1. (a) Ino Mubetesi Jefita alimwi a Hana bakakozyenye buti? (Amubone cifwanikiso icili kumatalikilo aacibalo.) (b) Ino tulaingula mibuzyo nzi mucibalo eeci?

JEFITA wakali musololi sicamba; Hana wakali mukaintu uulibombya. Jefita wakali sikalumamba sicamba; Hana wakali mukaintu munkutwe aŋanda iwakali kulicesya. Kunze buyo aakukomba Leza omwe, ino Jefita alimwi amukaintu wa Elikana wazina lya Hana bakakozyenye buti? Umwi aumwi wakakonka kuli Leza, alimwi aumwi wakacizuzikizya cikonke cakwe cakusyomeka. Bantu aaba nzikozyanyo zibotu kubamaalumi alimwi abamakaintu bamazuba aano ibasala kukonka kuli Jehova. Nokuba boobo, kuli mibuzyo iiyandika kapati iiboola mbuli yakuti: Ino cikonke ncinzi? Ino mbuti kukonka kuli Leza mbwaali makani mapati? Ino nziiyo nzi nzyotukonzya kwiiya kuli Jefita alimwi a Hana?

2, 3. (a) Ino cikonke ncinzi? (b) Ino Magwalo aamba nzi kujatikizya kukonka zikonke kuli Leza?

² Kweelana ambokulembedwe mu Bbaibbele, cikonke ncisyomezyo ncotusyomezya kuli Leza. Muntu ulakonzya kusyomezya kucita zintu zimwi, mbuli kupa zipego, kunjila mulimo umwi, naa kuliimya zintu zimwi. Zikonke zilakonkwa cakuliyandila, kweelana alwaanguluko lwakulisalila ndwajisi umwi aumwi. Nokuba boobo, zikonke zilisetekene alimwi Leza ulazilemeka nkaambo zili mbuli cisyomezyo muntu ncakonzya kusyomezya kujatikizya cintu cimwi, ikuti naa uyoocicita naa pe. (Matl. 14:22, 23; Heb. 6:16, 17) Ino Magwalo aamba nzi  kujatikizya mbwaali mapati makani aakukonka kuli Leza?

³ Mulawo wa Musa wakaamba kuti: “Ikuti muntu wakonka cikonke . . . , kuli Jehova, tayelede kucinca majwi aakwe pe. Weelede kucita zyoonse nzyaakakonka kuti ulazicita.” (My. 30:2) Kumbele Solomoni wakasololelwa amuuya kulemba kuti: “Lyoonse nokonka kuli Leza, utamuki pe kucizuzikizya cikonke eeco, nkaambo walo kunyina nabakkomanina bafwubafwuba. Kozuzikizya cikonke eeco ncookonka.” (Muk. 5:4) Jesu wakasinizya mbwaali mapati makani aakukonka ciindi naakati: “Bantu bakaindi bakaambilwa kuti: ‘Utakonki kakunyina kuzuzikizya, pele weelede kuzuzikizya zikonke zyako kuli Jehova.’”—Mt. 5:33.

4. (a) Ino mapati buti makani aakukonka kuli Leza? (b) Ino ncinzi ncotuyanda kwiiya kujatikizya Jefita alimwi a Hana?

⁴ Aboobo cilisalede kuti ikusyomezya cisyomezyo kuli Leza, makani mapati. Mbotuzilanga zikonke zyesu kulacijatikizya cilongwe cesu a Jehova. Davida wakalemba kuti: “Ino nguni uunga watanta mucilundu ca Jehova, alimwi nguni uunga wanyamuka mubusena bwakwe busalala? Nguyooyo . . . watakonka cakubeja muzina lyangu [Jehova], nokuba kukonkezya calweeno.” (Int. 24:3, 4; bupanduluzi buyungizyidwe) Ino Jefita alimwi a Hana bakakonka kucita nzi, alimwi sena cakali cuuba-uba kuzizuzikizya nzyobakakonka?

