Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Kafwenunga Vana ‘vaVamwiza’

Kafwenunga Vana ‘vaVamwiza’

“Kakweshi chuma cheka nachingulingisa nguwahilile chikuma kuhambakanechi chakwivwa ngwavo: vana vami vali nakutambuka lika mumuchano.”—YOWA. 3, 4.

MYASO: 88, 41

1, 2. (a) Ukalu muka veji kumonanga vana vavamwiza? (b) Vihula muka natushimutwila muchihande chino?

JOSHUA ambile ngwenyi, “Kufuma kuukemba wami ngwahanjikilenga lilimi lyavisemi jami vamatunduke hembo namuchikungulwilo. Oloze omu ngwaputukile kuya kushikola, ngwazangile jino kuhanjika lilimi lyamungalila twapwile nakutwama. Kutwala muze changukaluhwililenga kwivwishisa vyuma twalinangwilenga kukukunguluka, kaha nawa kangwatachikijile chisemwa chavisemi jamiko.” Vatu vavavulu veji kumonanga ukalu ngana uze amwene Joshua.

2 Makumbi ano, vatu vakuheta ku 24,000,000 kavatwama mumafuchi muze vasemukilileko. Kachi nge mwapwa muvamwiza kaha nawa muvisemi, namukafwa ngachilihi vana venu kushipilitu mangana vatwaleho “kutambuka lika mumuchano”? (Yowa. 3, 4) Kaha vatu veka muchikungulwilo vanahase kumikafwa ngachilihi?

ENU VISEMI, HANENU CHAKUTALILAHO CHAMWAZA

3, 4. (a) Visemi vatela kusolwela vana vavo chakutalilaho muka chamwaza? (b) Vyuma muka visemi kavatela kutalilila kuli vana vavo?

3 Enu visemi, chakutalilaho chenu nachikafwa vana venu vatambuke mujila yakuya kukuyoya chahaya myaka yosena. Vana venu navalinangula kupendamina hali Yehova nge navamimona muli ‘nakutonda chatete Wangana.’ (Mateu 6:33, 34) Shikaho ashiwisenuko chiyoyelo chenu. Lisuulenunga kuhaka vyuma vyakushipilitu kulutwe keshi vyuma vyamukuyoyako, kaha nawa kanda kwingila mumikuliko. Kanda kufwila luheto chipwe ‘kumitohwesa kuvatuko,’ oloze tondenunga ‘luheto lwamwilu’ mangana Yehova amivwile uselewa.—Tangenu Mako 10:21, 22; Yowa. 12:43.

4 Kanda kulivulishila milimo nakuhona kuwanangako lwola lwakushimutwila navane venuko. Vana venu vatela kumona ngwavo mwavazanga mwomwo vahaka vyuma vyaWangana kulutwe mukuyoya chavo, muchishishisa chakutonda luheto mangana vayoye muuhando chipwe mangana valame enu visemi javo kanawa. Kanda namupwa navishinganyeka vyavaka-kaye vyakwamba ngwavo vana vatwama nachilika chakulama visemi javoko. Anukenu ngwenu, “vana kavatela kulaminanga vyuma visemi javoko, oloze visemi vakiko vatela kulaminanga vyuma vana vavo.”—Koli. 2, 12:14.

ENU VISEMI, LIVWASANENUNGA NAVANA VENU

5. Mwomwo ika visemi vatela kuhanjikanga navana vavo vyaYehova?

5 Nganomu vahanjikile chimweza, vatu “vakumalimi akumafuchi osena” vali nakwiza muliuka lyaYehova. (Zeka. 8:23) Oloze chinahase kumikaluhwila kunangula vana venu muchano nge kamweshi kuzachisa lilimi vatachikizako. Vana venu vakiko vilongesa vyenu vyaMbimbiliya vyavilemu, shikaho nge ‘navatachikiza’ Yehova kaha navakawana kuyoya. (Yowa. 17:3) Hakusaka vana venu valinangule vyaYehova, mwatela ‘kuhanjikanga’ navo hakala lwola.—Tangenu Lushimbi lwamuchivali 6:6, 7.

