1, 2. (a) Nso iwọrọ ediwak nditọwọn̄ emi ẹdụn̄de ke idụt owo? (b) Mme mbụme ewe ke idineme ke ibuotikọ emi?

JOSHUA ọdọhọ ete: “Ete ye eka mi ẹma ẹwọrọ ẹkedụn̄ ke idụt en̄wen; n̄kesisem usem obio nnyịn ke ufọk ye ke mbono esop toto ke ekpri. Edi ke ini n̄kọtọn̄ọde n̄wed, mma ntọn̄ọ ndisem usem obio oro ikodụn̄de. Ke ufan̄ isua ifan̄, usem enye oro ke n̄kọdiọn̄ọ n̄kan. Se ẹkesitịn̄de ke mbono esop ikesin̄wan̄ake mi aba, n̄konyụn̄ mmaha aba ido obio nnyịn.” Se iwọrọde ediwak nditọwọn̄ edi emi.

² Se iwakde ibe owo miliọn 240 ẹdụn̄ idahaemi ke idụt owo. Edieke odụn̄de ke idụt owo, nso ke akpanam man nditọ fo ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹka iso ‘ẹsan̄a ke akpanikọ’? (3 John 4) Didie ke mbon en̄wen ẹkeme ndin̄wam?

3, 4. (a) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndinịm eti uwụtn̄kpọ nnọ nditọ mmọ? (b) Nso ke mme ete ye eka mîkpetieneke mbon ererimbot emi inam?

³ Mme ete ye eka, ẹnịm eti uwụtn̄kpọ ẹnọ nditọ mbufo edieke ẹyomde mmọ ẹma Jehovah ẹnyụn̄ ẹdu uwem ke nsinsi. Nditọ mbufo ẹyekpep ndinịm ke Jehovah ọyọnọ mmimọ se iyomde edieke mmọ ẹkụtde ke mbufo ẹmesibem iso ‘ẹyom Obio Ubọn̄ Abasi.’ (Matt. 6:33, 34) Ntre ẹyụhọ ye se ẹnyenede. Ẹyak n̄kpọ  Abasi edi ata akpan n̄kpọ ọnọ mbufo utu ke ndisịn idem n̄n̄wana okụk. Ẹkûkama isọn. Ẹyom ‘n̄kpọuto eke heaven,’ oro edi, ndinam Jehovah ama mbufo, ẹkûyom inyene m̀mê “ubọn̄ eke otode owo.”​—Kot Mark 10:21, 22; John 12:43.

⁴ Ẹkûyak n̄kpọ ndomokiet anam mbufo inyeneke ini idu ye nditọ mbufo. Ẹnam mmọ ẹdiọn̄ọ ke esinem mbufo etieti ke ini mmọ ẹbierede ndibem iso nyom Obio Ubọn̄ Abasi, utu ke ndiyom ndiwọrọ etop m̀mê ndisịn idem nyom ediwak okụk man ẹda ẹse ẹban̄a idemmọ m̀mê ẹda ẹn̄wam mbufo. Ẹkûtiene mbon ererimbot emi ẹnam nditọ mbufo ẹyom ikpọ n̄kpọ man ẹnọ mbufo se ẹyoyom. Ẹti ke Bible ọdọhọ ke “idịghe nditọ ẹnyene ndinịm n̄kpọ nnọ mme ete ye eka mmọ, edi mme ete ye eka ẹnyene ndinịm n̄kpọ nnọ nditọ mmọ.”​—2 Cor. 12:14.

5. Ntak emi anade mme ete ye eka ẹsineme Ikọ Abasi ye nditọ mmọ?

⁵ Mme owo oro ‘ẹtode kpukpru usem mme idụt’ ke ẹbụn̄ọ ẹdụk esop Jehovah kpa nte enye ọkọdọhọde. (Zech. 8:23) Edi edieke mbufo ye nditọ mbufo ẹsemde nsio nsio usem, oro ekeme ndinam ọsọn̄ mbufo ndikpep mmọ Bible. Nditọ mbufo ẹdi ata akpa mbon emi mbufo ẹkpekpepde Bible, ndien mmọ ndidiọn̄ọ Jehovah ayanam mmọ ẹnyene nsinsi uwem. (John 17:3) Edieke ẹyomde nditọ mbufo ẹdiọn̄ọ Ikọ Abasi, ana mbufo ẹsineme Ikọ Abasi ye mmọ ke ubọk ke ubọk.​—Kot Deuteronomy 6:6, 7.

