1, 2. (a) Anong mga kasakitan an naeeksperyensiyahan kan nagkapira niyatong tugang? (b) Anong mga hapot an minalataw?

“NASA asembleya kaming pamilya kan magpuon an giyera sibil sa Burundi,” an sabi kan brother na si Lije. “May mga nagdadaralagan saka nambabadil. Nagdulag an mga magurang ko pati kaming 11 magturugang tanganing makaligtas asin dikit sana an nadara mi. An iba sa mga kapamilya mi nakaabot sa sarong refugee camp sa Malawi na labing 1,600 kilometros an distansiya. Pero kami na dai nakaabot, nagkasuruway-suway.”

² Sa bilog na kinaban, an bilang nin mga refugee huli sa giyera o persekusyon uminabot na ngunyan sa labing 65,000,000—an pinakahalangkaw kasuarin man. * Kabilang diyan an rinibong mga Saksi ni Jehova. Dakul sa sainda an nawaran nin mga mahal sa buhay asin nin haros gabos na pagsadiri. Ano pang mga kasakitan an naeeksperyensiyahan ninda? Paano ta matatabangan an mga tugang niyatong ini na ‘maglingkod ki Jehova na may kaugmahan’ sa ibong kan mga kasakitan na iyan? (Sal. 100:2) Asin paano niyato epektibong mahuhulitan an mga refugee na dai pa midbid si Jehova?

3. Taano ta nagin refugee si Jesus asin an dakul sa saiyang mga disipulo?

³ Gusto ni Hading Herodes na gadanon si Jesus kaya pinatanidan si Jose kan anghel ni Jehova dapit diyan. Huli kaiyan, nagin mga refugee sa Ehipto an aking si Jesus asin an mga magurang niya sagkod na magadan si Herodes. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Mga dekada pagkatapos kaiyan, an inot na mga disipulo ni Jesus “nagkasuruway-suway asin napaduman sa bilog na rehiyon nin Judea asin nin Samaria” huli sa persekusyon. (Gibo 8:1) Aram ni Jesus na maabot an panahon na mapipiritan an dakul sa saiyang mga parasunod na bayaan an sadiri nindang lugar. Sinabi niya: “Pag pinersegir ninda kamo sa sarong siyudad, magdulag kamo sa ibang siyudad.” (Mat. 10:23) An pagdulag sa ano man na dahilan talagang bakong madali.

4, 5. Anong mga peligro an inaatubang kan mga refugee (a) mantang nagdudulag sinda? (b) mantang nakaistar sinda sa refugee camp?

⁴ An mga refugee puwedeng mapaatubang sa dakul na peligro mantang nagdudulag o mantang nakaistar sa refugee camp. Nagigirumduman ni Gad, an mas hoben na tugang na lalaki ni Lije: “Mga pirang semana kaming naglakaw. Kadakul na bangkay an naagihan mi. Dose anyos ako kaidto. Garatok na an mga bitis ko kaya sinabi ko ka Papa na bayaan na lang ninda ako. Pero habo ni Papa na bayaan ako asin mahiling kan mga rebelde kaya pinasan niya ako. Paagi sa pamimibi saka pagtitiwala ki Jehova, natagalan mi an kada aldaw na nag-agi. Kun minsan, mga bunga sana nin mangga sa naaagihan mi an kinakakan mi.”—Fil. 4:12, 13.

⁵ Dakul na taon na nag-istar sa mga refugee camp kan United Nations an kadaklan sa kapamilya ni Lije. Pero, bako pa man giraray sindang ligtas duman. Si Lije, na paraataman nin sirkito na ngunyan, nagsabi: “Kadaklan sa mga tawo mayong trabaho. Nagtsitsirismisan sinda, nag-iirinuman, nagsusurugal, naghaharabon, saka mga imoral.” Tanganing dai maimpluwensiyahan, kinaipuhan kan mga Saksi sa mga refugee camp na pirming magin sibot sa mga aktibidad kan kongregasyon. (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25) Para magdanay na makusog sa espirituwal, ginamit ninda sa kapaki-pakinabang na paagi an saindang panahon. Halimbawa, dakul sa sainda an nagpayunir. Nagdanay sindang positibo paagi sa pagsaisip na kun paanong natapos an pagbaklay kaidto kan mga Israelita sa kaawagan, matatapos man an pag-istar ninda sa refugee camp.—2 Cor. 4:18.

6, 7. (a) Paano an mga Kristiyano pinapahiro kan “pagkamuot sa Diyos” na magpahiling nin pagkamuot sa mga tugang tang nangangaipo? (b) Magtao nin halimbawa.

