1, 2. а) Иро хушк-бьред мә рʹасти чь тәнгасийа тен? б) Дәрһәԛа ве йәке кʹижан пьрс пешда тен?

БЬРАК бь наве Лежә, гьли дькә: «Гава Бурундийеда шәрʹ дәстпебу, малбәта мә сәр щьвата мәзьн бу. Мә дьдит мәрьв ча дьрʹәвийан, ча гӧлә дькьрьн. Де-баве мьн у әм 11 зарʹ рʹәвин сәва әʹмьре хԝә хьлаз кьн. Мә тʹәне һьнә тьшт тʹәви хԝә һьлдабу. Һьнә нәфәред мә 1 600 км. рʹе чун у анщах гьһиштьнә кампа рʹәвийа Малавйайеда, ле йед дьн жь һәв бәла бун».

² Нав тʹәмамийа дьнйайеда, ньһа 65 000 000 зедәтьр мәрьв һәнә йед кӧ жь малед хԝә рʹәвийанә жь бо шәрʹ йан жи зерандьне, у нава тʹәрихийеда ве һәжмаре зедәтьр тʹӧнә буйә. * Нава ԝан рʹәвийада, бь һʹәзара Шәʹдед Йаһоԝа жи һәнә. Гәләк жь ԝана мәрьвед хԝәйи незик ӧнда кьрьнә у әм дькарьн бежьн һʹәму мал-һʹале хԝә жи ӧнда кьрьнә. Ле хенщи ԝан тьшта, әԝана диса рʹасти чәтьнайед дьн жи һатьнә. Гәло әм ча дькарьн али ԝан хушк-бьра бькьн, сәва әԝана ԝан чәтьнайада бәрдәԝам кьн Йаһоԝарʹа хьзмәт кьн у шабуна хԝә ӧнда нәкьн? (Зәб. 100:2) У әм ча дькарьн ԝан рʹәвийарʹа йед кӧ Йаһоԝа нас накьн, һе баш мьзгинийе бәла кьн?

3. Иса у гәләк шагьртед ԝи чаԝа бунә рʹәви?

³ Йаһоԝа бь мьлйакʹәте хԝә пешда готә Усьв, ԝәки Һеродәс Пʹадша дьхԝазә Иса бькӧжә. Ләма жи Иса у малбәта ԝи рʹәвинә Мьсьре у кʹәтьнә хәрибийе. Әԝана ль ԝедәре ман һʹәта мьрьна Һеродәс (Мәт. 2:13, 14, 19-21). Паши гәләк сала, шагьртед Иса дьһатьнә зерандьне у әԝана «бәлайи тʹопрахед Щьһустане у Самәрйайе бун» (Кʹар. Шанд. 8:1). Иса заньбу ԝәки гәләк шагьртед ԝи ԝе мәщбур бьн малед хԝә бьһельн, ләма жи әԝи гот: «Гава нав ви бажарида ԝә бьзериньн, бьрʹәвьнә бажарәки дьн» (Мәт. 10:23). Бәле, фьрԛи тʹӧнә жь бо чь жи мәрьв мала хԝә бьһелә бьрʹәвә, йәкә әԝ зәʹф чәтьн ә.

4, 5. Чь хоф һәйә чахе йед рʹәви а) малед хԝә дьһельн дьрʹәвьн? б) кампада дьжин?

⁴ Чахе рʹәви жь ԝәлат дьрʹәвьн, бона ԝан һьн рʹева дькарә хоф бә, һьн жи кампада. Бьре Лежә йе бьчʹук Гед, гьли дькә: «Әм бь һʹәфтийа рʹеда бун у нава бь сәда щьнйазарʹа дәрбаз дьбун. Ԝи чахи әз 12 сали бум. Ньгед мьн ӧса ԝәрьмин кӧ мьн нәфәрарʹа гот ԝәки мьн бьһельн һәрʹьн. Ԛә һʹьше баве мьнрʹа дәрбаз жи нәдьбу кӧ мьн нава ԝи шәрʹида бьһелә. Әԝи али мьн дькьр. Һәр рʹож мә анщах хԝә йолә дьбьр. Мә һәр гав Йаһоԝарʹа дӧа дькьр у һәԝара хԝә ԝи дьани. Щара мә тʹәне манго дьхԝар, кʹижан кӧ мә рʹева тʹоп дькьр» (Фили. 4:12, 13).