6. Nso ufọn ke nditọ ẹdibọ edieke mmọ ẹfiọkde ndisem usem ete ye eka mmọ? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

⁶ Nditọ mbufo ẹkeme ndikpep usem idụt emi mbufo ẹdụn̄de ke ufọkn̄wed ye ke ini mmọ ẹnemede nneme ye mbon en̄wen, edi mmọ ẹyekpep usem mbufo edieke mbufo ẹsiwakde ndineme nneme ye mmọ ke usem mbufo. Oro ayanam mmọ ẹkeme nditịn̄ se ifịnade mmọ ye nte etiede mmọ ke idem. Edieke mmọ ẹfiọkde ndisem usem iba, oro ekeme ndinam n̄kpọ esisọp an̄wan̄a mmọ ẹnyụn̄ ẹsọp ẹmehe ye mme owo. Emi n̄ko ekeme ndin̄wam mmọ ẹkwọrọ ikọ ẹnọ mbon emi ẹsemde mme usem oro. Carolina emi ete ye eka esie ẹkewọrọde ẹkedụn̄ ke idụt en̄wen ọdọhọ ete: “Enem mi ndidu ke esop emi ẹsemde esen usem nnyụn̄ ntiene n̄kwọrọ ikọ ke ebiet emi ẹyomde-yom mme ọkwọrọikọ.”

7. Nso ke akpanam edieke afo ye eyen fo ẹsemde nsio nsio usem?

⁷ Nte nditọwọn̄ ẹmehede ye usem ye nte ẹsinamde n̄kpọ ke idụt oro mmọ ẹdụn̄de, usem ete ye eka mmọ ekeme nditọn̄ọ ndidorode ndusụk mmọ, onyụn̄ ekeme ndisọn̄ ndusụk mmọ ndisem usem emi. Edieke etiede ntem ye nditọ mbufo, ndi ikpọfọnke ẹkpep usem idụt emi mbufo ẹdụn̄de? Idisọn̄ke ndin̄wam mmọ ẹma Jehovah edieke mbufo ẹdiọn̄ọde se mmọ ẹsinemede, se mmọ ẹsidade ẹnem idemmọ esịt, se mme titia mmọ ẹnọde mmọ ẹnam, ye edieke mbufo ẹnyụn̄ ẹkemede ndineme nneme ye mme titia mmọ. Imọfiọk ke esida ini ndikpep obufa usem, ke onyụn̄ oyom ẹsịn idem ẹnyụn̄ ẹsụhọde idem. Edi edieke n̄kpọ akpanamde eyen fo okûkop n̄kpọ aba, ndi ukpûdomoke ndikpep usem idiọn̄ọ man ekeme ndineme nneme ye enye? Ndi ukereke ke ọfọn esịn ukeme n̄ko ekpep usem oro eyen fo ọdiọn̄ọde? *

8. Didie ke afo ekeme ndin̄wam nditọ fo edieke mûnen̄ekede udiọn̄ọ usem oro mmọ ẹsemde?

⁸ Ekeme ndisọn̄ ndusụk ete ye eka ndifiọk usem idụt emi mmọ ẹwọrọde ẹkedụn̄ nte nditọ mmọ ẹfiọkde. Emi ekeme ndinam ọsọn̄ mmọ ndinam Ikọ Abasi enen̄ede  an̄wan̄a nditọ mmọ. (2 Tim. 3:15) Kpa ye oro, ẹmekeme ndisụk n̄n̄wam nditọ mbufo ẹfiọk ẹnyụn̄ ẹma Jehovah. Shan emi edide ebiowo ọdọhọ ete: “Eka nnyịn iketịmke ifiọk ndisem usem oro nnyịn ikesisemde, nnyịn ikonyụn̄ ifiọkke ndisem eke esie ọfọn. Edi ke ini ikokụtde nte enye esikpepde Ikọ Abasi, ọbọn̄de akam, onyụn̄ enịmde Utuakibuot Ubon kpukpru urua ke usem oro nnyịn isisemde, emi ama anam nnyịn idiọn̄ọ ke ndikpep n̄kpọ mban̄a Jehovah edi ata akpan n̄kpọ.”

9. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam nditọwọn̄ oro ẹyomde ẹda usem iba ẹkpep mmọ n̄kpọ?

⁹ Ekeme ndiyom ẹda usem iba ẹkpep ndusụk nditọ Bible, oro edi, usem emi ẹsisemde ke ufọkn̄wed mmọ ye enye oro ẹsisemde ke ufọk. Ntre, ndusụk mme ete ye eka ẹsida mme n̄wed nnyịn, mme n̄kpọ oro esop Abasi ẹkotde ẹdọn̄ ke Intanet, ye mme vidio emi ẹdude ke usem mbiba ẹkpep nditọ mmọ n̄kpọ. Se idude edi ke ana mme ete ye eka oro ẹdụn̄de ke idụt owo ẹda ini ẹn̄wam nditọ mmọ ẹnyụn̄ ẹnam se mmọ ẹkekeme man nditọ mmọ ẹnen̄ede ẹkpere Jehovah.

