Twakamucisyeje “Acalendo” Kuti “Amtumicileje Yehofa Mwakusangalala”
“Yehofa akusiŵacenjela acalendo ŵakutama m’cilambo ca acimsyene.”—SAL. 146:9.
NYIMBO: 25, 3
1, 2. (a) Ana ŵane mwa abale ni alongo akusasimana ni yakusawusya yamtuli? (b) Ana yeleyi yikuyikasya yiwusyo yapi?
M’BALE jwine lina lyakwe Lije, ŵaŵecete kuti, “Ngondo ja m’cilambo pajatandaga ku Burundi, liŵasa lyetu lyaliji lili ku msongano wamkuli. Twawonaga ŵandu ali mkuwutuka soni ali mkugombela. Acinangolo ŵangu yalumo ni ŵanacewe ŵakwana 11 twatisile pakusaka kulupusya umi wetu tuli tugambile kujigala yakuwala basi. Ŵandu ŵane ŵa mwiŵasa mwetu ŵatilile ku Malawi ni kuja kutama ku malo gakusunjila ŵandu ŵakutila kumangwawo. Ŵajesile ulendo wakupunda makilomita 1,600. Nambo ŵane mwa m’weji twatilile kwakulekanganalekangana.”
2 Pacilambo cosope, ciŵalanjilo ca ŵandu wosope ŵaŵatisile kumangwawo ligongo lya ngondo kapena kulagasidwa cikwesile mnope, mwamti ciyice pa 65,000,000. * Ŵane mwa ŵanduŵa ali Ŵamboni sya Yehofa. Ŵajinji mwa jemanjaji ŵajasicilwe ŵakunonyelwa ŵawo soni yindu yawo yajonasice. Ana jemanjaji akusasimana ni yakusawusya yine yapi? Ana mpaka twakamucisye camtuli abale ni alongoŵa kuti ‘amtumicileje Yehofa mwakusangalala’ atamose kuti akusimana ni yakusawusya? (Sal. 100:2) Soni ana mpaka tutende wuli kuti twalalicileje mwakamula mtima ŵandu ŵakutila kumangwawo ŵanganaŵe kummanyilila Yehofa?
MWAWUKUSAŴELA UMI KWA MUNDU JWATISILE KUMANGWAKWE
3. Ana cici cacatendekwe kuti Yesu soni ŵakulijiganya ŵakwe ŵajinji atile kumangwawo?
3 Panyuma pakuti lilayika lya Yehofa limkalamwisye Yosefe kuti Mwenye Helode akusaka kum’wulaga Yesu, Yesu ni acinangolo ŵakwe ŵatilile ku Iguputo. Jemanjaji ŵatemi ku Iguputoko mpaka Helode ali awile. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Pali papite yaka yejinji yeleyi yili yitendekwe, ŵakulijiganya ŵa Yesu ŵandanda “ŵabalalikangene kwawula m’misinda ja Yudeya ni Samaliya” ligongo lyakuti ŵandu ŵane ŵalagasyaga. (Mase. 8:1) Yesu ŵamanyilile mkanipaŵe kuti ŵakulijiganya ŵakwe ŵajinji cacitila m’nyumba syawo. Jwalakwe ŵasasile kuti, “Naga akwalagasya mu msinda wine, atilile mumsinda wine.” (Mat. 10:23) Nambo kusala yisyene, mundu kutila kumangwakwe pa ligongo lililyose kuli kwakusawusya.
4, 5. Ana ŵandu ŵakutila kumangwawo akusasimana ni yakusawusya yamtuli (a) pakutila? (b) pali kumalo gakusunjila ŵandu ŵakutila kumangwawo?
4 Ŵandu ŵakutila kumangwawo akusasimana ni yakusawusya yejinji, pakutila kapena pali ku malo gakusunjila ŵandu ŵakutila kumangwawo. Gadi, jwali mpwakwe jwa Lije, ŵasasile kuti, “Twajesile kwa yijuma yejinji, tuli mkujipita mitembo ja ŵandu. Pandaŵiji naliji ndili ngwete yaka 12. Sajo syangu syayimbile mnope, m’yoyo nasalile acabale ŵanguwo kuti nganjendelecela ulendowo. Pangasaka kuti ngamulwe ni asilikali ŵakwimucila, baba ŵangu ŵanyakwile. Twakombwele kupilila ligongo twapopelaga kwa Yehofa soni kumjegamila jwalakwe. Ndaŵi sine twagambaga kulamila yembe yatwakaŵaga m’yitela ya mumsewu mwatwapitaga.”—Afil. 4:12, 13.
