1, 2. (a) Imbe ndutu boñge ba lôl biloñ bipe ba mboma? (b) Mambe ma mambadga i yigil ini i ga timbhe?

YÔSUA a nkal le: “Ibôdôl me mañge, me bé pot hilémb hi bagwal bem ba ba bé bakén ba bôt i loñ ipe i ndap, ni likoda. Ndi, ngéda me bi bôdôl suklu, me bi bôdôl gwés hilémb hi libôga i het di bé di yiine. Mbus ndék ngéda, me bé pot ha bé hop wap tjagda. Me bé la ha bé emble yom ba bé kal makoda loñge, me bé nôgda ha bé memede kiki mut litén li bagwal bem.” Jam li bi pémél Yôsua li ta bé nkén.

² I len ini, iloo yom kiki bo 240 000 000 di bôt ba niñ haa ni loñ yap ligwéé. Ibale u yé ngwal nu a yé nkén i ngim loñ, lelaa u nla ti bon boñ pôla i yila bikristen bi bi nke ni bisu i ‘hiumul ikété maliga.’ (3 Yôhanes 4) Ni lelaa bape ba nla hôla bo?

3, 4. (a) Lelaa bagwal ba nla ba ndémbél ilam inyu bon bap? (b) Kii bagwal ba nlama bé bémél bon bap?

³ A bagwal, ndémbél nan i yé nseñ inyu jubus bon banan i njel niñ boga. Ngéda bon banan ba ntehe bé ni ‘nyéñ ndugi  Ane,’ ba nigil i bii botñem yap yak Yéhôva inyu kôs mam ba gwé ngôñ hiki kel. (Matéô 6:33, 34) Jon ni niñ ni i ndék ni gwé. Ni neebe sem mam ma minsôn inyu mam ma mbuu​—he nya ipe bé. Ni liya i keñgle mapil. Ni bii ‘lisôô li nkus linan i ngii’​—hala wee ni lémél Yéhôva. Ndi ni gwés bañ lingwañ tole “lipém li nlôl ni bôt.”​—Añ Markô 10:21, 22; Yôhanes 12:43.

⁴ Kekikel, ni ba bañ bôt ba pégi ngandak kayéle ni nla bé bana ngéda inyu bon banan. Kala bo le ni yé maséé ni bo ngéda ba nyoñ makidik i bii gwéñe bi Yéhôva bisu iloo yéñ lipém to lingwañ li nkoñ isi​—inyu yap bomede tole inyu bé bagwal. Ni keñgle i bana mahoñol ma nkoñ isi ma ma yé le boñge bon ba nlama lémés niñ i bagwal. Ni bigda le, “ha bon bé bon ba nlama kôhlene bagwal bap nkus, ndik bagwal inyu bon.”​—2 Korintô 12:14.

5. Inyuki bagwal ba nlama kwélés bon bap inyu Yéhôva ngim mangéda?

⁵ Kiki Bibel i bi bôk pot, bôt ba ‘biloñ ni dilémp tjodisôna’ ba nlo i ntôñ u Yéhôva. (Sakaria 8:23) Ndi hilémb hi nla kéñ bé i niiga bon banan maliga. Bon banan bon ba yé banigil Bibel ba bisu bisu ni ga bana i niñ nom, ni ‘le liyi’ Yéhôva, jon li ga ti bo niñ boga. (Yôhanes 17:3) Inyu boñ le bon banan ba kôs biniigana bi Yéhôva, ni nlama ‘kwélés bo’ mu, ngéda yosôna.​—Añ Ndiimba Mbén 6:6, 7.

6. Lelaa bon banan ba nla ôt nseñ i nigil hilémb hinan? (Béñge titii i bibôdle.)

⁶ Bebeg le bon banan ba nigil hilémb hi mpôda libôga linan i suklu ni het ni niñil, ni ki le ba nigil hilémb hinan ngéda ba mbéna kwel ni bé mu hilémb hi. U héya le hilémb hinan hi nhôla bo i yible bé miñem nwap, i yi hilémb hinan hi mbane ki bo nseñ inyu mam mape. I pot mahop ima i ga hôla bo i hôlôs ngap yap i hek pék, i kéñbaha ki ngap i la niñ ni bôt bape. Hala a nla ki néhne bo ngandak manjel inyu téé likalô. Karôlina nu bagwal bé ba yé bakén i loñ ipe a nkal le: “I ba likoda li mpot hilémb hipe li bi lémél me ngandak, ni le hala a yé loñge i ke hôla i het ngôñ i batéé likalô i yé keñi.”

