1, 2. (a) Ndi milingo ifhio ye vhaṅwe vhahashu vha sedzana nayo? (b) Hu takuwa mbudziso dzifhio?

WAHASHU ane a pfi Lije o ri: “Muṱa wa hashu wo wa u buthanoni musi hu tshi thoma nndwa ya vhadzulapo ngei Burundi. Ro vhona vhathu vha tshi khou gidima nahone hu tshi khou thuntshiwa. Vhabebi vhanga, nṋe na vhana vhahashu vha fumi, ro shavha na mikhwama i na zwiambaro fhedzi. Vhaṅwe vha muṱani wa hashu vho shavhela gammbani ya vhatsinda ya ngei Malawi, ye ya vha i kule nga khilomithara dzi fhiraho 1 600. Roṱhe ro balangana ra ya fhethu ho fhamba-fhambanaho.”

² U mona na shango ḽoṱhe, zwino hu na vhatsinda vha fhiraho 65 000 000 vhe vha shavha mahayani avho nga nṱhani ha nndwa kana u tovholwa nahone tshenetsho ndi tshivhalo tshihulwane vhukuma. * Kha vhenevho vhathu hu na Ṱhanzi dza Yehova nnzhi. Vhanzhi vho xelelwa nga vhathu vhane vha vha funa na thundu dzavho dzoṱhe. Ndi dzifhio dziṅwe khaedu dze vhaṅwe vha sedzana nadzo? Ri nga thusa hani vhenevho vhahashu u shumela ‘Yehova vho takala’ hu sa londwi milingo ye vha sedzana nayo? (Ps. 100:2) Ri nga huwelela hani  mafhungo maḓifha kha vhatsinda vha sa ḓivhi Yehova?

3. Yesu na vhaṅwe vhatevheli vhawe vhanzhi vho vha hani vhatsinda?

³ Musi muruṅwa wa Yehova a tshi sevha Yosefa uri Khosi Herode u khou ṱoḓa u vhulaha Yesu, Yesu na vhabebi vhawe vho shavhela Egipita. Vho dzula henefho u swika Herode a tshi fa. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Nga murahu ha miṅwaha minzhi, vhafunziwa vha Yesu vha u thoma vho “balangana vha ya madzinguni a Yudea na Samaria” nga nṱhani ha u tovholwa. (Mish. 8:1) Yesu o vha a tshi zwi ḓivha hu tshee nga phanḓa uri vhunzhi ha vhatevheli vhawe vha ḓo kombetshedzea u ṱutshela mahaya avho. Yesu o ri: “Musi vha tshi ni tovhola kha muṅwe muḓi ni shavhele kha muṅwe.” (Mat. 10:23) Fhedzi a zwo ngo leluwa u sia haya.

4, 5. Vhatsinda vha sedzana na khombo dzifhio musi vha tshi (a) khou shavha? (b) dzula gammbani?

⁴ Vhatsinda vha ṱangana na khombo musi vha tshi shavha mahayani avho kana vha tshi ṱuwa he vha shavhela hone. Gad ane a vha murathu wa Lije o ri: “Ro tshimbila lwa dzivhege dzo vhalaho nahone musi ri nḓilani ro fhira zwitumbu zwinzhi. Ndo vha ndi na miṅwaha ya 12. Milenzhe yanga yo vha yo zwimba nahone ndo vhudza muṱa wa hashu uri u ntsie. Khotsi anga vho mbeba vha ṱuwa na nṋe ngauri vho vha vha sa ṱoḓi u ntsia. Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ro vha ri tshi konḓelela, ri tshi rabela na u fulufhela Yehova nahone nga zwiṅwe zwifhinga ro vha ri tshi ḽa manngo fhedzi e a vha o mela nḓilani.”—Vhafil. 4:12, 13.

