1. (a) Ana Yefita soni Hana ŵalandanaga pangani japi? (Alole ciwulili cacili penanipa.) (b) Ana citutagulilane yiwusyo yapi?

YEFITA jwaliji mlongola soni jwangondo jwakulimba mtima. Hana jwapikanilaga ŵamkwakwe, jwaliji jwakulinandiya soni jwasamalilaga panyumba pakwe. Yefita soni Hana, juŵaliji ŵamkwakwe Elikana ŵalandanaga ligongo lyakuti ŵalambilaga Mlungu jumo. Nambo ana pana cindu cine caŵalandanagasoni? Wosopeŵa ŵatesile cilanga kwa Mlungu, soni ŵakwanilisye mwakulupicika. Jemanjaji ali yisyasyo yambone kwa acalume soni acakongwe ŵakusasagula kutenda yilanga kwa Yehofa. Nambope, mpaka papagwe yiwusyo yakuyicisyayi, Ana cilanga ni cici? Ligongo cici kutenda cilanga kwa Mlungu jili ngani jekulungwa? Ana tukulijiganya cici pa cisyasyo ca Yefita soni ca Hana?

2, 3. (a) Ana cilanga ni cici? (b) Ana Malemba gakusasala yamtuli pangani jakutenda yilanga kwa Mlungu?

² M’Baibulo, maloŵe gakuti cilanga gakusagopolela kulumbila kwa Mlungu ni mtima wosope. Mundu akusalumbila kuti catende yineyakwe, capelece mtuka winewakwe, catende undumetume winewakwe, kapena caŵambaleje yineyakwe. Mundu akusasagula jika kutenda cilanga. Nambope patesile cilangaco, Yehofa akusam’wona kuti atesile cindu cekulungwa mnope cakusosekwa kucicimbicisya soni kucikwanilisya. (Gen. 14:22, 23; Ahe. 6:16, 17) Ana  Malemba gakusalosya camtuli kuti kutenda cilanga kwa Mlungu jili ngani jekulungwa?

³ Cilamusi ca Mose casalaga kuti, “Naga mundu akutenda cilanga kwa Yehofa kapena akulumbila . . . , akalepela kwanilisya yasasile. Jwalakwe akusosekwa kwanilisya yasasileyo.” (Num. 30:2) Mkupita kwandaŵi, Solomoni ŵalembile mwakusalilidwa kuti, “Naga mtesile cilanga kwa Mlungu mkacelewa kwanilisya cilangaco ligongo jwalakwe jwangasangalala ni ŵakuloŵela. Mkwanilisye yilanga yenu yosope.” (Mlal. 5:4) Yesu ŵagombelecesyesoni kuti kutenda cilanga jili ngani jekulungwa paŵasasile kuti, “Ŵandu ŵakala ŵasalile kuti, ‘Mkasimlumbilaga ni ngatenda yamsasileyo, nambo mkwanilisyeje yilanga yenu kwa Yehofa.’”—Mat. 5:33.

4. (a) Ligongo cici kutenda cilanga kwa Mlungu jili ngani jekulungwa? (b) Ana citutagulilane yamtuli pakwamba ya Yefita soni Hana?

⁴ Yili yisyene kuti kutenda cilanga kwa Mlungu nganijiŵa ngani jamwana. Mwatukusatendela ni yilanga yetu yikusakwaya unasi wetu ni Yehofa. Daudi ŵalembile kuti, “Ana ŵani ŵampaka akwele ku litumbi lya Yehofa, soni ŵani ŵampaka ajime pamalo gakwe geswela? Jwalijose . . . jwanganalumbila mwaunami.” (Sal. 24:3, 4.) Kwende sambano tutagulilane ya Yefita ni Hana. Ana jemanjaji ŵatesile yilanga yamtuli, soni ana yaliji yangasawusya kukwanilisya yilanga yawo?

