1. (a) Inki Yefte ti Ana salaka? (Tala bifwanisu ya luyantiku ya disolo.) (b) Inki bangiufula beto ta tadila na disolo yai?

YEFTE vandaka ntwadisi mpi soda ya kikesa. Ana, nkento ya kudikulumusa, vandaka kulungisa bampusa ya bakala na yandi mpi kutanina nzo na yandi. Yefte ti Ana vandaka kusambila Yehowa. Bo zole salaka lusilu na Yehowa, mpi bo lungisaka yo. Bo kele bambandu ya mbote sambu na beto ya ke sala balusilu na Yehowa bubu yai. Disolo yai ta pesa mvutu na bangiufula tatu: Lusilu kele nki? Inki mutindu beto fwete tadila lusilu yina beto me sala na Nzambi? Mbandu ya Yefte ti Ana ke longa beto nki?

2, 3. (a) Lusilu kele nki? (b) Biblia ke tuba nki na yina me tala kusala lusilu na Nzambi?

² Biblia ke monisa nde beto fwete baka ve na nsaka lusilu yina beto me sala na Nzambi. Muntu lenda sila Yehowa nde yandi ta pesa yandi dikabu, ta sala kisalu mosi buna, to ta buya kusala mambu ya nkaka na luzingu. Beto mosi ke bakaka lukanu ya kusala lusilu, muntu mosi ve ke pusaka beto. Kansi kana beto me sala lusilu, Yehowa ke tudilaka yo dikebi mingi mpi ke zolaka nde beto lungisa yo. Biblia ke monisa nde lusilu kele kima mosi ya nene. Lusilu kele kima mosi yina muntu me tuba nde yandi ta sala to kima mosi yina muntu me tuba nde yandi ta sala ve. (Kuyantika 14:22, 23; Baebreo 6:16, 17) Inki mambu Biblia ke tuba, yina ke monisa nde lusilu yina beto me sala na Nzambi kele ve kima ya kubaka na nsaka?

 ³ Nsiku ya Moize ke tuba nde ntangu muntu me sala lusilu na Yehowa “yandi fwete sala mambu yonso yina yandi silaka nde yandi ta sala.” (Kutanga 30:2) Na nima Salomo sonikaka nde: “Kana nge sala lusilu na Nzambi, kusukinina ve na kulungisa yo, sambu yandi ke sepelaka ve na bazoba. Lusilu ya nge ke sala, lungisa yo.” (Longi 5:4) Yezu monisaka nde kusala lusilu na Nzambi kele kima ya nene ntangu yandi tubaka nde: “Bo tubilaka bantu ya ntangu ya ntama nde: ‘Nge fwete zenga ve kieleka kukonda kulungisa yo, kansi nge fwete lungisa balusilu ya nge ke sala na Yehowa.’”—Matayo 5:33.

4. (a) Sambu na nki kusala lusilu na Nzambi kele kima ya nene? (b) Inki bangiufula beto ke zola kutadila?

⁴ Yo kele pwelele nde beto fwete baka ve na nsaka konso lusilu yina beto ke sala na Yehowa. Mutindu beto ke tadila balusilu na beto lenda tomisa to kubebisa kinduku na beto ti Yehowa. Davidi monisaka yo pwelele ntangu yandi tubaka nde: “Nani lenda tombuka na ngumba ya Yehowa, mpi nani lenda telama na kisika na yandi ya santu? Muntu yina maboko na yandi me sala mbi ve mpi yina ntima na yandi kele mpembe, yina me zenga ve kieleka ya luvunu.” (Nkunga 24:3, 4) Inki lusilu Yefte ti Ana salaka? Keti yo vandaka pete na kulungisa yo?

5. Inki lusilu Yefte salaka? Inki salamaka na nima?

⁵ Yefte salaka lusilu na Yehowa ntangu yandi nwanaka ti bantu ya Amoni, bambeni ya bansadi ya Nzambi. (Bazuzi 10:7-9) Yefte lombaka Yehowa na kusadisa yandi na kununga mvita. Yandi salaka lusilu yai: “Kana nge pesa bantu ya Amoni na maboko na mono, konso muntu yina ta basika na kielo ya nzo na mono sambu na kukwisa kukutana ti mono ntangu mono ta katuka na bantu ya Amoni mpi ta vutuka na ngemba, yandi ta kuma muntu ya Yehowa.” Nzambi pesaka mvutu na kisambu ya Yefte mpi sadisaka yandi na kununga mvita. Ntangu Yefte vutukaka na bwala na yandi, mwana na yandi mosi kaka ya nkento yina yandi vandaka kuzola mingi kwisaka kuyamba yandi. Mwana yai fwete kuma “muntu ya Yehowa.” (Bazuzi 11:30-34) Lusilu yai vandaka kutendula nki sambu na mwana ya Yefte?

