1, 2. (a) Ka atsan a nyi nahan anmgbianev asev mba nomso man mba kasev mbagenev ve lu tagher a mini? (b) Ka mbampin mba nyi ve dugh sha kwagh nee?

ANMGBIAN ugen u i yer un ér Lije yô, kaa ér: “Shighe u i hii u nôngon ityav mbi atemtyo ken tar u Burundi la, tsombor wase cii lu sha mkohol. Yange se nenge ior lu yevese shi i lu tan igwa. Mbamaren av man se ônov vev 11 cii se yevese a akaa kpuaa tseegh. Mba hen tsombor wase mbagenev yem hen afo a mba yevese kwaghtseren a ken tar u Malawi la. Zende ne hemba ukilomita 1,600. Se mbagenev cii se sambe, se yem ajiir agen.”

² Ior mba ve yevese kwaghtseren shin mtev u sha ican ve yem ajiir agen la hemba iorov 65,000,000 sha tar cii hegen. I gbe je ior mba a vande yevese kwaghtseren i kuma ingyegh nahan ga. * Ior udubu imôngo ken ingyegh kin ka Mbashiada mba Yehova. Ve kpishi ior vev saa ku shi akaa a ve cii nôngo u saan. Ka mbamtaver mbagen mba nyi nahan mbagenev ve tagher a mini? Se er nan ve se wase anmgbianev mba nomso man mba kasev mban vea “civir Yehova a iember ken ishima,” er ve lu tagher a atsan nahan kpaa? (Ps. 100:2) Man se er nan ve se fatyô u pasen mba yevese kwaghtseren mba ve lu a fa Yehova ga la, loho u dedoo tsembelee?

3. Yesu man mbadondon un kpishi yange ve hingir u yevese kwaghtseren nena?

³ Ortyom u Yehova yange te Yosev icin ér Tor Herode soo u wuan Yesu been kera yô, kwagh ne na Yesu u lu anikyundan la vea mbamaren nav hingir u yevese kwaghtseren ne za lun ken Igipiti. Ve lu ker zan zan Herode kar kpen. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Anyom nga kar imôngo yô, mtev u sha ican na mbahenen mba Yesu mba hiihii mbara ‘sambe yem ken ityar i Yudia man i Samaria.’ (Aer. 8:1) Yesu yange tsenga fan ér a va kighir mbadondon un kpishi vea undu uya vev. A kaa ér: “Vea tôv ne a ican ken gar ngun yô, yevese, yem nen ken ugen.” (Mat. 10:23) Ka a lu nyi je ia er kpa, i lu ican kpishi u or yevese undun ijiir i nan.

4, 5. Ka mbamzeyol mba nyi nahan mba yevese kwaghtseren ka ve tagher a mi (a) shighe u ve lu yevese laa? (b) shighe u ve lu ken afo laa?

⁴ Alaghga mba yevese kwaghtseren vea tagher a ican tsung shighe u ve lu yevese shin ve lu ken afo a mba yevese kwaghtseren la. Anngô u Lije u kiriki u i yer un ér Gad la kaa ér: “Yange se zende angahar ukasua imôngo, se lu karen ikyom i ior uderi imôngo sha gbenda yemen. M lu anyom 12 hen shighe ne. Angahar yange mulam kpishi je yô, m kera lu fantyô u zenden ga, nahan m kaa a mba hen tsombor wam mer, ve undum hen gbenda ve yem. Terem venda u undun mo ér shoja i atemtyo i va kôrom i yem a mi, nahan tôôm yem a mo. Yange se lu a ishimanyian sha kwagh u se ya sha iyange la tseegh, nahan se sôn Yehova shi se suur sha a na, ashighe agen je yô, se ya mangoo mba se zer sha gbenda la tseegh se yav.”—Fil. 4:12, 13.