5. Ana Yefita ŵatesile cilanga camtuli, soni yakuyicisya yakwe yaliji yamtuli?

⁵ Yefita ŵakwanilisye mwakulupicika cilanga caŵatesile kwa Yehofa pandaŵi jaŵajawulaga kuputana ngondo ni Aamoni ŵaŵajogoyaga ŵandu ŵa Mlungu. (Ower. 10:7-9) Jwalakwe ŵasacililaga kupunda ngondojo ni ŵatesile cilanga kwa Yehofa kuti, “Naga cacipeleka Aamoni m’miyala mwangu, jwalijose jwakopoka m’nyumba jangu kukunjingamila panguwuja mwamtendele kwa Aamoni caciŵa jwa Yehofa.” Ana yakuyicisya yakwe yaliji yamtuli? Yefita ŵagomece Aamoniwo. Kaneko jwalakwe paŵawujaga kungondoko, mwanace jwakwe jwamkongwe jumopejo ŵayice kukumcingamila. Pelepa mwanacejo ni juŵasosekwaga ‘kuŵa jwa Yehofa.’ (Ower. 11:30-34) Ana cici cacikamtendecele jwalakwe?

6. (a) Ana yaliji yangasawusya kuti Yefita soni mwanace jwakwe akwanilisye cilanga caŵatesile kwa Mlungu? (b) Ana lilemba lya Deuteronomo 23:21, 23 soni lya Salimo 15:4 likwalimbikasya cici pangani jakutenda cilanga kwa Mlungu?

⁶ Kuti akwanilisye cilanga ca babagwe, mwanacejo ŵasosekwaga kuja kutumicilaga Yehofa ndaŵi syosope pa nyumba jakwe. Ana nikuti Yefita ŵatesile cilangaci mwangaganicisya? Iyayi. Sonitu komboleka kuti jwalakwe ŵaganicisye kuti mwanace jwakwejo ni jucacikopoka m’nyumbamo kukumcingamila. Nambope, payatendekwe yeleyi, jwalakwe soni mwanagwejo yakwayiye mnope. Yefita paŵam’weni mwanagwejo, ‘jwapapwile cakuwala cakwe’ ni kusala kuti ŵaliji jwacanasa mnope. Nombe najo mwanagwejo ‘ŵalilile cisikana cakwe.’ Ligongo cici? Yefita nganakola mwanace jwamlume, soni mwanace jwakwe jwamkongwejo ngamkanalombegwa ni kuŵeleka ŵanace. Pakaliji pangali jwalijose jwakajigele lina kapena cipanje cakwe. Nambope, Yefita nganaganicisyaga mnope yeleyi. Jwalakwe ŵatite, “Mbugwile pakamwa pangu kwa Yehofa, soni ngangombola kuwusya maloŵe gangu.” Mwanagwejo ŵajanjile kuti, “Atende mwakamulana ni maloŵe gawo.” (Ower. 11:35-39) Jemanjaji ŵaliji ŵandu ŵakulupicika ŵanganaganicisya ata panandi ya kasa cilanga caŵatesile kwa Mlungu Jwapenani Mnope, atamose kuti yaliji yakusawusya.—Aŵalanje Deuteronomo 23:21, 23; Salimo 15:4.

7. (a) Ana Hana ŵatesile cilanga camtuli, soni ana yindu yaŵele wuli kwa jwalakwe? (b) Ana cilangaci cagopolelaga cici kwa mwanacejo? (Alole maloŵe gamwiŵanda.)

