1, 2. (a) Ania ti pakaipaspasanguan ti dadduma a kakabsattayo? (b) Ania dagiti tumaud a saludsod?

“IDI nangrugi ti gubat idiay Burundi, agkakaduakami idi a sangapamiliaan iti maysa nga asamblea,” kuna ti kabsat a ni Lije. “Agtataray dagiti tattao ken agpipinnaltogda. Kaduak dagiti nagannakko ken ti 10 a kakabsatko a nagtalaw iti lugarmi, ken manmano ti naitugotmi nga usarenmi. Nakadanon ti dadduma a kapamiliami iti pagbakuitan idiay Malawi, a nasurok a 1,600 a kilometro ti kaadayona. Naiwarawara met ti dadduma kadakami.”

² Iti intero a lubong, nasuroken nga 65,000,000 ti bilang dagiti nagtalaw iti lugarda gapu iti gubat wenno panangirurumen. Dayta ti kangatuan a bilang a nairekord. * Karaman dita ti rinibu a Saksi ni Jehova. Adu kadakuada ti napukawan iti ipatpateg iti biag ken ti dandani amin a sanikuada. Ania pay a pakarigatan ti napadasan ti dadduma? Kasano a matulongantayo dagitoy a kakabsat tapno  naragsak a ‘makapagserbida ken Jehova’ uray no adu ti pakarigatanda? (Sal. 100:2) Ken ania ti kasayaatan a pamay-an a maikasabatayo ti naimbag a damag kadagiti tattao a nagtalaw iti lugarda a saan pay a makaam-ammo ken Jehova?

3. Kasano a nagbalin a refugee ti pamilia ni Jesus ken ti adu nga adalanna?

³ Idi pinakdaaran ti anghel ni Jehova ni Jose a plano ni Ari Herodes a papatayen ni Jesus, nagbalin a refugee wenno nagkamang idiay Egipto ti ubing pay idi a ni Jesus ken dagiti nagannakna. Nagyanda sadiay agingga a natay ni Herodes. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Kalpasan ti sumagmamano a dekada, dagiti nagkauna nga adalan ni Jesus ‘naiwarawarada iti amin a rehion ti Judea ken Samaria’ gapu iti pannakaidadanes. (Ara. 8:1) Ammo ni Jesus nga adunto kadagiti pasurotna ti mapilitan a pumanaw iti lugarda. Kinunana: “Inton idadanesdakayo iti maysa a siudad, pumanawkayo nga agturong iti sabali.” (Mat. 10:23) Saan a kaskarina ti umakar iti sabali a lugar.

4, 5. Ania dagiti mabalin a pakaipasanguan dagiti nagkamang bayat ti (a) panagtalawda? (b) kaaddada iti pagbakuitan?

⁴ Mabalin a maipasango dagiti refugee kadagiti peggad bayat ti panagtalawda wenno panagyanda iti pagbakuitan. “Adu a lawas a nagnagnakami, nakaad-adu a bangkay ti nalabsanmi,” malagip ni Gad, ading ni Lije. “Dose la ti tawenko idi. Lumlumteg idin ti sakak isu nga imbagak iti pamiliak nga ibatidak lattan. Binagkatnak ni tatangko ta dina kayat nga alaendak dagiti rebelde. Uray kaskasano, nakalasatkami met. Nagkarkararag ken nagtalekkami ken Apo Jehova. Adda pay ketdi tiempo a dagiti laeng mangga a malabsanmi ti kinkinnanmi.”—Fil. 4:12, 13.

⁵ Adu a tawen a nagyan ti kaaduan a kapamilia ni Lije kadagiti inaramid ti United Nations a pagbakuitan. Ngem saanda a natalged sadiay. Kuna ni Lije, a manangaywan iti sirkito itan: “Awan trabaho ti kaaduan kadagiti nagbakuit. Agtsitsismis, agiinum, agsusugal, agtaktakaw, ken immoralda.” Tapno saan a maimpluensiaan dagiti kakabsat nga adda iti pagbakuitan, masapul a kanayon a makiramanda kadagiti aktibidad ti kongregasion. (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25) Tapno agtalinaed a natibker ti espiritualidadda, inusarda a nasayaat ti orasda. Adu kadakuada ti nagpayunir. Nakatulong kadakuada nga agtalinaed a positibo ti panangpampanunotda nga agpatingga met laeng ti panagnaedda iti pagbakuitan, a kas ti panagpatingga ti panagyan dagiti Israelita iti let-ang.—2 Cor. 4:18.