10. (a) Anie enyene ndibiere m̀mê ewe esop ke ubon ẹkpedụk mbono esop? (b) Nso ke enye akpanam mbemiso ebierede n̄kpọ emi?

¹⁰ Ke ini “isenowo” mîdụn̄ke ikpere nditọete oro ẹsemde usem mmọ, mmọ ẹkpenyene ndidụk mbono esop ke esop emi ẹsemde usem idụt oro mmọ ẹkade. (Ps. 146:9) Edi edieke esop emi ẹsinịmde mbono esop ke usem emana mmọ odude ekpere, ibuot ufọk ekpenyene ndibiere m̀mê ewe esop idifọn ye ubon mmọ ikan. Enye ekpenyene ndinen̄ede n̄kere n̄kpọ emi, mbọn̄ akam, nnyụn̄ nneme ye ubon esie mbemiso ebiere se mmọ ẹdinamde. (1 Cor. 11:3) Nso ke ibuot ufọk ekpekere mbemiso enye ebierede n̄kpọ emi? Ewe itie Bible ikeme ndin̄wam enye? Ẹyak ineme ndusụk mmọ.

11, 12. (a) Nso ikeme ndinam se ẹtịn̄de ke mbono esop enen̄ede an̄wan̄a nditọwọn̄? (b) Ntak emi ndusụk nditọwọn̄ mîmaha ndikpep usem ete ye eka mmọ?

¹¹ Mme ete ye eka ẹkpenyene ndikere mban̄a se idifọnde ye nditọ mmọ ikan. Inamke n̄kpọ m̀mê ewe usem ke nditọwọn̄ ẹsidụk mbono esop, imọdiọn̄ọ ke idịghe ndidụk mbono esop kpukpru urua kpọt edinam mmọ ẹnen̄ede ẹdiọn̄ọ Ikọ Abasi. Edi, ndi ukereke ke se ẹtịn̄de ke mbono esop ekeme ndin̄wan̄a mmọ n̄kan edieke mmọ ẹdụkde mbono esop ke usem emi enen̄erede an̄wan̄a mmọ? Ekeme ndisọn̄ mmọ ndimụm se ẹkpepde edieke usem emi ẹdade ẹnịm mbono esop mîtịmke in̄wan̄a mmọ. (Kot 1 Corinth 14:9, 11.) Nte ini akade, se ẹtịn̄de ke usem en̄wen ekeme ndidụk eyenọwọn̄ esịt akan eke usem emana esie. Ke uwụtn̄kpọ, ndusụk nditọwọn̄ ẹkeme ndikpep ndibọrọ mbụme nnyụn̄ nnam n̄kpọ ke mbono esop ke usem emana mmọ, kpa ye oro se mmọ ẹtịn̄de mînen̄ekede in̄wan̄a mmọ.

¹² Idịghe usem kpọt esinam n̄kpọ an̄wan̄a nditọwọn̄ onyụn̄ anam mmọ ẹnam se ẹkpepde mmọ. Se iketịbede inọ Joshua oro iketịn̄de iban̄a owụt ke emi edi akpanikọ. Esther eyeneka esie ọdọhọ ete: “Nditọwọn̄ ẹsikpep usem ye ido obio mme ete ye eka mmọ toto ke ini mmọ ẹdide n̄kpri, ẹsinyụn̄ ẹtiene mmọ ẹka ido ukpono mmọ.” Edi, edieke nditọwọn̄ mîmaha ido obio ete ye eka mmọ, edisọsọn̄ mmọ ndikpep usem mmọ nnyụn̄ ntiene n̄ka ido ukpono mmọ. Nso ke mme ete ye eka ẹkpenam?

13, 14. (a) Nso ikanam ete ye eka kiet ẹwọrọ ẹka esop emi ẹsemde usem idụt oro mmọ ẹdụn̄de? (b) Nso ke ete ye eka oro ẹkenam man ẹka iso ẹkpere Jehovah?