 ⁷ Hana nombe najo ŵakwanilisye mwakulupicika cilanga cakwe caŵatesile kwa Yehofa. Jwalakwe ŵatesile cilangaci pandaŵi jaŵalagasikaga mnope nganisyo ligongo lya ungaŵeleka wakwe soni yaŵatendaga Penina pakumnyosya. (1 Sam. 1:4-7, 10, 16) Hana ŵapopesile kwa Mlungu ni kutenda cilanga cakuti, “Wawo Yehofa jwamakuga, naga akulola kulagasika kwa une kapolo jwawo ni kungumbucila soni naga ngasamliŵalila kapolo jwawo ni kumpa mwanace jwamlume, cinjimpeleka jwalakwe kwa Yehofa masiku gosope ga umi wakwe, soni lesala ngasilipita mumtwe mwakwe.” * (1 Sam. 1:11) Yehofa ŵajanjile lipopelo lya Hana, mwamti ŵaŵelece mwanace jwamlume. Jwalakwe ŵasangalele kwabasi! Nambope, Hana nganaliŵalila kuti ŵatesile cilanga kwa Mlungu. Ni ligongo lyakwe mwanacejo pajwapagwile, jwalakwe jwasasile kuti, “Natesile kum’ŵenda kwa Yehofa.”—1 Sam. 1:20.

8. (a) Ana yaliji yangasawusya kuti Hana akwanilisye cilanga cakwe? (b) Ana yaŵasasile Daudi mu Salimo 61 yikwakumbusya yamtuli pakwamba ya cisyasyo ca Hana?

⁸ Samuyele ali agambile kuleka konga, mwine ali akwete yaka yitatu, Hana ŵatesile yindu mwakamulana ni cilanga cakwe kwa Mlungu. Jwalakwe nganakola nganisyo sine, nambo ŵamjigele Samuyele ni kuja kumpeleka kwa Jwamkulungwa jwa Ŵambopesi Eli ku nyumba jakulambilila ku Silo. Jwalakwe ŵamsalile Eli kuti, “Naliji mkuŵenda kwa Yehofa kuti ambe mwanace jweleju, soni jwalakwe ŵambele cinam’ŵendile. Sambano une ngumpeleka jwalakwe kwa Yehofa. Cinampelece kwa Yehofa masiku gosope ga umi wakwe.” (1 Sam. 1:24-28) Kweleko, “mnyamatajo Samuyele ŵajendelecele kula mwa Yehofa.” (1 Sam. 2:21) Nambo ana yeleyi yagopolelaga cici kwa Hana? Jwalakwe ŵamnonyelaga mnope mwanagwejo. Nambo sambano jwalakwe ngamkanakombolekaga kum’wona soni kuŵeceta najo lisiku lililyose. Agambe ganicisya mwele Hana ŵasacililaga kumkumbatila, kung’anda najo, soni kumsamalila mwanagwejo, nambosoni kum’wona ali mkula. Nambope, jwalakwe nganaligamba ligongo lya cilanga caŵatesile kwa Mlungu. Mtima wakwe waliji mkusangalala mwa Yehofa.—1 Sam. 2:1, 2; aŵalanje Salimo 61:1, 5, 8.

9. Ana citutagulilane yiwusyo yapi?

⁹ Pakuŵa tumanyilile kuti kutenda cilanga kwa Mlungu jili ngani jekulungwa, kwende sambano tutagulilane yiwusyo yakuyicisyayi: Ana m’weji Aklistu tukusatenda yilanga yapi? Soni ligongo cici tukusosekwa kuŵa ŵakusimicisya kwanilisya yilanga yetu?

10. Ana Mklistu mpaka atende cilanga cakusosekwa capi, soni ana cilangaci cikusapwatikapo cici?

¹⁰ Cilanga cakusosekwa mnope cele Mklistu mpaka atende cili kupeleka umi wakwe kwa Yehofa. Ligongo cici? Ligongo lyakuti jwalakwe akusapopela pajika kwa Yehofa ni kulumbila kuti cacikamulicisya masengo umi wakwe pakumtumicila mpaka kalakala, atamose yisawusye wuli. Mwakamulana ni maloŵe ga Yesu, jwalakwe ‘akusalikana jika,’ mwakuleka yakusaka yakwe ni kulumbila kuti cacitendaga yakusaka Mlungu kwa umi wakwe wosope. (Mat. 16:24) Kutandila palisikuli, ‘akusaŵa jwa Yehofa.’ (Alo. 14:8) Jwalijose jwatesile cilanga ca kulipeleka kwa Yehofa, akusasosekwa kujiwona kuŵa ngani jekulungwa mpela muŵajiwonelaga jwamalumbo juŵasasile ya yilanga yakwe kuti, “Ana cinjimwucisya cici Yehofa pa yindu yosope yambone yandendele? Cinjikwanilisya yilanga  yangu kwa Yehofa pameso pa ŵandu ŵakwe wosope.”—Sal. 116:12, 14.