⁵ Жь нәфәред Лежә һʹәчʹи зәʹф гәләк сала кампада дьжитьн, кʹижан кӧ тʹәшкиләта Мьләтед Йәкбуйи саз кьрьнә. Ле ԝедәре жи хоф бу. Лежә ньһа бәрпьрсийаре мьһале йә, әԝ дьбежә: «Ԝедәре гәләк мәрьв бе хәбат бун. Ԝана гәвәсти дькьр, ичʹкә вәдьхԝарьн, хӧмар дьлистьн, дьзи у бенамуси дькьрьн». Хушк-бьред мәйә кӧ ԝан кампада дьжитьн, сәва кӧ нәкʹәвьнә бәр байе ԝан мәрьва, гәрәке бь тʹәмами хԝә ль щьвате бьгьртана (Ибрн. 6:11, 12; 10:24, 25). Әԝан хушк-бьра ԝәʹде хԝә бь аԛьлайи хәрщ дькьрьн, мәсәлә гәләка ча пешәнг хьзмәт дькьрьн. Әԝе йәке али ԝан кьр, ԝәки рʹӧһʹанида сьст нәбьн. Ԝана шабуна хԝә ӧнда нәдькьр, чьмки заньбун ԝәки жийина ԝанә кампада ԝәʹдәлу йә, чаԝа кӧ жийина Исраелийа бәрʹийеда ԝәʹдәлу бу (2 Корн. 4:18).

6, 7. а) Һʹьзкьрьна һьндава Хԝәде, Мәсиһийа һелан дькә кӧ һьндава хушк-бьрада ча бьн? б) Мәсәле биньн.

⁶ «Һʹьзкьрьна Хԝәде» мә һелан дькә, ԝәки әм жи һʹьзкьрьне хушк-бьрарʹа бьдьнә кʹьфше, илаһи ԝанрʹа йед кӧ чәтьнайада ньн. (Бьхунә 1 Йуһʹәнна 3:17, 18.) Мәсәлә, ԛьрʹна йәкеда чахе нава Мәсиһийед Щьһудайеда хәлайи бу, хушк-бьред щьватеда кʹе чьԛас дькарьбу али ԝан кьрьн (Кʹар. Шанд. 11:28, 29). Паԝлос у Пәтрусе шанди жи Мәсиһи һелан дькьрьн кӧ меванһʹьз бьн һьндава хушк-бьрада (Рʹом. 12:13; 1 Пәт. 4:9). Һәрге Мәсиһи хушк-бьред меванрʹа һʹьзкьрьна ӧса гәрәке бьдьнә кʹьфше, ле чьԛас фәрз ә илаһи али ԝан хушк-бьра бькьн, йед кӧ бьн ԛәзийеда ньн, йан жи бона баԝәрийа хԝә тенә зерандьне! (Бьхунә Мәтʹәлок 3:27.) *

⁷ Ԝан пашԝәхтийада бь һʹәзара Шәʹдед Йаһоԝа Украинайа рʹоһлатеда мәщбур бун мал-һʹале хԝә бьһельн бьрʹәвьн, чьмки ԝедәре шәрʹ дьчу. Йазьх, һьнәк жь ԝан һатьнә кӧштьне. Ле хушк-бьред кӧ Украинеда щийе майин дьжитьн у йед Урьсете, жь ԝана гәләк бьрьнә малед хԝә. Һәрдӧ ԝәлатада жи ԝана тʹәвнәбуйин хԝәй дькьрьн. Әԝана «нә пʹара дьнйайе» бун у бәрдәԝам дькьрьн бь хирәт «мьзгинийа хәбәре» бәла дькьрьн (Йуһʹн. 15:19; Кʹар. Шанд. 8:4).

8, 9. а) Йед рʹәви ԝәлате тʹәзәда рʹасти чь чәтьнайа тен? б) Чьрʹа әм гәрәке һьндава ԝанда сәбьр бьн у аликʹарийе бьдьнә ԝан?