⁶ Papahiruon kita kan “pagkamuot sa Diyos” na magpahiling nin pagkamuot sa lambang saro, lalo na sa masakit na mga sitwasyon. (Basahon an 1 Juan 3:17, 18.) Kan mangaipo nin tabang an mga Kristiyano sa Judea kan inot na siglo huli sa tiggutom, naggibo nin areglo an kongregasyon tanganing tabangan sinda. (Gibo 11:28, 29) Sinadol man ni apostol Pablo asin Pedro an mga Kristiyano na magin mapagpadagos. (Roma 12:13; 1 Ped. 4:9) Kun pinapadagos ngani kan mga Kristiyano an nagbibisitang mga kapagtubod ninda, bako daw na mas lalo na an mga kapagtubod nindang namemeligro an buhay o na pinepersegir huli sa saindang pagtubod?—Basahon an Talinhaga 3:27. *

⁷ Kasuarin pa sana, dakul na Saksi ni Jehova—mga lalaki, babayi, saka mga aki—an kinaipuhan na magdulag huli sa mga ralaban asin persekusyon sa sirangan na parte kan Ukraine. Makamumundo, nagadan an iba sa sainda. Pero an kadaklan sa sainda pinaistar kan mga tugang na yaon sa ibang parte kan Ukraine asin an iba man sa Russia. Nagdanay sindang neutral sa pulitika, “bakong kabtang kan kinaban,” asin padagos na nagin maigot sa ‘pagpahayag kan maugmang bareta.’—Juan 15:19; Gibo 8:4.

8, 9. (a) Anong mga kadipisilan an tibaad inaagihan kan mga refugee na nasa ibang nasyon? (b) Taano ta kaipuhan ninda an satong mapasensiyang pagtabang?

⁸ May mga refugee na nagbalyo sa ibang parte sana kan nasyon ninda, pero dakul an napaduman sa ibang nasyon na lain na marhay sa nasyon ninda. Duman, tibaad nagtatao man an gobyerno nin kakanon, bado, asin istaran, pero posibleng mayo diyan an mga kakanon na kinatudan ninda. An iba sa sainda posibleng hali sa nasyon na mainit an klima asin tibaad dai ninda aram kun ano an tamang isulot pag tiglipot. Kun hali sinda sa medyo puwerang lugar, tibaad dai ninda aram kun paano gagamiton an modernong mga gamit sa harong.

⁹ May mga gobyerno na igwang mga programa na nagtatabang sa mga refugee na maka-adjust sa bago nindang kamugtakan. Pero sa parati pirang bulan sana iyan, tapos an mga refugee na an bahalang mag-asikaso kan sadiri nindang mga pangangaipo. Puwede ining magin masakit na marhay. Isip-isipa an mga kaipuhan nindang manudan nin sabay-sabay: bagong lengguwahe, bagong mga ley saka mga kaugalian dapit sa pagigin nasa oras, pagbuhis, pagbayad sa mga bayadan, pag-eskuwela, asin dawa ngani sa pagdisiplina sa aki! Kaya, puwede mo daw tabangan sa mapasensiya asin magalang na paagi an mga tugang niyatong nasa arog kaiyan na sitwasyon?—Fil. 2:3, 4.

10. Paano niyato mapapakusog an pagtubod kan mga tugang niyatong refugee pagkaabot ninda? (Hilingon an ritrato sa kapinunan kan artikulo.)

¹⁰ Huli sa gobyerno, nagigin dipisil man kun minsan para sa mga tugang niyatong refugee na makontak an lokal na kongregasyon. May mga ahensiya kan gobyerno na tinatakot an mga tugang niyatong refugee na ipupundo an suportang itinatao sa sainda o papahalion sinda kun dai ninda aakuon an sarong trabaho na puwedeng makaulang sa pag-atender ninda nin regular sa mga pagtiripon. Huling natatakot asin pagmati ninda mayo man sindang magigibo, inako na sana kan pira sa sainda an mga trabahong iyan. Kaya, importante nanggad na makaulay ta tulos an mga tugang niyatong refugee pagkaabot ninda. Kaipuhan nindang mamatian na nagmamakulog kita sa sainda. An satong pagmalasakit asin praktikal na tabang makakapakusog sa saindang pagtubod.—Tal. 12:25; 17:17.

11. (a) Sa primero, anong tabang an kaipuhan kan mga refugee? (b) Paano maipapahiling kan mga refugee an saindang pasasalamat?