6. (a) Keti yo vandaka pete sambu Yefte ti mwana na yandi kulungisa lusilu na bo? (b) Mambu yina kele na Kulonga 23:21, 23 mpi Nkunga 15:4, ke longa beto nki na yina me tala balusilu?

⁶ Yo lombaka nde mwana ya Yefte kusadila Yehowa konso kilumbu na nzo-tenta sambu na kulungisa lusilu ya tata na yandi. Keti Yefte salaka lusilu kukonda kuyindula? Ve. Mbala ya nkaka, Yefte zabaka nde mwana na yandi ta vanda muntu ya ntete na kuyamba yandi. Yo vanda mpidina to ve, yo vandaka ve pete sambu Yefte mpi mwana na yandi kulungisa lusilu yina. Ntangu Yefte monaka mwana na yandi, ntima na yandi pasukaka. Mwana na yandi kwendaka “kudila kimwense na yandi.” Sambu na nki? Yefte vandaka ve ata ti mwana-bakala, kansi sambu na kulungisa lusilu yina, mwana na yandi ya nkento fwete kwela ve, kubuta ve mpi zina ya dibuta ya Yefte ta suka. Kansi Yefte ti mwana na yandi zabaka nde bo fwete sala kima mosi ya mfunu mingi kuluta mambu ya luzingu na bo. Yefte tubaka nde: “Mono salaka lusilu na Yehowa, mpi mono lenda soba ve.” Mwana na yandi tubaka nde: “Sala mono mutindu nge silaka.” (Bazuzi 11:35-39) Yefte ti mwana na yandi vandaka kukangama ngolo na Nzambi, bo sobaka ve ata fioti lusilu na bo, ata yo vandaka ve pete na kulungisa yo.—Tanga Kulonga 23:21, 23; Nkunga 15:4.

7. (a) Inki lusilu Ana salaka, mpi sambu na nki? Inki salamaka na nima? (b) Lusilu ya Ana vandaka kutendula nki sambu na Samuele? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

 ⁷ Ana salaka mpi lusilu na Yehowa ntangu yandi vandaka kubuta ve. Bantu vandaka kuseka mpi kusosila yandi. (1 Samuele 1:4-7, 10, 16) Yandi zabisaka Yehowa mpasi na yandi mpi salaka lusilu yai: “O Yehowa ya makesa, kana nge tala mpasi ya nsadi na nge mpi nge yibuka mono, mpi kana nge vila ve nsadi na nge mpi nge pesa nsadi na nge mwana-bakala, mono ta pesa yandi na Yehowa bilumbu yonso ya luzingu na yandi, mpi lutebu ta simba ve ntu na yandi.” * (1 Samuele 1:11) Yehowa waka kisambu na yandi mpi na mvula yina landaka yandi butaka Samuele. Ana waka kiese mingi kansi yandi vilaka ve mambu yina yandi silaka Nzambi. Ntangu mwana na yandi butukaka, yandi tubaka nde: “Mono lombaka yandi na Yehowa.”—1 Samuele 1:20.

8. (a) Keti yo vandaka pete sambu Ana kulungisa lusilu na yandi? (b) Inki mambu Nkunga 61 ke tuba, yina ke yibusa beto mbandu ya mbote ya Ana?

⁸ Ntangu Samuele kumaka ti bamvula kiteso ya tatu, Ana salaka kaka mutindu yandi silaka Yehowa. Yandi nataka Samuele na nzo-tenta, pesaka yandi na Eli, nganga-nzambi ya nene mpi tubaka nde: “Mono vandaka kusamba sambu na mwana yai, mpi Yehowa pesaka mono kima yina mono lombaka yandi. Ntangu yai, mono ke defisa yandi na Yehowa. Sambu na bilumbu na yandi yonso.” (1 Samuele 1:24-28) Banda kilumbu yina, Samuele kumaka kuzinga na nzo-tenta. Biblia ke tuba nde ‘leke Samuele landaka kuyela na ntwala ya Yehowa.’ (1 Samuele 2:21) Yo vandaka ve pete nde Ana kulungisa lusilu na yandi; sambu, yandi ta lutisa diaka ve ntangu konso kilumbu ti mwana na yandi mosi kaka yina yandi vandaka kuzola mingi. Diaka, yandi ta mona ve mutindu yandi ta yela. Ata mpidina, Ana bakaka ve na nsaka lusilu yina yandi salaka na Yehowa. Yo yina, yandi lungisaka ntete lusilu yina yandi salaka na Nzambi.—1 Samuele 2:1, 2; tanga Nkunga 61:1, 5, 8.

