Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Ikalayi anukwasha ‘beenyi’ bwabadya “kufubila Yehowa na muloo”

Ikalayi anukwasha ‘beenyi’ bwabadya “kufubila Yehowa na muloo”

“Yehowa alamaa bee ku bwenyi.”​MISAMBO 146:9.

NGONO: 84, 73

1, 2. (a) Bangi bakwetu bakwete kufumankana na nkalakashi kinyi? (b) Bino abibwesha nkonko kinyi?

UNGI mukwetu mulume abetanyina bu Lije akula’shi: “Pababangile ngoshi ya miilo mu Burundi, bantu ababangile kusuuka bantu abadi abebaasa masashi. Ami na baledi bande na bangi bakwetu 11, tubabangile kusuuka bwa kupaasha myuwa yeetu na nka penda bilamba bibatudi baanye mabofu mu mongo mwetu. Tubatambukile bilometre 1 600, na bangi bakwetu abadi basuukile mu Malawi. Atwe bangi tubapalakeene twenda mu angi ma mbalo.”

2 Mu nsenga ishima, mwi bantu bakile pa midiyo 65 bafilukye ku bibundji byabo pa mwanda wa ngoshi sunga kubingwabingwa benda mu bibundji byabeene. Buno bungi bwa bantu bafilukye mbukaamine ngofu. * Bantu binunu na binunu ba ku bano bantu nyi mba Temwe ba Yehowa. Bebungi ba kwabadi mbashimishe bantu babadi bafule na bintu byabo bibungi. Ngimo nkalakashi kinyi yabadi bapete? Mushindo kinyi watudi balombene kukwasha bakwetu bwabadya kufubila Yehowa na kulama muloo wabo nsaa yabafumankana na ino nkalakashi? (Misambo 100:2) Mushindo kinyi ukile buwa watudi balombene kulungula mukandu wibuwa kwi bantu bafilukye bashii ba Temwe ba Yehowa?

NSHALEELO A MUNTU MUFILUKYE

3. Yesu na bangi balongi baye abafikile bu bantu bafilukye naminyi?

3 Yesu na baledi baye abadi bafilukye benda mu Ejiipitu kunyima kwa’bo kudimusha Yoosefe kwi mwikeyilu a Yehowa’shi Nfumu Erode akyebe kwipaa Yesu. Abashalele mwanka mpa na pabafwile Erode. (Mateo 2:13, 14, 19-21) Kunyima kwa bipwa bibungi, balongi ba Yesu “babapalakêne mu bingi bibalo bya mu Yuuda na mu Samadiya” pa mwanda wa kubingwabingwa. (Bikitshino 8:1, EEM) Yesu badi auku’shi balondji baye bebungi abakebafilusha ku bibundji byabo. Aye nkwamba’shi: “Su abenumwesha malwa mu kibalo kikampanda, suukilayi mu kingi.” (Mateo 10:23, EEM) Kusuuka ku kibundji kyobe bwa kwenda ku ingi mbalo ta mwanda ubofule nya.

4, 5. Mmasaku kinyi aafumankanaa na bantu abafiluka (a) Pabakwete kusuuka? (b) Pabadi bashale mu mbalo ya bantu bafilukye?

4 Nsaa i bantu abafiluka na kuleka bibundji byabo sunga kusuukila ku mbalo ya bantu bafilukye, abapetaa masaku ebungi. Gad, mwina a Lije akula’shi: “Tubadi batambukye munda mwa mbingo ibungi, twakilanga munkatshi mwa bitanda nkama na nkama. Naadi na bipwa 12. Mikoolo ibadi inguule ngofu, ami nkulungula bakwetu’shi, ndayi nundekye. Nshami​—bapelele kundeka bupenka kupela tala bantomboshi bankwata—aye nkubanga kunsemuna. Efuku dyoso tubadi atupanda pa mwanda wa nteko ibatudi atwele kwi Yehowa na bibatudi bakulupile mwadi, angi mafuku tubadi atuladila penda myembe ibatudi atusangula mwishinda.”​—Beena-Fidipe 4:12, 13.