⁸ Һьнә мәрьв мәщбур дьбьн кӧ ԝәлате хԝәда дәрбази шәһәрәки дьн бьн. Ле һәнә гәләк мәрьв жи кӧ мәщбур бун дәрбази ԝәлатәки дьн бьн, кӧ ԝанрʹа нас нинә. Рʹаст ә ль ԝедәре дәԝләт дьбәкә ԝанрʹа хԝарьне, кʹьнща у щи-сьтʹаре дьдә, ле йәкә ԝанрʹа нәһеса йә. Мәсәлә, йед рʹәви кӧ жь ԝәлате гәрм дәрбази ԝәлате сар дьбьн, дьбәкә ньзаньн чь кʹьнща хԝә кьн. Йан жи һәрге әԝана гӧндада дьман, дьбәкә ньзаньн чаԝа һур-муред текникийә модерн йед мале бьдьнә хәбате.

⁹ Һьнә дәԝләт али рʹәвийа дькьн, сәва әԝана һеса һини гӧһастьна бьн. Ле гәләк щар ӧса дьԛәԝьмә кӧ паши чәнд мәһа, рʹәви гәрәке ида хԝәха бона хԝә хәм кьн. Әԝ йәк һеса нинә, чьмки һʹәму тьшт дькʹәвә сәр стуйе ԝан. Бьдьн бәр чʹәʹве хԝә, әԝана гәрәке зьмане тʹәзә һин бьн, һини ԛанун у әʹдәтед ԝәлат бьн, һьн жи һин бьн чаԝа хәрще ԝәлат дадьн, чаԝа тьшта бькʹьрʹьн. Хенщи ве йәке, әԝана гәрәке зарʹа бьвьнә мәкʹтәбе, ԝана ширәт кьн у һин кьн. Әԝ һʹәму тьшт чәтьн ә. Ләма жи әм гәрәке сәбьр бьн һьндава ԝан, ԛәдьре ԝан бьгьрьн у аликʹарийе бьдьнә ԝан (Фили. 2:3, 4).

10. Әм ча дькарьн баԝәрийа ԝан хушк-бьред рʹәви ԛәԝи кьн, йед кӧ һатьнә ԝәлате мә? (Бьньһерʹә шькле әʹԝльн.)

¹⁰ Щара жь бо мәрьвед дәԝләте, хушк-бьред мәрʹа чәтьн ә ԝәлате тʹәзәда щьвате бьвиньн. Һьнә тʹәшкиләтед дәԝләте хушк-бьред мә дьдьнә тьрсандьне кӧ ԝе аликʹарийе нәдьнә ԝан. Әԝана щара дькарьн бежьн, кӧ һәрге рʹәви фьлан хәбате ԛәбул нәкьн сәва щьватед хԝә бәрʹнәдьн, ԝе бәри ԝан дьн жь ԝәлат дәрхьн. Ле сәд һʹәйф һьнәк тьрсийан у мәщбур бун хәбатед ӧса ԛәбул кьн. Ләма жи чахе хушк-бьред рʹәви тенә ԝәлате мә, гәләк фәрз ә әм дәрберʹа ԝана бьвиньн у аликʹарийе бьдьнә ԝан. Ӧса әԝана ԝе тʹәхмин кьн кӧ әм бона ԝан хәм дькьн. Дьлшәԝатийа мә у аликʹарийа мә дькарә баԝәрийа ԝан ԛәԝи кә (Мәтʹлк. 12:25; 17:17).

11. а) Бәре әʹԝльн кʹижан аликʹари рʹәвийарʹа лазьм ә? б) Рʹәви ча дькарьн рʹазибуна хԝә бьдьнә кʹьфше?