⁵ Shighe kar yô, mba hen tsombor u Lije kpishi hingir u za lun hen afo a mba yevese kwaghtseren, a Mzough u Ityar Cii ver la, anyom imôngo. Nahan kpa, ve tagher a mbamzeyol mbagenev. Lije u hegen a lu eren tom u ortamen u sôron atôônanongo la kaa ér: “Ior kpishi lu a tom ga. Nahan ve shi sha u eren angereke shi man msôrom shi gbidyen do shi iin gayô eren idya.” Sha nahan yô, gba u Mbashiada mba ve lu ken afo la vea eren akaa a ken jijingi vea tiônnongo nduuruu, sha er vea palegh aeren a bo ne yô. (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25) Yange ve er tom a shighe ve sha inja, mbagenev kpishi tôô pania, sha er vea za hemen u taver ken jijingi yô. Yange ve za hemen u lun a mnenge u vough, sha u umbur ér shighe a karen yô, vea kera lu ken afo la ga, er zende u Mbaiserael ken taaikyôngo la kpa lu nahan.—2 Kor. 4:18.

6, 7. (a) “Dooshima u Aôndo” la mgbegha Mbakristu wase anmgbianev mba kwagh a tser ve la nena? (b) Tese ikyav.

⁶ “Dooshima u Aôndo” la ka a mgbegha se u tesen mbagenev dooshima, hemban je yô, shighe u ve nyer ken mbamzeyol mba vihin tsung yô. (Ôr 1 Yohane 3:17, 18.) Shighe u ijen lu nôngon u wuan Mbakristu mba ken Yudia, mba sha ayange a mbaapostoli la, mba ve lu Mbakristu vea ve imôngo la wase ve. (Aer. 11:28, 29) Shi yange apostoli Paulu man apostoli Peteru ve taver Mbakristu ishima ér ve eren a Mbakristu mbagenev doo doo. (Rom. 12:13; 1 Pet. 4:9) Aluer ka u Mbakristu vea ngohol mbavannya mba ve lu Mbakristu vea ve imôngo la yô, hemba kan hange hange cii u vea ngohol Mbakristu, mba uma ve a lu sha zongo shin i lu tôvon ve a ican sha ci u jighjigh ve u nan la.—Ôr Anzaakaa 3:27. *

⁷ Semberee ne, Mbashiada mba Yehova nomso man kasev kua mbayev udubu imôngo yevese sha ci u ayôôso gayô mtev u sha ican u ken vegher u sha ityoughkitaregh ki tar u Ukraine la. Kwagh ka a er i vihi yô, mbagenev saa ku. Kpa mbagenev kpishi yô, mbacivir Aôndo a ve imôngo yer ve hen ijiir igen ken tar u Ukraine, shi ve mbagenev kpishi anmgbianev mba ken tar u Russia na ve ajiir a tsan ken tar ve. Ken ityar i ve lu ker ne cii, ve za hemen u wan ave sha kwagh u patii ga, ve lu “ior i tar ne ga” shi ve za hemen u “yôôn Loho u Dedoo” la sha gbashima.—Yoh. 15:19; Aer. 8:4.

8, 9. (a) Ka mbamtaver mba nyi nahan alaghga mba yevese kwaghtseren vea tagher a mi ken tar ugene? (b) Ka ve soo ér se wase ve sha ci u nyi?

⁸ Er kwaghtseren ka a na mbagenev ve undu ajiir a ve ve za lu sha ajiir agen ken tar ve nahan kpa, mbagenev kpishi ka i kighir ve ve yem ken ityar igen i ve lu a vande zan ker ga yô. Alaghga ugomoti vea na ve kwaghyan man akondo man ijiir i tsan, kpa alaghga kwaghyan u ve vanden yan la una lu ga. Adooga mba yevese kwaghtseren mba ka i tsee daalaa ken tar ve la vea tagher a wuhe sha kwa u hiihii, shi alaghga vea fa er vea wuha iyol ve wuhe ua kôr ve ga ze. Shi aluer ve mough ka ken agar yô, alaghga vea fa er vea er tom a mbaanar mba ken geri ga.

⁹ Ugomoti mbagenev ka ve er akaa sha er vea wase mba yevese kwaghtseren la, vea nyôôso mlu ve sha er a zua sha mlu ve u he la yô. Nahan cii kpa, ashighe kpishi iwer ka ia karen yô, mba yevese kwaghtseren mbara, alaghga a gba u vea er akaa a suen ayol a ve. Nahan mgem ne una fatyô u taver u nôngon a mi. Hen ase er aluer u ngu henen zwa u he shi gba u u hide u kuran atindi a he shi u lu a aeren agen shi u eren kwagh sha shighe shi u kimbin kpandegh kua anzô shi u zan makeranta shi u tsahan mbayev hen shighe môm ve a lu u yô! U fatyô u wan ishima shi wasen anmgbianev mba nomso man mba kasev mba ve tagher a imba mtaver ne, sha icivir kpa?—Fil. 2:3, 4.

