke pɩpɩzɩɣna nɛ piyele nɛ pekizi ɖama yaa pɛcɛ pe-nesi ɖɔkʋʋ. (Mat. 19:9, ABT; Ebr. 13:4) Nɛ ɖama yaʋ yɔ? Bibl cosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ kpayɩ kpayɩ. (Kalɩ 1 Kɔrɛntɩ 7:10, 11.) Bibl paɣtʋ natʋyʋ ɛɛhaɣ nʋmɔʋ se halʋ nɛ ɛ-walʋ paya ɖama. Ɛlɛ nabʋyʋ taa wɛtʋ kaɖɛ ñɩndʋ ndʋ tɩ-taa Krɩstʋ ñɩma mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ pɛwɛɛ yɔ, tɩpɩzɩɣ tiyele nɛ paɖʋ  se payaɣ ɖama. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛnɩ wɛtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ tiyele nɛ ɛyʋ lesi e-wezuu yaa pɩkɔnɩ-ɩ kaɖɛ fezuu taa mbʋ yɔ. *

17. Ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se Krɩstʋ ñɩma mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ pala nɛ pe-nesi ɖɔkʋʋ wɛɛ tam?

¹⁷ Alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ñɩnɩɣ se patasɩ lɔŋ hɔʋ nakʋyʋ yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se pɔpɔzɩ-wɛ nɛ pana se pɔcɔnɩ video “Qu’est-ce que le vrai amour?” nɛ pɛkpɛlɩkɩ hatʋ cabɩ takayaɣ “Ñɔ-hɔʋ pɩzɩɣ nɛ kɩwɛɛ koboyaɣ taa” yaa we. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩwɛ video ŋgʋ nɛ takayaɣ ŋga ka-taa yɔ, pɩsɩnɩ hɔŋ sakɩyɛ nɛ pe-nesi ɖɔkʋʋ cɛyɩsɩ. Halʋ nɔɔyʋ nɛ ɛ-walʋ pɔyɔɔdaa se “Hatʋ cabɩ takayaɣ ŋga kɛ-kpɛlɩkʋʋ yeba nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu koboyaɣ ɖe-nesi ɖɔkʋʋ taa nɛ pɩkɩlɩ.” Halʋ nɔɔyʋ walʋʋ yɔ, pɩlabɩ pɩnzɩ 22 yɔ, nɛ pɩɩsaɣ pazɩ se ɛ nɛ ɛ-walʋ pekizi ɖama. Ɛyɔɔdaa se: “Ða-naalɛ ɖɩkɛ koobiya, ɛlɛ pɩtaawɛɛ yɔɔɔ yɔɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖa-naalɛ ɖɩɩwɛnɩ wɛtʋ ndɩ ndɩ. Video kʋnɛ palɩzɩ-kʋ alɩwaatʋ kɩbandʋ yɔɔ! Kiyeba nɛ ɖe-nesi ɖɔkʋʋ ñɔɔzɩ siŋŋ.” Ŋɖɔkɩ nesi na? Ye mbʋ ñaɣ pana nɛ paa mbʋ pɩ-taa lɛ ŋlabɩnɩ tʋmɩyɛ Bibl paɣtʋ kila. Mbʋ kaɣnɩ yebu nɛ ŋɖɔ ñe-nesi ɖɔkʋʋ ɖuutu yɔɔ nɛ taa leleŋ.

18, 19. (a) Ɛbɛ lʋlɩyaa Krɩstʋ ñɩma sakɩyɛ seɣtiɣ pe-piya se sɩla? (b) Suwe ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ ŋgee alɩwaatʋ tɩŋa Ɛsɔ sɛtʋ tʋmlaɖaa yɔɔ?

