1, 2. (a) Olketa wanem hard samting nao kasem samfala brata and sista bilong iumi? (b) And datwan mekem olketa wanem kwestin for kamap?

WANFALA brata wea nem bilong hem Lije sei: “Mifala attendim assembly taem wanfala faet hem happen midolwan tufala tribe long Burundi. Mifala lukim pipol ran olobaot and sutsut long gun. So Dadi and mami, and mifala 11-fala pikinini mas ranawe nao. Samfala long famili ranawe go long refugee camp long Malawi. Datfala gogo hem winim 1,600 kilometer. Mifala olketa narawan ranawe long olketa nara ples.”

² Distaem winim 65 million pipol lusim ples bilong olketa and kamap olketa refugee bikos long war or persecution. Datfala namba hem winim enitaem bifor. * Staka thousand refugee hia hem Olketa Jehovah’s Witness. Staka famili lusim evri samting wea olketa garem and samfala famili member bilong olketa dae. Wanem nao olketa nara hard samting wea olketa kasem? Wanem nao iumi savve duim for helpem olketa brata and sista bilong iumi for gohed hapi for worshipim Jehovah nomata olketa kasem olketa nogud samting olsem? (Ps. 100:2)  And wanem nao iumi savve duim for preach long olketa refugee wea no savve long Jehovah?

3. Why nao Jesus and olketa disaepol bilong hem kamap olketa refugee?

³ Angel bilong Jehovah talem Joseph, King Herod laek for killim dae Jesus. So Jesus and dadi and mami bilong hem mas ranawe go long Egypt. Olketa kamap refugee long there go kasem taem Herod hem dae. (Matt. 2:13, 14, 19-21) Staka year bihaen, olketa disaepol bilong Jesus “go stap long olketa narafala ples long Judea and Samaria” bikos pipol persecutim olketa. (Acts 8:1) Jesus savve finis olketa wea followim hem bae lusim ples bilong olketa. Hem sei: “Taem olketa spoelem iufala long wanfala taon, ranawe go long nara taon.” (Matt. 10:23) Hem no isi samting for man lusim ples bilong hem and go stap long nara ples.

4, 5. Wanem nao samfala hard samting wea olketa refugee kasem (a) taem olketa ranawe? (b) taem olketa stap long refugee camp?

⁴ Taem olketa refugee ranawe from ples bilong olketa or olketa stap long wanfala refugee camp, olketa savve kasem samfala hard samting. Gad, young brata bilong Lije, wea hem 12 year sei: “Mifala wakabaot for samfala week and mifala lukim staka dead body. Leg bilong mi hem barava boela, so mi talem famili for olketa go from mi nomoa. Dadi bilong mi no laekem for mi stap nogud olketa soldia tekem mi, so hem karem mi. Samfala taem mifala kaikaim nomoa frut bilong olketa mango wea grow long saed road, and mifala gohed prea and trustim Jehovah. Olketa samting hia strongim mifala for gohed.”—Phil. 4:12, 13.

⁵ Staka long famili bilong Lije stap long olketa refugee camp bilong United Nations for staka year. Bat long there hem no isi for olketa tu. Lije, wea hem circuit overseer distaem hem sei: “Staka refugee no garem waka. Olketa savve gossip, drunk, gambol, steal, and durong.” Olketa Jehovah’s Witness wea stap long olketa camp need for busy long olketa waka bilong kongregeson mekem datwan savve protectim olketa. (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25) Olketa iusim gud taem bilong olketa for duim olketa spiritual samting mekem olketa gohed strong long truth, and gogo, staka kamap olketa pioneer. Olketa gohed for tingim wanday bae olketa lusim refugee camp, olsem olketa Israelite wea no stap olowe long wilderness. Datwan helpem olketa for gohed garem stretfala tingting.—2 Cor. 4:18.

6, 7. (a) Hao nao iumi savve followim wei bilong God for showimaot love long olketa brata and sista? (b) Storyim example.

