Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

Tokimanyiya “angɛndangɛnda” dia vɔ kambɛ “Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ”

Tokimanyiya “angɛndangɛnda” dia vɔ kambɛ “Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ”

“Jehowa kokɛka angɛndangɛnda.”​—OS. 146:9.

ESAMBO: 17, 109

1, 2. a) Ekakatanu akɔna wahomana l’anangɛso ndo akadiyɛso amɔtshi? b) Ambola akɔna wonyiyama?

ƆNANGƐSO Lije mbutaka ate: “Etena kakatatɛ ta lam’asa ase wodja la Burundi, nkumbo kaso k’otondo taki lo losanganya la woke. Takɛnaka woho wakalawɔka anto ndo wakawadiakanaka. Ambutshi ami l’ana 11 wakiso takalawɔ dia nkokɛ nsɛnɔ yaso paka l’ahɔndɔ ato. Ase nkumbo kami amɔtshi wakande lɔkɛndɔ la kilɔmɛtrɛ ndekana 1 600 otsha lo mpango ka dawo ka lo Malawi. Sho akina takahandjɔnɛ.”

2 L’andja w’otondo, ase dawo wakatshike ngelo yawɔ l’ɔtɛ w’ata kana ɛhɛnyɔhɛnyɔ waya anto ndekana 65 000 000, lofulo lahatongaka. * L’atei awɔ mbele ndo nunu di’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Efula wakashisha wakiwɔ wa ngandji ndo suke la diangɔ diawɔ tshɛ. Naa ekakatanu ekina wakahomana la amɔtshi? Ngande wakokaso nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso asɔ dia vɔ kambɛ “Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ” kaanga etena kadiɛnɛwɔ l’ehemba wa ngasɔ? (Os. 100:2) Ndo ngande wakokaso nsambisha ase dawo wahateye Jehowa lokumu l’ɔlɔlɔ dimɛna?

LƆSƐNƆ L’OSE DAWO

3. Ngande wakakome Yeso la ambeki ande efula ase dawo?

3 L’ɔkɔngɔ w’ondjelo mpɛmɔla Yɔsɛfu dia nkumekanga Hɛrɔdɛ ekɔ lo nanga ndjaka Yeso, Yeso laki eke dikɛnda l’ambutshi ande wakakome ase dawo l’Edjibito. Vɔ wakatshikala lɛkɔ polo etena kakavu Hɛrɔdɛ. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Ɛnɔnyi akumi l’ɔkɔngɔ, ambeki waki Yeso wa lo ntambe ka ntondo “wakahandjɔnɛ l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka Judeya la Samariya” l’ɔtɛ w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ. (Ets. 8:1) Yeso akeyaka dia ambeki ande efula wakahombe tshutshuyama dia ntshika ngelo yawɔ. Nde akate ate: “Naka wambonyɔhɛnyahɛnya l’osomba ɔmɔtshi, kanyolawɔ otsha l’osomba okina.” (Mat. 10:23) Ndawɔ l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ akɔna tshɛ bu dui dia wɔdu.

4, 5. Waale akɔna wonga etena a) katalawɔ ase dawo? b) kadjasɛwɔ lo mpango ka dawo?

4 Etena katalawɔ ase dawo oma lo ngelo yawɔ kana kadjasɛwɔ lo mpango k’ase dawo, vɔ mongaka l’ekakatanu efula. Gad kose aki Lije mbutaka ate: “Takande lɔkɛndɔ l’edja ka mingu, tayalekana nkama y’edo. Laasɔ ko lele l’ɛnɔnyi 12. Ekolo ami wakade efula ko lakatɛ ase nkumbo kami dia vɔ ntshɔ ko tshikami. Koko lam’ele papa konangaka tshikami le asɔlayi w’atɔmbɔki, nde akamɛmbɛ. Takasɛnaka lushi la lushi, talɔmba Jehowa ndo tayaɛkɛ le nde, tena dimɔtshi talalɛ paka la dimuma diaki l’omamu wa mboka.”​—Flpɛ. 4:12, 13.

