1. (a) I vyani vino Kapingula Yefuta na Hana yacisile ivyakoline? (Lolini vikope vyakutandikilako.) (b) A mauzyo ci yano tumaasuka umu cipande cii?

WALI intunguluzi ya maka; wali umuci wa cuvwila. Wali umusilika musipe; wali a mama muicefye. I vyani vyuze vino Yefuta na Hana umuci wakwe Elikana yakolinemo ukucila pa kupepa Leza ali umwi? Yonsi yalavile imilapo kuli Leza, nupya yonsi yali acisinka lino yafikilizyanga imilapo iyo. Antu yaaya yaili ali yano aonsi na anaci akasoolola ukulapa imilapo kuli Yeova yangakolanya. Nomba tunguzya tuti: Uzye umulapo i cani? Uzye mulapo wa kulaya Leza wacindama uli? I vyani vino tungasambilila kuli Yefuta na Hana?

2, 3. (a) Uzye umulapo i cani? (b) I vyani vino Malembelo yakalanda pa kulapa imilapo kuli Leza?

² Wakwe vino Baibo ikalanda, umulapo i cintu cicindame cino umuntu angalaya Leza. Umuntu akalaya ukuti alacita ivintu vimwi, alapeela upe, amaipeela ukuomba umulimo umwi, nanti ukuta ukucita vimwi. Umuntu alinzile ukuipeelesya umwineco pa kulaya. Lelo, imilapo yacindama sana mu manso yakwe Leza pano kukaya ukulanda amazwi akusininkizya ukuti umuntu wiyo alacita cimwi nanti foo. (Utan. 14:22, 23; Ayeb. 6:16, 17) Uzye Malembelo yakalanda uli pali vino umulapo wa kuli Leza wacindama?

³ Masunde yakwe Mose yatangi: ‘Umuntu ndi walaya kuli Yeova icilayo nanti walaya ukucita icintu cimwi, ale wene asi nu  kusenuka nupya umwi zwi lino wavwanzile ku kanwa kakwe. Fwandi alinzile kufikilizya consi cino walavile ukucita.’ (Mpe. 30:2) Lino papisile insita, Solomoni wapeezilwe umupasi wa muzilo ukulemba ukuti: “Acino ndi mwalaya kuli Leza, mulinzile kufikilizya zuwa. Pano Leza atatemwa antu viwelewele. Fikilizini vyonsi vino mwalaya ukucita.” (Kasa. 5:4) Yesu wasininkizye vino ukulapa umulapo kwacindama lino walanzile ukuti: “Nupya muuvwa vino cavwanzilwe ku antu mpiti ukuti, ‘Mutalapa ufi, lelo mwafikilizya ku Mwene milapo inu.’”—Mate. 5:33.

4. (a) Uzye imilapo ino tukalapa kuli Leza yacindama uli? (b) I vyani vino tukulonda ukusambililako kuli Yefuta na kuli Hana?

⁴ Fwandi cii cikulangilila ukuti imilapo ino tukalapa kuli Leza yacindama sana. Vino tukacita lino twalapa imilapo vingalenga ucuza witu na Yeova ukutwalilila nanti ukononeka. Davidi walemvile ukuti: ‘Uzye aweni akweti insambu yakutumbela apa mwamba wakwe Yeova? Uzye aweni angazumiliziwa ukwingila mu Ng’anda yakwe ikulu? Awiyo . . . asilaya ivyaufi.’ (Masa. 24:3, 4) I vyani vino Yefuta na Hana yalafile, nupya cayangupalile uli ukufikilizya vino yalavile?

5. I vyani vino Yefuta walavile, nupya i vyani ivyacitike?

⁵ Yefuta wasungilile umulapo uno walavile Yeova lino waile mu kulwa na ina Amoni aasalulanga Leza. (Yakapi. 10:7-9) Vino walondesyanga ukucimvya umu ulwi, Yefuta walafile kuli Yeova ati: ‘Ndi wapeela aina Amoni mu makasa yane, ale umuntu ali wensi uwali nu kutandikilapo ukufuma uku kunkomenkanya lino ndawela ku kucimvya aina Amoni alaya uwakwe Yeova.’ I vyani ivyacitike? Wacimvizye aina Amoni, nupya umwanakwe umukazyana u wafumile zuwa uku kumukomanya lino wawezile mu ulwi. Fwandi wii u wali nu kuya ‘wakwe Yeova.’ (Yakapi. 11:30-34) Uzye cico capiliwile cani ku mukazyana?