10. Se na mba yevese kwaghtseren mba ve nyer ken tar wase la, vea seer taver ken jijingi nena? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

¹⁰ Kwagh ugen yô, ashighe agen mbahemenev mba gomoti ka ve na i taver anmgbianev asev mba ve yevese kwaghtseren la, u kohol imôngo a tiônnongo. Mbamzough mba gomoti mbagenev ka ve anger anmgbianev asev ér, aluer ve venda u ngohol tom u ua fatyô u yangen ve mbamkombo la yô, vea de u wasen ve shin vea zenda ve ken tar ve kera. Kwagh ne na yô, anmgbianev mbagenev kpuaa cia, nahan ve ngohol ityom shon. Sha nahan yô, gba kpee u se nenge sha mbamtaver mba anmgbianev asev mba ve yevese kwaghtseren la fese er ve nyer ken tar wase la je. Gba u se tese ve ser se wa ve ikyo. Mhôônom ma se zungu ve shi iwasen i se ne ve sha akaa a kwagh a gbe ve a mi kpôô kpôô la, ia wase ve u seer taver ken jijingi.—Anz. 12:25; 17:17.

11. (a) Sha hiihii la, ka nyi ka i lu mgbe u mba yevese kwaghtseren laa? (b) Mba yevese kwaghtseren vea tese iwuese nena?

¹¹ Sha hiihii la, alaghga a gba u se na anmgbianev asev akaa er kwaghyan man akondo shin akaa a hange hange agen a kwagh a gbe ve a mi la nahan. * Aluer se er ve uiyua sha akaa a kiriki, er u nan anmgbian u nomso taya nahan tseegh kpa, a gba ve kwagh. Mba yevese kwaghtseren ka vea tese iwuese, mayange je vea sônon kwagh ga yô, ve na mba ve lu nengen sha a ve la ve zua a msaanyol u ka a va ken u nan a na kwagh la. Nahan kpa, aluer mba yevese kwaghtseren mbara ver ishima ér i naan ve a na kwagh tseegh yô, kwagh la una na vea kera lu a iciviryolough ga, shi una vihi mlu ve vea anmgbianev mbagenev je kpaa. (2 Tes. 3:7-10) Kpa gba u a na ve iwasen sha akaa a kwagh a gbe ve a mi kpôô kpôô la.

12, 13. (a) Se fatyô u wasen mba yevese kwaghtseren la sha u nan ve akaa a kwagh a gbe ve a mi kpôô kpôô la nena? (b) Tese ikyav.

¹² Saa se na mba yevese kwaghtseren inyaregh kpishi ve se tese ser se mba nan ve iwasen i kwagh a gbe ve a mi kpôô kpôô la ga, kwagh u vesen yô, ka u nan ve shighe wase shi tesen ve ikyo i wan. Alaghga se fatyô u tesen ve er i nyer kwaghhendan shin er vea yam kwaghyan u dedoo sha ishe taver ga, shin er vea yam ikyav mbi eren kpenga a mi, er ikyekye i koron kwagh gayô ingin u paan toho a mi  nahan, sha er vea zuan a inyaregh yô. Kwagh u hemban cii je yô, se fatyô u wasen ve vea tema hoghom hoghom ken tiônnongo ve u he la. Aluer gba sha mi yô, tôô ve sha kwaghhendan za ver sha mkombo. Shi pase ve er vea er ve vea fatyô u pasen ior mba hen haregh wou la loho u Tartor yô. Duen kwaghpasen vea anmgbianev mba nomso man mba kasev mba kwagh a tser ve mban.

¹³ Shighe u mbayev unyiin mba yevese kwaghtseren, mba lun anyom pue kar za nyôr hen tiônnongo ugen la, mbatamen kposo kposo tese ve u nahan mato man ikyekye i gberen man u ngeren apelekeshen kua er vea ver shighe u civir Yehova sha gbashima yô. (Gal. 6:10) Ica gba ga je maa, ve unyiin cii ve hingir upania. Er mbatamen wase ve u eren akaa a ken jijingi shi ve kpa ve nôngo ve tsua u eren a yô, kwagh la wase ve ve za ikyura ken jijingi shi tar u Satan ne ngohol ve ishima ga.