⁶ From God lovem iumi, iumi tu laek for showimaot love long olketa brata bilong iumi, especially taem olketa kasem hard taem. (Readim 1 John 3:17, 18.) Olsem example, long first century, taem olketa Christian long Judea kasem bigfala hangre kongregeson long Antioch sendem relief supply for olketa. (Acts 11:28, 29) Aposol Paul and Peter tu encouragem olketa Christian for kaen and welkamim olketa nara Christian. (Rome 12:13; 1 Pet. 4:9) From iumi olketa Christian kasem encouragement for kaen long olketa brata wea kam from olketa nara ples, iumi shud kaen tu long olketa brata wea kasem hard taem or olketa wea kasem persecution bikos olketa faithful long Jehovah!—Readim Proverbs 3:27. *

⁷ No longtaem go nomoa, staka thousand Jehovah’s Witness long eastern Ukraine lusim ples bilong olketa bikos long war and persecution. Sorre samting nao, samfala long olketa dae. Bat staka ranawe and go stap witim olketa nara brata and sista long olketa nara ples long Ukraine and long Russia. Olketa brata and sista long tufala kantri hia no tek saed long datfala faet bikos olketa “no olsem pipol long world,” and olketa gohed strong for preachim “gud nius long pipol.”—John 15:19; Acts 8:4.

8, 9. (a) Olketa wanem hard samting nao olketa refugee savve kasem taem olketa stap long nara kantri? (b) Why nao iumi mas patient witim olketa taem iumi helpem olketa?

⁸ Samfala mas ranawe from ples bilong olketa and go stap long nara ples long kantri bilong olketa. Bat staka mas go long nara kantri wea hem niu long olketa. Nomata gavman savve givim kaikai, kaleko, and provaedem ples for olketa refugee stap, olketa savve kasem tu samfala hard samting. Olsem example, maet kaikai long there hem barava difren. Samfala refugee wea kam from kantri wea hot maet olketa no savve long kaen kaleko wea fitim ples wea cold. Olketa narawan mas lane for iusim olketa electric samting.

⁹ Long samfala ples, gavman garem arrangement for helpem olketa refugee for lane abaotem living long datfala kantri. Gavman savve helpem olketa for lelebet taem nomoa, bat bihaen samfala month olketa mas lukaftarem olketa seleva. Kaen samting olsem savve mekem laef hard tumas. Olsem example, olketa mas lanem niu languis, kastom, law abaotem olketa samting olsem for peim olketa bill and tax, pikinini go long skul, and hao for stretem pikinini. Waswe, iu savve patient and kaen taem iu helpem olketa brata and sista wea kasem olketa hard samting olsem?—Phil. 2:3, 4.

10. Wanem nao iumi savve duim for strongim faith bilong olketa brata and sista bilong iumi taem olketa arrive? (Lukim piksa long start bilong study.)

¹⁰ Samfala taem gavman savve stopem olketa brata and sista wea refugee for faendemaot ples wea kongregeson hem stap. Samfala organization bilong gavman sei olketa bae no helpem olketa brata and sista. Olketa maet sei sapos olketa brata and sista no laek duim waka wea savve mekem olketa for missim olketa meeting, olketa bae no stap long datfala kantri. Samfala acceptim datfala waka bikos olketa fraet, and olketa feel olsem olketa no wei nao. So hem important for iumi kwiktaem faendem olketa brata and sista bilong iumi no longtaem bihaen olketa arrive. Datwan bae helpem olketa for luksavve iumi laek for helpem olketa. Taem iumi duim olsem, datwan savve strongim faith bilong olketa.—Prov. 12:25; 17:17.

11. (a) Taem olketa refugee arrive, wanem nao olketa needim? (b) Wanem nao olketa refugee savve duim for showimaot olketa tinghae?

