1, 2. (a) Na cava e yaco vei ira e levu na gone era biuvanua? (b) Na taro cava ena veivosakitaki ena ulutaga qo?

E TUKUNA o Joshua: “Erau biuvanua mai noqu itubutubu, niu se gone au dau vosa ga ena noqu vosa ni sucu ni keitou tiko e vale se ena ivavakoso. Na gauna ga au tekivu vuli kina, au dau taleitaka meu vosataka na vosa ni vanua keitou sa tiko kina qo. Ena vica ga na yabaki, au sa sega tale ni qai kila na noqu vosa, se na veika e tukuni tiko ena soqoni kei na nodrau itovo vakavanua na noqu itubutubu.” E sega ni qai ka vou na ka e sotava o Joshua.

² Nikua, sa rauta ni 240 vakacaca na milioni era sa sega ni bula tiko ena vanua ga era sucu kina. Ke o itubutubu, o qai biuvanua, o na vukei luvemu vakacava ena kena vinaka duadua mera toso vakayalo “nira muria tiko na ka dina”? (3 Joni 4) Era na veivuke vakacava eso tale?

3, 4. (a) Era na ivakaraitaki vinaka vakacava na itubutubu vei ira na luvedra? (b) Na cava mera kua ni namaka na itubutubu vei ira na gone?

³ Kemuni na itubutubu, e bibi na nomuni ivakaraitaki ni na vukei luvemuni mera rawata na bula tawamudu. Ke ra raica ni  oni “vakaliuca tiko ga na Matanitu ni Kalou,” era na vulica mera nuitaki Jiova ena veisiga. (Maciu 6:33, 34) Moni bula rawarawa ga. Vakuai kemuni ena ka vakayago moni rawata kina na ka vakayalo. Saga moni kua ni dau dinau. Ni saga moni “vakaiyau mai lomalagi”—oya na nona veivakadonui o Jiova—sega ni iyau se “na veivakadonui ni tamata.”—Wilika Marika 10:21, 22; Joni 12:43.

⁴ Saga moni kua ni dau osooso vakalevu me sega kina na nomuni gauna kei ira na gone. Vakaraitaka ni oni sakitaka nodra vakatulewataka mera vakaliuci Jiova, sega nira qara na rogo se vutuniyau ena vukumudrau se vukudra. Me kua ni tiko vei kemuni na rai cala ni dodonu vei ira na gone mera qarava na itubutubu mera bula vinaka kina. Nanuma tiko, “ni sega ni dodonu mera maroroi iyau na gone ena vukudra na itubutubu, o ira ga na itubutubu ena vukudra na luvedra.”—2 Kor. 12:14.

5. Na cava e dodonu kina mera tukuni Jiova na itubutubu vei luvedra?

⁵ E parofisaitaki nira na tabili ina isoqosoqo i Jiova o ira na “duivosavosa mai na veivanua kece.” (Saka. 8:23) Ena rawa ni vakadredretaka na nomu vakavulici luvemu ena ka dina na sega ni veikilai vosa. O ira na luvemu era nomu vuli iVolatabu bibi duadua, era na rawa ni bula tawamudu nira ‘vulici Jiova tiko ga.’ (Joni 17:3) Mera mai kila na gone na ivakavuvuli i Jiova, e dodonu mo “dau tukuna” vei ira ena veigauna veiganiti.—Wilika Vakarua 6:6, 7.

6. Ena yaga vakacava vei ira na luvemuni na nodra kila na nomuni vosa? (Raica na imatai ni iyaloyalo.)

⁶ De dua era na kila na gone mai koronivuli se na nodra itikotiko na vosa ni vanua era tiko kina, ia era na kila ga na nomuni vosa ke o dau vakayagataka wasoma vei ira. Sa vinaka ni o dau saga mo tara na lomadra, e yaga tale ga nodra kila na nomuni vosa. Nodra kila e rua na vosa ena vagatara na nodra vakasama, e vinaka tale ga kina na nodra veimaliwai. Era na vakaitavi tale ga vakalevu ena cakacaka vakaitalatala. E tukuna o Carolina e rau biuvanua na nona itubutubu: “E taleitaki dina na tiko ena ivavakoso e duatani na kena vosa. E marautaki tale ga na veiqaravi ena vanua e vinakati kina vakalevu na dautukutuku.”