14. (a) Ka imeen i nyi ka i gba u mba yevese kwaghtseren vea palegha? (b) Tese ikyav.

¹⁴ Gba u mba yevese kwaghtseren vea palegh imeen man mkighir u mbagenev ka ve kighir ve ér ve vihi ikyaryan ve a Yehova, sha u keren uyôughyôughmbaakaav la, er Mbakristu mbagenev nahan. * Anmgbian Lije u se vande teren kwagh na la, man anngôôv nav umbur akaainjaa a ter ve tese ve sha kwagh u jighjigh u nan shighe u ve lu yevese la je kpaa. Ve kaa ér: “Ter wase yange ta akaa a injaa ga a se tôô la kera môm môm kar been. Ken masejime yô, kôr ikpa i i kera lu a kwagh ker ga la kende sha, maa se wasaa kaa ér: ‘Ne nenge ga? Ka kwagh u kwagh a gbe se a mi cii je ne!’”—Ôr 1 Timoteu 6:8.

15, 16. Se fatyô u suen mba yevese kwaghtseren (a) ken jijingi nena? (b) sha u surun ve ishima nena?

¹⁵ Mba yevese kwaghtseren ka ve ver ishima ér i na ve iwasen i ken jijingi shi i sur ve ishima, i hemba akaa a iyolough. (Mat. 4:4) Mbatamen vea fatyô u wasen mba yevese kwaghtseren sha u ngohol ityakerada i ken zwa ve la nan ve shi wasen ve u zuan a anmgbianev mba ve lamen zwa ve la kpaa. Mba yevese kwaghtseren kpishi ka ve undu mba hen icombor ve mba ve lu kôôsôô a ve la man ityô ve kua atôônanongo a ve kpaa. Ka i gba u Mbakristu vea tesen ve dooshima shi vea waan ve ikyo er Yehova nahan. Aluer se er a ve nahan ga yô, alaghga vea kporom ikyua a anngôôv vev mba ve ne jighjigh ga la, shin ior mba ken tar ve mba aeren a ityôô ve a lu kwaghmôm shi ve lu yan ican imôngo la. (1 Kor. 15:33) Aluer se wase ve ve tema hoghom hoghom ken tiônnongo yô, se zua a ian i wasen Yehova u ‘kuran ushirmbaiorov’ mban.—Ps. 146:9.

¹⁶ Alaghga mba yevese kwaghtseren vea venda u hiden ken tar ve, sha ci u ior mba yange ve na ve  ican ve ve yevese la, mba a tahav her, er Yesu u lu wanakiriki la vea tsombor na kpa, venda u hiden nahan. Kwagh ugen yô, Lije kaa ér: “Mbamaren kpishi mba yange ve nenge i kighir ior mba hen tsombor ve mbagenev i yav a mi shi i wua mbagenev la, a taver ve u hiden a mbayev vev sha ajiir a akaa a vihin tsung ne er la.” Aluer anmgbianev mba ve ngohol mba yevese kwaghtseren la, soo u wasen mba kwagh u vihin tsung a er ve la yô, gba u vea ‘lu mbazungwenmhôônom shi vea doo ayol a ve er ka anmgbianev nahan, shi vea lu mba mhôônom ma ker ve yô, shi vea hiden a ayol a ve ijime kpaa.’ (1 Pet. 3:8) Mtev u sha ican ka a na mba yevese kwaghtseren mbagenev ve palegh u lun vea ior, shi alaghga kunya u kôr ve u lamen sha kwagh u ican i ve ya la, hemban je yô, sha ato a mbayev vev. Sha nahan yô, pine iyol you wer: ‘Aluer ka mo kwagh u a er ve la, a erem yô, me nenge mer i er kwagh a mo nena?’—Mat. 7:12.

