1, 2. a) Gwɛlɛya jumanw lo b’an balima dɔw kan? b) O b’a to an b’an yɛrɛ ɲininga mun lo la?

BALIMACƐ Lije ko: “Tuma min na mɔgɔw y’a daminɛ ka ɲɔgɔn faga Burundi, an tun be lajɛnba dɔ la. Mɔgɔw tun be bolila yɔrɔ bɛɛ ani dɔw tun be marifaw cira. An bangebagaw ani an mɔgɔ 11, ne ni n’ dɔgɔw ni n’ kɔrɔw, an bolila walisa k’an niin kisi. An ma se ka fɛɛn bɛrɛ ta. Kalifayɔrɔ min tun be Malawi, an dɔw tagara yen. U ye kilomɛtɛrɛ 1 600 ni kɔ lo kɛ ka sɔrɔ ka se yen. An tɔɔ bɛɛ jɛnsɛnna.”

² Duniɲa kuru bɛɛ kɔnɔ, mɔgɔ minw bolila kɛlɛ wala kɔrɔbɔli kosɔn ka taga kalifa yɔrɔ wɛrɛ, u ka ca ni mɔgɔ miliyɔn 65 ye. U hakɛ ma deli ka caya ten. * U cɛma, mɔgɔ waa caaman ye Jehova Seerew ye. U caaman ka mɔgɔ sɔbɛ dɔw fagara ani n’a sɔrɔ u bɔnɛna u bololafɛnw bɛɛ la. U dɔw ye gwɛlɛya wɛrɛ jumanw lo sɔrɔ? An be se k’o balimaw dɛmɛ cogo di u ka Jehova bato “ni nisɔndiya ye,” gwɛlɛyaw bɛɛ n’a ta? (Zab. 100:⁠2). Minw nana kalifa, u dɔw tɛ Jehova lɔn. An be se ka kibaro diiman fɔ koɲuman olu ye cogo di?

3. Mun na Yezu n’a wolobagaw ani a ka kalanden caaman bolila ka taga kalifa?

³ Jehova ka mɛlɛkɛ dɔ y’a fɔ Yusufu ye ko masacɛ Erɔdi b’a fɛ ka Yezu faga. O kɔ, Yezu wolobagaw bolila n’a ye ka taga kalifa Ezipiti. U tora yen fɔɔ Erɔdi sanin kɔ (Mat. 2:⁠13, 14, 19-⁠21). Saan caaman o kɔ, Yezu ka kalandenw fana bolila “ka jɛnsɛn dugudenninw na, Zude mara, ani Samari mara la,” kɔrɔbɔli kosɔn (Kɛw. 8:⁠1). Yezu tun y’a lɔn ko a ka kalanden caaman tun bena boli k’u ka soow to yen. A ko: “Ni mɔgɔw be aw tɔɔrɔ dugu dɔ la, aw ye boli ka taga dugu wɛrɛ la.” (Mat. 10:⁠23). Koo o koo b’a to mɔgɔ be boli k’a ka soo to yen, o tɛ hɛɛrɛko ye.

4, 5. Minw be boli ka taga kalifayɔrɔ la, u be gwɛlɛya jumanw lo sɔrɔ a) u tagatɔ? b) kalifayɔrɔ yɛrɛ la?

⁴ Mɔgɔw bolitɔ ka taga kalifa, faratiw b’u seen kɔrɔ. U be se ka gwɛlɛyaw sɔrɔ kalifayɔrɔ la fana. Lije dɔgɔcɛ Gad ko: “An tagamana lɔgɔkun caaman, ka tɛmɛ suu caaman gɛrɛfɛ. Ne sii tun ye saan 12 ye. N’ seenw fununa fɔɔ n’ y’a fɔ n’ somɔgɔw ye k’u ka taga ka n’ to yen. N’ facɛ ye n’ ta. A ma sɔn ka n’ to kɛlɛden murutininw bolo. An tun be hami an ka loon o loon baloko lo la. An tun be Jehova deli ani k’an jigi la a kan. Tuma dɔw la, mangoro minw be siradaw la, an tun b’o dɔrɔn lo dumu.”​—⁠Filip. 4:⁠12, 13.