6. (a) U mulandu ci uno citaangupiile kuli Yefuta nu mwanakwe ukufikilizya umulapo uno Yefuta walavile kuli Leza? (b) I vyani vino ilembelo lyakwe Malango 23:21, 23 na Masamu 15:4 yakumwazwa ukumanya pa kulapa umulapo kuli Leza?

⁶ Pakuti afikilizye umulapo uno isi walavile, umwana wakwe Yefuta walondekwanga ukuipeelesya ku kuombela Yeova insita yonsi pa ng’anda ya kupepelapo. Uzye lino Yefuta walafile umulapo atelenginyepo? Welenginyepo, pano afwile wamanyile ukuti umwanakwe limwi aliwe angafuma umu ng’anda ndi cakuti wawela. Nanti ciye vivyo, catazile sana kuli yonsi yoili pano kwene kwali ukuipeelesya umu cumi. Lino Yefuta waweni umwanakwe, ‘walepwile ivyakuzwala’ nu kulanda ukuti umwenzo wakwe wanyungulwike. Umwanakwe ‘walizile pa cisungu cakwe.’ U mulandu ci? Yefuta atakweti umwana umonsi, nupya umwana wenga sile uno wakweti ataali nu kutwalwa nu kukwata ana. Kutaali aliwensi uwali nu kupyana izina lyakwe Yefuta. Nomba cico citali icicindame kuli aliwe. Yefuta watiile: ‘Natindaya mulapo kuli Yeova uno ntangemfutuke.’ Umwanakwe nawe waswike ukuti: “Uncitile wakwe muno walayile.” (Yakapi. 11:35-39) Antu yaa yonsi yoili yali sana ni cisinka nupya yatelenganyapo nu kutama umulapo uno yalavile kuli Leza wa Papelapela nanti ciye uli.—Welengini Malango 23:21, 23; Masamu 15:4.

7. (a) I vyani vino Hana walavile, nupya u mulandu ci, nupya i vyani vyacitike? (b) Uzye umulapo wakwe Hana wacindime uli kuli Samweli? (Lolini futunoti.)

⁷ Hana nawe wali sana na ucisinka pano wafikilizye umulapo uno walavile Yeova. Walavile umulapo uu ala akulila nupya ala ali nu ulanda pa mulandu wakuti wali ing’umba nupya yamutukanga lyonsi. (1 Sam. 1:4-7, 10, 16) Hana waliliile kuli Leza nu kulapa ukuti: ‘Iye we Yeova wa maka yonsi, ndi  cakuti walolekesya pa ulanda wane ne muzya wako, wanguvwila inkumbu, utanjilile ne muomvi wako lelo wampeela sile umwana umonsi, nani ala ndamupeela sile kunuli we Yeova pa manda yonsi yano alikala pano nsi, nu ku mutwe wakwe kutalatala kupelwe inyele.’ * (1 Sam. 1:11) Yeova waswike ipepo nupya Hana wavile umwana umonsi. Na cii camuletiile sana uluzango! Nanti ciye vii atilile umulapo uno walavile. Lino wavile umwana wii umonsi, watiile: ‘Apa mulandu wakuti namulenzile sile kuli Yeova.’—1 Sam. 1:20.

8. (a) Uzye cali icangupale ukuti Hana afikilizye umulapo uno walavile kuli Leza? (b) Uzye amazwi yakwe Davidi aalembwa muli Masamu 61 yakamwiusya cani pali vino mungakolanya Hana?

⁸ Pacisila sile cakulumula Samweli, ala ali ni myaka itatu, Hana wacisile vivi kwene sile vino walavile kuli Leza. Atatazile elenganyepo nu kucita vintu vyuze. Hana watwazile Samweli kuli Simapepo Mukalamba Eli apa ng’anda yakupepelapo uku Syilo nu kulanda ukuti: ‘Ali mwana wi wino nailengile, nga Yeova watampeela cino nalenzile. Acili cino fwandi nani namupeela kuli Yeova. Pa manda yonsi yano alikala pano nsi. Wene amapaatwilwa Yeova.’ (1 Sam. 1:24-28) Kuuku, ‘Samueli watwalilile ukukula umu kutumikila Yeova.’ (1 Sam. 2:21) Uzye cico capiliwile cani kuli Hana? Watemilwe sana umulumendo, nomba ataali nu kukwata isyuko lya kulanda nu mwanakwe nanti ukuya nawe. Elenganyini vino walukaanga ukukumbatila umwanakwe, ukucina nawe, ukumusakamala, kulikuti ukucita vyonsi sile vino nyina wa mwana akacita pakuti aiusya vino cali lino umwanakwe wakulanga. Nanti icakuti cali vivyo, Hana atalangulukanga pa kusunga umulapo uno walavile kuli Leza. Umwenzo wakwe wazangilanga muli Yeova. —1 Sam. 2:1, 2; welengini Masamu 61:1, 5, 8.