17. Ka sea pase mba yevese kwaghtseren mbara kwagh yô, ve zua a msurshima nena?

¹⁷ Mba yevese kwaghtseren kpishi nyian mough ken ityar i i we atabam sha tom wase u pasen kwagh yô. Se wuese Mbashiada mba ve lu eren tom sha gbashima, sha u ngohol mba yevese kwaghtseren ken ityar ve la, sha ci u mba yevese kwaghtseren udubu imôngo mba ungwan “kwaghôron u tartor” la sha kwa u hiihii. (Mat. 13:19, 23) Mba yevese kwaghtseren kpishi mba “ikyav mbi yoho” ve la, mba zuan a msurshima ken mbamkombo asev, nahan ka ve kaa fese je ér: “Mimi je Aôndo ngu ken a ven.”—Mat. 11:28-30; 1 Kor. 14:25.

18, 19. Se fatyô u tesen ser se mba mbafankwagh shighe u se lu pasen mba yevese kwaghtseren kwagh la nena?

¹⁸ Gba u mba ve pasen mba yevese kwaghtseren kwagh la, vea wa ikyo shi vea lu “mbafankwagh.” (Mat. 10:16; Anz. 22:3) Wa ishima kegh ato a ve zulee shighe u ve lu ôron we mbamzeyol vev yô, kpa de lamen sha akaa a patii vea ve ga. Dondo akaawan a afishi a branci man mbahemenev mba gomoti mba hen ityônya la, sha er u haa iyol you shin mbagenev ken ikyaa ga yô. Hen fa akaa a ka a ôr sha kwaghaôndo ve shin ityô ve ve i doo ve ga la, nahan de er a sha ato ve ga. Ikyav i tesen yô, ior mba ken ityar igen mba a gbenda u kasev ka vea wuha iyol ve ve nenge ér ka sha inja yô. Sha nahan yô, shighe u se lu pasen mba yevese kwaghtseren kwagh yô, doo u se wuha iyol sha gbenda u se na ishima ia vihi ve a vese ga yô.

¹⁹ Gba u se wase Mbashiada mba ve lu yan ican la kua mba ve lu Mbashiada ga la kpaa, vough er Orsamaria u wan erdoo u ken injakwagh i Yesu la nahan. (Luka 10:33-37) Gbenda u hemban doon u se er kwagh ne yô, ka u pasen ve loho u dedoo. Ortamen ugen u a wase mba yevese kwaghtseren kpishi yô, kaa ér: “Gba hange hange u se pase ve wang sha hiihii la je ser, se mba Mbashiada mba Yehova, shi tom wase jighilii yô, ka u wasen ve ken jijingi, ka u nan ve akaa a iyolough ga. Aluer se er nahan ga yô, alaghga mbagenev vea kohol imôngo a vese, sha ci u se na ve akaa a iyolough tseegh.”

20, 21. (a) Ka sea tese mba yevese kwaghtseren mba ve lu Mbakristu la dooshima yô, ka kwagh u doon tsung u nyi ka a due kere? (b) Se lu timen sha nyi ken ngeren u dondon nee?

²⁰ Ka sea tese Mbakristu mba ve lu “ushirmbaiorov” la dooshima yô, averen a doon tsung a due ker. Nom u kwase ugen u i yer un ér Alganesh la, yange kpen kera yô, kwase la yevese mtev u sha ican u ken tar u Eritrea la, vea ônov nav mba kiriki ataratar ve yem ken tar u Sudan. Yange ve zende ken deserti ayange anigheni, ve vôr gbeda gbeda, cii ve ve mase za nyôron ken tar u Sudan ye. Kwase ne kaa ér: “Anmgbianev mba ken tar u Sudan la, nenge sha a vese er ka anmgbianev vev mba sha ngô nahan, ve na se kwaghyan man akondo man ijiir i tsan kua injar mato kpaa. Ka unô je vea ngohol mbavannya hen uya vev, sha ci u mba mbacivir Aôndo môm vea ve yumu? Ka Mbashiada mba Yehova tseegh!”—Ôr Yohane 13:35.

²¹ Mbayev kpishi mba ve kpa ve yevese kwaghtseren vea mbamaren vev la kua mbagenev mba ve mough ken tar ve ve za lu ken tar ugen la di ye? Ken ngeren u dondo ne, se lu timen sha gbenda u se cii se fatyô u wasen ve u civir Yehova saan saan yô.