5 Bakwabo na Lije bebungi abakitshine bipwa bibungi mu kisaka kya bantu bafilukye mu États-Unis. Sunga bibabadi mu masaku mu yaya mbalo, Lije tadi binobino mukunkushi a kifunda, apatuula’shi: “Bantu bebungi tababaadi na mifubo nya. Abadi abatontoola, kukwatshika maalwa, abaasha masha a nfwalanga, kwiba na kutambuka masandji.” Bwa kwikalwila ku buno bukitshishi bwi bubi, bibaadi abitungu’shi ba Temwe ba Yehowa bekale bepaane ngofu mu myanda ya kakongye. (Beena-Ebelu 6:11, 12; 10:24, 25) Abadi abafubu kalolo na nsaa yabo bwa’shi bamone bya kushaala banyingye mu bya binyibinyi, na bebungi ba kwabadi abaatshile mudimo wa bu mbala-mashinda. Abadi abekankamishena banabene’shi dingi efuku atukakatuka mu ino mbalo ya bantu bafilukye, nka bu bibakatukile bena Isaleele mu kabaaka. Bino bibadi abibakwasha bwa kwikala na binangu bibuwa.​—2 Beena-Kodinda 4:18.

LESHAYI KIFULO KWI BANTU BAFILUKYE

6, 7. (a) Kifulo ky’Efile Mukulu akitutakula mu kukitshina bakwetu myanda mushindo kinyi? (b) Tusha kileshesho.

6 “Kifulo ky’Efile Mukulu” akitutakula bwatudya kufula bakwetu, bikishekishe baaba be mu nkalakashi. (Badika 1 Yowano 3:17, 18.) Bu kileshesho, mu siekele a kumpala, nsaa ibadi bena Kidishitu ba mu Yuuda na dikyenga dya bya kudya pa mwanda wa kipupa kya nsala, kakongye kabadi kabungye bintu bya kwibakwasha nabyo. (Bikitshino 11:28, 29) Mpoolo na Mpyeele mutumibwa abakankamikile bena Kidishitu bwabadya kwikala abekuukishena. (Beena-Looma 12:13; 1 Mpyeele 4:9) Bu bi bena Kidishitu mbakankamikibwe bwabadya kulesha bakwabo abafiki ku angi maumbo kalolo, abitungu dingi twikale atulesha kalolo kwi bakwetu be mu masaku sunga be mu kubingwabingwa bwa lukumino lwabo! *​—Badika Nkindji 3:27.

7 Mu mafuku ashale, ba Temwe ba Yehowa binunu na binunu mbafilukye ku bibundji byabo pa mwanda wa ngoshi na kubingwabingwa ku lupese lwa kutunduka nguba kwa eumbo dya Ukraine. Mwanda wa malwa, bamo ba kwabadi mbayipayibwe. Bakwetu bebungi basuukye mbebatambule ku mashibo a bakwetu mu bingi bibundji bya mu Ukraine na mu Russie. Mu ano maumbo ooso, bakwetu mbapele kutwelakana mu myanda ya ngoshi, na kupela kutwelakana mu myanda ya “pa nsenga;” na dingi mbatungunukye na kulungula “mukandu wibuwa” na katshintshi.​—Yowano 15:19; Bikitshino 8:4.

KWASHAYI BANTU BAFILUKYE BWABADYA KUNYINGISHA LUKUMINO LWABO

8, 9. (a) Nkalakashi kinyi ilombene kupeta bantu bafilukile mwiumbo dyabene? (b) Bwakinyi be na lukalo lwa’shi twibakwashe na lwishinko looso?