¹³ Ọfọn mme ete ye eka ẹkere ẹban̄a se  idin̄wamde nditọ mmọ ẹkpere Jehovah, utu ke ndikere mban̄a se mmọ mme ete ye eka ẹmade. (1 Cor. 10:24) Samuel, ete Joshua ye Esther, ọdọhọ ete: “Ami ye n̄wan mi ima ise m̀mê Ikọ Abasi esin̄wan̄a nditọ nnyịn ke ewe usem akan, inyụn̄ idọhọ Jehovah an̄wam nnyịn idiọn̄ọ se ikpanamde. Ke ini ikokụtde ke se ẹkpepde ke mbono esop isinen̄ekede in̄wan̄a mmọ ke usem emana nnyịn, ima ibiere ndiwọrọ n̄ka esop emi ẹsemde usem idụt oro idụn̄de kpa ye oro ami ye n̄wan mi mîketịmke ima ndiwọrọ. Ima isisan̄a kiet idụk mbono esop inyụn̄ ika ukwọrọikọ. Ima isinyụn̄ ikot nditọete emi ẹtode idụt oro ufọk inyụn̄ isan̄a ntre ikese ndiye ebiet. Kpukpru emi ama an̄wam nditọ nnyịn ẹtịm ẹmehe ye nditọete ẹnyụn̄ ẹkpere Jehovah nte Ete ye Ufan mmọ. Enye oro ekebehe nnyịn akan ndinam mmọ ẹdiọn̄ọ ndisem usem emana nnyịn ọfọn.”

¹⁴ Samuel ama onyụn̄ ọdọhọ ete: “Ami ye n̄wan mi ima isidụk mbono esop n̄ko ke usem emana nnyịn man ika iso ikpere Jehovah. Ikesimemke utom ndinam emi. Edi imọkọm Jehovah ke ndidiọn̄ se ikanamde oro. Nditọ nnyịn mbita ẹdi mme asiakusụn̄ ofụri ini idahaemi.”

15. Ntak emi Kristina ekekerede ke ọfọn iwọrọ ika esop emi ẹsemde usem oro ẹsisemde ke ufọkn̄wed mmọ?

¹⁵ Nditọ emi ẹkponide ẹkeme ndikụt ke ndiwọrọ n̄ka esop emi ẹsemde usem emi etịmde an̄wan̄a mmimọ ayanam mmimọ itetịm ikop inem ndinam n̄kpọ Jehovah. Mme ete ye eka ikpekereke ke nditọ mmimọ ẹkpụhọ esop ke ntak emi mmọ mîmaha mmimọ aba. Kristina ọdọhọ ete: “Mma ndiọn̄ọ usem ete ye eka mi ekpri, edi se ẹkesitịn̄de ke mbono esop ke usem oro ama esisọn̄ akaha. Ke ini n̄kedide isua 12, mma ndụk akamba mbono ke usem emi ẹkesisemde ke ufọkn̄wed nnyịn. Akpa ini Ikọ Abasi akan̄wan̄ade mi ekedi oro! N̄kpọ en̄wen ekedi ke mma n̄keme nditịn̄ se isịnede mi ke esịt nnọ Jehovah ke ini n̄kọtọn̄ọde ndibọn̄ akam ke usem emi.” (Utom 2:11, 41) Ke Kristina ama okokpon, enye ama ọdọhọ ete ye eka esie ke ikpama ndiwọrọ n̄ka esop emi ẹsemde usem oro isisemde ke ufọkn̄wed. Kristina ọdọhọ ete: “Ndikpep mban̄a Jehovah ke usem oro isisemde ke ufọkn̄wed ama anam mi ndọdiọn̄ nsịn idem nnam n̄kpọ Abasi.” Ikebịghike, enye ama ọtọn̄ọ utom usiakusụn̄.

16. Ntak emi Nadia okopde inemesịt ke imọ ikọwọrọke ke esop oro ẹsemde usem obio emana mmimọ?

¹⁶ N̄kparawa, ndi ẹsidọn̄ mbufo ndiwọrọ n̄ka esop oro ẹsinịmde mbono esop ke usem obio oro mbufo ẹdụn̄de? Ntak emi ẹyomde ndiwọrọ? Ndi ndiwọrọ ayan̄wam mbufo ẹkpere Jehovah? (Jas. 4:8) Ndi ẹyom ndiwọrọ mbak ete ye eka mbufo idifịna mbufo uwem mîdịghe mbak utom efere mbufo? Nadia emi odude ke Bethel idahaemi ọdọhọ ete: “Ke ini ikedide uyen, ami ye nditọeka mi ima iyom ndiwọrọ n̄ka esop oro ẹsemde usem obio oro idụn̄de.” Edi ete ye eka mmọ ẹma ẹfiọk ke mmọ ndiwọrọ idiyakke mmọ ẹsọn̄ idem ke esop. Nadia ọdọhọ ete: “Imenen̄ede ikọm ete ye eka nnyịn nte mmọ ẹkesịnde ifịk ẹkpep nnyịn usem obio emana nnyịn mîkonyụn̄ iyakke iwọrọ. Emi anam uwem enem nnyịn, onyụn̄ anam ikeme ndin̄wam ediwak owo oro ẹsemde usem nnyịn ẹdifiọk Jehovah.”