⁵ Vhunzhi ha miraḓo ya muṱa wa ha Lije vho fhedza miṅwaha vha tshi dzula gammbani dza vhatsinda dza Yuno. Naho zwo ralo, vho vha vha songo tsireledzea henefho. Lije ane zwino a vha mulavhelesi wa ḽiisela o ri: “Vhathu vhanzhi vho vha vha sa shumi. Vho vha vhe vhadzia-zwisolo, zwidakwa, vha tshi gembula, u tswa nahone vha tshi ḓifara luvhi.” U itela u ḓitsireledza kha ṱhuṱhuwedzo mmbi, Ṱhanzi dze dza vha dzi gammbani dzo dzula dzo farakanea nga mishumo ya tshivhidzo. (Vhaheb. 6:11, 12; 10:24, 25) U itela uri vha dzule vho khwaṱha nga lwa muya, vho shumisa tshifhinga tshavho zwavhuḓi, vhunzhi havho vho vha vhavulanḓila. Vho dzula vhe na mavhonele avhuḓi vha tshi zwi ḓivha uri u dzula havho gammbani zwi ḓo swika magumoni samusi zwo itea na kha Vhaisiraele.—2 Vhakor. 4:18.

6, 7. (a) “Lufuno lwa Mudzimu” lu ṱuṱuwedza hani Vhakriste uri vha thuse vhahavho? (b) Ṋeani tsumbo.

⁶ U “funa [hashu] Mudzimu” zwi ri ṱuṱuwedza uri ri fune vhaṅwe, zwihuluhulu musi vho sedzana na vhuimo vhu konḓaho. (Vhalani 1 Yohane 3:17, 18.) Musi Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vha ngei Yudea vha tshi khou sika nga nḓala, tshivhidzo tsho vha thusa. (Mish. 11:28, 29) Muapostola Paulo na Petro vho dovha vha ṱuṱuwedza Vhakriste uri vha vhe na muya wa u ṱanganedza vhaeni. (Vharoma 12:13; 1 Pet. 4:9) Samusi Vhakriste vha tshi ṱuṱuwedzwa uri vha sumbedze muya wa u ṱanganedza vhaeni, ri fanela u sumbedza vhuthu vhahashu vhane vhutshilo havho ha vha khomboni kana vhe vha tovholwa nga nṱhani ha lutendo lwavho!—Vhalani Mirero 3:27. *

⁷ Zwenezwino, Ṱhanzi dza Yehova nnzhi—vhanna, vhafumakadzi na vhana—vho kombetshedzea u shavha dzinndwa na u tovholwa ngei vhubvaḓuvha ha Ukraine. Zwi ṱungufhadzaho ndi uri vhaṅwe vho vhulahwa. Fhedzi vhaṅwe vhavho vho dzhiiwa nga vhahashu vha ngei Ukraine nahone vhaṅwe vha dzhiiwa nga Dziṱhanzi ngavho dza ngei Russia. Kha eneo mashango, vho vha vha sa dzhii sia kha zwa politiki ngauri a vha “tshipiḓa tsha shango” nahone vho bvela phanḓa vha tshi fhisetshela u “ḓivhadza mafhungo maḓifha a ipfi ḽa Mudzimu.”—Yoh. 15:19; Mish. 8:4.

8, 9. (a) Ndi thaidzo dzifhio dzine vhatsinda vha nga sedzana nadzo musi vhe kha ḽiṅwe shango? (b) Ndi ngani vha tshi ṱoḓa thuso yashu?

⁸ Musi vhaṅwe vhathu vha tshi kombetshedzea u pfulutshela kha maṅwe mashango, vhanzhi vha wana zwi tshi vha konḓela u ḓowelana na shango ḽiswa. Mivhuso i nga vha ṋea zwiḽiwa, zwiambaro na vhudzulo, fhedzi vha nga kha ḓi sa wana zwiḽiwa vho zwi ḓowelaho. Vhatsinda vhane vha bva kha mashango a fhisaho, vha nga wana zwi tshi vha konḓela u tshila fhethu hu rotholaho nahone vha nga kundelwa u ḓivha nḓila ine vha fanela u ambara ngayo musi hu tshi rothola. Arali vha tshi bva mahayani, zwi nga vha konḓela u shumisa zwishumiswa zwa musalauno.

⁹ Miṅwe mivhuso i na mbekanyamushumo dzine dza thusa vhatsinda uri vha ḓowelane na vhuimo vhuswa. Naho zwo ralo, kanzhi hu sa athu u fhela miṅwedzi i si gathi, vhatsinda vha lavhelelwa uri vha kone u ḓiṱhogomela. Zwenezwo zwi nga konḓa vhukuma. Edzani u humbula vhenevho vhathu vha tshi khou lingedza u guda luambo luswa, u ḓowelana na milayo miswa, nḓila ine vha fanela u ḓifara ngayo, u shumisa tshifhinga, u badela muthelo na zwikolodo, u ya tshikoloni na nḓila ya u kaidza vhana—zwoṱhe nga tshifhinga tshithihi! Naa ni nga kona u thusa vhahashu vho sedzaho na dzenedzo thaidzo?—Vhafil. 2:3, 4.