6, 7. (a) Kasano a ti “ayat ti Dios” tignayenna dagiti Kristiano a tumulong kadagiti kakabsatda? (b) Mangted iti pagarigan.

⁶ “Ti ayat ti Dios” ti mangtignay kadatayo nga agiinnayat, aglalo kadagiti narigat a kasasaad. (Basaen ti 1 Juan 3:17, 18.) Idi naipasango iti bisin dagiti Kristiano a taga-Judea idi umuna a siglo, tinulongan ida ti kongregasion. (Ara. 11:28, 29) Pinaregta met da apostol Pablo ken apostol Pedro dagiti Kristiano nga agbalinda a managpadagus. (Roma 12:13; 1 Ped. 4:9) No sangailien dagiti Kristiano dagiti bumisita a kakabsat, nangnangruna pay koma ngarud a tulonganda dagiti kakabsat nga agpegpeggad ti biagda wenno dagiti maidaddadanes gapu iti pammatida!—Basaen ti Proverbio 3:27. *

⁷ Iti nabiit pay, rinibu a Saksi ni Jehova—lallaki, babbai, ken ubbing—ti kapilitan a nagtalaw gapu iti gulo ken panangidadanes iti makindaya a Ukraine. Makapaliday ta dadduma kadakuada ti napapatay. Ngem kaaduan kadakuada ti innala ken inaywanan dagiti kakabsat iti dadduma a lugar iti Ukraine, ken adda met dagiti nakipagyan kadagiti  Saksi idiay Russia. Kadagita a pagilian, nagbalinda a ‘saan a paset ti lubong’ babaen ti panagtalinaedda a neutral, ken intultuloyda ti regtada a ‘mangideklara iti naimbag a damag ti sao.’—Juan 15:19; Ara. 8:4.

8, 9. (a) Ania dagiti mabalin a pakarigatan dagiti nagkamang iti lugar a saanda a nakairuaman? (b) Apay a kasapulanda ti naanus a panangtulongtayo kadakuada?

⁸ Adda dadduma a kapilitan nga umakar, ngem iti laeng pagilianda. Adda met dagiti masapul nga agkamang iti sabali a pagilian, a naiduma unay iti nakairuamanda. Mabalin a mangted ti gobierno kadagiti makan, bado, ken pagyanan, ngem mabalin nga awan dagiti nakairuamanda a makan. Mabalin a damo a mapadasan dagiti naggapu iti napudot a lugar ti nalamiis a panawen ken mabalin a saanda pay ketdi nga ammo ti isuotda. No naggapuda met iti away, mabalin a dida ammo nga usaren dagiti moderno nga alikamen iti balay.

⁹ Adda programa ti dadduma a gobierno a tumulong kadagiti refugee tapno mairuamda iti baro a situasionda. Ngem kaaduanna a kalpasan ti sumagmamano a bulan, manamnama a suportarandan ti bagbagida. Mabalin a marigatanda iti dayta. Panunotentayo laengen: agsursuroda iti sabali a lengguahe, agtulnogda kadagiti baro a linteg, ken agsursuroda kadagiti kaugalian maipapan iti kinamanagsapsapa, panagbayad iti buis ken dadduma a paggastuan, panageskuela, ken panangpadakkel iti annak—ket aggigiddan nga aramidenda dagita! Mabalin kadi nga ipakitaam iti respeto ken an-anusam a tulongan dagiti kakabsat a kasta ti pakaipaspasanguanna?—Fil. 2:3, 4.

10. Kasano a mapatibkertayo ti pammati dagiti agsangpet a refugee? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

¹⁰ Maysa pay, marigatan no dadduma dagiti refugee a kakabsat a mangkontak iti kongregasion gapu iti gobierno. Adda dagiti ahensia a nangpangta kadagiti kakabsat a saandan a makaawat iti tulong wenno mapagtalawda no dida awaten ti trabaho a makalapped iti pannakigimongda. Gapu iti amak ti dadduma, inawatda dagita a trabaho. Aginggat’ mabalin, makitatayo koma ngarud a dagus dagiti kakabsattayo a refugee apaman a sumangpetda. Masapul a mariknada nga ipatpategtayo ida. Mapatibker ti pammatida no tulongantayo ida ken no mariknada ti ayattayo.—Prov. 12:25; 17:17.