⁵ Lije ka somɔgɔw fanba ye saan caaman kɛ ONI ka kalifayɔrɔw la. Nka, u tun latanganin tɛ yen. Lije ye kafokulu kɔrɔsibaga ye sisan. A ko: “Mɔgɔ caaman tun tɛ baara la. U ka baara tun ye nafigiya, dɔlɔmin, lotori, sonyali ani kakalaya lo ye.” Walisa k’u yɛrɛ tanga o kɛwale juguw ma, Jehova Seere minw tun be kalifayɔrɔw la, olu tun b’u seen don bɛrɛbɛrɛ kafo ka baaraw la (Eburuw 6:⁠11, 12; 10:⁠24, 25). U tun be baara ɲuman kɛ n’u ka wagati ye walisa u sabatinin ka to tiɲɛn sira kan. U caaman kɛra piyɔniyew ye. Israɛldenw tun b’a lɔn k’u tɛna to kongokolon kɔnɔ. O cogo kelen na, o balimaw tun be koow filɛ ni ɲɛɛ ɲuman ye sabu u tun b’a lɔn k’u tɛna to kalifayɔrɔ la kudayi.​—⁠2 Kor. 4:⁠18.

6, 7. a) N’an be Ala kanu, o bena an lasun k’an balimaw minɛ cogo di? b) Ɲɛyirali dɔ fɔ.

⁶ N’an be “Ala kanu,” o bena an lasun k’an mɔgɔɲɔgɔnw kanu sanko wagati gwɛlɛw na (1 Zan 3:⁠17, 18 kalan). Tuma min na kɔngɔ donna Zuda mara la saan kɛmɛkulu fɔlɔ la, kafow ye dɛmɛ ci o yɔrɔ balimaw ma (Kɛw. 11:⁠28, 29). Ciden Pol ni Piyɛri ye kerecɛnw jija k’u ka ɲɔgɔn ladon (Ɔrɔm. 12:⁠13; 1 Piyɛri 4:⁠9). Balima minw be bɔ dugu wɛrɛw la ka na bɔ an ye, an b’olu ladon. N’o lo, gwɛlɛya wala kɔrɔbɔli be balima minw kan u ka limaniya kosɔn, an ka kan k’olu ladon kosɔbɛ!​—⁠Talenw 3:⁠27 kalan. *

⁷ Kɔsa la, Jehova Seere mɔgɔ waa caaman, cɛɛw, musow ani denmisɛnw bolila ka bɔ Ikɛrɛni jamana na, marifakɛlɛ ani kɔrɔbɔli kosɔn. A fɔ man di, nka u ye u dɔw yɛrɛ faga. Jehova Seere minw be Ikɛrɛni dugu wɛrɛw la, olu ye o balimaw fanba ladon u ka soo. Kerecɛn minw be Irisi jamana na, olu fana ye u caaman ladon. O jamana fila bɛɛ la, balimaw m’u seen don politikikow la. U y’a yira k’u “te diɲɛ ta ye” ani u tora ka “kibaru diman fɔ” ni kisɛya ye.​—⁠Zan 15:⁠19; Kɛw. 8:⁠4.

8, 9. a) Minw be taga kalifa jamana wɛrɛw la, olu be gwɛlɛya jumanw lo sɔrɔ? b) Mun na an ka ɲi ka muɲu u kɔrɔ k’u dɛmɛ?

⁸ Minw be taga kalifa, u dɔw be to u yɛrɛ ka jamana na. Nka, u caaman be boli ka taga kalifa jamana wɛrɛw la, u tɛ minw lɔn. Gofɛrɛnɛmanw be se ka dumuni, faniw ani siyɔrɔw di u ma. Nka, u tun delila dumuni minw na, u tɛna o sɔrɔ yen. Dɔw siɲɛ fɔlɔ lo ka na nɛnɛ yɔrɔ la ani n’a sɔrɔ u t’a lɔn u ka kan ka fani minw don. Minw bɔra dugudenninw na, n’a sɔrɔ olu dɔw t’a lɔn baara be kɛ cogo min na ni duguba ka sokɔnɔminan dɔw ye.