5. Ino ncinzi Jefita ncaakakonka, alimwi ino ncinzi icakacitika?

⁵ Cakusyomeka Jefita wakacizuzikizya cisyomezyo ncaakasyomezya Jehova ciindi naakaunka kuyoolwana bana Amoni, balo ibakali kupenzya bantu ba Leza. (Bab. 10:7-9) Akaambo kakuti wakali kuyandisya kapati kuti azunde, Jefita wakakonka kuti: “Ikuti waabe bana Amoni mumaanza aangu, nkokuti kufwumbwa ooyo uuyoozwa amulyango waŋanda yangu kuzoondicinga ndaakupiluka muluumuno kuzwa kubana Amoni, uyooba wa Jehova.” Ino ncinzi cakacitika? Bana Amoni bakazundwa, alimwi mwana musimbi wa Jefita ooyo ngwaakali kuyandisya ngowakazwa amulyango kuti amucinge ciindi naakapiluka. Ngonguwe wakali “kuyooba wa Jehova.” (Bab. 11:30-34) Ino eeco cakamujatikizya buti mwana wa Jefita?

6. (a) Sena cakali cuuba-uba kuli Jefita alimwi amwanaakwe kuzuzikizya cikonke cabo kuli Leza? (b) Ino lugwalo lwa Deuteronomo 23:21, 23, alimwi alwa Intembauzyo 15:4 lumukulwaizya buti mumakani aakukonka kuli Leza?

⁶ Kutegwa azuzikizye cikonke cabausyi, mwana wa Jefita wakeelede kubelekela Jehova ciindi coonse kutente lya Leza. Sena Jefita wakakonka cikonke eeci kakunyina kuyeeya? Peepe, nkaambo kulibonya kuti wakalizyi kuti mwanaakwe ambweni nguwakali kuyoomucinga. Nokuba boobo, cakali ciyumu kuli Jefita amwanaakwe, nkaambo ooku kwakali kulyaaba kupati kulimbabo boonse bobilo. Ciindi Jefita naakamubona mwanaakwe, “wakazapaula zisani zyakwe” akwaamba kuti wakapenga mumoyo. Mwanaakwe ‘wakalila bunakalindu bwakwe.’ Ino nkaambo nzi? Jefita tanaakajisi mwana musankwa, alimwi mwanaakwe musimbi tanaakali kuyookwatwa kutegwa amuzyalile bazyukulu. Kwakanyina basimulyazina mumukwasyi alimwi abasikukona lukono lwamukwasyi. Nokuba boobo, aako takali nkakaambo kapati. Jefita wakaamba kuti: “Ndakasyomezya kale kuli Jehova alimwi tandikonzyi kucinca pe.” Mpoonya mwanaakwe wakaingula kuti: “Amundicitile kweelana ambomwakasyomezya.” (Bab. 11:35-39) Aaba bakali bantu basyomeka ibatakali kukonzya kuyeeya kucinca ncobakakonka kuli Leza Mupatikampatila—nokuba kuti bakali kuyoosweekelwa akaambo kakuzuzikizya zikonke zyabo.—Amubale Deuteronomo 23:21, 23; Intembauzyo 15:4.

7. (a) Ino ncinzi Hana ncaakakonka, alimwi nkaambo nzi, alimwi ino ncinzi cakatobela? (b) Ino cikonke ca Hana cakamujatikizya buti Samuele? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