6. Vana venu navanganyala ngachilihi nge navatachikiza lilimi lyenu? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.)

6 Vana venu navalinangula lilimi lyamungalila mwatwama hakushimutwila navakwavo mundandanda nakushikola, oloze navalinangula lilimi lyayenu visemi javo hakushimutwilanga navo kuswakumwe. Numba tuhu kushimutwilanga navana venu nachivashiwilanga kumilweza vyuma vili kumichima yavo, oloze kuli nawa vyuma vikwavo vanahase kunganyalilaho kachi nge navatachikiza lilimi lyenu. Kulinangula malimi amavulu nachikafwa vana venu vapwenga nauhashi wakushinganyeka nakutachikiza mwakushimutwilila navatu. Vanahase nawa kutohwesa mulimo wavo wakwambulula. Carolina uze ukwechi visemi jenyi vapwa matunduke ambile ngwenyi, “Kupwa muchikungulwilo chize chazachisa lilimi lyeka chapwa chamwaza. Kaha nawa cheji kwivwisanga kuwaha kuzachila kuze kuli nakusakiwa kukafwa.”

7. Vyuma muka mwatela kulinga nge vana venu kavatachikiza lilimi mwahanjikako?

7 Omu vana vavamwiza navalinangula lilimi nachisemwa chamungalila vatwama, vanahase jino kuhona kupwa napwipwi yakuhanjikanga lilimi lyavisemi javo. Enu visemi, kachi nge mukiko vapwa navana venu, kaha fwilenu kulinangula lilimi lyamungalila mwatwama. Nge namulinga ngocho, kaha namulela kanawa vana venu vapwenga vaka-Kulishitu, mwomwo namwijiva jila veji kuhanjikilangamo, navyuma veji kulivwisanga kuwaha nakuvakafwa nawa mumilimo yakushikola chipwe vene kuhanjika namilongeshi javo. Chipwe ngocho, kulinangula lilimi chasakiwa lwola, nakukilikita, nakupwa vakulinyisa. Nge mwanenu apwanga kaveveve, kutala kamweshi kulinangula lilimi lyatuveveve mangana mushimutwilenga nenyiko tahi? Omu mukiko mwatela kulinga nakuli mwanenu uze ahanjika lilimi lize kamwatachikizako. *

8. Munahase kukafwa ngachilihi vana venu kachi nge lilimi vatachikiza kamwalijiva kanawako?

8 Shimbu jimwe kachapwa chachashi kuli visemi kuhanjika kanawa lilimi lize vanalinangula vana vavoko. Ngocho chinahase kuvakaluhwila kunangula vana vavo chinyingi chakujiminyina ‘chamumikanda yajila.’ (Chimo. 2, 3:15) Numba nge omu mukiko chili kuli vana venu, oloze tachikizenu ngwenu munahase kuvakafwa vatachikize Yehova nakumuzanga. Shan uze apwa mukulwane muchikungulwilo ambile ngwenyi, “Mama chamukaluhwililenga kwivwishisa lilimi twapwile nakuhanjikanga, kaha yetu nawa katwejivile kuhanjika kanawa lilimi lyenyiko. Oloze omu twamwenenga ali nakulinangula, nakulomba nakutwaminyina chilongesa chakulemesa Kalunga mwatanga, twatachikijile ngwetu kwijiva Yehova chikiko chachilemu chikuma.”

9. Visemi vanahase kukafwa ngachilihi vana vavo vaze navasaka kulinangula mumalimi avali?

9 Vana vamwe vasakiwa kulinangula vyaYehova mumalimi avali, lize vanalinangula mungalila mwatwama, nalilimi lyayenu visemi javo. Ngocho visemi vamwe veji kuzachisanga mikanda, namikanda yakukopa najivindiyo mumalimi osena avali hakunangula vana vavo. Chapundu vene, visemi vaze vapwa vamwiza vatela kuzata nangolo chikuma mangana vakafwe vana vavo vazamise usepa wavo naYehova.

UNO MWATELA KUPWA MUCHIKUNGULWILO CHAZACHISA LILIMI MUKA?