5 Kaneko, ŵane mwa ŵacibale ŵa Lije ŵajile kutama kwa yaka yejinji ku malo gakusunjila ŵandu ŵakutila kumangwawo. Nambope kumaloko kwaliji kwangali citeteyo. Lije, apano jwali jwakulolela mkuli ŵasasile kuti, “Ŵandu ŵajinji nganakola masengo. Ŵatamilaga kwasogoda ŵane, kolelwa, kucesa juga, kwiŵa soni kutenda ya msese.” Ŵamboni sya Yehofa ŵaŵatamaga kumaloko ŵasosekwaga kumalila ndaŵi jawo ali mkutendela yindu yalumo ni mpingo pakusaka akombole kuŵambala ndamo syelesi. (Ahe. 6:11, 12; 10:24, 25) Kuti ajendelecele kuŵa ŵakulimba mwausimu, ŵakamulicisyaga masengo ndaŵi jawo mwalunda mwamti ŵajinji ŵatendaga upayiniya. Jemanjaji ŵakumbucilaga kuti kutama kwawo ku malo gakusunjila ŵandu ŵakutila kumangwawo kucimala mpela muyaŵelele ni Ayisalayeli ŵaŵaliji mu cipululu.—2 Akoli. 4:18.
TWALOSYEJE CINONYELO ŴANDU ŴAKUTILA KUMANGWAWO
6, 7. (a) Ana “cinonyelo ca Mlungu” cikusalimbikasya Aklistu kutenda cici kwa abale ŵakusosecela cikamucisyo? (b) Apelece cisyasyo.
6 “Cinonyelo ca Mlungu” cikusatulimbikasya kuti tunonyelaneje, mnopemnope patusimene ni yakusawusya yekulungwa. (Awalanje 1 Yohane 3:17, 18.) Pandaŵi jele ku Yudeya kwaliji sala, abale ni alongo ŵalinganyisye yakwakamucisya ŵakulupilila acimjawo ŵaŵatamaga ku Yudeyako. (Mase. 11:28, 29) Ndumetume Paulo soni Petulo ŵalimbikasisye Aklistuwo kuti apocelaneje cenene. (Alo. 12:13; 1 Pet. 4:9) Pakuŵa Aklistu ŵalimbikasisye kuti ŵapoceleje cenene abale ŵayice kukunguluka kutyocela ku malo gane, kuli wuli abale ni alongo acimjetu ŵasimene ni yakusawusya kapena ŵakulagasidwa ligongo lya cikulupi cawo!—Aŵalanje Miyambo 3:27. *
7 M’yaka yapacangakaŵapa, Ŵamboni sya Yehofa ŵajinji, kupwatikapo ŵanace ŵaŵatamaga kungopoko lyuŵa kwa cilambo ca Ukraine ŵatisile kumangwawo ligongo lya ngondo soni kulagasidwa. Cakutesya canasa cili cakuti abale ŵetu ŵane ŵawulajidwe. Nambope, abale ŵajinji ŵaŵatisileŵa ŵajigalidwe ni abale ŵane ŵakusatama mbali sine sya cilambo ca Ukraine peco, soni ŵane ŵajigalidwe ni abale ŵa ku Russia. Abale ni alongoŵa akwendelecelape kukana kuŵa “mbali ja cilambo” mwangajinjilila yandale soni ‘mwakulalicila ngani syambone.’—Yoh. 15:19; Mase. 8:4.
TWAKAMUCISYEJE ŴAKUTILA KUMANGWAWO KUTI ALIMBISYE CIKULUPI CAWO
8, 9. (a) Ana ŵandu ŵakutila kumangwawo akusasimana ni yakusawusya yamtuli pali m’cilambo cine? (b) Ligongo cici tukusosekwa kwakamucisya jemanjaji mwakuwusimana mtima?