 ⁷ Hana ngumwi wabantu ibakazuzikizya zikonke zyabo nzyobakasyomezya Jehova. Wakasyomezya cisyomezyo kuli Leza ciindi naakali mumapenzi mapati akaambo kakutazyala alimwi akusampaulwa nkwaakali kusampaulwa lyoonse. (1Sam. 1:4-7, 10, 16) Hana wakabikka moyo wakwe woonse kuli Leza kwiinda mukwaamba kuti: “O Jehova wamakamu, ikuti naa undigwasye mumapenzi aangu akundiyeeya ndemubelesi wako, alimwi kuti utandilubi ndemubelesi wako akuti undipe mwana musankwa ndemubelesi wako, ndiyoomupa kuli Jehova mazuba oonse aabuumi bwakwe alimwi masusu aakwe taakwe naayoogelwa pe.” * (1Sam. 1:11) Hana wakacitilwa ncaakalomba, eelyo wakazyala mwana musankwa. Eelo kaka wakakkomana kapati! Nokuba boobo, tanaakaciluba cikonke ncaakakonka kuli Leza. Ciindi naakazyala mwana musankwa, wakaamba kuti: “Ndakamulomba buya kuli Jehova.”—1Sam. 1:20.

8. (a) Sena cakali cuuba-uba kuli Hana kuzuzikizya cikonke cakwe? (b) Ino mbuti majwi aa Davida aalembedwe ku Intembauzyo 61 mbwaamuyeekezya cikozyanyo cibotu ca Hana?

⁸ Samuele mbwaakalekela buyo kunyonka, kajisi myaka iibalilwa kuli yotatwe, Hana wakacita kweelana ambwaakakonka kuli Leza. Taakwe naakayeeya kucita ciimpene acikonke cakwe. Wakamutola Samuele kuli Eli Mupaizi Mupati kutente lyakukombela ku Silo akwaamba kuti: “Ooyu ngomulombe ngondakalomba eliya nindakali kupaila, Jehova wakakwiingula kulomba kwangu. Lino mebo ndamupa kuli Jehova. Mazuba oonse aabuumi bwakwe, wapegwa kuli Jehova.” (1Sam. 1:24-28) Okuya, “Samuele wakazumanana kukomena mumeso aa Jehova.” (1Sam. 2:21) Pele ino eeci cakamujatikizya buti Hana? Nokuba kuti wakali kumuyanda kapati mwanaakwe, pele lino tanaakali kukonzya kukkala anguwe ciindi coonse. Amuyeeye buyo mbwaakali kulombozya kusobana anguwe, kumubikkila maano—akuba aciindi cibotu eeco muzyali ncakkomanina ciindi nalangilila mwanaakwe kakomena. Nokuba boobo, Hana tanaakausa akaambo kakuzuzikizya cikonke cakwe kuli Leza. Moyo wakwe wakali kukondwa muli Jehova.—1Sam. 2:1, 2; amubale Intembauzyo 61:1, 5, 8.

9. Ino tulaingula mibuzyo nzi?

⁹ Lino mbwaanga twazyiba mbwaali mapati makani aakukonka kuli Leza, atulange-lange mibuzyo eeyi: Ino nzikonke zili buti nzyotukonzya kukonka mbotuli Banakristo? Alimwi ino nkaambo nzi ncotweelede kuyandisisya kuzuzikizya zikonke zyesu?

10. Ino ncikonke nzi ciyandika kapati Munakristo ncakonzya kukonka, alimwi ino cibikkilizya nzi?

¹⁰ Cikonke ciyandika kapati Munakristo ncakonzya kukonka, nciceeco cakulyaaba kuli Jehova. Ino nkaambo nzi? Nkaambo mumupailo, usyomezya Jehova kuti uyoobelesya buumi bwakwe kubelekela Leza kukabe kutamani, ziyume zitete. Aboobo kweelana ambwaakaamba Jesu, muntu ooyo ‘iwaliimya,’ nkokuti wabikka lwaanguluko lwakwe loonse ambali, mpoonya akukonka kubikka kuyanda kwa Leza mubusena bwakusaanguna kwiinda zyoonse mubuumi bwakwe. (Mt. 16:24) Kuzwa buzuba oobo, ‘uponena Jehova.’ (Rom. 14:8) Kufwumbwa wakonka cikonke cakulyaaba uleelede kucibona kuti ncintu ciyandika kapati, mbubwenya mbuli sintembauzyo mbwaakaamba kujatikizya cikonke ncaakakonka kuli Leza naakati: “Ino inga ndamupilusyila nzi Jehova kububotu boonse mbwaandicitila? Ndilazuzikizya zikonke zyangu kuli Jehova kumbele lyabantu bakwe boonse.”—Int. 116:12, 14.