11. Ana ŵatesile cici palisiku lyaŵabatiswaga?

¹¹ Ana wawojo ŵapelece kala umi wawo kwa Yehofa soni kulosya kulipeleka kwawo mwakubatiswa? Naga yili m’yoyo, nikuti ŵatesile cenene! Akumbucileje kuti palisiku lyaŵabatiswe, ŵawusisye pameso pa ŵandu naga alipelece kwa Yehofa soni naga akupikanicisya kuti “kulipeleka kwawo ni kubatiswa kukwatendekasya wawojo kumanyikwa kuŵa jumo jwa Mboni sya Yehofa jwakamulana ni likuga lyakwe lyalikulongolelegwa ni msimu wa Mlungu.” Kwanga kwawo kwakusimicisya kwalosisye kuti ŵalipelece yisyene kwa Yehofa soni kuti ŵaliji ŵakuŵajilwa kubatiswa ni kuŵa ndumetume jwa Yehofa. Pandaŵiji ŵamtendekasisye Yehofa kuŵa jwakusangalala mnope!

12. (a) Ana tukusosekwa kuliwusya yiwusyo yapi? (b) Ana Petulo ŵasasile ya ndamo syapi syatukusosekwa kola?

¹² Ubatiso wetu ugambile kuŵa pakutandila kulipeleka. M’yoyo, tukusosekwa kwendelecelape kuŵa ŵakulipeleka kwa Mlungu patukutenda undumetume mwakulupicika. Tukusosekwa tuliwusyeje kuti, ‘Ana umi wangu wausimu ukwendelecelape kuŵa wakulimba kutyocela panabatiswe? Ana ngwendelecelape kumtumicila Yehofa ni mtima wosope? (Akolo. 3:23) Ana ngusapopela, kuŵalanga Maloŵe ga  Mlungu, kusimanikwa pa misongano jampingo, soni kulalicila mwakutamilicika? Kapena ana pana cinecakwe canguciwona kuti ngangutenda mwamtawu?’ Ndumetume Petulo ŵasasile kuti mpaka tuŵambale kunandiya mtawu wetu pa undumetume naga tukonjecesya pa cikulupi cetu kumanyilila usyesyene, kupilila, soni kulipeleka kwa Mlungu.—Aŵalanje 2 Petulo 1:5-8.

13. Ana Mklistu juŵalipelece soni kubatiswa akusosekwa kumanyilila cici?

¹³ Naga twatesile cilanga ca kulipeleka kwa Mlungu, nganituŵa tukombolece kucimasya cilangaco. Naga Mklistu apesile ni kumtumicila Yehofa soni kuya ndamo syakwe syapenani, akaganisya kuti nganalipeleka yisyesyene kwa Yehofa soni kuti ubatiso wakwe wangaŵajilwa. * Nambo jwalakwe akusaŵa kuti ŵalipelece kala kuti cacitenda lisosa lya Mlungu. M’yoyo naga Mklistu akutenda cakulemwa cilicose, cacijanga magambo pameso pa Yehofa soni kumpingo. (Alo. 14:12) Ngatukusosekwa kuŵa mpela Aklistu ŵele Yesu ŵasalile kuti, “Mlesile cinonyelo camwakwete pandanda.” M’malomwakwe, tukusaka Yesu catusalile kuti, “Ngumanyilila masengo genu, cinonyelo cenu, cikulupi cenu, undumetume wenu soni kupilila kwenu. Ngumanyililasoni kuti apano masengo genu gali gamakulungwa kupundana ni kala.” (Ciu. 2:4, 19) Tukusosekwa kwendelecelape kwanilisya cilanga cetu kuti tumsangalasyeje Yehofa.