8 Bangi bantu bafilukye mbebabingye pa bukopo bwabadya nkashala mu bingi bibundji bya mu eumbo dyabo. Byabya, bangi namu abebabingi bwabadya kwenda mu maumbo abashii beubidishene nao. Eyendo, bena mbulamatadi mbalombene kupa bantu bafilukye ndambo ya bya kudya, bilamba na mbalo ya kushala, anka kwi ingi nkalakashi. Bu kileshesho, bya kudya mbilombene kwikala bilekene ngofu na byabadi baubile. Bangi bantu bafilukye mu maumbo mwi kibobo mbalombene kukutwa kuuka bilamba bya kufwala mu maumbo e mashika ebungi. Bangi be na lukalo lwa kulonga bya kufuba na byamo bya mu mashibo byabamono bwa musango wa kumpala.

9 Ingi mbulamatadi ngilumbuule bya kulongyesha bantu bafilukye byabadya kwiubidishena na nshalelo a mwiumbo dyabadi basuukile. Anka, kunyima kwa myeshi ipeela abalekyelaa bantu bafilukye bwa’shi babangye kukimba bya kulombasha nkalo yabo’bo banabene. Bino mbilombene kwibelela bukopo. Banda kunangushena bintu abitungu’shi balongye musango umune. Abitungu balongye ludimi lupya, bipikwa bipya, na miiya ipya pabitale kufuta bitadi, kufuta makuta ku tulaasa, na pabitale kipaso kya kunyooka bana! We kukwasha bakwetu balume na bakashi be mu kibundji kyenu bwabadya kumona bya kukambila ino nkalakashi na lwishinko looso su?​—Beena-Fidipe 2:3, 4.

10. Twi kunyingisha lukumino lwa bantu bafilukye naminyi nsaa yabafiki mu kibundji kyetu? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

10 Ingi misusa, bakata ba kibundji mbalombene kukimba bya kukutshishwa bakwetu bafilukye bwabadya kwiukeena na bakwetu ba mu kakongye ka mu kyakya kibundji. Ingi ndumbulwilo ya mbulamatadi ngilombene kwibatshinyisha’shi atupele kwinukwasha. Be kwibalungula’shi abebabingi mu dino eumbo su abapele kukita mudimo awibakutshishwa nsaa ya kutwela mu bisangilo. Pa mwanda wa moo na kukutwa kwa bukwashi, bangi mbakumine ino midimo. Ngi bwakinyi, abitungu kukita bukidi bukidi bwa kwimonena na bakwetu bafilukye abo baki’abafiki mu kibundji kyetu. Be na lukalo lwa kumona’shi atwibapasukila. Kuno kwibapasukila na bukwashi bwetu mbilombene kunyingisha lukumino lwabo.​—Nkindji 12:25; 17:17.

PAYI BANTU BAFILUKYE BUKWASHI BWA BINTU BYA KU MBIDI

11. (a) Bantu bafilukye abekalaa na lukalo lwa bintu kinyi kumpala? (b) Bantu bafilukye be kulesha lutumbu naminyi?

11 Kya kumpala, twi balombene kupa bakwetu bya kudya, bilamba, sunga bingi bintu bi na muulo. * Sunga tu bintu tupeela, bu kadifwanda, ntulombene kukwasha bakwetu ngofu. Byabya, tabitungu’shi bakwetu bafilukye bekale na kwidiladila nya. Anka, abitungu bekale na lutumbu ku byabebakitshina kwi bangi. Kukita bino akupa bakwetu abebakwasha muloo. Na dingi, abitungu bakwetu bafilukye bekitshishe bwabadya kulombasha nkalo yabo. Bino abibakwasha bwabadya kwikala abebanemeka kwi bangi na kwikala mu kipwano kibuwa na bakwabo. (2 Beena-Tesalonika 3:7-10) Na dingi, bakwetu bafilukye be na lukalo lwa bukwashi mu myanda ibungi.