11. (a) Ania ti kasapulan dagiti refugee iti damo? (b) Kasano a maipakitada ti panagyamanda?

¹¹ Iti damo, mabalin a kasapulan nga ikkantayo dagiti kakabsat a refugee iti makan, bado, wenno dadduma pay a kangrunaan a kasapulan. * Kas pagarigan, dakkelen a banag iti maysa a kabsat uray ti panangted laeng kenkuana iti kurbata. Marikna dagiti kakabsat a tumultulong ti ragsak iti panangted no managyaman ken saan ida a piliten dagiti refugee a mangted iti kasapulanda. Kinaagpaysuanna, mabalin a bumaba ti panagkita dagiti refugee iti bagida ken mabalin a maperdi ti relasionda kadagiti kakabsat no agdepdependeda lattan kadakuada. (2 Tes. 3:7-10) Ngem talaga a kasapulanda ti tulong.

12, 13. (a) Kasano a matulongantayo dagiti refugee? (b) Mangted iti pagarigan.

¹² Saan a kasapulan dagiti kakabsat a nagkamang ti adu a kuarta. Ad-adda a kasapulanda ti oras ken panangipategtayo. Mabalin a dakkel a tulong kadakuada ti panangisuro iti pagluganan, paggatangan kadagiti  nasustansia ngem nalaka a makan, ken no kasano a maaddaanda iti panguartaan. Kapatgan iti amin, matulongantayo ida tapno mariknada a paset ida ti baro a kongregasionda. No posible, ilugantayo ida a mapan makigimong. Ilawlawagtayo met no kasano ti mangasaba kadagiti tattao iti teritoriatayo ken ikuyogtayo ida iti ministerio.

¹³ Idi adda simmangpet nga uppat nga agtutubo a refugee iti maysa a kongregasion, sinuruan ida dagiti panglakayen nga agmaneho, ag-type, agaplay iti trabaho, ken no kasano a mayun-unada ti agserbi ken Jehova. (Gal. 6:10) Di nagbayag, nagpayunir dagitoy a kakabsat. Nakatulong ti inaramid dagiti panglakayen ken ti mismo a panangikagumaanda a manggaw-at kadagiti naespirituan a kalatda tapno rumang-ay ti espiritualidadda ken saanda a mailumlom iti lubong ni Satanas.

14. (a) Ania a sulisog ti kasapulan a labanan dagiti refugee? (b) Mangted iti pagarigan.

¹⁴ Kas iti amin a Kristiano, masapul a labanan dagiti refugee ti sulisog a mangisukat iti relasionda ken Jehova kadagiti material a bambanag. * Malagip ni Lije ken dagiti kakabsatna, a nadakamat itay, ti nasursuroda iti pammati ni tatangda uray idi agtaltalawdan. “Saggaysa nga imbellengna ti dadduma a saan a napateg a banag nga awitmi. Idi kuan, nakaisem nga impakitana ti awan kargana a bag: ‘Kitaenyo? Daytoy la ti kasapulanyo!’”—Basaen ti 1 Timoteo 6:8.

15, 16. Kasano a matulongantayo dagiti refugee iti (a) naespirituan? (b) emosional?

¹⁵ Ad-adda a kasapulan dagiti refugee ti naespirituan ken emosional a tulong ngem dagiti material. (Mat. 4:4) Makatulong dagiti panglakayen no agorderda kadagiti publikasion iti lengguahe dagiti refugee ken tulonganda ida tapno mayam-ammoda kadagiti kakabsat a kasta ti lengguahena. Adu a refugee ti adayon iti ili, kongregasion, ken asideg a kakabagianda. Masapul a mariknada kadagiti padada a Kristiano ti ayat ken asi ni Jehova. Ta no saan, mabalin nga ad-adda nga umasideg ti riknada kadagiti saan a Saksi a kakabagian wenno kailianda a makaawat iti situasionda ken kapadada iti kultura. (1 Cor. 15:33) No ipariknatayo a talaga a maragsakantayo iti kaaddada iti kongregasion, tultuladentayo  ni Jehova a ‘mangsaluad kadagiti ganggannaet.’—Sal. 146:9.