14. Ana cilanga caŵili cakusosekwa mnope cele Mklistu mpaka atende cili capi, soni ligongo cici?

¹⁴ Cilanga caŵili cakusosekwa mnope cele Mklistu mpaka atende cili cilanga ca ulombela. Ligongo cici? Ligongo ulombela uli wapajika. Jwamlume soni jwamkongwe akusatendaga cilangaci pameso pa Mlungu soni pa ŵandu. Jemanjaji akusaŵa ali mkulumbila kuti cacinonyelana, kusamalilana, soni kucimbicisyana “kwa ndaŵi josope [jacaciŵa] wosope umi pacilambo capasi, mwakamulana ni yiŵalinganyisye Mlungu pangani ja ulombela.” Atamose ŵane pakulombana ŵangasala maloŵe ga cilangaci nambope akusaŵa ali atesile cilangaci kwa Mlungu. Jwamlume ni jwamkongwe akusaŵa kuti atesile mkamulano wa ulombela kwa umi wawo wosope. (Gen. 2:24; 1 Akoli. 7:39) Yesu ŵasasile kuti, “Yindu yayilumbikenye Mlungu, mundu jwalijose akayilekanganya.” M’yoyo Aklistu ŵalombane ngakusosekwa kuganisya kuti naga ulombela wawo ngawukwenda cenene, litala lyambone lili kumasya ulombelawo.—Maliko 10:9.

15. Ligongo cici Aklistu ngakusosekwa kuwuwonaga ulombela mpela mwakusawuwonela ŵandu kucilamboku?

¹⁵ Yili yisyene kuti pangali ulombela wawuli wamlama. Liŵasa lililyose likusapanganyidwa ni ŵandu ŵaŵili ŵangali umlama. Ni ligongo lyakwe Baibulo jikusasala kuti ŵandu ŵalombane ‘tacikola yakusawusya’ ndaŵi sine. (1 Akoli. 7:28) Ŵandu ŵajinji m’cilamboci akwete nganisyo syakulemweceka pangani ja ulombela. Akusaganisya kuti naga yindu ngayikwenda cenene, litala lyambone lili kwamba kumasya ulombelawo. Nambo Aklistu ngakusosekwa kutenda yeleyi. Kukasa cilanga ca ulombela kuli mpela kumlambusya Mlungu, soni Mlungu akusaŵengana ni ŵakulambusya. (Lev. 19:12; Miy. 6:16-19) Ndumetume Paulo ŵalembile kuti, “Ana ali ŵakutaŵika kwa jwamkongwe? Alece kusosasosa cindu campaka cagopole.” (1 Akoli. 7:27) Paulo jwamanyililaga kuti Yehofa akusaŵengana ni kumasya ulombela.—Mal. 2:13-16.

16. Ana Baibulo jikusasala yamtuli pangani ja kumasya soni kulekangana kaje ulombela?

¹⁶ Yesu ŵasasile kuti Malemba gakusakunda kumasya cilanga ca ulombela naga jwine atesile cikululu soni mjakwejo asagwile kuti amasye ulombelawo. (Mat. 19:9; Ahe. 13:4) Nambi  wuli pakwamba ya kulekangana kaje ulombela? Baibulo jikusasala mwakupikanika cenene panganiji. (Aŵalanje 1 Akolinto 7:10, 11.) Baibulo jangasala cilicose pakwamba ya kulekangana kaje ulombela. Nambope, pamagongo gane Mklistu mpaka ayiwone kuti kuli cenene kulekangana kaje ulombela, mwambone naga mjakwe jwa mu ulombela akumtendela yangalwe kapena akumlekasya kutenda yindu yausimu. *