8 Ŵandu ŵane ŵakutila kumangwawo akusajawula kukutama mbali jine ja cilambo cawo peco, nambo ŵane akusajawula ku cilambo cine. Yili yisyene kuti Boma jikusijakamucisya ŵanduŵa mwakwapa yakulya, yakuwala, soni malo gagona. Nambo cakusawusya cikusaŵa cakuti ŵanduŵa akusayisoŵa yakulya yaŵayisyoŵelele. Ŵandu ŵakutila kumangwawo ŵakusatyocela m’yilambo ya citukuta, kwa ndaŵi jandanda akusapikana kusisima mnope soni mwine ngakusamanyilila mwampaka awalile. Soni naga ŵanduŵa akutyocela m’mikuli ja kumisi, mpaka yasawusye kamulicisya masengo yindu yine ya m’nyumba.
9 Maboma gane gakusalinganya yakwakamucisya ŵandu ŵatisile kumangwawo kuti asyoŵelele umi wasambano. Nambope, panyuma pa miyesi jakuŵalanjika ŵanduŵa akusasosekwa kutanda kulikamucisya acimsyene. Yeleyitu mpaka yiŵe yakusawusya. Agambe ganicisya ya yindu yakusajembeceya ŵanduŵa kulijiganya kwa ndaŵi jamnono mpela ciŵeceto casambano soni ndamo syasambano. Akusasosekwasoni kukuya malamusi gasambano pa yindu mpela kulipila misongo, kwawula ku sukulu, soni kwajamuka ŵanace. Ana wawojo mpaka ŵakamucisye mwakuwusimana mtima soni mwaucimbicimbi abale ni alongo ŵakusimana ni yakusawusya yeleyi?—Afi. 2:3, 4.
10. Ana mpaka tulimbisye camtuli cikulupi ca abale ni alongo ŵatisile kumangwawo? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)
10 Ndaŵi sine, maboma gane gakusiŵalekasya abale ni alongo ŵaŵatisile kumangwawo kuti akasonganaga. Yiwanja yine ya boma yikusiyajogoya abale kuti ciyilece kwakamucisya. Yikusasalilasoni kuti ciŵatopole m’cilambomo naga akukana kamula masengo gakwatendekasya kuti akajawulaga ku misongano. Ligongo lya woga soni kusoŵa pakamula, abale ŵane ŵatandite masengo gelega. M’yoyo, yili yakusosekwa mnope kuti tukacelewaga kusimana ni abale ni alongo ŵatisile kumangwawo pagambile kwika m’cilambo cetu. Jemanjaji akusosekwa kuyiwona kuti tukusaganicisyaga. Patukutenda yeleyi soni kwapa cikamucisyo cakusosecela, mpaka yilimbisye cikulupi cawo.—Miy. 12:25; 17:17.
TWAPEJE ŴANDU ŴAKUTILA KUMANGWAWO CIKAMUCISYO CAKUSOSECELA
11. Ana ŵandu ŵatisile kumangwawo mpaka asosekwe cikamucisyo camtuli pandanda, soni mpaka alosye camtuli mtima wakuyamicila?
11 Pandanda, mpaka tusosekwe kwapa abale ŵetu cikamucisyo mpela, yakulya, yakuwala, kapena yindu yine yakusosecela. * Atamose kutenda yindu yakuwoneka kuŵa yamwana mpela kumpa m’bale taye mpaka yiŵe yakamucisya mnope. Nambosoni naga abale ŵatisile kumangwawo akulosya mtima wakuyamicila soni ngakutamila kuŵenda, mpaka yakamucisye abale ni alongo ŵaŵapocelewo kuti asangalaleje pakwapa yampaka akombole. Nambo yili yakusosekwa kuti ndaŵi pajikupita ŵandu ŵaŵatisile kumangwawo alinjelinjeje kutenda yindu yakuti alikamucisyeje acimsyene. Kutenda yeleyi mpaka kukamucisye kuti alisunjile ucimbicimbi wawo soni kuti unasi wawo ni abale ŵane uŵe wambone. (2 Ates. 3:7-10) Nambope, tukusosekwa twakamucisyejepe jemanjaji.