¹¹ Бәре әʹԝльн әм гәрәке али хушк-бьред рʹәви бькьн, ԝәки хԝарьна ԝан һәбә, ӧса жи кʹьнщ у тьштед майин кӧ гәләк лазьм ьн. * Чахе әм һәла һе тьштәки бьчʹук жи бона ԝан дькьн, бәʹса хәбәре һәрге галстуке пʹешкʹеши бьраки кьн, әԝ бона ԝан тьштәки гәләк мәзьн ә у ԝана дьлгәрм дькә. Һьлбәт рʹәви ԝе дәʹԝа нәкьн ԝәки али ԝан бькьн, ле әԝана ԝе рʹази бьн кӧ аликʹарийе дьдьнә ԝан. Һәрге рʹәви ӧса бьн, хушк-бьред кӧ аликʹарийе дьдьнә ԝан, ԝе ша бьн. Ле фәрз ә ԝәки хушк-бьред рʹәви ахьрийеда хԝәха бона һʹәԝщед хԝә хәм бькьн. Әԝ йәк ԝе али ԝан бькә, ԝәки ԛәдьре хԝә бьзаньбьн у һәләԛәтийа баш хԝәй кьн тʹәви хушк-бьред хԝә (2 Тʹеслн. 3:7-10). Ле йәкә әм гәрәке диса жи али ԝан бькьн.

12, 13. а) Чьда әм дькарьн аликʹарийе бьдьнә рʹәвийа? б) Мәсәле биньн.

¹² Әʹсәйи нинә гәләк пʹәре мә һәбә сәва аликʹарийе бьдьнә рʹәвийа. Әԝана дьһа зәʹф һʹәԝщә нә кӧ кʹеләка ԝан бьн у һʹьзкьрьна хԝә ԝанрʹа бьдьнә кʹьфше. Мәсәлә, һун дькарьн ԝанрʹа нишан кьн, кӧ чаԝа дькарьн шәһәрда һәрʹьн-бен у пе чь, кʹидәре хԝарьна баш у әрʹзан бькʹьрʹьн. Йан жи һун дькарьн али ԝан бькьн, кӧ һащәта хԝәрʹа дәстхьн, сәва пʹешәки һин бьн у пʹәре нане хԝә чекьн. Ле йа лапә фәрз әԝ ә, кӧ али ԝан бькьн сәва әԝана һини щьвата тʹәзә  бьн. Һәрге дькарьн ԝана тʹәви хԝә бьвьн щьвате. Ӧса жи ԝанрʹа бежьн кӧ әԝана ча дькарьн мьһала ԝәда мьзгинийе бәла кьн, у тʹәви ԝан хьзмәт кьн.

¹³ Чар бьред щаһьл йед рʹәви, аликʹарийа мәзьн стандьн алийе рʹуспийед щьвата тʹәзәда. Әԝан рʹуспийа әԝана һин кьрьн кӧ чаԝа авте бажон, ча компотәре бьдьнә хәбате у ча әʹламәтийа бьньвисьн сәва хԝәрʹа хәбате бьвиньн. Һьн жи ԝана али ԝан щаһьла кьрьн, кӧ ча ԝәʹде хԝә рʹаст хәрщ кьн, ԝәки бькарьбьн Йаһоԝарʹа хьзмәт кьн (Галт. 6:10). Һьнә ԝәʹдә дәрбаз бу, у әԝ һәр чар бунә пешәнг. Бь сайа ве аликʹарийе у ӧса жи кӧ ԝана хԝәха жи дьхԝәстьн рʹӧһʹанида һе пешда һәрʹьн, әԝана гәш бун у нәкʹәтьнә бәр байе ве дьнйа Шәйтʹан.

14. а) Рʹәви гәрәке чьда мьԛати хԝә бьн? б) Мәсәле биньн.

¹⁴ Һʹәму Мәсиһи, демәк рʹәви жи гәрәке мьԛати хԝә бьн сәва пәй һәбуке нәкʹәвьн. Әԝ йәк гәләк хоф ә чьмки ӧса әԝана дькарьн достийа хԝә тʹәви Йаһоԝа ӧнда кьн. * Лежә, бәʹса кʹижани мә жоре кьр у хушк-бьред ԝи, тиньн бира хԝә кӧ әԝана жь баве хԝә дәрсәкә фәрз һин бунә, һәла һе жи гава әԝана жь ԝәлате хԝә дьрʹәвийан. Әԝи гот: «Тьштед кӧ мә тʹәви хԝә дьбьр ле әм һʹәԝщә нибун, баве мьн йәк у йәк дьавит. Ахьрийеда әԝи мәрʹа чәнтʹе вала нишан кьр у бь бәшәра хԝәш мәрʹа гот: ‹Һун дьвиньн? Зедә тьшт ԝәрʹа нәлазьм ә›». (Бьхунә 1 Тимотʹейо 6:8.)