7. Na cava me caka ke duidui na vosa ena nomu vuvale?

⁷ Nira sa matau na gone ina ivakarau kei na vosa ni dua na vanua vou, eso vei ira era sa na sega ni taleitaka mera vosataka na nodra vosa ni sucu na nodra itubutubu. Kemuni na itubutubu, ke qori na kedra ituvaki na luvemuni, vakacava moni bau saga moni kila na vosa ni vanua qori? Ena rawarawa sara nomuni tuberi luvemuni mera dua na lotu vaKarisito ke oni kila na ka era tukuna, na ka ni veivakamarautaki era digia, na nodra ka ni vuli kei na nomuni rawa sara ga ni veivosaki vakadodonu kei na nodra qasenivuli. E taura na gauna, na igu kei na yalomalumalumu na vulici ni dua tale na vosa. Ia vakacava ke didivara na luvemuni, oni na saga moni vulica na vosa vagalu moni veivosaki rawa kina? Qori tale ga na ka ena caka vua e dua na gone e kila vinaka e dua tale na vosa. *

8. O na vukei ira vakacava na luvemu ke o sega ni kila vinaka na nodra vosa?

⁸ De dua era na sega ni kila vinaka sara na itubutubu era biuvanua na vosa vou era sa kila qo na luvedra. Na nodra sega ni veikilai vosa va qori ena vakadredretaka  vei ira na itubutubu mera vakavulici luvedra ena veika titobu ena “iVolatabu.” (2 Tim. 3:15) Ke va qori na kemu ituvaki, e se rawa tiko ga mo vakavulici luvemu me kilai Jiova qai lomani koya. E tukuna e dua na qase o Shan: “E sega ni kila vinaka na vosa keitou vosataka o tinaqu e itubutubu le dua, keitou sega tale ga ni kila vinaka vakaveiganeni na nona vosa. Ia keitou raica ni bibi me keitou kilai Jiova baleta nona dau vuli vakataki koya o Na, nona daumasu, kei na nona solia na nona vinaka taucoko ena veimacawa me liutaka na neitou sokalou vakavuvale.”

9. Era na veivuke vakacava na itubutubu vei ira na gone e vinakati mera vulica e rua na vosa?

⁹ Eso na gone ena rairai vinakati mera kilai Jiova ena rua na vosa—na vosa e vosataki e koronivuli kei na vosa e vale. Era vakayagataka vinaka kina eso na itubutubu na ivola tabaki, na katokatoni kei na vidio ena rua na vosa. Mera vakayagataka e levu na gauna ra qai sasaga tale ga na itubutubu era biuvanua mera vukei luvedra mera veiwekani voleka kei Jiova.

10. (a) O cei ena vakatau vua na ivavakoso mo dou lewena vakavuvale? (b) Na cava me cakava mada e liu ni bera ni vakatulewa?

¹⁰ Ke ra “tiko vulagi” na mataveitacini qai yawa na ivavakoso e vakayagataki kina nodra vosa, mera soqoni ga ena vanua era tiko kina ya. (Same 146:9) Ke tiko na ivavakoso e vakayagataki kina na nomu vosa ni sucu, ena vinaka mo taroga: Na ivavakoso cava e vinaka mo dou lako kina vakavuvale? Me qai vakatau vei ulunivuvale ni ratou sa veivosakitaka oti, ratou qai masulaka. (1 Kor. 11:3) Na cava me kauaitaka o ulunivuvale? Na ivakavuvuli cava e rawa ni muri? Meda raica mada qo eso na tikina e rawa ni vakasamataki.

11, 12. (a) Ena yaga vakacava vei gone na vosa e katona ena soqoni? (b) Na cava era sega kina ni via kila eso na gone na nodra vosa na nodra itubutubu?

¹¹ Mera vakasamataka sara vakavinaka na itubutubu na veika e ganiti luvedra. E vinakati vei gone me kila vinaka na ka dina se mani vosa cava ga e vosataki, e sega ni okati ga e ke na vica ga na aua na nodra vakani vakayalo ena soqoni e veimacawa. Vakasamataka mada qo: Ke ra tiko na gone ena ivavakoso era kila vinaka na kena vosa, levu sara na ka era na katona ena gauna ni soqoni, ia era sega ni kila tu qori na itubutubu. Ena duidui sara qori ke ra sega ni kila na gone na vosa e vosataki tiko. (Wilika 1 Korinica 14:9, 11.) Eso na gauna ena rawa ni duidui na vosa e tara na nona vakasama kei na lomana, sega ni nona vosa ga. Eso mada ga na gone e sega ni vu dina mai lomadra na nodra ivakamacala se nira vakayagataka na nodra vosa na itubutubu.