Ana mpaka twakamucisye camtuli abale ni alongo ŵaŵatisile kumangwawo? (Alole ndime 11-13)
12, 13. (a) Ana mpaka twakamucisye camtuli abale ni alongo ŵaŵatisile kumangwawo? (b) Apelece cisyasyo.
12 Ngatukusasosekwa kola mbiya syejinji kuti twakamucisye ŵakutila kumangwawo. Cacili cakusosekwa mnope cili ndaŵi jetu soni cinonyelo. Mwambone mpaka tugambe kwasalila yakwayana ni kajende ka pamsewu, kwampaka akasume yakulya yambone nambo yakutuluka mtengo, kapena kwampaka akasume yida yakamulicisya masengo kuti apateje mbiya. Cindu cine cakusosekwa mnope cili kwakamucisya kuti atendeje yindu ni mpingo wawo wasambano mwakutamilicika. Naga yili yakomboleka, mpaka ŵajigaleje pakwawula kumisongano. Akusosekwasoni kwasalila mwampaka alalicilileje ngani syambone kwa ŵandu ŵa mumkuliwo. Mpaka atendesoni cenene kwawulaga nawo mu undumetume.
13 Abale mcece ŵacinyamata ŵaŵatisile kumangwawo paŵayice mu mpingo wine, acakulungwa ŵa mumpingowo ŵajiganyisye kwendesya galimoto, kulemba pa macini gakulembela, kulemba yikalata yakuwucisya masengo, nambosoni mwampaka agaŵile ndaŵi jawo kuti amtumicileje Yehofa mwakwanila. (Aga. 6:10) Mkanipapite ndaŵi, anyamata mcece wosopewo ŵatandite upayiniya. Ligongo lya cikamucisyo ca acakulungwawo nambosoni yaŵatesile pakuliŵicila yakulinga yausimu, yakamucisye kuti ajawule pasogolo mwausimu soni kuti akajigalika ni yakutendekwa ya m’cilambo ca Satanaci.
14. (a) Ana ŵandu ŵakutila kumangwawo akusasosekwa kulimbana ni cakulingwa camtuli? (b) Apelece cisyasyo.
14 Mpela Aklistu ŵane wosope, abale ni alongo ŵakutila kumangwawo akusasosekwasoni kulimbana ni cakulingwa cakwatendekasya kusokonasya unasi wawo ni Yehofa pakusaka kupata yindu yakucilu. * Lije, jwatumkolasile kundanda jula, soni acabalegwe akusakumbucila yaŵajiganyaga baba ŵawo atamose paŵatilaga pakwamba ya kusosekwa kwa kola cikulupi. Jwalakwe ŵatite, “Baba ŵatandite kwasa cindu cimocimo pa yindu yatwanyakwile. Pambesi pakwe ŵanyakwile mwinani cikwama cangali cilicose ni kusala ali mkumwemwetela kuti, ‘M’yiweni? Ngatukusosecela yindu yeyila!’”—Aŵalanje 1 Timoteo 6:8.
KUSAMALILA YINDU YAKUSOSEKWA MNOPE KWA ŴANDU ŴAKUTILA KUMANGWAWO
15, 16. Ana mpaka twakamucisye camtuli ŵandu ŵakutila kumangwawo (a) mwausimu? (b) pakulaga nganisyo?