Twi kukwasha bakwetu bakashi na balume bafilukye mushindo kinyi? (Tala kikoso kya 11-13)

12, 13. (a) Twi kukwasha bantu bafilukye naminyi? (b) Tuusha kileshesho.

12 Tabitungu nka’shi twikale na makuta ebungi bwa kukwasha bantu bafilukye nya. Be na lukalo ngofu na nsaa na kifulo kyetu. Bu kileshesho, we kwibakwasha bwa kuuka bya kutwela mu myootoka, kwenda mbalo yabakumina sunga kwibalesha byabadya kuula bya kudya bi muulo wikye. We kwibalesha dingi bya kupeta bintu bu mashinyi a kutela bilamba, bintu bya kudima nabyo sunga bintu bya kwibaka nabyo mashibo bwabadya kumona mushindo wa kupeta ekuta. Mwanda wi na muulo, we kwibakwasha bwabadya kwiubidishena na myanda ya mu kakongye kapya kabadi. Su kwi mushindo, ebakunkushe bwabadya kwikala abatwele mu bisangilo. We kwibalesha dingi mishindo ibuwa yabadi balombene kulungula mukandu wibuwa kwi bantu ba mu teritware eenu, na dingi we kwenda nabo mu bulungudi.

13 Pabafikile ba nsongwalume bananka mu kangi kakongye, bakulu belekenelekene abadi abebakwasha; abebalongyeshe bya kutambusha mootoka, bya kufunda mikanda ku kyamo, na bya kukimba mudimo. Abebalesheshe dingi byabadya kulumbuula nsaa yabo bwa kumona bya kutuula mudimo wa Yehowa pa mbalo ya kumpala. (Beena-Ngalatea 6:10) Kunyima kwa mafuku apeela, boso bwabo bananka abafikile ba mbala-mashinda. Pa mwanda wa bukwashi bwa bano bakulu na kwitatshisha kwabo’bo banabene pa kwiatshila bipatshila mu mudimo wa Yehowa, abayiile kumpala mu kikudi na kupela kutwelakana mu ndumbulwilo a Satana.

14. (a) Abitungu bantu bafilukye bakambile kitompwanga kinyi? (b) Tuusha kileshesho.

14 Nka bu bangi bena Kidishitu boso, bantu bafilukye be na lukalo lwa kukambila bitompwanga, na kukambila lwabi lwa bintu bya ku mbidi bwa kupela kutuula bino bintu kumpala kwa kipwano kyabo na Yehowa. * Lije, atudi batemune ku mbangilo, na bakwabo balume na bakashi abatentekyesha malongyesha e na muulo ababadi abebalongyesha kwi nshabo pabitale lukumino nsaa ibabadi abasuuku. Abakula’shi: “Badi asumbula bintu bishii na muulo bibatudi nabyo ku kimune kimune. Ku nfudilo, basemwine kibuta kibisumanga aye nkwakula na kusepa’shi: ‘Nubamono? Kino ngi kintu kyooso kyanudi nakyo lukalo!’”​—Badika 1 Timote 6:8.

PWILAYI BANTU BAFILUKYE NKALO IKATA

15, 16. (a) Twi kunyingisha lukumino lwa bakwetu naminyi? (b) Twi kwibakwasha mu binangu naminyi?

15 Bantu bafilukye be na lukalo na bingi bintu kukatusha bya kudya na bilamba. Be na lukalo lwa kwibanyingisha mu binangu na kwibakankamika ku bukwashi bwa Bible. (Mateo 4:4) Bakulu mbalombene kwibakwasha pa kwibakimbila mikanda ya mu ludimi lwabo na kwibakwasha bwabadya kwimonena na bangi bakwetu abakula ludimi lwabo lwa butandwa. Kukita bino kwi na muulo ngofu mwanda bantu bafilukye bebungi mbebabingye baleka bintu byooso byabekalanga beubidishene nabyo. Be na bushiye bwa bakwabo, eumbo dyabo, na kakongye kaabo. Be na lukalo lwa kupusha bi kifulo kya Yehowa na kwipusha bu be na muulo munkatshi mwa bakwabo bena Kidishitu. Su nubakutwa kukita byabya, bantu bafilukye mbalombene kukimba bukwashi kwi bantu ba mu eumbo dyabo kadi bashi’abalangwila Yehowa. (1 Beena-Kodinda 15:33) Su tubebakwasha bwabadya kwiubidishena na myanda ya mu kakongye, atufubu pamune na Yehowa bwa kulama bantu “bee ku bwenyi.”​—Misambo 146:9.