10. Ri nga khwaṱhisa hani lutendo lwa vhatsinda vhane vha kha ḓi tou bva u swika? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

¹⁰ Zwiṅwe hafhu, nga zwiṅwe zwifhinga vhashumi vha muvhuso vha konḓisela vhahashu vha vhatsinda uri vha kwamane na tshivhidzo. Maṅwe madzangano o shushedza vhahashu uri a vha tsha ḓo vha thusa kana u vha tendela vha tshi dzula kha ḽeneḽo shango arali vha hana u ṱanganedza mushumo une wa vha thivhela u ya miṱanganoni. Nga nṱhani ha u ofha na u hanganea, vhaṅwe vhahashu vho ṱanganedza yeneyo mishumo. Nga zwenezwo, ri fanela u ṱavhanya ra ṱangana na vhahashu vhane vha bva kha maṅwe mashango musi vha tshi tou swika. Vha fanela u zwi vhona uri ri a vha ṱhogomela. Musi ri tshi vha pfela vhuṱungu na u vha thusa, zwi nga khwaṱhisa lutendo lwavho.—Mir. 12:25; 17:17.

11. (a) Ndi thuso ifhio ine vhatsinda vha i ṱoḓa? (b) Vhatsinda vha nga sumbedza hani u livhuha?

¹¹ Mathomoni, ri nga ṋea vhahashu zwiḽiwa, zwiambaro kana dziṅwe ṱhoḓea. * Na zwithu zwiṱuku zwi ngaho u ṋea wahashu wa tshinnani thai zwi amba zwithu zwinzhi khae. Musi vhatsinda vha tshi sumbedza uri vha a livhuha na u sa kombetshedza uri vha ṋewe zwiṅwe zwithu, zwenezwo zwi thusa vhahashu vhane vha dzula navho uri vha takalele u ṋea. Ndi zwa ndeme uri vhatsinda vha wane nḓila ya u ḓiṱhogomela ngauri musi vha tshi ita nga u ralo, zwi ḓo ita uri vha ṱhonifhee na u vha na vhushaka havhuḓi na vhahavho. (2 Vhathes. 3:7-10) Fhedzi vha a ṱoḓa thuso yashu.

12, 13. (a) Ri nga thusa hani vhatsinda? (b) Ṋeani tsumbo.

¹² U thusa vhatsinda a zwi ṱoḓi tshelede nnzhi, fhedzi zwi ṱoḓa tshifhinga tshashu na u vha ṱhogomela. Ri nga vha thusa nga u vha sumbedza hune zwiendedzi zwa wanala hone, fhethu hune ha rengwa hone zwiḽiwa zwi re na pfushi zwi sa ḓuri kana nḓila ya u wana thulusi kana mitshini—zwithu zwi ngaho mutshini wa u runga kana mutshini wa u gera mahatsi—uri vha zwi shumise u itela u ḓitshidza. Zwa ndeme vhukuma, ni nga vha thusa uri vha ḓipfe vhe tshipiḓa tsha tshivhidzo tshavho tshiswa. Arali zwi tshi konadzea, ni nga ṱuwa navho miṱanganoni. Zwiṅwe hafhu, ni nga vha ṱalutshedza nḓila ine vha nga amba ngayo na vhathu nga ha mulaedza wa Muvhuso tsimuni ya vhoiwe. Musi  ni tshi ya vhuḓinḓani, ni nga ṱuwa na vhahashu vhane vha bva kha maṅwe mashango.

¹³ Musi vhaswa vhaṋa vha bvaho kha maṅwe mashango vha tshi swika kha tshiṅwe tshivhidzo, vhahulwane vho fhamba-fhambanaho vho vha gudisa u reila goloi, u thaipha na u ṅwala CV, u katela na nḓila ine vha nga shumisa ngayo tshifhinga tshavho u itela uri vha kone u shumela Yehova nga ho engedzeaho. (Vhagal. 6:10) Nga u ṱavhanya, vhuṋa havho vho vha vhavulanḓila. Yeneyo thuso na vhuḓidini havho ha u ḓivhetshela zwipikwa zwa lwa muya, zwo vha thusa uri vha ite mvelaphanḓa na u iledza ṱhuṱhuwedzo mmbi ya Sathane.