7. Kii u ga boñ ibale hilémb hi nkéñ we i kwel ni bon boñ?

⁷ I yé ntiik le, mu ki bon ba bakén ba bôt ba nigil i yi hilémb ni bilem bi mbok het ba niñil, bahogi ba nla nimis ngôñ ni ngap yap i pot hop bagwal bap. A bagwal, ibale ni yimbe le hala a yé pémél bon banan, baa ni nla nigil to ndék bibuk bi hop u mpôda libôga linan? Ni ga la hôla bon banan i hol i pes mbuu, ibale ni nok minkwel nwap, mintuk nwap, ni yi mam ba nigil i suklu ibale ni nla kwel bébomede ni balét bap. I yé maliga le, nigil hilémb hi mondo i mbat ngéda, biliya ni suhulnyu. Ndi ibale man a nkwo ndok (a nkon i nya i yé le a noga ha bé), baa ni ga boñ bé biliya i noode nigil hilémb hi moo inyu kwel ni nye? Baa man nu a mpot ndigi hilémb hipe loñge a kôli bé ni nlélém ndun? *

8. Lelaa ni nla hôla bon banan, ibale ni nyi bé hilémb hiap loñge?

⁸ Ni maliga, i nla ba jam li nlet inyu bagwal bahogi ba ba yé bakén i yi  pot hop u mondo i bon bap. Hala a nla mboñ le bagwal ba kôs ndutu inyu tibil niiga bon bap “bitilna bipubi.” (2 Timôtéô 3:15) Ibale jam li, li ntééñga yak we, u nla ki hôla bon boñ i pam i yi ni gwés Yéhôva. Mañ wada ba nsébél le Shan a ngi hoñlak: “Mama yés, nu a bé bé mbiibaga, a bé yi hilémb di bé pot ndék, i bak ki le bisita gwem ni me di bé yi bé hilémb hié loñge. Ndi ngéda di bé tehe nye a nigil, a soohege, a boñok biliya gwobisôna inyu lôôs yigil i ndap lihaa hiki sonde, hala a bé hôla bés i nok le i yi Yéhôva li gwé mahee.”

9. Lelaa bagwal ba nla hôla boñge ba ba gwé ngôñ i nigil i yi Yéhôva ikété dilémb diba?

⁹ Ngim boñge i nla bana ngôñ i nigil i yi Yéhôva ikété dilémb diba​—hala wee hilémb hi ba ngwélél i suklu, ni hi ba mpot i ndap. Inyu hôla bo, bagwal bape ba ngwélél bikaat ba ñañ, bikaat ba ñemble, ni bividéô ikété dilémb ti tjo diba. Ñ, bagwal ba ba yé bakén ba nlama ti ngandak ngéda, ni gwélél makeñge inyu hôla bon bap i lédés maada map ni Yéhôva.

10. (a) Njee a nlama pohol likoda het lihaa li nlama ke? (b) Kii a nlama boñ ilole a nyoñ makidik?

¹⁰ Ngéda “bakén ba bôt” ba niñ haa ni Mbôgi Yéhôva ipe i i mpot hilémb hiap, ba nlama kodba ni ba ba mpot hilémb hi libôga het ba niñil. (Tjémbi 146:9) Ndi ibale likoda jada li mpot hilémb hiap li yé bebee ni bo, ba ga badba le: Likoda li himbe hilémb hi nlôôha loñge inyu lihaa jés? Mbus a nyoñ ngéda i ôt pék, a soohe, a kwel bo sobiina wé, isañ mbai a nlama kit. (1 Korintô 11:3) Mambe mam isañ mbai a nla wan inyu yoñ makidik ma? Mambe matiñ ma gwé maada ni jam li? Di wan le ndék mam mu.

11, 12. (a) Mambe maada ma yé ipôla hilémb mañge a mpot ni yom a nok makoda? (b) Inyuki ngim boñge i ntjél nigil hop u bagwal bap?

¹¹ Bagwal ba nlama tibil yéñ i yi yom bon bap ba gwé toi ngôñ. Ntiik, i ndék biniigana mañge a nkôs i makoda i kôli bé inyu lédés nye i pes mbuu. Ndi béñge jam lini: I makoda ma ma ntagbe ni hilémb hi ba nok loñge, boñge ba nla tééda biniigana ngéda ba nlo, bebeg le iloo yak i yom bagwal bap ba nhoñol. Hala a yé jam li nlet ngéda mañge a ntibil bé nok hilémb (Añ 1 Korintô 14:9, 11.) Ni le hilémb hi ñem hi mañge hi ga ba ndik bé hilémb hié hi a bi gwééna. Ni maliga, boñge bape ba nla nigil i timbhe, i lôôs ndémbél ni minkwel ikété hilémb hi bagwal bap, ibabé le bibuk bi, bi lôlak miñem nwap.