9. A mauzyo ci yano tulinzile ukuzana ivyasuko?

⁹ Lyene vino twamanya ucindami uwaya umu kulaya Yeova ukuti tulafikilizya umulapo umwi, lekini tuzane ivyasuko uku mauzyo yaa: Uzye i milapo ci ino swe Ina Klistu ndakai tungalaya ukuti tulafikilizya? Nupya, tungacita uli pakuti tusininkizye ukuti twafikilizya imilapo itu?

10. U mulapo ci ucindame sana uno Umwina Klistu akaalaya, nupya i vyani ivikalondekwa umwi ndi walaya umulapo uwo?

¹⁰ Umulapo uwacindama sana uno Umwina Klistu wensi angalaya u kuipeela kuli Yeova. U mulandu ci? Pano, umwi pepo lya pa lwakwe, Umwina Klistu akalaya Yeova ukuti alaamuombela amanda pe, asi mulandu ni ntazi izingamuponela. Fwandi ukuomvya amazwi yakwe Yesu, umuntu ‘akaikana umwisikulu,’ akaata ukusumba sana amano uku nsambu zino wakwata, nupya akalaya ukuti amakolezyanga ukucita ukulonda kwakwe Leza ukuluta ukucita vino akulonda. (Mate. 16:24) Ukufuma pa wanda kwene uwo ukuya uku nkoleelo, ‘akaya uwakwe Yeova.’ (Loma 14:8) Wensi uwalaya ukuti amaombelanga Yeova alinzile ukusumbako sana amano, wakwe vino kalemba wa masamu walanzile pa mulapo uno walavile kuli Yeova ati: ‘I vyani fwandi vino ningalipa kuli Yeova apa visuma vyonsi vino wancitila? Umwi uvi lya antu yakwe, muno yatiyakongana, ali muno namafikilizya ulayo kuli Yeova uno namulavile.’—Masa. 116:12, 14.

11. I vyani ivyacitiike pa wanda uno mwawatiziwe?

¹¹ Uzye mwaipeela kuli Yeova nu kuwatiziwa? Ndi mwacita vivyo, mwacita icintu icisuma sana! Iusyini ukuti pa wanda uno mwawatiziwe, ala na antu aingi yakulolako, yamuuzizye ndi cakuti mwaipeela kuli  Yeova nu kumanya ukuti “ukuipeela kwinu nu kuwatiziwa kwali nu kumuleenga ukumanyikwa ukuti mwemwe Nte Yakwe Yeova lino mukuombela pamwi ni iuvi lyakwe Leza ilikatungululwa nu mupasi.” Ukwasuka kwinu ukuuvwike kwalangilile apaswe ukuti mwatimuipeela nu kulangilila ukuti mwatimufikapo ukuwatiziwa nu kuya umuomvi wakwe Yeova umufikepo. Vino mwacisile vyalenzile Yeova ukutemwa sana!

12. (a) A mauzyo ci yano tulinzile ukuyuzya sweineco? (b) I miyele ci ino Petulo walanzile ukuti aino tulinzile ukukwata?

¹² Uluwatizyo intandikilo sile. Ndi twawatiziwa, tulinzile ukutwalilila ukwikala ukulingana nu kuipeela kwitu ala tukuombela Leza na ucisinka. Fwandi tungayuzya sweineco tuti: ‘Uzye nalunduluka ukufika pi muli vyakwe Leza ukufuma pano nawatiziwilwe? Uzye natwalilila ukuombela Yeova nu mwenzo onsi? (Kolo. 3:23) Uzye nkapepa, ukuwelenga Izwi Lyakwe Leza, ukuzanwa umu kulongana, alino nu kuomba sana umu mulimo wa kusimikila? Nanti uzye nacefyako imiombele yane umu mulimo wakwe Leza?’ Umutumwa Petulo walondolwile ukuti tungatwalilila ukuombesya umu mulimo wakwe Leza ndi cakuti tukwezya na maka ukungilizya usuma ku utailo, kuposya, nu kuipeelesya ku umi wa kupepa Leza.—Welengini 2 Petulo 1:5-8.