⁹ Gofɛrɛnɛman dɔw ye labɛnw kɛ walisa k’o mɔgɔw dɛmɛ u ka deli u ka ɲɛnamaya kɛcogo kura la. Nka tuma caaman na, u b’u dɛmɛ kalo damanin dɔrɔn. O kɔ, u yɛrɛ lo ka kan k’u mako wasa. O man nɔgɔ u fɛ dɛ! Miiri k’a filɛ, u ka ɲi ka kaan wɛrɛ ani kokɛcogo kuraw degi, ka sariya kuraw labato, ka kɛ lɛri la, ka lanpo, jii, n’a ɲɔgɔnnaw sara, ka taga lakɔliso la ani ka deenw lamɔ. U ka kan k’u yɛrɛ degi o koow bɛɛ la wagati kelen na! O gwɛlɛyaw be balima minw kan, an ka muɲu u kɔrɔ, k’u dɛmɛ ani ka bonya la u kan.​—⁠Filip. 2:​3, 4.

10. Minw nana kalifa, an be se k’olu ka limaniya sabati cogo di? (Jaa lajɛ, barokun daminɛ na.)

¹⁰ Balima minw bolila ka na kalifa, tuma dɔw la, faamanw be koow gwɛlɛya u ma. O la, u tɛ se ka kaan bɔ u kerecɛnɲɔgɔnw ma. Baara dɔw b’u bali ka taga lajɛnw na. Faaman dɔw y’a fɔ o balimaw ye ko n’u banna k’o baaraw kɛ, olu tɛna u dɛmɛ tugun. U yɛrɛ y’a fɔ ko u bena u gwɛn ka bɔ jamana kɔnɔ. Siranya kosɔn, balima dɔw sɔnna k’o baaraw kɛ sabu u tun b’a miiri ko dɛmɛbaga t’u la. O kama, n’an balimaw sera dɔrɔn, an ka teliya ka taga bɔ u ye. U ka ɲi k’a lɔn ko an b’an janto u la. N’an be makari u la ani k’u dɛmɛ koɲuman, o bena u ka limaniya sabati.​—⁠Talenw 12:⁠25; 17:⁠17.

11. a) Minw nana kalifa, olu mako be mun lo la fɔlɔ? b) U be se k’u ka waleɲumanlɔn yira cogo di?

¹¹ A daminɛ na, n’a sɔrɔ an ka ɲi ka dumuni, fani ani ka makoɲɛfɛn dɔw di an balimaw ma. * Bonyafɛn tɛ dɔgɔya, hali ni karawati lo. Tiɲɛn lo ko balima minw nana kalifa, olu man ɲi ka to ka fɛɛnw deli. U ka ɲi k’a yira k’u be u dɛmɛbagaw waleɲuman lɔn. O la, u dɛmɛbagaw bena ninsɔndiya. U ka ɲi fana k’a ɲini k’u yɛrɛ mako wasa. N’u b’o kɛ, o bena danbe la u yɛrɛ kan ani u bena jɛnɲɔgɔnya ɲuman kɛ n’u kerecɛnɲɔgɔnw ye (2 Tes. 3:​7-⁠10). Nka, o kɔrɔ tɛ ko an man ɲi k’u dɛmɛ tugun.

12, 13. a) Minw nana kalifa, an be se k’olu dɛmɛ cogo di? b) Ɲɛyirali dɔ fɔ.

¹² Balima minw nana kalifa, an mako t’a la ka kɛ ni wari caaman ye walisa k’u dɛmɛ. U mako b’an ka kanuya n’an ka wagati lo la. An be se k’a yira u la u be se ka takasi n’a ɲɔgɔnnaw ta cogo min na, ani ka dumunifɛn ɲumanw san sɔngɔ diiman na. An be se fana k’a yira u la u be se ka baarakɛminanw sɔrɔ wala ka bololabaara degi cogo min na walisa ka se ka wari dɔɔni sɔrɔ. A kɔrɔtanin lo an k’u dɛmɛ u k’u seen don bɛrɛbɛrɛ u ka kafo kura ka baaraw la. N’an be se, an k’u ta ka taga n’u ye lajɛnw na. An k’a ɲɛfɔ u ye fana cogo min na u be se ka Masaya kibaro fɔ mɔgɔw ye. An yɛrɛ be se ka taga waajuli kɛ n’u ye.