11. Ino mwakatondezya nzi buzuba nomwakabbapatizyigwa?

 ¹¹ Sena mwakalyaaba kale kuli Jehova alimwi akutondezya kulyaaba kwanu kwiinda mukubbapatizyigwa mumaanzi? Ikuti naa mwakacita kale oobo, nkokuti mwakacita kabotu! Amuyeeye buzuba mbomwakabbapatizyigwa kumbele lyabakamboni banji, mwakabuzyigwa naa mwakalyaaba kuli Jehova alimwi akuti naa mwakamvwisya kuti “kulyaaba akubbapatizyigwa kwanu zimuzyibya kuti muli umwi wa Bakamboni ba Jehova ibayanzana ambunga ya Leza yeendelezyegwa amuuya wakwe.” Bwiinguzi bwanu mbomwakapa cakusinizya kubuleya bwakatondezya caantangalala kuti mwalyaaba alimwi mweelela kubbapatizyigwa akuba mubelesi wa Jehova. Eelo kaka mwakamukkomanisya Jehova!

12. (a) Ino mibuzyo nzi njotweelede kulibuzya? (b) Ino mbube nzi Petro mbwaakaamba kuti tweelede kuba ambubo?

¹² Nokuba boobo, kubbapatizyigwa matalikilo buyo. Twamana kubbapatizyigwa, tweelede kuzumanana kupona kweelana akulyaaba kwesu mukubelekela Leza cakusyomeka. Aboobo inga twalibuzya kuti: ‘Sena ndayaambele kumuuya kuzwa nondakabbapatizyigwa? Sena ndilazumanana kubelekela Jehova camoyo woonse? (Kol. 3:23) Sena ndilapaila, kubala Jwi lya Leza, kujanika kumiswaangano yambungano, alimwi akutola lubazu mubukambausi lyoonse?  Naa sena ndayaansi mukucita milimo eeyi yakumuuya?’ Mwaapostolo Petro wakapandulula kuti tulakonzya kweeleba cilengwa cakuba batolo mumulimo wesu ikuti naa twazumanana kuyumya lusyomo lwesu kwiinda mukuyungizya luzyibo, kuliyumya, alimwi akulyaaba kwabunaleza.—Amubale 2 Petro 1:5-8.

13. Ino ncinzi ncayelede kuzyiba Munakristo uulyaabide akubbapatizyigwa?

¹³ Tatukonzyi kucijokolola cikonke cakulyaaba, ikujokolola ceeco ncotwakamusyomezya kale Leza. Ikuti naa muntu wacileka kubelekela Jehova naa kuleka kupona buumi bwa Bunakristo, takonzyi kwaamba kuti tanaakalyaabide ncobeni alimwi akuti kubbapatizyigwa kwakwe kwakali kwabuyo. * Cakutadooneka, wakalitondezya kuti wakalilyaabide camoyo woonse kuli Leza. Uyoopegwa mulandu kuli Jehova alimwi akumbungano kuzibi zipati nzyakonzya kucita. (Rom. 14:12) Tatweelede kwaambwa kuti ‘twakaleka kutondezya luyando ndotwakajisi kumatalikilo.’ Muciindi caboobo, tuyanda kuti Jesu akatwaambe kuti: “Ndiliizyi milimo yako, luyando lwako, lusyomo lwako, mulimo wako alimwi akuliyumya kwako, akuti milimo njocita lino ilainda aali yeeyo njookacita kusaanguna.” (Ciy. 2:4, 19) Atuzumanane kupona kweelana acikonke cesu cakulyaaba, kutegwa Jehova akkomane.