5 Efula k’ase nkumbo kaki Lije wakatetsha ɛnɔnyi efula lo mpango k’ase dawo k’ase ONU. Koko vɔ komonga ki lɛkɔ. Lije lele nshi nyɛ omendji w’otshimbedi mbutaka ate: “Anto efula komonga l’olimu. Vɔ wakayashaka paka lo vate vate, nnɔ wanu, nkɛnya tɔkɛnyɔ ta falanga, mbiva ndo nsala awui wa mindo.” Dia nshika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya ta kɔlɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa waki lo mpango wakahombe ndjasha tshɛ lo akambo wa l’etshumanelo. (Hɛb. 6:11, 12; 10:24, 25) Dia ntshikala la lonyuma la dimɛna, vɔ wakakambe la wenya awɔ lo yoho ya dimɛna ndo efula wakayala ambatshi mboka. Vɔ wakatetemala mɛna akambo la sso di’ɔlɔlɔ lo mbohɔ dia, oko ase Isariyɛlɛ l’oswe wa shɛnga, otshikalelo awɔ lo mpango wayokomɛ lushi lɔmɔtshi.​—2 Kɔr. 4:18.

TOKE ASE DAWO NGANDJI

6, 7. a) Ngande watotshutshuya “ngandji ka Nzambi” dia nkimanyiya anangɛso wele lo dihombo? b) Sha ɛnyɛlɔ.

6 “Ngandji ka Nzambi” totshutshuyaka dia sho mboka anangɛso ngandji, djekoleko lo tena dia wolo. (Adia 1 Joani 3:17, 18.) Ɛnyɛlɔ, etena kakadiɛnɛka Akristo wa la Judeya wa lo ntambe ka ntondo la ndjala, etshumanelo kakayakongɛ dia mbakimanyiya. (Ets. 11:28, 29) Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ nde la Petero wakakeketsha Akristo dia nongɔnaka. (Rɔmɔ 12:13; 1 Pet. 4:9) Naka Akristo pombaka nongola anangɛwɔ waya dia ndjowaenda, kete hoke asekawɔ Akristo wele nsɛnɔ yawɔ yekɔ lo waale kana wahɛnyahɛnyama l’ɔtɛ wa mbetawɔ kawɔ!​—Adia Tokedi 3:27. *

7 Atete edja, nunu di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatshutshuyama dia ntshika ngelo yawɔ l’ɔtɛ w’ata ndo ɛhɛnyɔhɛnyɔ wakatombe lo ɛstɛ ka Ukraine. Lonyangu ko, amɔtshi wakadiakema. Koko, anangɛwɔ wa lo nyuma wakɔshi efula ka l’atei awɔ otsha l’ahole akina wa l’Ukraine, ndo efula wakatane mpango le asekawɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa wa la Russie. Etena kakiwɔ lo wedja ehende ɛsɔ, vɔ wakalame lomangemange lawɔ l’awui wa pɔlitikɛ aha la monga “ase andja ɔnɛ,” ndo l’ohetoheto tshɛ, vɔ wakatetemala “[mb]ewoya lokumu l’ɔlɔlɔ lendana l’ɔtɛkɛta wa Nzambi.”​—Jni. 15:19; Ets. 8:4.

TOKIMANYIYA ASE DAWO DIA VƆ NKEKETSHA MBETAWƆ KAWƆ

8, 9. a) Ekakatanu akɔna wakoka monga la ase dawo lo wodja okina? b) Lande na kewɔ l’ohomba w’ekimanyielo kaso ka la solo dia lotutsha?

8 Ase dawo amɔtshi tshutshuyamaka dia todjasɛ lo ɛtshi ka nkɛtɛ kekina ka lo wodja awɔ. Koko akina efula tshutshuyamaka dia ntshɔ lo wodja okina wahaweye. Ekɔ mɛtɛ dia lɛɛta mbeyaka mbakimanyiya la mbo ya ndɛ, ahɔndɔ ndo dihole dia ndala, koko mbeyaka monga ko mbo ya ndɛ yambowekɛka bu. Ase dawo w’oma lo wedja wele dungu efula mbeyaka tohomana la tshitshi k’efula mbala ka ntondo ko haweye woho wa ndɔta dia ndjakokɛ. Naka vɔ ndja oma lo tosamba, vɔ koka monga l’okakatanu dia nkamba la dihomɔ dia tshulatshula dia nshi nyɛ dia lo luudu.