¹¹ Firstaem, iumi savve givim olketa samting wea olketa brata and sista needim olsem kaikai, kaleko, or olketa nara samting olsem. * Nomata iu givim smol samting olsem wanfala nektie for wanfala brata, hem savve barava tinghae long datwan. Olketa brata and sista wea refugee bae no askem tumas samting, bat olketa bae showimaot olketa tinghae long wanem olketa brata and sista duim for olketa. Datwan savve mekem olketa wea givim samting for hapi. Gogo olketa seleva bae lukaotem wanem olketa needim. Taem olketa duim olsem, olketa bae stap gud witim olketa nara brata and sista and olketa bae no feel iusles. (2 Thess. 3:7-10) Nomata olsem, iumi savve gohed duim samting for helpem olketa.

12, 13. (a) Wanem nao iumi savve duim for helpem olketa refugee? (b) Storyim example.

¹² No tingse iumi mas garem staka selen mekem iumi savve helpem olketa refugee. Iumi savve iusim taem bilong iumi for helpem olketa and showimaot love long olketa. Olsem example, iu savve helpem olketa long hao for iusim pablik transport or talem olketa wanem stoa nao salem olketa naesfala kaikai wea no expensive. Iu savve sapotim olketa for duim samting wea bae helpem olketa for kasem lelebet selen for olketa seleva. Bat important samting nao, iu savve helpem olketa for savve long olketa narawan long kongregeson. Sapos iu garem trak, iu savve tekem olketa go long meeting. Iu savve  explainim hao for story long pipol long territory, and iu savve waka witim olketa long ministry.

¹³ Taem fofala young boy wea refugee kasem wanfala kongregeson, samfala elder duim samting for helpem olketa. Olketa teachim olketa young wan hia hao for draevem trak, typem leta, and hao for raetem application leta for wanfala waka. Olketa elder teachim olketa tu for wakem gudfala schedule mekem olketa spiritual samting hem first long laef bilong olketa. (Gal. 6:10) No longtaem bihaen, olketa hia kamap pioneer. Olketa faithful for worshipim Jehovah and no followim world bilong Satan bikos olketa waka hard for kasem olketa spiritual goal and olketa elder helpem olketa.

14. (a) Wanem nao olketa refugee mas againstim? (b) Storyim example.

¹⁴ Olsem olketa nara Christian, olketa refugee tu mas againstim wei for laekem tumas material samting and for no letem datwan spoelem wei wea olketa fren witim Jehovah. * Lije, wea iumi storyim finis and olketa brata and sista bilong hem tingim samting wea dadi duim for teachim olketa why hem important for garem faith. Olketa sei: “Hem torowem samfala samting wea no important wea stap insaed wanfala basket wea mifala tekem. Then hem smile taem hem showim kam datfala emti basket and hem sei: ‘Lukim? Hem nomoa wanem iufala needim!’”—Readim 1 Timothy 6:8.

15, 16. Wanem nao iumi savve duim for strongim faith bilong olketa brata and sista bilong iumi? (b) Wanem nao iumi savve duim for helpem olketa wea feel sorre?

¹⁵ Olketa refugee no needim kaikai and kaleko nomoa, bat olketa barava needim comfort and encouragement from Bible. (Matt. 4:4) Olketa elder savve helpem olketa refugee hia for kasem olketa pablikeson long languis bilong olketa and for contactim olketa brata wea savve long languis bilong olketa. Hem important for duim olsem bikos staka refugee lusim famili, community, and kongregeson bilong olketa. Iumi shud kaen and showimaot love long olketa. Sapos iumi no duim olsem, maet olketa go askem help from olketa narawan wea kam from sem kantri bat no worshipim Jehovah. (1 Cor. 15:33) Taem iumi welkamim olketa insaed long kongregeson, iumi waka witim Jehovah for “lukaftarem olketa pipol from difren ples.”—Ps. 146:9.