14. Ino ncikonke nzi cabili ciyandika kapati muntu ncakonzya kukonka, alimwi nkaambo nzi?

¹⁴ Cikonke cabili ciyandika kapati muntu ncakonzya kukonka ncikonke cacikwati. Ino mbuti mbocili boobo? Akaambo kakuti cikwati cilisetekene. Kumbele lya Leza alimwi abantu, basikukwatana balaambilana zikonke zyabo. Inga basyomezya kuti banooyandana, kubikkilana maano, akulemekana, alimwi banoocita oobo “ciindi coonse [ncobanoopona] anyika kweelana abubambe bwa Leza bwalukwatano.” Bamwi ambweni tiibakaamba majwi aaya cacigaminina, pele bakakonka kuli Leza. Mpoonya balaambilizyigwa kuti baba mulumi amukaintu, alimwi cikwati cabo ceelede kuti kacinooliko lyoonse. (Matl. 2:24; 1Kor. 7:39) Jesu wakaamba kuti, “Aboobo aabo Leza mbaaswaanganya kutabi muntu uubaandaanya”—naba mulumi naa mukaintu naa muntu umbi buyo. Aboobo, bantu ibanjila mucikwati tabeelede kuba amuzeezo wakuyoolekana kumbele pe.—Mk. 10:9.

15. Nkaambo nzi Banakristo ncobateelede kucuubya-ubya cikwati mbuli mbobacita bantu bakunyika?

¹⁵ Masimpe ngakuti, takunabede cikwati cilondokede. Cikwati cibambwa abantu bobilo batalondokede. Nkakaambo kaako Bbaibbele lyaamba kuti zimwi ziindi bantu bakwetene “banoojisi mapenzi mumibili yabo.” (1Kor. 7:28) Cilausisya kubona kuti, bantu banji munyika balacuubya-ubya cikwati. Ikuti naa mucikwati cabo kwaba mapenzi, mpoonya aawo balaandaana, tabasoli naaceya kubamba twaambo. Nokuba boobo, oobo tabuli mbubo mbobeelede kupona Banakristo. Kutyola cikonke cacikwati ncimwi buyo akucenga Leza, alimwi kuyungizya waawo, Leza ulabasulaika babeja. (Lev. 19:12; Tus. 6:16-19) Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Sena ulaangidwe kumukaintu? Koleka kuyandaula kwaanguluka.” (1Kor. 7:27) Kweelede kuti Paulo wakaamba boobo akaambo kakuti wakalizyi kuti Jehova ulakusulaika kulekana cabumpelenge.—Malk. 2:13-16.

16. Ino ncinzi ncolyaamba Bbaibbele kujatikizya kwaandaana alimwi akulekana?

¹⁶ Jesu wakayiisya kuti kaambo kalikke kamu Magwalo kakonzya kupa kuti bantu balekane ndileelyo ooyo wabisyilwa nasala kutalekelela yooyo wacita bumambe. (Mt. 19:9; Heb. 13:4) Ino mbuti kujatikizya kwaandaana amuntu ngomukwetene limwi? Akalo kaambo aaka Bbaibbele lilakasalazya. (Amubale 1 Bakorinto 7:10, 11.) Ibbaibbele kunyina mpolyaamba twaambo tugaminide tuzumizya kwaandaana.  Nokuba boobo, zimwi ziindi inga kwaba bukkale bumwi bwalo Munakristo mbwakonzya kuyeeyela kuti ncobeni aawa cileelela kwaandaana. Mucikozyanyo, bamwi balakonzya kubona kuti buumi bwabo naa cilongwe cabo a Jehova zilakonzya kuba muntenda mpati ikuti naa bazumanana kukkala angobakwetene limwi silunya naa siluleyo. *