17. (a) Mmanie ke Jehovah ọdọhọ ẹkpep nditọ Bible? (b) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndinam mbon en̄wen ẹn̄wam mmọ?

¹⁷ Jehovah ọdọhọ mme ete ye eka ẹkpep nditọ mmọ Bible, idịghe mme ete ete,  mme eka eka m̀mê owo en̄wen ekededi. (Kot Mme N̄ke 1:8; 31:​10, 27, 28.) Edi mme ete ye eka oro mîfiọkke usem obio oro mmọ ẹdụn̄de ẹkeme ndidọhọ eyenete emi ọdiọn̄ọde usem obio oro an̄wam mmimọ man ikeme ndinam Ikọ Abasi odụk nditọ mmimọ esịt. Edi ndinam emi iwọrọke ke mmọ ẹnụk utom mmọ ẹnọ mbon en̄wen. Utu ke oro, emi edikam an̄wan̄wam mmọ ẹkama nditọ mmọ “ke ntụnọ ye ke item Jehovah.” (Eph. 6:4) Mme ete ye eka ẹkeme ndibụp mbiowo nte mmọ ẹkpenịmde Utuakibuot Ubon ye nte ẹkpen̄wamde nditọ mmọ ẹmek nti ufan.

18, 19. (a) Didie ke nditọete oro ẹsọn̄de idem ke esop ẹkeme ndin̄wam mme uyen? (b) Nso ke mme ete ye eka ẹkpeka iso ndinam?

¹⁸ Mme ete ye eka ẹkeme ndikot ubon en̄wen ẹdidụk Utuakibuot Ubon mmọ ndusụk ini. Ediwak uyen ẹsikpep nti n̄kpọ ẹto nditọete oro ẹsọn̄de idem ke esop ke ini mmọ ẹsan̄ade kiet ẹkwọrọ ikọ ye ke ini mmọ ẹtiede kiet ẹnọ idem inemesịt. (N̄ke 27:17) Shan ọdọhọ ete: “Ke nteti nditọete oro ẹkesin̄wamde mi. Mma nsikpep ediwak n̄kpọ ke ini mmọ ẹkesin̄wamde mi ntịm utịn̄ikọ eyen ufọkn̄wed. Ama esinyụn̄ enem mi ke ini ikesitiede kiet inọ idem inemesịt.”

¹⁹ Akpana mbon oro mme ete ye eka ẹdọhọde ẹn̄wam nditọ mmimọ ẹnam nditọ oro ẹkpono mme ete ye eka mmọ, ẹsitịn̄ nti ikọ ẹban̄a mme ete ye eka nditọ oro, utu ke ndinam etie nte ke edi mbiomo mmimọ ndibọk nditọ oro. Mmọ ikpanamke n̄kpọ ndomokiet oro edinamde nditọete m̀mê mbon en̄wen ẹkere ke enyene oburobụt n̄kpọ oro mmọ ẹsinamde ye nditọ oro. (1 Pet. 2:​12) Ikpanaha mme ete ye eka oro ẹdọhọde mbon en̄wen ẹn̄wam nditọ mmimọ ẹfre ke osụk edi mbiomo mmimọ ndikpep nditọ mmimọ n̄kpọ. Ntre akpana mmọ ẹsisịn enyịn ke ini mbon en̄wen ẹn̄wamde nditọ mmọ.

20. Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndin̄wam nditọ mmọ ẹsọn̄ idem ke esop?

²⁰ Mme ete ye eka, ẹben̄e Jehovah an̄wam mbufo ẹnyụn̄ ẹnam ofụri se ẹkekeme man ẹn̄wam nditọ mbufo ẹkûkpọn̄ Jehovah. (Kot 2 Chronicle 15:7.) Ẹnam Ikọ Abasi odụk mmọ esịt, ẹnyụn̄ ẹnịm ke mmọ ẹkeme ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ Jehovah. Edieke mmọ ẹnamde se Ikọ Abasi ọdọhọde ẹnyụn̄ ẹkpebede nti uwụtn̄kpọ mbufo, editie mbufo ke idem nte eketiede apostle John. Enye ọkọdọhọ ntem aban̄a mbon oro enye akadade nte nditọ esie: “Nnyeneke ntak eke okponde akan emi ndiwụt esịtekọm, nte ndikop ke nditọ mi ke ẹsasan̄a ke akpanikọ.”​—3 John 4.