¹⁸ Ŋsɩm hɔɔlʋʋ lɛɛkʋ ŋgʋ kɩ-taa Yeftee nɛ Hana panɩɣzɩnɩ ɖama ɖɔɖɔ yɔ? Pa-naalɛ po-ɖuutu labɩ kʋɖʋm mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yeftee pɛlɛ nɛ Hana pɩyalʋ pakaɣ pɩsʋʋ Yehowa pʋyʋ nɛ pala tʋmɩyɛ e-kizinziku tɛɛ. Pɩɩkɛnɩ wezuu caɣʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩ-wayɩ fɛyɩ yɔ. Sɔnɔ, lʋlɩyaa Krɩstʋ ñɩma sakɩyɛ seɣtiɣ pe-piya se ‘sɩha sɩ-tɩ faaa’ nɛ sɩla alɩwaatʋ tɩŋa Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ nɛ sɩka sɩ-lɩmaɣza Ɛsɔ tʋmɩyɛ yɔɔ si-wezuu caɣʋ kpeekpe taa. Mba palabɩ mbʋ yɔ pamʋnɩ samtʋ.—Th. 11:40; Keɣa 110:3, nwt.

¹⁹ Sɔnɔ, ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ ŋgee alɩwaatʋ tɩŋa Ɛsɔ sɛtʋ tʋmlaɖaa wɛ ɛzɩ 67 000 mbʋ yɔ. Pa-taa nabɛyɛ kɛ Betɛɛlɩ tʋmlaɖaa, lalaa ñaɖʋʋ nesi kuduyuŋ maʋ tʋmɩyɛ, lalaa ñɛkɛ egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa, lalaa ɖɔɖɔ ñɛkɛ ɛgbɛyɛ sukulinaa taa wɩlɩyaa, yaa nʋmɔʋ lɩzɩyaa kiya, yaa Ɛsɔtɔm tiyiyaa, nabɛyɛ ñalakɩ tʋmɩyɛ kigbeɣliŋ lona yaa ɛgbɛyɛ sukulinaa lona taa. Pa-tɩŋa poɖuwaa se pañaŋ ɛgbɛyɛ nɛ pacaɣ ɖɔɖɔ wezuu kɛlɛʋ nɛ pɩsa nɛ pala tʋma wena pɔpɔzʋʋ-wɛ yɔ paa ɛzɩmtaa, nɛ Kewiyaɣ tʋma ɖɛɛnɩ ɛsɩndaa. Nɛ petisaa ɖɔɖɔ se paalakɩ komina yaa pa-maɣmaɣ pa-tʋmɩyɛ naɖɩyɛ ye ɛgbɛyɛ ɛtɩha-wɛ nʋmɔʋ yɔ. Tʋma wena palakɩ yɔ anɛ wɛnɩ ŋgee, pɩtɩkɛ pa-maɣmaɣ. Panɩ pɩ-taa ɖɔɖɔ se alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛ ŋgee tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ, pɩcɛyaa se pañaɣ pana nɛ pɔɖɔ ɖuutu ndʋ tɩ-yɔɔ.

20. (a) Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩlakɩ “kaahɛzaɣ?” (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ?

²⁰ Ðuutu ndʋ tɩ-tɔm ɖɩyɔɔdɩ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa yɔ tɩ-taa ɛzɩma ŋlaba? Pɩtʋʋ fɛyɩ se lɛɛlɛɛyɔ ŋnɩ pɩ-taa se ɖuutu ndʋ ŋlaba yɔ, tɩtɩkɛ aleɣya tɔm. (Adu. 20:25) Ye ŋmanɩ ɖuutu ndʋ ŋlabɩ Yehowa ɛzɩdaa yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, pɩkɔŋnɩ-ŋ kaɖɛ siŋŋ. (Ekl. 5:5) Ye mbʋ, ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ‘ɖɩɖɛyɩ Yehowa kaahɛzaɣ nɛ ɖɩsa ɛ-hɩɖɛ, nɛ ɖɩɖɔ ndʋ ɖiɖuwaa se ɖɩlakɩ yɔ tɩ-yɔɔ.’—Keɣa 60:9.