¹³ Tuma min na kanbele naani nana kafo dɔ kɔnɔ, diinan mɔgɔkɔrɔ caaman y’u degi koo nunu na: ka mobili boli, ka sɛbɛri kɛ ni ɔridinatɛri ye, ka lɛtɛrɛw sɛbɛ ka baara ɲini ani ka porogramu dɔ kɛ walisa ka Jehova bato bɛrɛbɛrɛ (Gal. 6:⁠10). Dɔɔni o kɔ, u bɛɛ kɛra piyɔniyew ye. Diinan mɔgɔkɔrɔw ka dɛmɛ ani o balimaw yɛrɛ ka jijaliw y’a to u sera ka laɲinitaw latigɛ u yɛrɛ ye ani ka ɲɛtaga kɛ Alako ta fan fɛ. U m’a to Sutana ka duniɲa ka see sɔrɔ u kan.

14. a) Minw nana kalifa, olu ka ɲi ka banba walisa kɔrɔbɔli juman kana see sɔrɔ u kan? b) Ɲɛyirali dɔ fɔ.

¹⁴ I n’a fɔ kerecɛn tɔɔw, minw nana kalifa, olu fana ka ɲi ka banba kɔrɔbɔli kana see sɔrɔ u kan. U kana a to mɔgɔw k’u lasun k’u ka teriya tiɲɛ ni Jehova ye bololafɛnw kosɔn. * Lije min kofɔra ka tɛmɛ, ale n’a dɔgɔw n’a kɔrɔw, hakili b’a la ko u bolitɔ, u facɛ y’u dɛmɛ ka koo dɔw faamu limaniya koo la. A ko: “An mako gwɛlɛ tun tɛ fɛɛn minw na, a y’olu bɔ k’u fili. O kɔ, a ko: ‘Aw y’a ye, an mako tɛ fɛɛn nunu si la!’ ”​—⁠1 Timote 6:⁠8 kalan.

15, 16. Minw nana kalifa, an be se k’u dɛmɛ cogo di a) Alako ta fan fɛ? b) dusukunnako ta fan fɛ?

¹⁵ Minw nana kalifa, u mako gwɛlɛ be dɛmɛ na Alako ani dusukunnako ta fan fɛ ka tɛmɛ bololafɛnw kan (Mat. 4:⁠4). Diinan mɔgɔkɔrɔw be se ka gafew ɲini o balimaw ye, u ka kaan na. U be se fana k’u dɛmɛ ka balima dɔw kunbɛn minw b’u ka kaan fɔ. O kɔrɔtanin lo sabu o balimaw tun delila fɛɛn minw na, u bolila k’olu bɛɛ to yen. U somɔgɔw, u sigiɲɔgɔnw, ani u ka kafodenw lɔgɔ b’u la. O kama, n’u be ni balimaw ye, u ka ɲi k’a ye ko Jehova b’u kanu ani ko a be makari u la. N’o tɛ, u bena dɛmɛ ɲini u somɔgɔw wala u ka dugumɔgɔ dannabaliw fɛ (1 Kor. 15:⁠33). An ka ɲi k’a to u k’a faamu k’u ye kafoden dɔw ye. O la, an bena se ka “lonanw tanga” i ko Jehova b’a kɛ cogo min na.​—⁠Zab. 146:⁠9.

¹⁶ Masacɛ min tun b’a fɛ ka Yezu faga, k’ale to kuntigiya la, Yezu n’a wolobagaw tun tɛ se ka kɔsegi u ka jamana na. O cogo kelen na, minw nana kalifa, u dɔw tɛ se ka kɔsegi u ka soo. Ka fara o kan, Lije y’a fɔ ko: “Bangebaga minw y’a ye k’u ye u somɔgɔw waajibiya ka cɛnimusoko kɛ n’u ye ani ka dɔw faga, olu t’a fɛ ka kɔsegi n’u deenw ye, yɔrɔ minw na o kojugubaw kɛra.” O koow ye balima dɔw hakili ɲagami. Walisa k’u dɛmɛ, an ka ɲi k’a yira ko an be “ɲɔgɔn kanu i n’a fɔ balimaw, ka ɲɔgɔn dɛmɛ, ka makari ɲɔgɔn na” ani k’a yira ko an majiginin lo (1 Piyɛri 3:⁠8). Kɔrɔbɔli y’a to balima minw nana kalifa, u dɔw b’u mabɔ tɔɔw la. Fɛɛn min kɛra u la, u be maloya k’o fɔ, sanko u deenw ɲɛɛ fɛ. I yɛrɛ ɲininga ko: “N’o koo ɲɔgɔn ye n’ sɔrɔ, n’ b’a fɛ u ka n’ minɛ cogo di?”​—⁠Mat. 7:⁠12.