14. (a) Vhatsinda vha fanela u iledza mulingo ufhio? (b) Ṋeani tsumbo.

¹⁴ U fana na Vhakriste vhoṱhe, vhathu vhane vha bva kha maṅwe mashango vha fanela u iledza mulingo na mutsiko wa u funa zwithu zwi vhonalaho u fhira vhushaka havho na Yehova. * Lije we ha ambiwa nga hae mathomoni na vhana vha hawe, vha kha ḓi humbula ngudo ya ndeme i ambaho nga ha lutendo ye vha funzwa nga khotsi avho musi vha tshi khou shavha. Vho ri: “Vho laṱa zwithu zwi si gathi zwe zwa vha zwi si zwa ndeme zwe ra vha ro zwi hwala. Mafheleloni, vho sala vho fara bege i si na tshithu nahone vha ri: ‘Ni khou zwi vhona? Ndi hezwi fhedzi zwine na zwi ṱoḓa!’”—Vhalani 1 Timotheo 6:8.

15, 16. Ri nga tikedza hani vhatsinda (a) nga lwa muya? (b) kha maḓipfele?

¹⁵ Vhathu vhane vha bva kha maṅwe mashango vha ṱoḓa u tikedzwa nga lwa muya na kha maḓipfele u fhira u thuswa nga zwithu zwi vhonalaho. (Mat. 4:4) Vhahulwane vha nga thusa vhathu vhane vha bva kha maṅwe mashango nga u ita uri vha wane khandiso nga luambo lwavho na u vha thusa uri vha kone u kwamana na vhahashu vhane vha amba luambo lu fanaho na lwavho. Vhatsinda vhanzhi vho kombetshedzea u ṱutshela miṱa yavho, vhadzulapo vha shango ḽavho na zwivhidzo zwavho. Vha ṱoḓa u vhona nḓila ine Yehova a vha funa ngayo na u vha pfela vhuṱungu musi vhe vhukati ha Vhakriste ngavho. Arali zwa sa ralo, vha nga ṱoḓa thuso kha mashaka avho ane a si vhe vhatendi kana vhathu vha sa shumeli Yehova vhane vha bva kha shango ḽithihi navho. (1 Vhakor. 15:33) Musi ri tshi ita uri vhatsinda vha ḓipfe vho ṱanganedzea tshivhidzoni, ri vha ri na ndugelo ya u shela mulenzhe na Yehova kha u “linda-vhatsinda.”—Ps. 146:9.

¹⁶ U fana na zwe zwa itea kha Yesu na muṱa wa hawe, vhatsinda vha nga kha ḓi sa kona u  humela shangoni ḽa havho arali vhathu vhane vha vha tsikeledza vha tshi kha ḓi vhusa. Zwiṅwe hafhu, Lije o ri: “Vhabebi vhanzhi vhe vha vhona miraḓo ya miṱa yavho i tshi tzhipiwa na u vhulahwa, vha nga si vhuye vha humisela vhana vhavho fhethu he eneo makhaulambilu a itea hone.” U itela u thusa vhathu vhe vha ṱangana na eneo makhaulambilu, vhahashu vhane vha dzula mashangoni a re na vhatsinda vha fanela uri vha ‘pfelane vhuṱungu, vha vhe na lufuno lwa vhurathu na vhukomana, vha khathutshelane nahone vha ḓiṱukufhadze.’ (1 Pet. 3:8) U tovholwa zwo ita uri vhathu vhane vha bva kha maṅwe mashango vha si ṱoḓe u ḓikonanya na vhaṅwe vhathu nahone vha nga pfa vha tshi shona u amba nga ha zwe vha sedzana nazwo, zwihuluhulu musi vhana vhavho vhe henefho. Ḓivhudziseni uri: ‘Arali ndo vha ndi kha honoho vhuimo, ndo vha ndi tshi ḓo ṱoḓa u farwa hani?’—Mat. 7:12.