¹¹ Sa primero, tibaad kaipuhan niyatong tawan sinda nin kakanon, bado, o iba pang panginot na mga pangangaipo ninda. * Dawa an simpleng mga regalo, arog nin kurbata, tibaad dakula nang bagay para sa sainda. Mamamatian kan mga kapagtubod nindang nagtatabang an kaugmahan sa pagtao kun magigin mapagpasalamat an mga refugee sa tabang sa sainda, na dai nagigin mapaghanap. Siyempre, dai man padagos na maasa na sana sa tabang kan iba an mga refugee ta puwede iyan makahali kan respeto ninda sa sadiri asin makaraot kan relasyon ninda sa mga kapagtubod. (2 Tes. 3:7-10) Pero, kaipuhan talaga ninda an satong praktikal na tabang.

12, 13. (a) Anong praktikal na mga tabang an puwede tang itao sa mga refugee? (b) Magtao nin halimbawa.

¹² Dai man kaipuhan an dakul na kuwarta para makatao nin praktikal na tabang sa mga refugee. An satong panahon asin pagmalasakit an mas kaipuhan ninda. Halimbawa, puwede mo sindang tukduan kun paano mag-commute o mamakal nin masustansiya pero baratong kakanon, o kun sain sinda puwedeng makakua nin mga gamit arog nin pantahi o pantabas nin duot na magagamit ninda sa paghanapbuhay. An mas mahalaga, puwede mo  sindang tabangan na lubos na makikabtang sa bago nindang kongregasyon. Kun posible, tibaad puwede mo sindang hapiton pasiring sa mga pagtiripon. Ipaliwanag man kun paano ninda epektibong makakaulay an mga tawo sa saindong teritoryo dapit sa Kahadian. Puwede mo man sindang partneran sa ministeryo.

¹³ Kan may apat na tin-edyer na refugee na mag-abot sa sarong kongregasyon, tinukduan sinda kan mga elder kun paano magmaneho, mag-type, asin mag-aplay sa trabaho, pati man kun paano iiiskedyul an panahon ninda tanganing lubos na makapaglingkod ki Jehova. (Gal. 6:10) Dai nahaloy, gabos sinda nagin regular payunir. Paagi sa tabang na iyan, pati na sa paghihinguwa mismo ninda na mag-abot nin espirituwal na mga pasuhan, uminuswag sinda bilang mga Kristiyano asin nalikayan nindang madara kan kinaban ni Satanas.

14. (a) Anong sugot an kaipuhan na paglabanan kan mga refugee? (b) Magtao nin halimbawa.

¹⁴ Arog kan gabos na iba pang Kristiyano, kaipuhan kan mga refugee na labanan an sugot asin panggigipit na ikompromiso an relasyon ninda ki Jehova tangani sanang magkamit nin materyal na mga bagay. * Nagigirumduman ni Lije, na nasambitan sa inutan, asin kan saiyang mga tugang na kaidtong nagdudulag sinda tinukduan sinda kan saindang ama nin mahahalagang leksiyon dapit sa pagtubod. “Pasaro-saro, iinaapon niya an dikit na dara mi na bako man mahalagang marhay. Dangan kan maubos na an laog kan bag, itinaas niya iyan tapos nagngirit, sabay nagsabing: ‘Hilinga. Ini lang baga an kaipuhan nindo!’”—Basahon an 1 Timoteo 6:8.

15, 16. Paano niyato matatabangan an mga dayuhan na mapakusog (a) an saindang pagtubod? (b) an saindang buot?

¹⁵ An pagranga asin pagpakusog na hali sa Bibliya an mas kaipuhan kan mga refugee kisa sa materyal na mga bagay. (Mat. 4:4) Puwedeng makatabang an mga elder paagi sa pagtao sa mga refugee nin mga literatura sa lengguwahe kan mga ini asin paagi sa pagtabang sa sainda na makontak an mga brother na nakakataram kan lengguwahe ninda. Dakul na refugee an napupungaw sa mga nabayaan nindang kapamilya, kakongregasyon saka pinaghalian nindang lugar. Kaya kaipuhan nindang mamatian sa saindang mga kapagtubod an pagkamuot asin pagmalasakit ni Jehova. Ta kun dai, tibaad hanapon ninda iyan sa mga kapamilya ninda o mga kanasyon na mga bakong kapagtubod. (1 Cor. 15:33) Kun ipapamati niyato sa sainda na parte sinda kan kongregasyon, nagtatabang kita  ki Jehova sa ‘pagprotektar sa dayuhan na mga residente.’—Sal. 146:9, NW.