10. (a) Iya atela kusakula chikungulwilo vatela kukungulukilanga? (b) Vyuma muka atela kulinga mutwe watanga shimbu kanda asakule vyakulinga?

10 Nge “vamwiza” vali nakutwama kwakusuku navandumbwavo vaze vahanjika lilimi lyavo, kaha vatela kupwa muchikungulwilo chazachisa lilimi lyamungalila vatwama. (Samu 146:9) Oloze nge kuli chikungulwilo mwakamwihi chize chazachisa lilimi lyenu, kaha lihulisenu ngwenu: Uno ami natanga yami twatela kupwa muchikungulwilo chazachisa lilimi muka? Visemi vatela kushimutwila chihande kana navana vavo, nakulombela hamwe mangana chivakafwe kusakula kanawa. (Koli. 1, 11:3) Vyuma muka atela kulinga mutwe watanga? Jindongi muka atela kukavangiza? Tushimutwilenu hajindongi jimwe.

11, 12. (a) Uno lilimi linahase kukafwa ngachilihi mwana hakukunguluka? (b) Mwomwo ika vana vamwe veji kukanyinanga kulinangula lilimi lyavisemi javo?

11 Visemi vatela kukekesa vyuma vyasakiwa kuvana vavo. Hakusaka vana vevwishise muchano wamuMbimbiliya, vatela kuvanangula hajola jajivulu keshi halwola luze navapwa kukukunguluka kahako. Tachikizenu ngwenu vana veji kwivwishisanga kanawa vyuma veji kulinangulanga kukukunguluka kachi nge vali nakwivwishisa lilimi vali nakuzachisa. Oloze nge kaveshi nakwivwishisako, cheji kuvakaluhwilanga kulinangula kanawa muchano. (Tangenu Wavaka-Kolinde 1, 14:9, 11.) Kaha nawa nge mwana katachikijile lilimi lyavisemi jenyiko, kaha kalyeshi kupwa lilimi lyenyiko mwomwo vyuma vanakuhanjika kavyeshi kumuheta hamuchimako. Lwola lumwe vana vanahase kukumbulula hakukunguluka, nakulinga vimweso nakuhana vihande mulilimi lyavisemi javo, oloze vize navahanjika kavyeshi kufuma kumuchimako navipwa vyahakanwa kaha.

12 Kaha nawa muchima wamwana kaveshi kuwalumuna kulilimiko. Omu mukiko chapwile kuli Joshua uze twavulukanga kumaputukilo achihande chino. Yayenyi wapwevo Esther ambile ngwenyi, “vanyike cheji kuvakaluhwilanga kulinangula lilimi nachisemwa nakwitava chavisemi javo.” Nge vanyike kavejivile chisemwa chavisemi javoko, vanahase kukana nakulinangula lilimi lyavo nakwitava chavo. Jino visemi vamatunduke vatela kulinga ngachilihi?

13, 14. (a) Chuma muka chalingishile visemi vamwe vamatunduke vayenga kuchikungulwilo chazachisa lilimi lyamungalila vatwama? (b) Valingile ngachilihi numba vatwaleho kuzama kushipilitu?

13 Visemi vaka-Kulishitu vatela kutachikiza ngwavo kukafwa vana vavo kushipilitu chikiko chachilemu kuhambakana vyuma vasaka vavene. (Koli. 1, 10:24) Samuel ise yaJoshua naEsther ambile ngwenyi: “Ami napuwami twakekesele tumone lilimi lyatela kukafwa vana vetu vazovoloke kushipilitu, ngocho twalombele kuli Kalunga atukafwe. Yehova atukumbulwile mujila yize katwashinganyekeleko. Oloze omu twamwene kaveshi nakunganyala chikuma kukukungulukako, twasakwile kunungulukila kuchikungulwilo chazachisa lilimi lyamungalila twatwama. Twayilenga hamwe kukukunguluka namumulimo wamuwande. Twalanyinenga masepa vamuchikungulwilo tulyenga navo vyakulya chipwe kuya hamwe kuchihela cheka nakulihizumuna. Echi chakafwile vana vetu vatachikize vandumbwetu nakwijiva Yehova kupwa hiSepa lyavo kaha nawa Sevo keshi nge hiKalunga kavo kahako. Twamwene jino ngwetu evi vikiko vyapwile vyavilemu kuli vana vetu kuhambakana kutachikiza lilimi lyetu.”