15, 16. а) Әм ча дькарьн рʹӧһʹанида аликʹарийе бьдьнә рʹәвийа? б) Ча әм дькарьн һәйра ԝанда бьн?

¹⁵ Рʹәви һе зәʹф һʹәԝще аликʹарийа рʹӧһʹани у бәрдьлийе нә, нә кӧ һʹәԝще пʹәра (Мәт. 4:4). Мәсәлә, рʹуспи дькарьн сәр зьмане ԝан әʹдәбйәта дәстхьн у али ԝан бькьн сәва әԝана рʹасти ԝан бьра бен, йед кӧ сәр зьмане ԝан хәбәр дьдьн. Гәләк рʹәви жь малед хԝә, нәфәред хԝә, бьнәли ԝәлат у жь щьвате ԛәтийанә. Әԝана һини чь бунә ида тʹӧнә. Ләма жи әԝана гәрәке һʹьзкьрьна Йаһоԝа у дьлшәԝатийе нава хушк-бьрада тʹәхмин кьн. Һәрге әԝана жь хушк-бьра бәрдьлийе нәвиньн, әԝана ԝе аликʹарийе бал нәбаԝәра бьгәрʹьн, мәсәлә, бал ԝан йед кӧ дьбәкә жь ԝәлате ԝан ньн, әʹдәтед ԝан йәк ә у һʹаләкида ньн (1 Корн. 15:33). Әм гәрәке ӧса  бькьн, ԝәки әԝана щьватеда хԝә тʹәхмин кьн ча мала хԝәда. Бона мә ԛәдьр ә ԝәки әм дькарьн хԝәйкьрьна хәрибада пьштгьрийа Йаһоԝа бькьн (Зәб. 146:9).

¹⁶ Иса у малбәта ԝи нькарьбун вәгәрʹийана ԝәлате хԝә, һʹәта кӧ хернәхԝазе ԝан һʹӧкӧм дькьр. Иро гәләк рʹәви жи нькарьн вәгәрʹьн ԝәлате хԝә, чьмки ль ԝедәре һʹал хьраб ә у һьнәк ԛә нә жи дьхԝазьн вәгәрʹьн ԝедәре. Лежә гот: «Гәләк де-бав йед кӧ дитьнә ча нәфәред ԝан хьраб кьрьнә у кӧштьнә, нькарьн зарʹед хԝә диса бьвьн ԝи щийи кʹидәре кӧ әʹщеба ӧса ԛәԝьмийә». Бона ԝан әԝ ешәкә гьран ә, у сәва кӧ али ԝан бькьн, хушк-бьра гәрәке һьндава ԝан рʹәвийа «шәԝат бьн, һәв һʹьз бькьн, рʹәʹм у шкәсти бьн» (1 Пәт. 3:8). Һьнә рʹәви кӧ һатьнә зерандьне хԝә жь мәрьва дур дьгьрьн, у шәрм дькьн сәва кәсәкирʹа кӧла хԝә гьли кьн, илаһи бәр зарʹед хԝә. Сәва бькʹәвьнә һәйрʹа ԝан, пьрсәкә ӧса бьдьнә хԝә: «Һәрге әз һʹале ԝанда бума, мьне бьхԝәста кӧ һьндава мьнда ча буна?» (Мәт. 7:12).

17. Мьзгини ча дьле рʹәвийа рʹьһʹәт дькә?

¹⁷ Иро гәләк рʹәви жь ԝәлатед ӧса рʹәвинә, кʹидәре кӧ шьхӧле мәйи бәлакьрьна мьзгинийе ԛәдәхәкьри йә у тʹӧ щар ԝана мьзгини нәбьһистийә. Әʹфәрьм ԝан Шәʹдед Йаһоԝайи хирәтрʹа, кӧ ԝан бь һʹәзара рʹәвийарʹа «хәбәра Пʹадшатийе» гьли кьрьнә (Мәт. 13:19, 23). Гәләк жь ԝан йед кӧ «баргьран» бун, сәр щьватед мә дьлрʹьһʹәти у бәрдьли дитьн у ԝана дәрберʹа тедәрхьстьн у готьн: «Рʹасти жи Хԝәде нав ԝәда йә!» (Мәт. 11:28-30; 1 Корн. 14:25).