¹² Ni ki le, yom i ntihba ñem u mañge i ta ndik bé hilémb. Nlélém jam won li bi pémél Yôsua nu di nsima bipôdôl i bibôdle bi yigil ini. Manyañ wé nu muda, le Ester a nkal le: “Inyu boñge ba wanda, hilémb hi bagwal bap, bilem bi loñ yap, ni base bi nkiha ntôñ.” Ibale boñge ba nôgda bé wengoñle bilem bi loñ i bagwal bap bi yé gwap, ba nla tjél nigil hilémb hi bagwal bap​—yak ni i neebe hémle yap. Kii bagwal ba, ba nla boñ?

13, 14. (a) Inyuki lihaa jada li li bé niñ i loñ ipe li bi ke likoda li bé pot hop u mbok i? (b) Lelaa bagwal ba bi boñ inyu tééda hémle ngui?

¹³ Bagwal ba ba yé bikristen ba mbugus loñge i bon bap i pes mbuu iloo yap bomede. (1 Korintô 10:24) Isañ Yôsua bo Ester, nu jôl jé le Samuel, a nkal le: “Me ni nwaa wem di bi noode  wan inyu tehe ikété himbe hilémb bon bés ba bé hol i pes mbuu, di bat ki pék ikété masoohe. Makidik di bi sôk tehe nseñ i yoñ ma bé bé ma ma bé lémél bés. Ndi ngéda di bi tehe le ba bé ôt ndik ndék nseñ ni makoda ma hilémb hiés, di bi kit le di ke likoda li hilémb hi mbok di bé niñil. Di bééna lem i ke makoda ni likalô ntôñ. Di bé di naña yak lôk kéé i likoda i je ntôñ ni i ke minhiômôk lôñ. I gwom bi gwobisôna bi bi hôla bon bés i tibil yi bilôk bikéé, ni i tehe Yéhôva kiki Djob jap, Isañ wap, ni liwanda jap. Di bi tehe hala nseñ ilole ba nigil i pot hop wés loñge.”

¹⁴ Samuel a nkônde le: “Inyu tééda hémle ngui, me ni nwaa di bé ke yak makoda ma hilémb hiés. Di bééna bé linut to jada, di bak ki nwaak. Ndi di nti Yéhôva mayéga inyule a bi sayap biliya gwés ni sesema yés. Bon bés bo baa ba yé basañal ba ngéda yosôna.”

15. Inyuki sita yada le Kristina a bi tehe le i bé loñge i ke likoda li bé gwélél hilémb hi libôga jé?

¹⁵ Minhôôlak mi boñge mi nla pam i nok le, ba nla tibil gwélél Yéhôva i likoda het ba mpot hilémb ba nok loñge. Ibale hala, bagwal ba nôgda bañ wengoñle bon bap ba ntjôô bo. Kristina a bigda le: “Me bé yi pot hop bagwal bem ndék, ndi hilémb hi bé pôda makoda hion me bé yi ngandak. Ngéda me bééna 12 nwii, me bi ke likoda li ndôn li hop me bé gwéélak i suklu. Inyu ngélé bisu, me bi nôgda le yom me bé emble i bé maliga! Jam li tôbôtôbô lipe li bi tihba me ngéda me bi bôdôl soohe ni hop i suklu. Me bi la yible Yéhôva ñem wem!” (Minson mi baôma 2:11, 41) Ngéda Kristina a bi yila nhôôlak muda i pes minsôn, a bi kwélés bagwal bé mu jam li, a kit le a nke likoda li bé gwélél hop u libôga jé. A ngi hoñlak: “Nigil i yi Yéhôva ikété hilémb hiem hi suklu i bi tinde me i yoñ makidik.” Mbus ndék ngéda, hala a bi boñ le Kristina a bi yila nsañal nu ngéda yosôna, a salak ni maséé.