9 Emboledi ɛmɔtshi mongaka l’ekongelo ka nkimanyiya ase dawo dia mbekesanɛ la wodja okina. Koko, mbala efula l’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ efula, ase dawo nɔmbamaka dia ndjasɛnya vɔamɛ. Otshikitanu ɔsɔ koka monga tshondo y’okakatanu. Ohokanyiya welo wayowodja dia mbeka ɔtɛkɛta okina, dia mbekesanɛ l’ɛlɛmbɛ w’eyoyo, kɛnɛ kalongamɛwɔ le wɔ lo kɛnɛ kendana la loshilambo, ɔlɛnyɛlɔ wa wenya, ofutelo wa mikanda, wɔtwɛlɔ wa kalasa ndo ohokwelo w’ana, awui asɔ tshɛ l’etena kakɔ ɔtɔi! Onde wɛ hakoke nkimanyiya ananyɔ ndo akadiyɛyɛ wahomana l’ekakatanu wa ngasɔ la solo dia lotutsha ndo la dilɛmiɛlɔ tshɛ?​—Flpɛ. 2:3, 4.

10. Ngande wakokaso nkeketsha mbetawɔ k’ase dawo weke kakoma? (Enda osato wele lo mbɔtwɛlɔ.)

10 Laadiko dia laasɔ, lo tena dimɔtshi ewandji mbetɛka akambo wolo le anangɛso wele ase dawo diaha vɔ monga la diɔtɔnganelo la etshumanelo ka lɛnɛ ambowotshɔ. Emboledi ɛmɔtshi wakaanɛ diaha nkimanyiya kana dima anangɛso ahole wa mbidjasɛ naka vɔ ntona nkamba olimu waalɔmba dia mbetshaka nsanganya. L’ɔtɛ wakawoke wɔma ndo wakiwɔ bu l’ekimanyielo, amɔtshi wakayokamba elimu ɛsɔ. Diakɔ diele, kam’akoma anangɛso w’ase dawo, sho pombaka nsala tshɛ dia mɛnana la wɔ aha la ntshimbatshimba. Vɔ pombaka mɛna dia sho ndjakiyanyaka dikambo diawɔ. Kɛtshi kawaokaso ndo ekimanyielo kaso ka shikaa koka nkeketsha mbetawɔ kawɔ.​—Tok. 12:25; 17:17.

TOKIMANYIYA ASE DAWO LO YOHO YA SHIKAA

11. a) Ehomba akɔna wonga la ase dawo l’etatelo? b) Ngande wakoka ase dawo mɛnya lowando lawɔ?

11 L’etatelo, mbeyaka monga ohomba sho nkimanyiya anangɛso la mbo ya ndɛ, ahɔndɔ kana diangɔ dikina diele la wɔ ohomba. * Kaanga ekimanyielo ka tshitshɛ, ɛnyɛlɔ mbisha ɔnangɛso lokravatɛ lɔmɔtshi nembetshiyaka awui efula. Koko ase dawo hawohombe monga la dihikahika, koko vɔ pombaka mɛnya dia wekɔ la lowando lo kɛnɛ kaasalɛ anto akina. Lo nsala ngasɔ, anangɛso waakimanyiya wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko lɔsɛnɔ la mendɛka nshi tshɛ paka oma le anto akina mbeyaka nkitshakitsha nɛmɔ di’ase dawo ndo mbeyaka ndanya diɔtɔnganelo diasawɔ la anangɛwɔ akina. (2 Tɛs. 3:7-10) Ase dawo wekɔ l’ohomba w’ekimanyielo kaso ka shikaa.