9. Inki bangiufula beto ke zola kutadila ntangu yai?

⁹ Beto me bakisa nde kusala lusilu na Yehowa kele ve kima ya kubaka na nsaka, bika beto tadila bangiufula yai: Inki balusilu beto lenda sala bubu yai? Inki balukanu beto fwete baka sambu na kulungisa balusilu na beto?

10. Inki lusilu ya kuluta mfunu Mukristu ke salaka mpi yo ke tendulaka nki?

¹⁰ Kudipesa na Yehowa kele lusilu ya ntete ya mfunu yina Mukristu ke salaka. Bantu ke salaka lusilu yai na kisambu, bo ke silaka Nzambi na kisambu nde bo ta sadila yandi luzingu na bo ya mvimba, na bantangu ya kiese to ya mpasi. Yezu tubaka nde beto fwete “kudibuya,” disongidila kusosa ve ntete mambote na beto kansi kutula Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na beto. (Matayo 16:24) Na nima ya kusala lusilu ya kudipesa na Nzambi, beto ke kumaka “bantu ya Yehowa.” (Baroma 14:8) Beto ke bakaka ve na nsaka lusilu yai. Beto ke kudiwaka bonso muyimbi-bankunga, yina tubaka nde: “Inki mono ta pesa Yehowa sambu na mambu yonso ya mbote ya yandi me sadilaka mono? Mono ta lungisa balusilu na mono na Yehowa na ntwala ya bantu na yandi yonso.”—Nkunga 116:12, 14.

11. Inki salamaka kilumbu nge bakaka mbotika?

¹¹ Keti nge me kudipesaka na Yehowa mpi me monisaka yo na bantu na nzila ya  mbotika? Kana ee, yo kele mbote mpenza! Nge ke yibuka nde mutubi yulaka ngiufula sambu na kuzaba kana nge me kudipesaka na Yehowa mpi ke bakisa nde “kudipesa na nge mpi mbotika na nge ke kumisa nge Mbangi ya Yehowa?” Ntangu nge ndimaka ee, bantu yonso yina vandaka pana bakisaka nde nge me kudipesaka na Nzambi, nge me fwana na kubaka mbotika mpi kukuma Mbangi ya Yehowa. Yo kele pwelele nde Yehowa waka kiese mingi mpenza!

12. (a) Inki bangiufula beto fwete kudiyula? (b) Inki bikalulu Ntumwa Piere me lomba beto na kuyedisa?

¹² Ntangu nge bakaka mbotika, nge silaka Yehowa nde nge ta sadila yandi mpi ta zitisa bansiku na yandi. Mbotika kele kaka luyantiku ya luzingu ya Mukristu. Na nima ya bantangu, beto yonso fwete landa na kuditala mbote-mbote. Kudiyula nde: ‘Keti kinduku na mono ti Yehowa ke landa na kuyela banda mono me bakaka mbotika? Keti mono ke landa kusadila Yehowa na ntima ya mvimba? (Bakolosai 3:23) Keti mono ke sambaka mingi? Keti mono ke tangaka Biblia konso kilumbu? Keti mono ke kwendaka na balukutakanu yonso mpi ke samunaka mingi? Keti mono me lembaka na kusala mambu yai?’ Ntumwa Piere ke monisa nde kana Mukristu kukeba ve yandi lenda yambula kusadila Yehowa. Sambu na kubwa ve na mutambu yai, beto fwete kumisa lukwikilu  na beto ngolo, kulonguka mingi, kukanga ntima, mpi kukangama na Nzambi.—Tanga 2 Piere 1:5-8.