15 Konjecesya pakwasamalila mwakucilu ŵandu ŵakutila kumangwawo, cakusosekwasoni mnope cili kwakamucisya mwausimu soni pakulaga nganisyo. (Mat. 4:4) Acakulungwa ŵa mumpingo mpaka ŵakamucisye mwakupata mabuku ga m’ciŵeceto cawo soni kwakamucisya kuti alumbikane ni abale ŵane ŵakusaŵeceta ciŵeceto cawoco. Yeleyi yili yakusosekwa mnope ligongo lyakuti ŵandu ŵajinji ŵaŵatisile kumangwawo akusaŵa kuti ŵalekangene ni ŵamwiŵasa mwawo, ŵandu ŵamumkuli wawo soni mpingo wawo. Jemanjaji akusosekwa kuciwona cinonyelo ca Yehofa pasikati pa Aklistu acimjawo. Naga ngatenda yeleyi, jemanjaji mpaka asosesose cikamucisyo kwa ŵandu ŵane ŵakutyocela m’cilambo cawo nambo ŵangalambila Yehofa. (1 Akoli. 15:33) Naga tukwapocela cenene mumpingo ŵandu ŵaŵatisile kumangwawo, tukusaŵa tuli mkukamusyangana ni Yehofa ‘pakwalolela acalendo ŵakutama m’cilambo ca acimsyene.’—Sal. 146:9.
16 Mpela muyaŵelele ni Yesu ali mwanace soni acinangolo ŵakwe, ŵandu ŵaŵatisile kumangwawo nganaŵa asacile kuwujila kumangwawo naga ŵaŵalagasyaga ali ciŵela pa ulamusi. Nambosoni, mpela muŵasalile Lije, “acinangolo ŵajinji ŵaŵaweni ŵacibale ŵawo ali mkwakamulila soni kwawulaga nganaŵa asacile kuwujilasoni kumaloko ni ŵanace ŵawo.” Pakusaka kwakamucisya abale ŵaŵasimene ni yakusawusya yeleyi, abale ŵa m’yilambo yatilile ŵanduwo akusosekwa kola mtima ‘wakutendelana canasa, wakunonyela abale, soni wakulinandiya.’ (1 Pet. 3:8) Ligongo lya kulagasidwa ŵane mwa ŵandu ŵaŵatisile kumangwawo ngakusasaka kunguluka ni ŵane soni akusatenda sooni kuŵeceta ya yakusawusya yasimene nayo, mnopemnope naga pana ŵanace ŵawo. Tukusosekwa kuliwusyaga kuti, ‘yikaŵe kuti ndili mu ndamo jali jemanjaji, ana ngasacile kuti ŵane andendeleje yamtuli?’—Mat. 7:12.
KULALICILA KWA ŴAKUTILA KUMANGWAWO ŴANGANAŴA ŴAMBONI SYA YEHOFA
17. Ana kwalalicila ŵandu ŵakutila kumangwawo kukusakamucisya camtuli?
17 Ŵandu ŵajinji ŵakusatila kumangwawo akusatyocela m’yilambo yele masengo gakulalicila ŵagalekasisye. Tukusayamicila mnope ŵakulalicila ŵamtawu ŵa m’yilambo yakusatilila ŵanduŵa ligongo akusakamucisya ŵajinji kuti apikane “maloŵe ga Ucimwene” kwandaŵi jandanda. (Mat. 13:19, 23) Ŵandu ŵajinji “ŵakusitopelwa” papite ku misongano jetu, mitima jawo jikusatamilicika pasi soni akusasala kuti, “Yisyene, Mlungu ali pasikati penu.”—Mat. 11:28-30; 1 Akoli. 14:25.
18, 19. Ana mpaka tulosye camtuli lunda patukulalicila kwa ŵandu ŵakutila kumangwawo?
18 Abale ŵakusiŵalalicila ŵandu ŵakutila kumangwawo akusosekwa kuŵa “ŵakalamuka.” (Mat. 10:16; Miy. 22:3) Akusosekwa kwapikanilaga mwakuwusimana mtima pakusala yakusawusya yawo, nambo ngakusosekwa kutagulilana nawo yandale. Akuyeje yajisasile ofesi ja nyambi soni yasasile ŵa boma pakusaka kuti akaŵika umi wawo kapena wa ŵane pangosi. Awungunye yakwamba dini soni ndamo sya ŵandu wakutila kumangwawowo, nambosoni ŵacimbicisyeje. Mwambone, ŵandu ŵa m’yilambo yine akusakola nganisyo syakulekanganalekangana pakwamba ya kawale kakuŵajilwa ka acakongwe. M’yoyo pakulalicila kwa ŵanduŵa, akusosekwa kuwala mwangakuŵasya.