Ngande wakokaso nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wele ase dawo? (Enda odingɔ 11-13)

12, 13. a) Ngande wakokaso nkimanyiya ase dawo lo yoho ya shikaa? b) Sha ɛnyɛlɔ.

12 Mbisha ase dawo ekimanyielo ka shikaa halɔmbɛ falanga efula, koko kɛnɛ koleki ohomba ele wenya ndo ndjakiyanya dikambo diawɔ. Sho koka mbasalɛ towuiwui ta totshitshɛ, ɛnyɛlɔ mbaɛnya woho wa mbɔsa mutuka kana mututu wɛmba anto, woho wa nsomba mbo ya ndɛ y’amɛna y’oshinga wɔdu kana woho wa nkondja dihomɔ diele oko mashinyi wa ntɛla ahɔndɔ kana mashinyi wahembolawɔ pasipalɔmɛ dia ndjasɛnya. Kɛnɛ koleki ohomba ele, wɛ koka mbakimanyiya dia vɔ ndjaekesanyiya dimɛna l’etshumanelo k’oyoyo. Naka kokaka, shawɔ dikuta dia mfuta mutuka otsha lo nsanganya. Ndo nto, lembetshiyawɔ toho takokawɔ nkamba la tɔ dia nsambisha anto wa l’ɛtshi kayɛ ka nkɛtɛ losango la Diolelo. Tombaka l’ananyɔ la akadiyɛyɛ w’ase dawo l’esambishelo.

13 Etena kakakome ɛlɔngɔlɔngɔ ɛnɛi w’ase dawo l’etshumanelo kɛmɔtshi, dikumanyi efula wakawaetsha woho wa nkɛndjakɛndja mutuka, woho wa mfunda l’ɔrdinatɛrɛ, woho wa mfunda mukanda wa nyanga olimu ndo woho wa nkamba la wenya awɔ dimɛna dia kambɛ Jehowa efula. (Ngal. 6:10) Kombeta edja, vɔ akɔ anɛi wakayala ambatshi mboka. Alako asɔ ndo welo wakawadje dia nkotsha eyango awɔ wa lo nyuma akaakimanyiya dia vɔ mpama ndo diaha ndjatambiya tshavu lo dikongɛ diaki Satana nɛ.

14. a) Ehemba akɔna wahomba ase dawo nshika tanga? b) Sha ɛnyɛlɔ.

14 L’ɛnyɛlɔ k’Akristo tshɛ, ase dawo vɔ la wɔ pombaka nshika tanga la ntondo k’ehemba ndo tɔsɛngiya tatshutshuya dia ndanya diɔtɔnganelo diasawɔ la Jehowa dia mbesa lomombo la l’emunyi. * Lije, lakatatɛkɛtshi dikambo diande lo mbɔtwɛlɔ nde la anango mbohɔka wetshelo wendana la mbetawɔ wakawaetsha shɛwɔ kaanga etena kakiwɔ lo dawo. Nde mbutaka ate: “Papa akakasha diangɔ dimɔtshi diaki la so diaki komonga ohomba ɔtɔi ɔtɔi. L’ekomelo, nde akedia tapa dia hwe ko akate l’ɔmɔnɔmɔnɔ tshɛ ate: ‘Nyambɛna? Ɛngɔ kɛnɛ keto mbenyu l’ohomba!’”​—Adia 1 Timɔte 6:8.

TOKOTSHE ASE DAWO EHOMBA AWƆ WOLEKI WEKE

15, 16. a) Ngande wakokaso nsukɛ ase dawo lo nyuma? b) Ngande wakokaso mbakimanyiya lo yimba?