¹² E levu tale na ka e dau uqeta na lomadra na gone, sega ni vosa wale ga. Qori na ka e yaco vei Joshua e cavuti mai cake. E kaya na ganena o Esther, “Era nanuma na itabagone ni tautauvata tu ga na nodra vosa, itovo vakavanua kei na nodra ivakavuvuli vakalotu na nodra itubutubu.” Ke ra sega ni kila na gone na nodra itovo vakavanua na nodra itubutubu, e rawa sara ga nira sega ni via vulica na nodra vosa kei na nodra vakabauta. Na cava mera cakava na itubutubu era biuvanua?

13, 14. (a) Na cava eratou veisautaka kina na nodratou ivavakoso e dua na vuvale eratou biuvanua? (b) Cava e vukei rau na itubutubu me rau kaukaua tiko ga vakayalo?

¹³ Era vakaliuca na itubutubu lotu vaKarisito na nodra veika vakayalo na luvedra, sega ni ka ga era vinakata. (1 Kor. 10:24) E tukuna o Samuel na tamadrau o Esther kei Joshua: “Keirau dau vakadikeva kei watiqu na vosa cava erau toso  kina vakayalo na gone, oti keirau qai masulaka. Na kena isau e sega sara ni vaka na ka keirau a nanuma tiko. Na gauna ga keirau raica kina ni dredre vei rau na ivavakoso e vakayagataki kina na neirau vosa, keirau vakatulewataka sara me keitou toki ena dua ga na ivavakoso e vakayagataki kina na vosa ni vanua ya. Keitou dau gole vata ga ena soqoni kei na cakacaka vakaitalatala. Keitou dau veisureti tale ga ina kana kei na vanua ni gade. Na ka kece keitou cakava qo e vukei rau na gone me rau kilai ira na mataveitacini, rau kilai Jiova tale ga ni nodrau Kalou, tamadrau kei na nodrau itokani. Keirau raica ni bibi sara qori, sega ni nodrau kila vinaka na neirau vosa.”

¹⁴ E tomana o Samuel: “Me keirau kaukaua tiko ga vakayalo, keirau dau gole tale ga vakaveiwatini ena soqoni e vosataki kina na neirau vosa. Dua na ka na osooso, keirau wawale tale ga. Keirau vakavinavinaka ga vei Jiova ni vakalougatataka na neirau sasaga kei na neirau vakuai keirau. Eratou veiqaravi kece vakatabakidua na tolu na luvei keirau.”

15. Na cava e kaya kina o Kristina ni toso vinaka cake ena ivavakoso e vakayagataka na vosa ni vanua e tiko kina?

¹⁵ Era kila na gone era sa uabula nira qaravi Jiova vinaka cake ena ivavakoso e vakayagataki kina na vosa era kila vinaka. Ke cakava qori o gone, me kua ni nanuma na itubutubu nira cati ira. E kaya o Kristina “Au kila eso ga na nodrau vosa rawarawa na noqu itubutubu, sa qai yawa sara meu kila na vosa e vakayagataki ena ivavakoso. Niu yabaki 12, au a gole ina soqo vakaiwasewase e vosataki kina na vosa e vakayagataki e koronivuli. Sa qai vakadua meu kila na ka dina! E dua tale na veisau levu niu sa masu ena vosa e vakayagataki mai koronivuli. E vu sara ga mai lomaqu na noqu vosa vei Jiova!” (Caka. 2:11, 41) Ni sa uabula, e veitalanoataka sara o Kristina kei rau na nona itubutubu, mani vakatulewataka me toki ina ivavakoso e vakayagataka na vosa ni vanua ya. E tukuna tale: “E uqeti au meu toso ni qaravi Jiova na noqu vosataka na vosa au kila mai koronivuli.” Sega ni dede sa marautaka tiko nona veiqaravi vakapainia tudei o Kristina.

