1, 2. (a) Iintazi ci ino ana aingi aafuma uku mpanga zyuze yakakwata? (b) Uzye i vyuzyo ci ivimaasukwa umu cipande cii?

JOSHUA walanzile ukuti: “Ukufuma uku wance, navwanganga ululimi lwa yavyazi yane aafuma uku mpanga yuze lino tuli pa ng’anda na lino tuli umu kulongana. Nomba lino natandike isukulu, nizile ntandika ukutemwa ululimi lwa ku mpanga ino twikalangako. Mu myaka sile inono, natiile ukulanda ululimi lwa yavyazi yane. Ntuvwanga nanti acimwi pa kulongana, nupya ntamanyile intambi zya yavyazi yane.” Ivyacitikile Joshua vikacitikila antu aingi.

² Ndakai, antu kucila pali 240 milyoni yakaikala uku mpanga zino yatavyalilweko. Ndi cakuti mwemwe yavyazi afuma uku mpanga yuze, uzye mungazwa uli ana inu ukuya sana ya cuza yakwe Leza aangatwalilila ‘ukuyela icumi’? (3 Yoane 4) Uzye yauze yangazwilizya uli?

3, 4. (a) Uzye avyazi yangacita uli pakuti ana yayakolanya? (b) I vyani vino avyazi yatalinzile ukwenekela ukufuma uku yana yao?

³ Mwe yavyazi, vino ana inu yakalola mukucita vingalenga yatandike ukuya pa nzila ya ku umi wa pe. Ndi cakuti ana inu yalola kuno mukulonda “Uwene” inkoleelo, yakasambilila ukutaila sana Yeova  umu vintu ivikalondekwa cila wanda. (Mate. 6:33, 34) Fwandi mwaangupazya umi. Mwaipeelesya uku milimo yakwe Leza mutaasumba sana amano uku vyuma. Mwaezya na maka ukukana kwata inkongole. Mwalonda “vyuma mwiyulu,” mwaezya na maka ukuti Yeova amutemwe, nupya mutaalondesya ivyuma nanti “kulumbanyiziwa na antu.”—Welengini Mako 10:21, 22; Yoa. 12:43.

⁴ Mutaya apamviwe sana icakuti imwilila nu kupaatula insita iya kuya pamwi na ana inu. Mwaleka iyamanya ukuti mukatemwa sana ndi yakolezya Yeova ukucila ukukolezya ukulondesya ukulumbuka nanti ivyuma pakuti yaikala ningo nanti ukuleka kuti mwemwe mwaikala ningo sana. Mutaelenganya vino antu asi ya kapepa yakaelenganya ukuti ana yalinzile ukutuulikila avyazi ivyuma. Mwaiusya ukuti, “usi mulimo wa ana kusungila akwasi yao vyuma, lelo u mulimo wa akwasi kusungila ana yao.”—2 Kol. 12:14.

5. U mulandu ci uno avyazi yalinzile ukunenela ana yao lyonsi pali Yeova?

⁵ Wakwe vino casoowilwe, antu “aakalanda indimi zipusanepusane” yakwiza umwi uvi lyakwe Yeova. (Zaka. 8:23) Nomba ukukanamanya ululimi kungalenga ukuti camutalila ukusambilizya ana inu icumi. Ana inu ali yano mungasambilila nayo sana, nupya ndi ‘yamanya’ Yeova ala yalaya nu umi wa pe. (Yoa. 17:3) Pakuti ana inu yamanye vino Yeova akasambilizya, mulinzile mwayanena masambilizyo yayo insita yonsi.—Welengini Malango 6:6, 7.

6. I visuma ci ivingacitika ndi cakuti ana yasambilila ululimi lwinu? (Lolini cikope cakutandikilako.)

⁶ Ana inu yafwile yalasambilila ululimi ulwa ku mpanga ino mukaikalako, uku sukulu nu ku yauze, nomba yangasambilila ningo ululimi lwinu ndi cakuti mukuvwanga nayo lyonsi. Nupya yatalasambilila sile ivyakulanzyanya namwe ndi cakuti yamanya ululimi lwinu, lelo kuli na vyuze ivisuma ivingi ivilacitika. Ndi cakuti yatandika ukuvwanga ningo ululimi lwinu yalayelenganizizya aineco nu kumanya vino yalinzile ukucita. Nupya cingayazwa nu kulundululula umulimo wao uwa kusimikila. Carolina, wino avyazi yakwe yafuma uku mpanga yuze watiile: “Ukuya umu cilongano muno yakaomvya ululimi lwaku mpanga yuze kukauvwisya ningo. Nupya cikaazwa ukuomba ningo uku ncende ukukalondekwa ya kasimikila aingi.”