13. Muntu yina me kudipesaka na Yehowa mpi me bakaka mbotika fwete zaba nki?

¹³ Kana muntu me sala lusilu ya kusadila Yehowa, yandi lenda soba yo diaka ve. Mpangi yina me lemba na kusadila to kuzitisa bansiku ya Yehowa lenda tuba ve nde yandi kudipesaka ve na Nzambi mpi nde mbotika na yandi vandaka ve ya kieleka. * Kana mpangi yina me kudipesaka na Yehowa me sala disumu ya nene, Yehowa mpi dibundu ta sambisa yandi. (Baroma 14:12) Beto fwete vanda ve bonso bantu yina Yezu tubilaka nde: ‘Beno me bikisaka zola yina beno vandaka na yo ntete.’ Kansi, beto ke zola nde yandi zabisa beto nde: ‘Mono me zaba bisalu na beno, zola na beno, lukwikilu na beno, kisalu na beno, mpi kukanga-ntima na beno, mpi bisalu na beno ya ntangu yai kele mingi kuluta yina beno salaka ntete.’ (Kusonga 2:4, 19) Sambu na kusepedisa Yehowa, beto fwete lungisa mambu yina beto silaka ntangu beto kudipesaka na yandi.

14. Inki lusilu ya zole ya kuluta mfunu bantu ke salaka, mpi sambu na nki yo kele lusilu ya mfunu mingi?

¹⁴ Lusilu ya zole ya mfunu yina muntu ke salaka kele ya makwela. Makwela kele ngidika ya santu. Yehowa ke bakaka lusilu ya makwela na mbalu mingi. Bakala ti nkento ke salaka lusilu na ntwala ya Yehowa mpi ya bantu. Ntangu Bambangi ya Yehowa ke kwelanaka, bo ke silaka nde bo ta zolana, ta tulana dikebi mpi ta pesana luzitu na ntangu yonso yina bo ta zinga awa na ntoto na kuwakana ti ngidika ya makwela ya Nzambi me tulaka. Bampangi ya nkaka ke vutukilaka ve kaka bangogo yai, ata mpidina bo ke silaka mpi na meso ya Nzambi. Na nima ya kusala lusilu yai, bo ke kumaka bankwelani. Makwela ke tendula kuzinga bo zole tii na lufwa. (Kuyantika 2:24; 1 Bakorinto 7:39) Yezu tubaka nde: “Muntu kukabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” Bankwelani lenda yindula ve nde kana mavwanga me basika, bo fwete fwa makwela.—Marko 10:9.

15. Sambu na nki Bambangi ya Yehowa ke tadilaka ve makwela mutindu bantu ya nkaka ke tadilaka yo?

¹⁵ Ya kieleka, sambu bankwelani kele bantu ya kukonda kukuka, makwela na bo mpi ta vanda ve ya kukuka. Yo yina Biblia ke tuba nde konso muntu yina ke kwela “ta kutana ti bampasi.” (1 Bakorinto 7:28) Bubu yai, bantu mingi ke vandaka ti mabanza ya mbi sambu na makwela. Bo ke yindulaka nde kana mavwanga me basika, bo fwete fwa makwela. Kansi Bakristu ke zabaka nde bo salaka lusilu ya makwela na meso ya Nzambi. Kana bo zitisa yo ve, Nzambi ta mona bo bantu ya luvunu. (Levi 19:12; Bingana 6:16-19) Bankwelani fwete yibuka mambu yai ya ntumwa Polo tubaka: “Keti nge kele ti nkento? Kusosa ve kubikisa yandi.” (1 Bakorinto 7:27) Polo tubaka mambu yai sambu yandi zabaka nde Yehowa ke zolaka ve bantu yina ke sadilaka mayele ya mbi sambu na kufwa makwela.—Malaki 2:13-16.

16. Inki Biblia ke tuba sambu na kufwa makwela mpi kukwabana?

¹⁶ Yezu monisaka nde Ndinga ya Nzambi ke pesa bankwelani nswa ya kufwa makwela kaka kana nkwelani mosi me sala bizumba. (Matayo 19:9; Baebreo 13:4) Inki beto lenda tuba na yina me tala kukabwana ti nkwelani? Biblia ke monisa yo mpi pwelele. (Tanga 1 Bakorinto 7:10, 11.) Biblia ke pesa ve nkwelani nswa ya kukabwana ti nkwelani na yandi. Ata mpidina,  mambu ya nkaka lenda sala nde mpangi mosi kukabwana ti nkwelani na yandi. Mu mbandu, mpangi ya nkaka lenda mona nde yandi fwete kabwana sambu luzingu na yandi me kuma na kigonsa ya ngolo to kinduku na yandi ti Yehowa ta beba kana yandi landa kuzinga ti nkwelani yina ya nku to ya ke telaminaka mambu ya Yehowa. *