13. I vyani vino Umwina Klistu uwaipeela nu kuwatiziwa alinzile ukumanya?

¹³ Ndi twaipeela kuli Leza, kutaaya ukusisyapo umulapo uwo. Ndi cakuti umwi watonta umu kuombela Yeova nanti umu kwikala umi wa kuipeelesya kuli Leza, atanga lande ukuti ataaipeezile kuli Yeova umu cumicumi nu kuti uluwatizyo lwakwe lutaafisilepo. * Pano ala waipeezile kuli Leza muli vyonsi sile. Fwandi cila muntu alinzile ukuilondolwela kuli Leza nu ku cilongano ndi wacita amaifyo yamwi. (Loma 14:12) Citanga cizipe ndi cakuti yamwi yatandika ukulanda pali sweswe ukuti ‘twata ukutemwa Leza ndi vino twamutemilwe mpiti.’ Lelo tungatemwa ndi Yesu walanda pali sweswe ukuti: “Namanya vino ukacita, nga nu kutemwa kwako, na vino waya uwakutailwa. Namanya kutumikila kwako, na vino ukateeka umwenzo. Namanya ukuti ndakai ukucita ivisuma kuluta vino wacisile pa kutandika.” (Umbw. 2:4, 19) Lekini tutwalilile ukuombesya nu kwikalila kuli vino twaipeela kuli Yeova, nu kumuzanzya.

14. U mulapo ci wakwe ciili uno umuntu akaalaya, nupya u mulandu ci uno wacindamila?

¹⁴ Umulapo wakwe ciili uwacindama sana uno umuntu akalaya u mulapo wa cupo. U mulandu ci uno wacindamila? Pano Leza uwatandike icupo. Nawinga na siwinga yakapanga umulapo wa cupo ala Leza na antu yakulolako. Yakalayana ukuti yalaatemwana, kusakamalana, nu kucindikana “lyonsi lino yalatwalilila ukuya nu umi ukulingana na mapekanyo ya cupo yano Leza wikako.” Yamwi yasilanda amazwi kwene yaa amulapo nomba nayo kwene yakalaya kuli Leza lino ingila umu cupo. Yakaamwa ukuti aiya nu muci, nupya icupo cao cilinzile ukutwalilila lyonsi lino yali nu umi. (Utan. 2:24; 1 Kol. 7:39) “Caleka,” ukuomvya amazwi yakwe Yesu akuti, “kusi umuntu angalekanya cino Leza watalundanya,” cikapiliula ukuti kusi alinzile ukulekanya atwalana, kuli kuti iya nu muci nanti umuntu aliwensi. Fwandi aakutwalana yalinzile ukumanya ukuti ndi ingila umu cupo yalinzile ukutwalilila ukuya pamwi kusi kutaana foo.—Mako 10:9.

15. U mulandu ci uno Aina Klistu yatalinzile ukwelenganya ndi vino antu amuno nsi yakaelenganya pa cupo?

¹⁵ Ukuya kwene kutatala kwaya icupo icimalilike. Cila cupo cikayamo antu yaili aatamalilika. Acino Baibo ikalandila ukuti atwalane yalaakwata “ntazi zya cila wanda” insita zimwi. (1 Kol. 7:28) Icaulanda icakuti, antu aingi umu nsi yatacindika icupo. Ndi yakwata intazi umu cupo, yakafilwa ukutwalilila umu cupo nupya yakataana. Nomba vii asi vino Aina Klistu yalinzile ukucita. Ukutama umulapo wa cupo icilicimwi nu kusomba kuli Leza nupya Leza wapata antu aufi! (Levi 19:12; Mapi. 6:16-19) Umutumwa Paulo walemvile ukuti: “Uzye wemo ukweti muci wako? Lyene utezya kumuta.” (1 Kol. 7:27) Paulo walanzile amazwi kwene yaa pano wamanyile ukuti Leza wapata ukutaana.—Malaki 2:13-16.

16. I vyani vino Baibo ikalandapo pa kutaana nu kupaalukana?

¹⁶ Yesu wasambilizye ukuti icintu conga sile icingalenga ukuti icupo cisile, alilyo lino uwakaele wasoololapo ukutaana nu wakwe uwacita ucende. (Mate. 19:9; Ayeb. 13:4) Ngu kupaalukana kwene, uzye kwaya sile ningo? Baibo italondolola vyonsi vino tulinzile ukumanya api lyasi lii. (Welengini 1 Kolinto 7:10, 11.) Baibo italandapo ukuti atwalane yalinzile ukupaalukana. Lelo, Aina Klistu yamwi atwalana yakalola vimwi ivikacitika ukuti vingalenga yapalukane,  wakwe ukwika umi umu uzanzo, nanti ukulenga kuti umwi ataapepa ningo Leza pa mulandu wakuti umwi pali yano yatwalana waya umusangu. *