14 Samuel ambile nawa ngwenyi: “Ami napuwami twayilenga nawa kuchikungulwilo chazachisa lilimi lyetu mangana tutwaleho kuzama kushipilitu. Vyakulinga vyatuvulilile ngocho twazeyelenga. Oloze tweji kumusakwililanga Yehova hakutukafwa tufukile. Vana vetu vosena vatatu vali nakuzachila Yehova mumulimo washimbu yosena.”

VYUMA VATELA KULINGA VAKWEZE

15. Mwomwo ika ndumbwetu Kristina ashinganyekele ngwenyi atela kuya kuchikungulwilo chazachishilenga lilimi alinangwile kushikola?

15 Nge vana vanakolo lyehi, vanahase kulweza visemi javo ngwavo navazachila kanawa Yehova muchikungulwilo chize chazachisa lilimi veji kwivwishisanga. Shikaho visemi javo kavatela kushinganyeka ngwavo vana vavo vanavahunguko. Kristina ambile ngwenyi: “Ngwatachikijile lilimi lyavisemi jami, oloze vyuma vahanjikilenga kukukunguluka kangwavivwishishilengako mwomwo vazachishilenga mazu amakalu. Omu ngwapwile namyaka 12 ngwayile kukukunguluka changalila chize chapwile mulilimi lize ngwalinangwile kushikola. Aha hakiko jino ngwevwishishile muchano. Kutwala muze ngwaputukile kulomba mulilimi ngwalinangwilenga kushikola. Vyuma ngwalombelenga vyapwile nakufuma kumuchima wami, keshi nge mazu kahako.” (Vili. 2:11, 41) Omu Kristina akolele ashimutwilile navisemi jenyi hachihande kana, kaha anungulukilile kuchikungulwilo chize chazachishililenga lilimi lyamungalila vapwile nakutwama. Ambile ngwenyi: “Vyuma ngwalinangwilenga hali Yehova mulilimi ngwalinangwile kushikola vyanguhetelenga kumuchima.” Nakushimbula chiku, Kristina aputukile kuzata upayiniya washimbu yosena.

16. Mwomwo ika ndumbwetu Nadia apwila wakuwahilila hakutwalaho kupwa muchikungulwilo chazachishilenga lilimi lyavisemi jenyi?

16 Enu vakweze, uno mwashinganyeka ngwenu mwatela kuya kuchikungulwilo chize chazachisa lilimi lyamungalila mwatwama tahi? Nge mukiko, kaha kekesenu mumone ovyo navimilingisa mulinge ngocho. Uno kunungulukila kuchikungulwilo kana nachimikafwa mupandame chikuma kuli Yehova tahi? (Yako. 4:8) Nyi pamo muli nakusaka kunungulukila kuchikungulwilo kana mangana visemi jenu vahone kumonanga ovyo namulinganga tahi? Ndumbwetu wapwevo Nadia uze azachila haMbetele ambile ngwenyi: “Ami navandumbwami twasakile kunungulukila kuchikungulwilo chazachisa lilimi lyamungalila twatwama omu twalingile tuvosena tuli namyaka 13 nakuhambakanyisaho.” Oloze visemi javo vavakanyishile mwomwo vamwene ngwavo vana vavo kaveshi kuzovoloka kushipilituko. Nadia ambile ngwenyi: “Twasakwilila chikuma visemi jetu hakutukafwa tulinangule lilimi lyavo nakutwalaho kupwa muchikungulwilo chazachisa lilimi kana. Tuli jino nakukafwa vatu vavavulu kutachikiza Yehova mulilimi kana.”

OMU CHIKUNGULWILO CHINAHASE KUKAFWA

17. (a) Veya ahana Yehova mulimo wakulela vana? (b) Veya vanahase kukafwa visemi vanangule vana vavo muchano?