16 Yesu na bakwabo tababadi balombene kwaluka mwiumbo dyabo mu mafuku ooso abadi Erodi ku bufumu nya. Bwa kano kabingilo kamune, lelo uno bantu bafilukye ta mbalombene kupeta mushindo wa kwaluka kwabo nya. Anka, bangi mbalombene kupela kwalukila kwabo. Lije akula’shi ba nambutwile bebungi bamone kwabatambuka na bakwabo pa bukopo na kwibayipaa mwiumbo dyabo, tabakuminaa kwalukila dingi na bana babo mwanka nya. Bwa kukwasha bakwetu, abitungu twibaleeshe ‘kifulo kya bwina muntu, lusa, na kwiyisha.’ (1 Mpyeele 3:8) Pa mwanda wa kubingwabingwa kwabadi bapete, bangi bantu bafilukye tabakuminaa kwikala pamune na bangi bantu, na be kupusha buufu bwa kwakula makyenga abadi bapete, bikishekishe su pe bana bakinga. Eyipushe’shi, ‘Su napeta makyenga e bino, ne kukumina’shi bankitshine myanda naminyi?’​—Mateo 7:12.

NSAA YATULAMBUKISHA BANTU BAFILUKYE BASHII BA TEMWE

17. Mudimo wetu wa bulungudi ukwete kunyingisha bantu bafilukye naminyi?

17 Lelo uno bantu bafilukye bebungi mbafikye mu maumbo mwabadi bakandjikye mudimo wetu wa kulungula mukandu wibuwa. Twi na lutumbu lwi bungi bwa ba Temwe bebungi, mwanda binunu na binunu bya bantu bafilukye mbapushe “Eyi dya Bufumu” bwa musango wa kumpala. (Mateo 13:19, 23) Bantu bebungi babofule sunga “bakookye” bakwete kunyingishibwa na kupetuula bukome ku bisangilo byetu na abakula kushii kunyengakana’shi: “Efile Mukulu a binyibinyi e munkatshi mwenu.”​—Mateo 11:28-30; 1 Beena-Kodinda 14:25.

18, 19. Twi kwikala na binangu nsaa yatulungula bantu bafilukye mukandu wibuwa naminyi?

18 Abitungu twikale na binangu na “budimu” nsaa yatulungula bantu bafilukye mukandu wibuwa. (Mateo 10:16; Nkindji 22:3) Ikala na lwishinko nsaa yoteemesha mwanda wabakulondela kwi bantu bafilukye, anka twesambanga myanda ya politike. Abitungu tulonde buludiki bwabetupa kwi biro bya filiale eetu mpa na bwa bakata ba kibundji bwa kupela kwitwesha sunga kutwesha bangi mu masaku. Bu bi bantu bafilukye abafiki mu maumbo elekeene na bipikwa bilekeene, abitungu tulongye bwa kuuka bipikwa byabo na kwibineemeka. Bu kileshesho, bantu ba mu angi maumbo be na aabo mweneno mwilekene pabitale nfwadilo a bana bakashi. Ngi bwakinyi nsaa yatwibalungula mukandu wibuwa, abitungu twikale na nfwadilo shii mulombene kwibenyongosha.