18, 19. Ча әм дькарьн сәрԝахт бьн гава рʹәвийарʹа мьзгинийе гьли дькьн?

¹⁸ Әм гәрәке «сәрԝахт» бьн у билан бьн гава рʹәвийарʹа мьзгинийе гьли дькьн (Мәт. 10:16; Мәтʹлк. 22:3). Бь сәбьр гӧһ бьдьнә ԝана, ле тʹӧ щар дәрһәԛа сәрԝера у политика шеԝьр нәкьн. Әм гәрәке пәй рʹебәрийа филиале у сәрԝеред шәһәре хԝә һәрʹьн. Бь ви щурʹәйи әме нә хԝә, нә жи кәсәки дьн бькьн бьн ԛәзийе. Пебьһʹәсьн дәрһәԛа дин у әʹдәтед ԝан рʹәвийа у бь ԛәдьр бьн һьндава ԝанда. Бәʹса хәбәре, һьнә рʹәви жь ԝан ԝәлата нә, кʹидәре кӧ жьн щурʹәки майин кʹьнща хԝә дькьн. Ләма жи чахе рʹәвийарʹа мьзгинийе гьли дькьн, әм гәрәке кʹьнща ӧса хԝә кьн ԝәки ԝана әʹщьз нәкьн.

¹⁹ Әм гәрәке чʹәʹв бьдьнә мәрьве Самәри, дәрһәԛа кʹижани Иса мәсәледа гьли кьр, демәк аликʹарийе бьдьнә ԝан, йед кӧ кӧл-дәрда дькʹьшиньн, фьрԛи тʹӧнә Шәʹдед Йаһоԝа нә йан на (Луԛа 10:33-37). Чахе әм ԝанрʹа мьзгинийе гьли дькьн, әԝ аликʹарийа лапә мәзьн ә. Рʹуспик кӧ али гәләк рʹәвийа кьрийә, дьбежә: «Гәләк фәрз ә дәрберʹа ԝанрʹа бежьн кӧ әм Шәʹдед Йаһоԝа нә у кӧ нета мәйә сәрәкә әԝ ә кӧ рʹӧһʹанида али ԝан бькьн, нә бь пʹәра. Һәрге әм әԝе йәке ԝана нәдьнә фәʹмкьрьне, һьнәк жь ԝан ԝе тʹәне бона кʹара хԝә гӧһ бьдьнә мә».

20, 21. а) Чахе әм бь һʹьзкьрьн рʹәвийарʹа ԛәнщийе дькьн, әԝ йәк чь кʹаре тинә? б) Готара дьнда әме дәрһәԛа чь шеԝьр кьн?

²⁰ Чахе әм рʹәвийарʹа һʹьзкьрьне дьдьнә кʹьфше, әԝ йәк кʹаре тинә. Хушкәкә мә гьли кьр, кӧ нәфәред ԝе ча жь бо пәйкʹәтьна, жь Әритрейайе рʹәвин. Чар зарʹед ԝе һʹәйшт рʹожа бәрʹийерʹа чун у гьһиштьнә ԝәлате Судан. Әԝе гьли кьр: «Хушк-бьред ԝедәре тʹәви ԝан ӧса бун ча тʹәви нәфәред хԝә. Ԝана хԝарьн, кʹьнщ, щи-сьтʹар у пʹәре рʹе дьданә ԝан. Ԛә ве дьнйайеда кәсәк йе хәриб ԝе бинә мала хԝә сәва ве йәке, кӧ әԝана Хԝәдеки дьһʹәбиньн? На, тʹәне Шәʹдед Йаһоԝа». (Бьхунә Йуһʹәнна 13:35.)

²¹ Ле зарʹед ԝан рʹәвийа у кʹочбәра, һʹәԝще чь нә? Готара дьнда әме шеԝьр кьн ча әм дькарьн али зарʹед ԝан бькьн, ԝәки әԝана бь шабуне Йаһоԝарʹа хьзмәт кьн.