¹⁶ Jesus, and dadi and mami bilong hem no go bak long ples bilong olketa bikos pipol wea  persecutim olketa no dae yet. Maet samfala samting olsem tu mekem samfala refugee no laek for go bak long hom bilong olketa. Bat olketa narawan no laek for go bak long hom bilong olketa. Lije sei staka dadi and mami no laek for tekem olketa pikinini go bak long hom bilong olketa bikos olketa lukim olketa narawan rapem and killim dae famili member bilong olketa. Iumi helpem olketa hia taem iumi kaen long olketa, sorre witim olketa, showimaot love long olketa, tingim olketa, and for hambol. (1 Pet. 3:8) Samfala refugee wea bin kasem persecution no laek for associate witim olketa narawan, and olketa savve feel shame for storyim samting wea kasem olketa, especially sapos olketa pikinini bilong olketa stap tu long there. Tingim disfala kwestin, ‘Sapos kaen samting olsem kasem mi, wanem nao mi laekem olketa narawan for duim for mi?’—Matt. 7:12.

17. Hao nao preaching waka hem comfortim olketa refugee?

¹⁷ Distaem staka refugee kam from samfala kantri wea gavman tambuim preaching waka. Iumi tinghae long olketa brata and sista wea helpem staka thousand refugee wea hem firstaem bilong olketa for herem “message abaotem Kingdom.” (Matt. 13:19, 23) Staka wea kasem hard taem kasem comfort taem olketa attendim olketa meeting bilong iumi and olketa luksavve God hem barava stap witim pipol bilong hem.—Matt. 11:28-30; 1 Cor. 14:25.

18, 19. Why nao iumi mas garem gudfala tingting taem iumi preach long olketa refugee?

¹⁸ Iumi mas wise and “garem gudfala tingting” taem iumi preach long olketa refugee. (Matt. 10:16; Prov. 22:3) Iumi mas patient and lisin gud taem olketa story and iumi shud no story abaotem olketa samting saed long politik. Iumi mas followim direction wea kam from branch office, and tu, for followim wanem olketa wea lukaftarem olketa refugee talem mekem iumi and olketa narawan no kasem nogud samting. Olketa refugee garem difren religion and culture, so hem important for iumi savve long datwan, and iumi mas respectim olketa taem olketa talemaot tingting bilong olketa. Olsem example, samfala hia garem strongfala tingting abaotem olketa kaleko wea olketa woman shud werem. So taem iumi go for preach long olketa, iumi shud no werem kaleko wea bae mekem olketa stambol.

¹⁹ Iumi laek helpem pipol wea kasem hard taem nomata olketa no worshipim Jehovah. Taem iumi duim olsem, iumi followim example bilong datfala man long Samaria wea Jesus storyim long tokpiksa bilong hem. (Luke 10:33-37) Gudfala wei for helpem pipol hem for teachim gud nius long olketa. Wanfala elder wea helpem staka refugee sei taem iumi startim story, hem important for iumi talem olketa iumi Olketa Jehovah’s Witness. Datwan bae mekem olketa for luksavve iumi kam for helpem olketa for savve long hope wea Bible storyim abaotem future and iumi no kam for givim olketa material samting.

20, 21. (a) Wanem gud samting nao savve kamaot taem iumi showimaot love long olketa refugee? (b) Wanem nao bae iumi storyim long nextfala study?

²⁰ Taem iumi showimaot love long “olketa pipol from difren ples,” gud samting savve kamaot from datwan. Wanfala sista sei, from persecution hem kamap big long Eritrea, famili bilong hem mas ranawe. Fofala pikinini bilong hem wakabaot long desert for eitfala day gogo olketa kasem Sudan. Hem sei: “Olketa brata long there treatim olketa olsem relative bilong olketa, olketa givim kaikai, kaleko, ples for stap, and selen for transport. No eni nara pipol bae welkamim olketa stranger long ples bilong olketa nomata olketa worshipim sem God. Olketa Jehovah’s Witness nomoa duim datwan!”—Readim John 13:35.

²¹ Waswe long olketa pikinini wea ranawe witim dadi and mami bilong olketa? Long nextfala study, bae iumi storyim hao iumi savve helpem olketa famili olsem for hapi for worshipim Jehovah.