17. Ana liŵasa lyaciklistu mpaka litende wuli kuti mkamulano wawo ujendelecele mpaka kalakala?

¹⁷ Naga Mklistu apite kwa acakulungwa ŵa mumpingo kuti amkamucisye yakusawusya ya mu ulombela wakwe, acakulungwawo mpaka atende cenene kum’wusya naga mpela liŵasa ŵalolelele fidiyo jakuti Ana Cinonyelo Cisyesyene Cikusaŵa Catuli? soni naga ŵalijiganyisye yimpepe kabuku kakuti Liŵasa Lyawo Komboleka Kuŵa Lyakusangalala. Ligongo cici? Ligongo lyakuti yinduyi yikwete songa sya m’Baibulo syampaka sikamucisye ulombela kuŵa wakulimba. Liŵasa line lyasasile kuti, “Patwagambile kutanda kulijiganya kabukuka, liŵasa lyetu lyaŵele lyakusangalala kupunda pandanda.” Mlongo jwine jwaŵele ali pa ulombela kwa yaka 22, jwele ulombela wakwe wasigele panandi kumala jwasasile kuti, “Atamose kuti wosope tuli ŵabatiswe nambo twatendaga yindu mwakulekangana. Fidiyoji jayice pandaŵi jakwe! Apanopano tukutenda yindu mwakamulana mpela liŵasa.” Ana wawojo ali paulombela? Naga akukamulicisya masengo songa sya m’Baibulo, liŵasa lyawo liciŵa lyakulimba soni lyakusangalala!

18, 19. (a) Ana Acinangolo ŵaciklistu ŵajinji akusatenda cici? (b) Ana mpaka tusale yamtuli ya ŵandu ŵakutenda undumetume wandaŵi syosope wapajika?

¹⁸ Ana akumanyilila cindu cine cele Yefita ni Hana ŵalandanaga? Yilanga yaŵatesile jemanjaji yatendekasisye kuti ŵanace ŵawo atande kutenda undumetume wapajika panyumba jakulambilila. Kutenda yeleyi kwaliji kwambone mnope. Masiku agano, acinangolo ŵaciklistu ŵajinji akusiŵalimbikasya ŵanace ŵawo kuti atande undumetume wandaŵi syosope soni kuŵika nganisyo syawo syosope pa undumetumewo. Tukusosekwa kwayamicilaga mnope wosope ŵakutenda yeleyi.—Ower. 11:40; Sal. 110:3.

¹⁹ Apanopano, pana abale ni alongo ciŵandika 67,000 ŵakutenda undumetume wandaŵi syosope wapajika. Ŵane akutumicila pa Beteli, kamula masengo gakutaŵataŵa, kulolela mkuli, kwiganya masukulu ga undumetume, kutenda upayiniya wapajika kapena umishonale, soni kusamalila malo ga msongano kapena malo gakulijiganyila masukulu ga undumetume. Wosopeŵa akusatenda “Cilanga Cakuŵa Jwakupikanila Soni Jwakwikutila.” Jemanjaji akusajiticisya kuti catendeje mtawu pa undumetume wuliwose wapocele pakwawusya pasogolo yindu ya Ucimwene, soni kutama ni umi wangasaka yejinji, nambosoni kuti ngasajinjila masengo gakulembedwa mwangakundidwa. Cacili capajika cili undumetume wakusatendawo, ngaŵaga ŵanduwo. Jemanjaji akusaŵa ŵakusimicisya kusunga cilanga cawo pandaŵi josope jali mu undumetume wandaŵi syosope wapajikawu.

20. Ana tukusosekwa kutendaga cici “lisiku lililyose,” soni ligongo cici?

²⁰ Pa yilanga yatutagulileneyi, ana wawojo ŵatesile yilingwa kwa Mlungu? Cimo, yiŵili kapena yosope yitatu? Wosope tukumanyilila kuti ngatukusosekwa kuyiwona yilanga yetu mwauwanace. (Miy. 20:25) Naga tukulepela kukwanilisya yilanga yetu kwa Yehofa, mpaka paŵe yakuyicisya yakogoya. (Mlal. 5:6) M’yoyo, kwende ‘tujimbeje nyimbo syakulumba lina lya Yehofa mpaka kalakala, kwineku tuli mkwanilisya yilanga yetu lisiku lililyose.’—Sal. 61:8.