15 Ase dawo mongaka l’ohomba w’osukɔ wa lo nyuma ndo wa lo tokanyi oleki ekimanyielo ka lo demba. (Mat. 4:4) Dikumanyi kokaka mbakimanyiya dia vɔ nkondja ekanda walembetshiya Bible wa l’ɔtɛkɛta awɔ ndo mbakimanyiya dia mɛnana l’anangɛso watɛkɛta ɔtɛkɛta awɔ. Ase dawo efula wakakakitɔna la nkumbo yawɔ, la atshunda awɔ, ndo la tshumanelo diawɔ lɛnɛ akaweyaka dimɛna. Vɔ wekɔ l’ohomba wa mɛna ngandji ka Jehowa ndo kɛtshi kokana asekawɔ Akristo. Naka hatosadi ngasɔ, kete vɔ koka ndjoyanga ekimanyielo le ewotɔ awɔ wele bu ambetawudi kana le wanɛ wakaye oma lo wodja awɔ. (1 Kɔr. 15:33) Naka sho nsala tshɛ di’ase etshumanelo monga la wɔ la diɔtɔnganelo dia dimɛna, kete tayonga la diɛsɛ dia nkamba kaamɛ la Jehowa lo “kokɛka angɛndangɛnda.”​—Os. 146:9.

16 Oko waki Yeso lam’akinde dikɛnda ndo nkumbo kande, mbeyaka monga ko ase dawo bu la kanyi ya nkalola lawakawɔ l’edja tshɛ keke andɔshi awɔ la wolo. Diakɔ diele, Lije mbutaka ate: “Ambutshi efula wakɛnyi weyana l’ase nkumbo yawɔ la wolo ndo wadiakema hawokoke mbetawɔ dia nkaloya anawɔ lɛnɛ akasalema awui asɔ.” Dia nkimanyiya wanɛ wakahomana l’akambo asɔ, anangɛso wele lo wedja walongolawɔ ase dawo, pombaka nkitanyiya dako dia lo Bible di’ɔnɛ: “Nyokane ngandji k’onto l’ɔnango, nyokane kɛtshi k’efula ndo nyonge la okitshakitsha.” (1 Pet. 3:8) Ɛhɛnyɔhɛnyɔ akakonya ase dawo amɔtshi dia ndjaoka dia wekɔ etale, ndo vɔ koka mboka nsɔnyi dia ntɛkɛta akambo wendana la asui awɔ, djekoleko la ntondo k’anawɔ. Yambola ɔnɛ: ‘Otondonga dimi mbaki oko vɔ, ngande wotomolanga vɔ salɛmi akambo?’—Mat. 7:12.

TOSAMBISHA ASE DAWO WELE KEEMA ƐMƐNYI WA JEHOWA

17. Ngande wele nsambisha ase dawo ekɔ tshondo y’ekimanyielo le wɔ?

17 Ɛlɔ kɛnɛ, ase dawo efula ndja oma lo wedja wele olimu aso w’esambishelo wakashimbama. Diɛsɛ la Ɛmɛnyi wa Jehowa wele l’ohetoheto wa lo wedja walongola ase dawo, nunu di’ase dawo wekɔ lo mboka “ɔtɛkɛta wa Diolelo” mbala ka ntondo. (Mat. 13:19, 23) Anto efula “wele la wetsho” wekɔ lo nkondja ekeketshelo ka lo nyuma lo nsanganya yaso ndo mbetawɔka esadi eto ɔnɛ: “Nzambi ekɔ mɛtɛ l’atei anyu.”​—Mat. 11:28-30; 1 Kɔr. 14:25.

18, 19. Ngande wakokaso mɛnya dia tekɔ la lomba etena kasambishaso ase dawo?

18 Sho pombaka monga la lomba ndo la “yewo” etena kasambishaso ase dawo. (Mat. 10:16; Tok. 22:3) Hokamɛ ekiyanu awɔ la solo dia lotutsha tshɛ, koko tɔkɛtshanyake la wɔ awui wa pɔlitikɛ. Yela ɛlɔmbwɛlɔ k’oma lo biro ka filialɛ ndo k’oma le ewandji wa lo ngelo diaha ndjoyadja ndo ndjodja anto akina lo waale. Lam’ele ase dawo ndja oma l’ɛtɛmwɛlɔ ndo mbekelo yotshikitanyi, sho pombaka mbeya ndo nɛmiya tokanyi tawɔ. Ɛnyɛlɔ, anto w’oma lo wedja ɛmɔtshi ndjakiyanyaka efula dia wamato ndɔta dimɛna. Ɔnkɔnɛ, etena kasambishaso ase dawo, tɔlɔtɛ lo yoho yahakoke mbanyangiya.