19 Mwakulandana ni Msamaliya jwacanasa jwa m’citagu ca Yesu, tukusasacilila kwakamucisya ŵandu ŵakulagasika, kupwatikapo ŵanganaŵa Ŵamboni. (Luk. 10:33-37) Litala lyambone lyakwakamucisya jemanjaji lili kwasalila ngani syambone sya m’Baibulo. Jwamkulungwa jwa mumpingo jwine jwaŵele ali mkwakamucisya ŵandu ŵajinji ŵakutila kumangwawo ŵasasile kuti, “Yili yakusosekwa kwasalila pandanda pene kuti tuli Ŵamboni sya Yehofa soni kuti cakulinga cetu cekulungwa cili kwakamucisya mwausimu ngaŵaga mwakucilu. Naga ngatukwasalila yeleyi, ŵane mpaka atande kusongana nawe pakwamba kusaka yindu yakucilu.”
YAKUYICISYA YAKUSANGALASYA
20, 21. (a) Ana pakusaŵa yakuyicisya yambone yapi naga tukwalosya cinonyelo ŵandu ŵakutila kumangwawo? (b) Ana tucitagulilana cici mungani jakuyicisya?
20 Kwalosya cinonyelo “acalendo” kukusaŵa ni yakuyicisya yambone. Mwambone, ŵamkwakwe ŵa mlongo jwine lina lyakwe Alganesh paŵawile, jwalakwe ŵatisile ku Eritrea yalumo ni ŵanace ŵakwe 6 ligongo lyakuti ŵalagasidwaga. Panyuma pakwenda ulendo wakupesya kwa masiku 8 kupita m’cipululu, ŵayice ku Sudan. Mlongojo ŵasasile kuti, “Abale ŵa kweleko ŵatutendele yindu mpela kuti tuli ŵacinasi ŵawo ŵasyesyene. Ŵatupele yakulya, yakuwala, malo gakutama, nambosoni ŵatupaga mbiya syakulipilila galimoto patuli paulendo. Ana ŵanisoni ŵampaka ŵapocele ŵandu ŵacilendo m’nyumba syawo ligongo lyakuti akusalambila Mlungu jumo? Pangali ŵane nambo Ŵamboni sya Yehofa basi!”—Aŵalanje Yohane 13:35.
21 Nambi wuli ya ŵanace ŵakusayika m’yilambo yine ni acinangolo ŵawo, cinga ŵatesile kutila kapena ŵakwamba kusamila? Ngani jakuyicisya, jicitagulila yampaka tutende pakwakamucisya kuti amtumicileje Yehofa mwakusangalala.
^ ndime 2 Mungani ajino, tukamulicisye masengo liloŵe lyakuti “ŵakutila kumangwawo” pakusala ya ŵandu ŵaŵatyosile kumangwawo ni kwawula mu mkuli wine wa cilamboco kapena m’cilambo cine ligongo lya ngondo, kulagasidwa, kapena ngosi sya m’cipago. Mwakamulana ni yacasasile ciwanja ca United Nations High Commissioner for Refugees, apano pacilambo cosope “mundu jumo mwa ŵandu 113 ŵatisile kumangwakwe”
^ ndime 6 Alole ngani jakuti “Akaliŵalila Kwatendela Yambone Acalendo” mu Sanja ja Mlonda ja October 2016, pp. 8-12.
^ ndime 11 Ŵandu ŵakutila kumangwawo pagambile kwika m’cilambo cine, acakulungwa ŵa mumpingo akusosekwa kuya yayili m’buku ja Likuga Lyakutenda Lisosa lya Mlungu, mtwe 8, ndime 30. Acakulungwa mpaka alumbikane ni mipingo ja m’yilambo yine mwakutumisya yikalata ku ofesi jawo ja nyambi kupitila pa jw.org. Pandaŵiji mpaka awusye yakwamba mpingo wakusongana ŵakutila kumangwawowo ni kuwusya mwawuŵelele usimu wawo.
^ ndime 14 Alole ngani jakuti “Simungatumikire Ambuye Awili” soni jakuti “Limbani Mtima, Yehova Akuthandizani” mu Sanja ja Mlonda ja April 15, 2014, pp. 17-26.