17. Mbuti banabukwetene Banakristo mbobakonzya kupa kuti cikwati cabo cizumanane?

¹⁷ Ikuti banabukwetene baunka kuyoolomba lugwasyo kubaalu kujatikizya mapenzi aamucikwati, baalu beelede kubabuzya banabukwetene aabo ikuti naa bakayeebelela vidiyo yakuti, Ino Luyando Lwini-lwini Ninzi? alimwi akuti naa bakayiiya antoomwe broshuwa yakuti, Mulakonzya Kukkomana Mumukwasyi Wanu. Ino nkaambo nzi? Akaambo kakuti zibelesyo eezyi zilaamba kujatikizya njiisyo zyabunaleza izyagwasya bantu banji kuyumya zikwati zyabo. Banabukwetene bamwi bakaamba kuti: “Kuzwa notwakatalika kwiiya broshuwa eeyi, tulikkomene mucikwati cesu.” Mukaintu umwi iwakkala mucikwati kwamyaka iili 22, wakaamba boobu kujatikizya cikwati cabo icakali kuyanda kumana: “Toonse tobilo tulibbapatizyidwe, pele tiitwakali kweendelana mukucita zintu. Vidiyo eeyi yakaboola aciindi ceelede! Mazuba aano tuleendelana mukucita zintu.” Sena mulikwete naa kukwatwa? Kamusolekesya kutobela njiisyo zya Jehova mucikwati canu. Ikucita boobo kuyoomugwasya kupona kweelana acikonke canu cacikwati kumwi kamukkomene!

18, 19. (a) Ino ncinzi ncobacita bazyali banji Banakristo? (b) Ino ncinzi cikonzya kwaambwa kujatikizya baabo ibali mumulimo waciindi coonse waalubazu?

¹⁸ Sena mwacizyiba acimbi ncobakakozyenye ba Jefita alimwi a Hana? Zikonke zyabo zyakapa kuti mwana musimbi wa Jefita alimwi amwana musankwa wa Hana babeleke mulimo uusetekene waalubazu kutente lyakukombela. Eeco cakali kwaamba kupona buumi bukkomanisya kapati. Mazuba aano, bazyali Banakristo banji balabakulwaizya bana babo kubeleka mulimo waciindi coonse alimwi akubelesya maumi aabo mumulimo wa Jehova. Aabo ibacita boobo beelede kulumbaizyigwa kuzwa ansi aamoyo.—Bab. 11:40; Int. 110:3.

¹⁹ Mazuba aano, nyika yoonse kuli babelesi baciindi coonse ibali 67,000 ibali mu Cikonke Cababelesi Baciindi Coonse Baalubazu ca Bakamboni ba Jehova. Bamwi babelekela ku Beteli, bamwi bali mumulimo wamayake naa mubbazu, bamayi bazikolo ziindene-indene zyakumuuya naa bapainiya baalubazu naa bamisyinali naa aabo babelekela ku Maanda Aacitilwa Miswaangano Mipati naa zikolo zya Bbaibbele. Boonse balapona kweelana acikonke ciitwa kuti, “Cikonke Cakumvwida Akuliimya” (Vow of Obedience and Poverty), calo cibapa kuzumina kucita kufwumbwa mulimo ngobapegwa ikutola ambele zintu zya Bwami, kupona buumi buuba-uba, alimwi akutabeleka milimo yakumubili ccita kuti bazumizyigwa. Milimo yabo njiibonwa kuti njaalubazu, ikutali bantu kubagama. Balizyi mbociyandika kupona kweelana acikonke cabo ciindi nobacili mumulimo waciindi coonse waalubazu.

20. Ino ncinzi ncotweelede kucita “buzuba abuzuba” alimwi nkaambo nzi?

²⁰ Ino nzikonke zyongaye nzyotwabandika kale nzyomwakakonka kuli Leza—sena cili comwe, zyobilo, naa zyoonse zyotatwe? Cakutadooneka mulizyi kuti tamweelede kuzyuubya-ubya zikonke zyanu. (Tus. 20:25) Ikwaalilwa kucita ncotwamusyomezya Jehova alimwi akwaalilwa kuzuzikizya cikonke cesu inga kwasololela kumapenzi. (Muk. 5:6) Aboobo calukkomano ‘atwiimbile Jehova nyimbo zyakutembaula zina lyakwe notuzuzikizya zikonke zyesu buzuba abuzuba.’—Int. 61:8.