¹⁶ Kas iti ubing idi a ni Jesus ken iti pamiliana, mabalin a saanen a makasubli dagiti kakabsat agingga nga agturturay pay laeng iti pagilianda dagiti mangidaddadanes kadakuada. Maysa pay, kas iti kuna ni Lije, “adu a nagannak ti saanen a mayat a mangisubli pay iti annakda iti lugarda ta nakitada idi ti pannakarames ken pannakapapatay ti dadduma a kapamiliada.” Tapno matulongantayo ida, masapul nga ipakitatayo ti ‘pannakipagmaymaysa iti rikna, nainkabsatan a panagayat, nadungngo a pannakipagrikna, ken kinapakumbaba.’ (1 Ped. 3:8) Gapu iti pannakairurumen, kaykayat ti dadduma a nagkamang ti agmaymaysa, ken mabalin a saanda a kayat a mapagsasaritaan ti rigat a napasaranda, aglalo no mangmangngeg dayta dagiti annakda. Isaludsodmo iti bagim, ‘No siak ti adda iti situasionda, kasano ti kayatko a pannakatrato?’—Mat. 7:12.

17. Kasano a mangbang-ar kadagiti refugee ti panangasabatayo?

¹⁷ Adu kadagiti nagkamang ita ti naggapu kadagiti pagilian a maiparit ti panangasaba. Imbag laengen ta naregta dagiti kakabsat iti pagilian a pagkamkamangan dagiti refugee isu a rinibu kadakuada ti makangkangngeg iti “sao ti pagarian” iti umuna a gundaway. (Mat. 13:19, 23) Adu kadagiti “madagdagsenan” ti mabangbang-aran iti naespirituan kadagiti gimong. Kunada: “Ti Dios pudno nga adda iti tengngayo.”—Mat. 11:28-30; 1 Cor. 14:25.

18, 19. Kasano ti nataktika a panangasaba kadagiti nagkamang?

¹⁸ Masapul a “naannad” ken masirib dagiti mangaskasaba kadagiti refugee. (Mat. 10:16; Prov. 22:3) Denggenyo a naimbag dagiti problemada, ngem diyo pagsasaritaan ti politika. Surotenyo ti bilin ti sanga nga opisina ken dagiti agtuturay; diyo isagsagmak ti bagiyo wenno ti dadduma. Ammuenyo ken respetuenyo ti relihion ken kulturada. Ngamin, kas pagarigan, istrikto ti dadduma a kultura no maipapan iti panagbadbado dagiti babbai. Isu a no kasabaantayo dagiti refugee, siguraduentayo nga awan ti makunada iti panagbadbadotayo.

¹⁹ Kas iti ilustrasion ni Jesus maipapan iti naasi a Samaritano, kayattayo a tulongan dagiti agrigrigat, agraman dagiti saan a Saksi. (Luc. 10:33-37) Ti panangasabatayo kadakuada ti kasayaatan a pamay-an a maaramidantayo dayta. “Nagpateg nga ibagatayo a dagus a Saksitayo, ken ti kangrunaan a panggeptayo ket ti panangtulong kadakuada iti naespirituan, saan nga iti material,” kuna ti maysa a panglakayen a timmulong iti adu a nagkamang. “Ta no saan, adda dagiti makikadua kadatayo gapu laeng iti personal a pagsayaatanda.”

20, 21. (a) Ania ti pagsayaatan ti panangipakita iti pudno nga ayat kadagiti refugee a kakabsat? (b) Ania ti maadal iti sumaruno nga artikulo?

²⁰ Nasayaat ti resultana no ipakitatayo ti pudno nga ayat kadagiti “ganggannaet” a kakabsat. Kinuna ti maysa a kabsat a babai a pimmanaw ti pamiliana iti Eritrea gapu iti pannakaidadanes. Uppat kadagiti annakna ti walo nga aldaw a nagdaliasat iti desierto agingga a nakadanonda idiay Sudan. Kinunana: “Imbilang ida dagiti kakabsat kas nadekket a kakabagian. Inikkanda ida iti makan, pagbado, pagyanan, ken pagplete. Adda kadi pay sabali a tumultulong kadagiti ganggannaet gapu laeng ta maymaysa ti Dios a pagdaydayawanda? Dagiti laeng Saksi ni Jehova!”—Basaen ti Juan 13:35.

²¹ Dagiti ngay adu nga ubbing nga immakar a kadua dagiti nagannakda, nagkamangda man wenno talaga nga implanoda ti umakar? Iti sumaruno nga artikulo, pagsasaritaantayo no kasano a matulongantayo ida a naragsak nga agserbi ken Jehova.