19 Abitungu tukwashe bantu abakyengye, sunga bekala bantu bashi’abalangwila Yehowa. Su tubakitshi byabya, atwambula kileshesho kibuwa kya mwina Samadiya a mu lukindji lwa Yesu. (Luka 10:33-37) Mushindo ukile buwa watudi balombeene kukwasha bantu nyi nkwibalungula mukandu wibuwa. Ungi mukulu badi mukwashe bantu bafilukye bambile’shi, bi na muulo kwibalungula bukidibukidi’shi twi ba Temwe ba Yehowa. Twi balombene kwibalungula dingi’shi, tubafiki bwa kubanda kwinukwasha bwanudya kupusha lukulupilo lwibuwa alwitupa Bible. Sunga mbyatushii bafikye na bukwashi bwa bintu bya ku mbidi.

BIPETA BYA MULOO

20, 21. (a) Miloo kinyi yatupete nsaa yatulesha bantu bafilukye kifulo ky’eyendo? (b) Mu mwisambo aulondo atukalongo kinyi?

20 Nsaa yatulesha “bantu benyi” kifulo ky’eyendo, abitusha bipeta bya muloo. Nsaa ibafwile mulume a mukwetu mukashi abetanyina bu Alganesh badi musukye kubingwabingwa mu Erythrée na bana baye basamombo, abadi batambukye lwendo lwa mafuku mwanda mu kabaaka kakata. Ku nfudillo a byoso, abo abapu kukita lwendo lula, abafikile mu Sudan. Uno mukwetu akula’shi: “Bakwetu balume abetukwashishe ngofu nka bu bakwetu ba mu kifuko pa kwitupa bidibwa , bilamba, nshibo, na mootoka wa kutambukila. Mbangi bantu kinyi abadi balombene kukuukila benyi ku mashibo kwabo pa mwanda’shi abalangwila Efile mukulu umune? Nka penda ba Temwe ba Yehowa!”​—Badika Yowano 13:35.

21 Twi kukita naminyi pabitale bana bakinga bafikye na baledi baabo? Mu mwisambo aulondo, atukalongo mushindo ulombnene ooso a kwatudi kukwasha bino bifuko bwabidya kufubila Yehowa na muloo.

^ par. 2 Mu uno mwisambo, kishima “bantu bafilukye” akileesha bantu bakatukye ku bibundji byabo pa bukopo pamwanda wa ngoshi, kubingwabingwa, na masaku aatukila ku bintu byabadi bapangye. Mbalombene kusuukila mu dingi eumbo sunga mu kingi kipindji kya nsenga kya mwiumbo dyabo. Sosiete atalaa myanda ya bantu bafilukye mu nsenga ishima abetanyina bu Haut Commissariat des Nations-Unies pour les refugiés (UNHCR) alesha’shi, mu nsenga ishima muntu 1 pa bantu 113, mufilushe pa bukopo enda mu kushaala kwabene.

^ par. 6 Tala mwisambo awamba’shi, “Tanulubanga kupokyeela bantu [beenyi]” wi mu Kitenta kya Mulami kya mu 1/10/2016, esaki 8-12.

^ par. 11 Apafiki bantu bafilukye mu kibundji, abitungu bakulu mu kakongye bakite bukidibukidi bwabadya kulonda myanda yabadi baleshe mu mukanda wa Belumbuule bwa kukita akikyebe Yehowa mu shapitre 8, kikoso kya 30. Bwa kwisamba na bakulu ba mu kakongye ka bantu bafilukye, bakulu mbalombene kufundjila biro byabo bya filiale mu jw.org. Yaya nsaa, be kwipusha muntu mufilukye na budimu boso pabitale kakongye kaaye, mudimo waye wa bulungudi, na pabitale nshalelo aaye a mu kikudi.

^ par. 14 Tala miisambo ayamba’shi: “Muntu su ngumune ta mulombeene kufubila banfumu babidi” na “Ikala mukankamane Yehowa mMukwashi oobe!” i mu Kitenta kya Mulami kya mu 01/04/2014, esaki 17-26.