19 L’ɛnyɛlɔ ka ose Samariya la lo wɛɛla wa Yeso, sho nangaka nkimanyiya anto wasowa, kaanga wanɛ wele bu Ɛmɛnyi wa Jehowa. (Luka 10:33-37) Yoho yoleki dimɛna ya nsala dui sɔ ele lo mbasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ. Ekumanyi kɛmɔtshi kakakimanyiya ase dawo efula mbutaka ate: “Ekɔ ohomba mbatɛ hwe ɔnɛ tekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo ɔnɛ oyango aso wa ntondo ele mbakimanyiya lo nyuma, koko aha lo demba. Ko naka aha ngasɔ, kete anto amɔtshi koka ndjosangana la so tsho l’oyango wa nkondja wahɔ ɛmɔtshi.”

ETOMBELO W’ƆNGƐNƆNGƐNƆ

20, 21. a) Etombelo akɔna wonga lo mɛnya ase dawo ngandji k’Akristo? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?

20 Mɛnya “angɛndangɛnda” ngandji k’Akristo mbelaka etombelo w’ɛlɔlɔ. Etena kakandavusha omɛnde, kadiyɛso kelɛwɔ Alganesh akalawɔ ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa la Érythrée nde l’anande asamalo w’akɛnda. L’ɔkɔngɔ wa lɔkɛndɔ la l’oswe la nshi enanɛi ndo lakaalɛndja efula, vɔ wakakome lo Soudan. Nde mbutaka ate: “Anangɛso wa lɛkɔ wakatosalɛ akambo oko ewotɔ awɔ wa suke suke, wakatosha mbo ya ndɛ, ahɔndɔ, dihole dia ndala ndo falanga ya mfuta mutuka. Onde ekɔ anto akina wakoka nongola angɛndangɛnda lakawɔ lo yoho shɔ paka l’ɔtɛ watɛmɔlawɔ Nzambi ɔtɔi? Paka Ɛmɛnyi wa Jehowa eto!”​—Adia Joani 13:35.

21 Ko kayotota lo dikambo di’ana efula walawɔ kana wonɔ l’ambutshi awɔ? Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola woho wakokaso sho tshɛ mbakimanyiya dia kambɛ Jehowa l’ɔngɛnɔngɛnɔ.

^ od. 2 Lo sawo nɛ, etelo k’ɔnɛ “ase dawo” mendanaka la wanɛ wakatshutshuyama dia monɔ, oyadi lo wodja okina kana l’esomba ekina wa lo wodja awɔ hita, l’ɔtɛ w’ata, ɛhɛnyɔhɛnyɔ kana mpokoso. Lo ndjela Haut Commissariat des Nations unies pour les réfugiés (UNHCR), ɛlɔ kɛnɛ “onto 1 lo anto 113” wa l’andja w’otondo “akatshutshuyama dia ntakɔ ngelo.”

^ od. 6 Enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Tanyohɛke salɛka angɛndangɛnda ɔlɔlɔ.” lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka dikumi 2016, lk. 8-12.

^ od. 11 Yema tshitshɛ kam’akoma ase dawo, dikumanyi pombaka ndjela alako wele lo Tamboyakongɛ dia nsala lolango la Jehowa, tshapita 8, odingɔ 30. Dikumanyi koka nsawola la tshumanelo dia lo wedja w’ase dawo lo tomɛ filialɛ yawɔ hita mikanda lo jw.org. L’etena kakɔ kaamɛ, la yewo tshɛ vɔ koka mboka ambola wendana la etshumanelo ndo ɛkɛndɛ w’ose dawo akɔ dia mbeya lonyuma lande.

^ od. 14 Enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ndooko onto lakoka kambɛ ewandji ehende olimu” ndo “Onga la dihonga nɛ dia Jehowa mbele Okimanyedi ayɛ!” lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka nɛi 15, 2014, lk. 17-26.