17. Minw nana kalifa, an ka waajuli baara b’olu dusu saalo cogo di?

¹⁷ Dugu dɔw la, bali sigira an ka baara kan. Minw nana kalifa, u caaman bɔra o duguw lo la. U caaman siɲɛ fɔlɔ lo ka “Ala ka kuma mɛn” waajulikɛla kisɛmanw sababu fɛ (Mat. 13:⁠19, 23). Mɔgɔ “minw nii tɔɔrɔnin lo,” u caaman ye dususalo sɔrɔ Alako ta fan fɛ an ka lajɛnw na ani u y’a fɔ ko: “Tiɲɛ na, Ala be n’aw ye!”​—⁠Mat. 11:⁠28-⁠30; 1 Kor. 14:⁠25.

18, 19. Minw nana kalifa, an be se ka koow kɛ ni hakilitigiya ye cogo di n’an b’u waajura?

¹⁸ Minw nana kalifa ani u tɛ Jehova lɔn, n’an b’olu waajura, an ka kan k’an ‘yɛrɛkɔlɔsi’ ani ka kɛ ‘hakilitigiw’ ye (Mat. 10:⁠16; Talenw 22:⁠3). N’u b’u ka haminankow fɔra, an ka kan k’u lamɛn koɲuman. Nka, an man kan ka baro kɛ n’u ye politikikow kan. Betɛli ni faamanw ye cikan minw di an ma, an ka kan k’u labato. An man kan k’an yɛrɛ wala mɔgɔ wɛrɛw bila farati la fewu! Diinanko ani kokɛcogo minw b’u kɔnɔ gwan, an k’a ɲini k’u lɔn ani k’an janto u la. Ɲɛyirali fɛ, jamana dɔw la, musow man kan ka fani don cogo dɔ la. N’an b’o ɲɔgɔnnamɔgɔw waajura, an ka ɲi ka fani don cogo bɛnnin na walisa an kana u kɔnɔ gwan.

¹⁹ I ko Yezu ye samarikacɛ min kofɔ a ka ntalen na, an fana b’a fɛ ka mɔgɔ tɔɔrɔninw dɛmɛ hali minw tɛ Jehova Seerew ye (Luka 10:⁠33-⁠37). An be se k’o kɛ koɲuman n’an be kibaro diiman fɔ u ye. Mɔgɔ minw nana kalifa, diinan mɔgɔkɔrɔ dɔ ye u caaman dɛmɛ. A ko: “A kɔrɔtanin lo an ka sin k’a fɔ ko an ye Jehova Seerew ye ani ko an ka baara kuun fɔlɔ ye k’u dɛmɛ Alako ta fan fɛ, bololafɛnw koo tɛ. N’o tɛ, dɔw be se ka jɛnɲɔgɔnya kɛ n’an ye bololafɛnw kosɔn.”

20, 21. a) Minw nana kalifa, n’an b’a yira ko an b’u kanu sɔbɛ la, nafa jumanw lo be sɔrɔ o la? b) An bena mun lo lajɛ barokun nata la?

²⁰ N’an b’a yira ko an be “lonanw” kanu sɔbɛ la, nafa be sɔrɔ o la. Tuma min na balimamuso Alganesh cɛɛ sara, kɔrɔbɔli y’a to a bolila n’a ka denmisɛn wɔɔrɔ ye ka bɔ Eritere jamana na. U tɔɔrɔla tile seegi ka kongokolon cɛtigɛ. O kɔ, u sera Sudan jamana na. A ko: “O yɔrɔ balimaw y’an minɛ i n’a fɔ u somɔgɔw. U ye dumuni, fani, siyɔrɔ ani taransipɔri di an ma. Ni Jehova Seerew dɔrɔn tɛ, jɔn lo be sɔn ka lonanw ladon u ka soo sabu u be diinan kelen kɔnɔ?”​—⁠Zan 13:⁠35 kalan.

²¹ Denmisɛn caaman be tugu u wolobagaw kɔ ka taga tunga la wala ka taga kalifa jamana wɛrɛ la. An ka kan k’olu minɛ cogo di? Barokun nata la, an bena a filɛ an bɛɛ be se ka min kɛ k’u dɛmɛ u ka Jehova bato ninsɔndiya la.