17. U huwelela kha vhatsinda zwi vha thusa hani?

¹⁷ Musalauno, vhunzhi ha vhatsinda vha bva mashangoni ane mushumo washu wa u huwelela wa vha wo thivhelwa. Ri livhuha vhukuma Ṱhanzi dzi fhiseaho dzine dza vha mashangoni ane a vha na vhatsinda, ngauri vhatsinda vhanzhi vha khou pfa “mulaedza wa Muvhuso” lwa u tou thoma. (Mat. 13:19, 23) Vhathu vhanzhi vho “lemelwaho” vha pfa vha tshi homoloswa nga lwa muya miṱanganoni yashu nahone nga u ṱavhanya vha ri: “Zwa vhukuma Mudzimu u vhukati haṋu.”—Mat. 11:28-30; 1 Vhakor. 14:25.

18, 19. Ri nga sumbedza hani u ṱalifha musi ri tshi huwelela kha vhatsinda?

¹⁸ Vhane vha huwelela kha vhatsinda vha fanela u ‘ṱalifha.’ (Mat. 10:16; Mir. 22:3) Thetshelesani nga vhuronwane musi vha tshi ni vhudza thaidzo dzavho, fhedzi ni songo haseledza nga zwa politiki. Tevhelani vhulivhisi ha ofisi ya davhi na vhulivhisi ha vhashumi vha muvhuso vha henefho; ni songo ḓivhea khomboni kana u vhea vhaṅwe khomboni. Nga nṱhani ha uri vhatsinda vha bva kha vhurereli na mvelele dzo fhamba-fhambanaho, ri fanela u guda na u ṱhonifha nḓila ine vha ḓipfa ngayo na mavhonele avho. Sa tsumbo, vhathu vhane vha bva kha maṅwe mashango vha na mavhonele o fhambanaho nga ha nḓila ine vhafumakadzi vha fanela u ambara ngayo. Nga zwenezwo, musi ni tshi huwelela kha vhatsinda, ni fanela u ambara nga nḓila ine ya sa ḓo vha khukhulisa.

¹⁹ U fana na tshifanyiso tsha Musamaria tshe Yesu a amba nga hatsho, ri ṱoḓa u thusa vhathu vhane vha khou shengela u katela na vhane vha si vhe Dziṱhanzi. (Luka 10:33-37) Nḓila ya khwine ya u ita nga u ralo, ndi u vha vhudza mafhungo maḓifha. Muṅwe muhulwane wa tshivhidzo we a thusa vhatsinda vhanzhi o ri: “Ndi zwa ndeme uri musi ri tshi thoma u ṱangana navho, ri vha vhudze uri ri Ṱhanzi dza Yehova nahone tshipikwa tshashu tshihulwane ndi u vha thusa nga lwa muya hu si nga zwithu zwi vhonalaho. Arali zwa sa ralo, vhaṅwe vha nga ḓikonanya na riṋe u itela u ḓivhuyedza.”

20, 21. (a) Hu vha na mvelelo dzifhio dzavhuḓi musi ri tshi sumbedza uri ri funa vhatsinda? (b) Ri ḓo ṱolisisa mini kha thero i tevhelaho?

²⁰ U funa “vhatsinda” zwi tshi bva mbiluni zwi na mvelelo dzavhuḓi. Muṅwe wahashu o amba uri muṱa wawe wo shavha u tovholwa ngei Eritrea. Vho swika ngei Sudan, nga murahu ha u tshimbila lwendo lulapfu lwa maḓuvha a malo vha tshi khou pfuka sogani na vhana vhawe vhaṋa. O ri: “Vhahashu vha henefho vho ri fara sa mashaka avho a tsini, vha ri ṋea zwiḽiwa, zwiambaro, vhudzulo na u ri isa hune ra ṱoḓa u ya hone. Ndi nnyi ane a nga ṱanganedza vhatsinda muḓini wawe nga nṱhani ha uri vha gwadamela Mudzimu muthihi nae? Ndi Ṱhanzi dza Yehova fhedzi!”—Vhalani Yohane 13:35.

²¹ Hu pfi mini nga vhana vhanzhi vha vhatsinda vhe vha ḓa na vhabebi vhavho? Kha thero i tevhelaho, ri ḓo ṱolisisa nḓila ine roṱhe ra nga vha thusa ngayo uri vha shumele Yehova vho takala.