¹⁶ Arog kan aking si Jesus asin kan saiyang pamilya, tibaad dai pa puwedeng makapuli an mga refugee sa saindang nasyon sagkod na nasa posisyon pa an mga nagpepersegir. Saro pa, arog kan sinabi ni Lije, “dakul na magurang na nahiling mismo an paglugos saka paggadan sa mga kapamilya ninda an dai lamang maiisip na ibalik an mga aki ninda sa pinangyarihan kan trahedyang iyan.” Tanganing matabangan an mga nag-agi nin arog kaiyan na trauma, an mga tugang sa mga nasyon na may mga refugee kaipuhan na magpahiling “nin pakikidamay, nin pagkamuot na siring kan sa magturugang, nin mamumuton na pagmalasakit, asin nin kapakumbabaan.” (1 Ped. 3:8) Huli sa persekusyon, may mga refugee na dai na gayong nakikiiba, asin tibaad nasusupog na iistorya sa iba an dapit sa mga inagihan nindang kasakitan, lalo na kun yaon an mga aki ninda. Haputon an sadiri, ‘Kun ako an nasa kamugtakan ninda, ano an gusto kong magin pagtrato sako kan iba?’—Mat. 7:12.

17. Paano an satong paghuhulit nagtatao nin kaginhawahan sa mga refugee?

¹⁷ Dakul sa mga refugee ngunyan an hali sa mga nasyon na may mga restriksiyon sa satong paghuhulit. Pero dahil sa maigot na mga Saksi sa mga nasyon na nag-aako nin mga refugee, rinibo sa sainda an nakadangog na ngunyan “kan tataramon manungod sa Kahadian.” (Mat. 13:19, 23) Dakul sa mga “nagagabatan” an nakakakua nin espirituwal na kaginhawahan sa satong mga pagtiripon kaya nakakapagsabi tulos sinda: “An Diyos talagang yaon sa saindo.”—Mat. 11:28-30; 1 Cor. 14:25.

18, 19. Paano kita magigin madunong pag naghuhulit sa mga refugee?

¹⁸ Kaipuhan kan mga naghuhulit sa mga refugee na magin “alerto” asin ‘madunong.’ (Mat. 10:16; Tal. 22:3, An Marahay na Bareta Biblia) Mapasensiyang magdangog sa mga iniistorya ninda, pero dai makipag-ulay dapit sa pulitika. Sunudon an instruksiyon kan sangang opisina asin kan lokal na awtoridad; dai isapeligro an buhay mo o kan iba. Aramon an kultura asin paniniwala kan mga refugee asin igalang iyan. Halimbawa, may mga tawo sa nagkapirang nasyon na sensitibong marhay pag-abot sa tamang pagbado kan mga babayi. Kaya kun naghuhulit sa mga refugee, magsulot nin bado na dai ninda ikakasuya.

¹⁹ Arog kan mahihirakon na Samaritano sa ilustrasyon ni Jesus, gusto niyatong tabangan an mga tawong nasa kasakitan, kaiba na an mga bakong Saksi. (Luc. 10:33-37) An pinakamarahay na paagi na magigibo ini iyo an paghulit sa sainda kan maugmang bareta. Sarong elder na dakul na an natabangan na refugee an nagsabi: “Importante na sabihon niyato tulos na mga Saksi ni Jehova kita, na an pinakatuyo ta sa sainda iyo na tabangan sinda sa espirituwal bako sa materyal. Ta kun dai, tibaad may mga makiiba-iba sana sato huli sa materyal na pakinabang.”

20, 21. (a) Ano an marahayon na mga resulta kun mapahiling kita nin Kristiyanong pagkamuot sa mga refugee? (b) Ano an pag-uulayan niyato sa masunod na artikulo?

²⁰ An pagpahiling nin Kristiyanong pagkamuot sa “dayuhan na mga residente” nagbubunga nin marahay na mga resulta. Sarong sister an nagsabi na nagdulag an saiyang mga kapamilya huli sa persekusyon sa Eritrea. Pagkatapos nin walong aldaw na nakakapagal na pagbagtas sa disyerto kan saiyang apat na aki, nakaabot an mga ini sa Sudan. Sinabi niya: “Trinato sinda kan mga tugang duman na garo mga kapamilya ninda, tinawan nin maiistaran, kakanon, bado, saka pamplete. May iba pa daw na mapadagos nin mga estranghero huli sana ta pareho an Diyos na sinasamba ninda? Mayo. Mga Saksi ni Jehova sana!”—Basahon an Juan 13:35.

²¹ Kumusta man an dakul na aki na nagbalyo sa ibang lugar kaiba kan saindang mga magurang, mga refugee man o iba pang imigrante? Sa masunod na artikulo, pag-uulayan niyato kun paano kita gabos makakatabang sa sainda na makapaglingkod ki Jehova na may kaugmahan.