16. Inyuki sita yada le Nadia a bé maséé i yén likoda li hilémb hipe?

¹⁶ A boñge ba wanda, baa ni nhoñol le i yé le i ba nseñ i ke likoda li li ngwélél hilémb hi libôga linan? Ibale hala, badba wemede inyuki. Baa i ke i nya likoda i, i ga hôla we i kôôge Yéhôva bebee? (Yakôbô 4:8) Tole u ngwés héñha likoda inyule u nsômbôl bé le ba tat we ngandak, tole u ngwés bé bana ngandak bôlô? Nadia nu a nsal nano i bétel a nkal le: “Ngéda me ni lôk kéé yem i bôda ni i bôlôm di bi yila njohok, di bééna ngôñ i ke likoda li hilémb hi libôga jés.” Ndi bagwal bé ba bé yi le mahéñha ma, ma ga ba bé nseñ inyu bon bap i pes mbuu. “Nano di nti mayéga le bagwal bés ba bi sal ni ngui inyu niiga bés hop wap, ni tééda bés likoda li hilémb hipe. Hala a bi lémés niñ yés, a ti ki bés ngandak pôla i hôla bôt bape i yi Yéhôva.”

17. (a) Njee Yéhôva a ti mbegee i néñés boñge? (b) Lelaa bagwal ba nla bat mahôla inyu niiga bon bap maliga?

¹⁷ Yéhôva a bi ti bagwal​—he sôgôl ni mbômbô bé, to mut numpe nye ki nye​—nsima i néñés bon bap ikété maliga. (Añ Bingéngén 1:8; 31:10, 27, 28.) Ndi, bagwal ba ba nyi bé hilémb hi mpôda libôga jap ba nla bana ngôñ ni mahôla inyu tihba ñem u bon bap. Yoñ bitelbene inyu ti bo mahôla ma, i nkobla bé le bagwal ba tjôô mbegee yap  i pes mbuu; maselna ni hala, liboñog li, li nla ba njel yada inyu “niiga bo ikété maéba ma Nwet.” (Efésô 6:4) Kiki hihéga, bagwal ba nla bat mimañ mi likoda maéba inyu tégbaha loñge ngéda ni lihaa jap inyu nigil ntôñ, ni inyu hôla bon bap i léba bilôñ bilam.

18, 19. (a) Lelaa bilôk bikéé bi bôda ni bôlôm bi bi yé nhôôlak i pes mbuu bi nla bane boñge ba wanda nseñ? (b) Kii bagwal ba nlama ke ni bisu i boñ?

¹⁸ Kiki hihéga, bagwal ba nla naña mahaa mape i bégés ntôñ ni lihaa jap ngim mangéda. Ni le, ngandak boñge ba wanda ba nhol i pes mbuu ngéda ba yé lôñ ni so lôk kéé i i yé nhôôlak i pes mbuu, ngéda ba yé likalô ntôñ, ni ngeñ ba ntégbaha loñge ngéda i mintuk mi nhôlôs. (Bingéngén 27:17) Mankéé Shan nu di mbôk sima, nye: “Me ngi tiblak hoñol bilôk bikéé bi bi yoñ me i si bipapai gwap, ngéda ba bi hôla me i kôôba minkwel nwem, hala a bé hôlôs me ngandak. Me bi kon ki maséé i tuk ni bilôk bikéé bipe.”

¹⁹ Ntiik, i bet bagwal ba mpohol inyu hôla bon bap, ba nlama ti boñge ba makénd hiki ngéda i ti bagwal bap lipém, ba podok loñge inyu yap, ba begee bañ ki to mbegee i bagwal. Ni ki le, i bet ba nti boñge mahôla, ba nlama keñgle maboñog mo ki mo ma nla nene béba i mis ma bôt ba likoda, to ma bôt ba ta bé Mbôgi Yéhôva. (1 Pétrô 2:12) Bagwal ba nlama ndik bé ti bôt bape mbegee i hôla bon bap i pes mbuu, ni bo ba kôm mbus. Ba nlama éga so lôk kéé i i nhôla bon bap, ba kenek ni bisu i niiga bo bomede.

20. Lelaa bagwal ba nla hôla bon bap i yila bagwélél ba Djob ba ba édi ni nye?

²⁰ A bagwal, ni soohe inyu bat Yéhôva mahôla, ni boñ ki biliya binan gwobisôna. (Añ 2 Miñañ 15:7.) Ni bii maada ma bon banan ni Yéhôva bisu bi gwéñe binan. Ni boñ kii yosôna ni nla inyu jubus Bañga i Djob miñem mi bon banan. Ni nimis bañ botñem le man nan a nla yila bañga ngwélél Yéhôva. Ngéda man nan a mbii Bañga i Djob i bisélél ni ndémbél nan ilam, ni ga nôgda i jam ñôma Yôhanes a ba nôgdaga inyu bon bé ba mbuu: “Me gwé bé me maséé mape ma nloo mana, i nok le bon bem ba nhiumul ikété maliga.”​—3 Yôhanes 4.