17 Yehova ahana visemi mulimo wakulela vana vavo nakuvanangula muchano, keshi mutu weka chipwe kaka yavoko. (Tangenu Vishimo 1:8; 31:10, 27, 28.) Chipwe ngocho, visemi vaze kavatachikiza lilimi vazachisa mungalila yavoko, vanahase kulweza vandumbwavo vavanangwileko vana vavo. Echi kacheshi nakulumbununa nge vaze vanakuvanangula jino vakiko navapwa namulimo wosena wakuvakafwa kushipilituko nduma. Oloze chinapu kaha kukafwa visemi kulela vana vavo “mukuvazangamisa namukuhuhumuna chakuli Yehova.” (Efwe. 6:4) Chakutalilaho, visemi vanahase kuhulisa vakulwane muchikungulwilo vavakafweko jijila jakulingilamo chilongesa chakulemesa Kalunga mwatanga, nomu vanahase kukafwilamo vana vavo valikate namasepa vamwaza.

Visemi navana veji kunganyalanga hakulikata navandumbwavo vamuchikungulwilo (Talenu palangalafu 18, 19)

18, 19. (a) Vandumbwetu vakuhya kushipilitu vanahase kukafwa ngachilihi vanyike? (b) Visemi vatela kutwalaho kulinga ika?

18 Chakutalilaho, visemi vanahase kulanyako vandumbwavo hakulemesa Kalunga mwatanga. Kaha nawa vana vanahase kuzovoloka nge navalikatanga navandumbwavo hakuzata navo muwande, chipwe halwola lwakulihizumuna. (Vishi. 27:17) Shan uze twavulukanga lyehi ambile ngwenyi, “Ngweji kwanukanga vandumbwami vaze vangukafwilenga chikuma. Ngwalinangwilenga vyuma vyavivulu omu vangukafwilenga kuwahisa vihande vyamushikola. Kaha nawa ngwalivwishilenga kuwaha omu twalihizumwinyinenga hamwe.”

19 Chipwe ngocho, vandumbwetu vaze navapwa namulimo wakukafwa vana vavamwiza, vatela kuvanangula kuvumbikanga visemi javo, kaha nawa vakiko kavatela kuhanjikanga vyuma vyavipi hali vaze visemi chipwe kulitwika mulimo vatela kuzata vavene visemiko. Vatela nawa kulihenda kuvyuma vize navilingisa vatu vamungalila chipwe muchikungulwilo vavashinganyekele vyuma vyavipi. (Petu. 1, 2:12) Visemi kavatela kupendamina chikuma hali vandumbwavo vavanangwile vana vavo kushipilituko. Vatela kukekesanga vana vavo vamone nge vanakunganyala kuvyuma vanakulinangula nakutwalaho lika kuvanangula vyuma vyeka vyakushipilitu.

20. Visemi vanahase kukafwa ngachilihi vana vavo vazachile kanawa Yehova?

20 Enu visemi, kilikitenu nangolo jenu josena nakulomba Yehova amikafwe munangule vana venu. (Tangenu Mijimbu 2, 15:7.) Kafwenu vana venu vapwenga masepa jaYehova, kanda kuhaka kulutwe vyuma mwafwila enu vaveneko. Vakafwenu mangana Mazu aKalunga avahete kumichima. Kanda kushinganyeka ngwenu vana venu kaveshi kuhasa kuzachila Kalungako. Nge vana venu navakavangiza vyuma navalinangula muMazu aKalunga nakukavangiza chakutalilaho chenu chamwaza, kaha namwivwa ngana muze evwile kaposetolo Yowano uze asonekele ngwenyi: “Kakweshi chuma cheka nachingulingisa nguwahilile chikuma kuhambakanechi chakwivwa ngwavo: vana vami vali nakutambuka lika mumuchano.”—Yowa. 3, 4.

^ par. 7 Talenu chihande chakwamba ngwavo, “You Can Learn Another Language!” muTonenu! yaChingeleshi yaMarch 2007, mafwo 10-12.