17. Uzye Aina Klistu yangacita uli pakuti yatwalilile ukuya alemenkane umu cupo?

¹⁷ Ndi cakuti atwalane yaaya kuli ya eluda kuti yayapande amano pa ntazi zino yali nazyo umu cupo, cingazipa ndi cakuti ya eluda yatandikilapo ukuuzya aatwalana yaayo ndi cakuti yatala yatambapo vidyo yakuti Ukutemwa Kwa Cumi? Alino nu kusambilila capamwi mu kabuku kakuti Mungaya ni Nsansa pa Ng’anda. U mulandu ci uno cingazipila ukucita vivyo? Pano iviombelo vii vyakwata ivisinte ivyazwilizya atwalana aingi ukukomya ivyupo vyao. Atwalane yamwi yalanzile yati: “Ukufuma pano twatandikiile ukusambilila umu kabuku kaa, twaya sana ni nsansa umu cupo citu.” Mama umwi walanzile pa cupo cao cino wikalamo imyaka 22 icali apiipi nu kusila ati: “Swensi sweili twawatiziwa, nomba twelenganyanga ivipusane. Vidyo yafumile apa nsita ilinge! Lyene ndakai ivintu vyazipako umu cupo citu.” Uzye mwatwala nanti ukutwalwa? Mwaezya na maka ukuomvya ivisinte vino Yeova akatusambilizya umu cupo cinu. Ndi mukucita vivyo mulatwalilila ukucindika umulapo uno mwalaya uwa cupo, nupya mulaya sana ni nsansa!

18, 19. (a) Uzye avyazi aingi Aina Klistu yaacita uli? (b) I vyani ivingalandwa pali yaayo aaya umu mulimo wa nsita yonsi uiyele?

¹⁸ Uzye pali na vyuze ivikaalanga ukukolana pa milapo ino Yefuta na Hana yalavile? Imilapo yao yonsi yoili yalenzile ukuti mwana Yefuta umukazyana na mwana Hana umulumendo yaombela Leza umu mulimo uiyele, api tenti lya kupepelamo. Cii calenzile yaipakizya sana umu umi wao. Ndakai Aina Klistu aingi yakakomelezya ana yao ukutandika umulimo wa nsita yonsi nu kuomvya umi wao umu kuombela Leza. Tulinzile ukutaizya sana avyazi yonsi acita mpiti vivyo.—Yakapi. 11:40; Masa. 110:3.

¹⁹ Ndakai kwaya ya Nte Yakwe Yeova apiipi na 67,000 umu Nsi Yonsi aakaomba umu Mulimo wa Nsita Yonsi Uiyele. Yamwi yakaombela pa Betele, yamwi yakaomba umulimo wa makuule nanti uwa kutandalila ivilongano, yamwi nayo yakaasambilizya nanti ukuomba upainiya uiyele nanti umisyonali nanti ukuombela pa Vikuulwa Vya Kulonganilapo maukongano nanti pa vikuulwa vya Masukulu ya Baibo. Yonsi yakaalapa “Umulapo wa Kuya ni Cuvwila nu Kwangupazya Imikalile,” umulapo uu ukalenga yazumile ukuomba imilimo yakwe Leza iliyonsi ino yapeelwa, ukwikala umi uwangupale, alino nu kukanaomba imilimo yuze iyakulipilwa ukwaula uluusa. Asi antu aiyela, lelo umulimo uno yakaomba u waiyela. Yamanya ucindami wakutwalilila ukwikala ukulingana nu mulapo uno yalaya ukufikilizya, amanda yonsi yano yakatwalilila ukuomba umulimo wa nsita yonsi uiyele.

20. I vyani vino tulinzile ukucita “amanda yonsi,” nupya u mulandu ci?

²⁰ I milapo inga pali ino itulandapo ino mwalaya kuli Leza—uzye aonga, iili, nanti yonsi itatu? Mufwile mwamanya ukuti mulinzile ukucindika sana imilapo iiyo. (Mapi. 20:25) Ukufilwa ukufikilizya vino twalaya kuli Yeova alino ni milapo ino twalapa kungalenga ivintu vitwipile. (Kasa. 5:6) Fwandi lekini lyonsi twaimba ‘inyimbo zyakuwanzya Yeova pe na pe. Alino nu kufikilizya malayo itu amanda yonsi wakwe vino twalaya.’—Masa. 61:8.