17. Inki bankwelani fwete sala sambu makwela na bo kuvanda mbote?

¹⁷ Kana bankwelani me lomba bandongisila na bankuluntu sambu na kutomisa makwela na bo, bankuluntu lenda yula bo kana bo me talaka dezia filme Zola ya Kieleka Kele Nki? mpi me tangaka kamukanda Dibuta na Nge Lenda Vanda na Kiese. Filme mpi kamukanda yai ke tubilaka minsiku ya Biblia yina lenda bongisa makwela. Mpangi-bakala mosi ti nkento na yandi tubaka nde: “Banda beto longukaka kamukanda yai, beto me kumaka kuzinga na kiese mingi na makwela.” Mpangi-nkento mosi ya me lungisa bamvula 22 na makwela ke tuba nde makwela na bo zolaka kufwa. Bo talaka filme Zola ya Kieleka, na nima yandi tubaka nde: “Beto me bakaka mbotika kansi beto vandaka ve kusala mambu na bumosi. Filme yai sadisaka beto mingi! Ntangu yai makwela na beto me bonga.” Ya kieleka, kana bankwelani ke sadila minsiku ya Yehowa, bo ta zinga na kiese mpi ta zolana mingi.

18, 19. (a) Inki kikalulu ya mbote bibuti mingi ke vandaka na yo? (b) Inki beto fwete zaba na yina me tala bansadi ya ntangu yonso?

¹⁸ Na luyantiku ya disolo yai, beto tubilaka lusilu ya Yefte ti ya Ana. Balusilu yina bo salaka pusaka bana na bo na kudipesa ya mvimba na kusadila Yehowa luzingu na bo ya mvimba. Bubu yai bibuti mingi ke siamisaka bana na bo na kusala kisalu ya ntangu yonso mpi na kudipesa ya mvimba na kisalu ya Nzambi. Beto lenda siamisa mpi batoko na kusala kisalu ya ntangu yonso.—Bazuzi 11:40; Nkunga 110:3.

¹⁹ Bubu yai, bansadi ya ntangu yonso na ntoto ya mvimba kele kiteso ya 69 000. Bo ke salaka na Betele, ke tungaka Banzo ya Kimfumu, kele bankengi ya nziunga, bapasudi-nzila ya nene, bamisionere, balongi na Banzo-Nkanda ya Kimfumu. Bankaka ke salaka na Banzo ya Balukutakanu ya Nene mpi na Banzo-Nkanda ya Kimfumu. Bampangi yai yonso me salaka lusilu ya kulemfuka na mambu yonso ya dibundu ya Yehowa ke tuba mpi na kusala ve bisalu ya nkaka sambu na kuzwa mbongo. Ntangu bo ke salaka lusilu yai, bo ke silaka nde bo ta kudipesa ya mvimba na kisalu ya Nzambi mpi ta sala konso kisalu yina dibundu ke lomba bo, bo ta zinga luzingu ya kukonda mindondo mpi ta sala ve kisalu ya kinsuni kukonda nswa. Bampangi yai kele ve mfunu mingi kuluta bampangi ya nkaka, kansi kisalu yina bo ke salaka kele mfunu mingi. Lukanu na bo kele ya kuzitisa lusilu na bo na bamvula yonso yina bo kele na kisalu ya ntangu yonso.

20. Inki mutindu beto fwete tadila balusilu yina beto ke sala na Nzambi, mpi sambu na nki?

²⁰ Disolo yai me tubila balusilu tatu yina beto lenda sala na Nzambi, ziku, nge me salaka dezia mosi. Beto me zaba nde beto fwete baka ve balusilu na beto na nsaka kansi beto fwete lungisa yo. (Bingana 20:25) Kana beto ke lungisa ve balusilu yina beto salaka na Yehowa, mambu ya mpasi lenda kumina beto. (Longi 5:6) Bika beto landa mbandu ya muyimbi-bankunga yina songaka Yehowa nde: “Mono ta yimba bankunga sambu na kukumisa zina na nge kimakulu, ntangu mono ke lungisa balusilu na mono konso kilumbu.”—Nkunga 61:8.