16. Na cava e marautaka kina o Nadia ni a tiko ga ena ivavakoso e duatani na kena vosa?

¹⁶ Ra itabagone, o nanuma ni o na via lewena na ivavakoso e vosataka na vanua o tiko kina? Ke vaka kina tarogi iko mada, se cava na vuna. Vakacava, ena vukei iko qori mo volekati Jiova kina? (Jeme. 4:8) Se o toki baleta mo kua ni dau laurai vakalevu se me lailai na ka o vakacolati kina? E tukuna o Nadia sa veiqaravi tiko qo e Peceli: “Ni keitou sa uabula toka, keitou via toki vakaveitacini ina ivavakoso e vakayagataki kina na vosa ni vanua keitou tiko kina.” Ia e kila na nona itubutubu ni na sega ni vukei ratou vakayalo na nodratou toki. “Keitou vakavinavinaka ena gauna qo na nodrau gumatua na neitou itubutubu me rau vakavulica vei keitou na nodrau vosa, ni keitou tiko ga ena ivavakoso e duatani na kena vosa. Keitou vakalougatataki kina, keitou vukei ira tale ga e levu mera kilai Jiova.”

17. (a) O cei e lesia o Jiova me susugi ira na gone? (b) Mera kere veivuke vei cei na itubutubu ena nodra vakavulici na gone ena ka dina?

¹⁷ O Jiova e lesi ira na itubutubu ena itavi dokai mera susugi luvedra ena dina, sega ni o tubudra se dua tale. (Wilika Vosa Vakaibalebale 1:8; 31:10, 27, 28.) Ena vinakati vei ira na itubutubu era sega ni kila na vosa e vakayagataki ena nodra vanua, mera vukei me tara na lomai  luvedra na nodra veivakavulici. E sega ni kena ibalebale qo mera sa vakawalena kina na nodra itavi lesi vakalou; ia e rawa nira okata qo me tiki ni nodra susugi luvedra “ena ivakavuvuli kei na ivakasala i Jiova.” (Efeso 6:4) Me kena ivakaraitaki, era rawa ni kerea eso na nodra vakatutu na qase ena sala mera liutaka kina nodra sokalou vakavuvale, kei na nodra vukei na luvedra mera kunea na nodra itokani vinaka.

18, 19. (a) E yaga vakacava vei ira na gone nodra veivuke na mataveitacini era kaukaua vakayalo? (b) Na cava mera cakava tiko ga na itubutubu?

¹⁸ Me kena ivakaraitaki, era rawa ni sureta na itubutubu e dua tale na vuvale ena so na gauna mera tomani ira ena sokalou vakavuvale. E levu vei ira na itabagone era toso vinaka nira veimaliwai kei ira na kaukaua vakayalo nira veitomani ena cakacaka vakaitalatala, ra qai okati ira ina ka ni veivakamarautaki e savasava. (Vkai. 27:17) E tukuna o Shan sa vakamacalataki oti mai: “Au se nanumi ira vinaka tiko ga na taciqu era dau kauaitaki au. E levu sara na ka au vulica nira dau vukei au ena noqu itavi ni koronivuli ena ivavakoso. Au marautaka tale ga na neimami dau veilasamaki.”

¹⁹ O ira na kerei vei ira na itubutubu mera vukei luvedra, e dodonu mera uqeti gone me dau doka tiko ga na nona itubutubu, mera dau tukuna tiko ga na veika vinaka me baleti ira, ra qai kua ni siova na itavi e sega ni nodra. Me kua ga nira raici vakatani ena loma kei na taudaku ni ivavakoso ena vuku ni nodra itovo. (1 Pita 2:12) Me kua ni totolo na itubutubu mera soli luvedra vua e dua tale ena nodra tuberi vakayalo. Mera vakalewa vinaka na nodra veivuke na mataveitacini, ra qai tomana tiko ga na nodra vakavulici luvedra.

20. Era na vukei luvedra vakacava na itubutubu mera dua na dauveiqaravi vinaka i Jiova?

²⁰ Ra itubutubu, masuta nona veivuke o Jiova, qai solia na nomu vinaka kece. (Wilika 2 Veigauna 15:7.) Mo kauaitaka na nodra veiwekani na luvemu kei Jiova, sega ni ka me baleti iko ga. Cakava na ka o rawata me tara na lomana na Vosa ni Kalou. Nuitaka tiko ga ni na dua na dauveiqaravi vinaka i Jiova. Nira muria na luvemu na Vosa ni Kalou kei na nomu ivakaraitaki vinaka, o na vakila na ka vata ga e vakila na yapositolo o Joni me baleti ira na luvena vakayalo: “Sega tale ni dua na ka au marautaka vakalevu niu rogoca nira muria tiko na ka dina na luvequ.”—3 Joni 4.