7. Uzye mungacita uli ndi cakuti ana inu yamanya sana lulimi luze luno mutaamanya?

⁷ Lelo, lino ana yakwe yaayo afuma uku mpanga zyuze yasambilila ululimi ni ntambi zya ku mpanga ino yakaikalako, ana yamwi yangata ukutemwa ululimi lwa yavyazi nupya limwi cingayatalila ukuvwanga ululimi lulo. Mwe yavyazi, ndi cakuti vikwene avino ana inu yaaya, uzye mungezyako ukusambililako ululimi lwa ku mpanga ino mukaikalako? Mulazwa ana inu ukusambilila pali Leza ndi cakuti mukuvwa vino yakulanzyanya na yauze, inyimbo zino yakauvwa na vino yakatamba, nu kumanya vino yakasambilila uku sukulu nupya cingazipa sana ndi cakuti mungalanzyanya na ya mwalimu yao. Ukuya kwene ukusambilila ululimi lupya kukasenda sana insita, amaka, nupya mulinzile ukuicefya. Nomba elenganyini ndi cakuti umwana winu waya a ciulu, uzye mutanga mwezye na maka ukusambililako ululimi lwakwe ya ciulu pakuti mungalanzyanya nawe? Umwana uwamanya ningo ululimi luze nawe mulinzile ukumusumbako mano ndi vikwene, uzye asi vivyo? *

8. Uzye mungazwa uli ana inu nanti cakuti mutamanya ningo ukuvwanga ululimi luno yaelezya?

⁸ Ukulanda sile icacumi, asi avyazi yonsi aangakwanisya ukusambilila ululimi lupya luno ana yakuomvya. Cii cingalenga ukuti citalile sana avyazi ukusambilizya ana “malembelo amuzilo.” (2 Tim. 3:15) Ndi cakuti namwe  cikamutalila ukusambilila ululimi luno ana yakavwanga, nalyo kwene mungazwa ana inu ukumanya Yeova nu kumutemwa. Eluda uwi zina lya kuti Shan walanzile ukuti: “Ya mayo cayatalile sana ukumanya ululimi luno twavwanganga, nupya nemo na ya kaci yane yaili tutavwanganga ningo ululimi lwakwe ya mayo. Nomba twalolanga kuno yakuisambilizya Baibo, ukupepa, nupya yezyanga na maka ukutungulula ukupepa kwa lupwa cila mulungu, twizile twiluka ukuti ukumanya Yeova cali icintu icicindame sana.”

9. Uzye avyazi yangazwa uli ana yano limwi yangalondekwa ukusambilila pali Yeova ukuomvya indimi ziili izipusane?

⁹ Ana yamwi yangalondekwa ukusambilila pali Yeova ukuomvya indimi ziili izipusane, kulikuti ululimi luno yakaomvya uku sukulu alino nu lukaomviwa pa ng’anda. Pakuti cii cicitike, avyazi yamwi yakaomvya impapulo izyapulintwa, izya kopelwa limwi amazwi, alino na mavidyo umu ndimi zyonsi zyoili. Ukwaula nu kutwisika, avyazi aafuma uku mpanga zyuze yalinzile ukuombesya pakuti yazwe ana yao ukuya ya cuza yakwe Yeova.

10. (a) A weni alinzile ukupingulapo kuno ulupwa lulinzile ukulongana? (b) I vyani vino angacita lino atatala wapingulapo?

¹⁰ Lino “aenyi” yakwikala ukutali na ya Nte yauze aakavwanga ululimi lwao, yalinzile ukulongana uku cilongano icaya kuno yakaikala limwi ica lulimi luze. (Masa. 146:9) Nomba ndi cakuti kwaya icilongano icikaomvya ululimi lwinu, limwi munguzya muti: U lulimi ci ulungazipila ulupwa lwitu? Pa cisila cakwelenganyapo sana nu kupepa kuli Yeova alino nu kulanzyanya na mamakwe na ana, umonsi angapingulapo kuno ulupwa lungaalongana. (1 Kol. 11:3) I vyani vino umonsi uwakwata ulupwa alinzile ukwelenganyapo? I visinte ci ivyaya muli Baibo ivingaomviwa? Lekini tusambilile pali vimwi.

11, 12. (a) Uzye ululimi luno mukuomvya umu cilongano lungalanga uli imiombele ya mwana? (b) U mulandu ci uno ana yamwi yakakana ukusambilila ululimi lwa yavyazi?

¹¹ Avyazi yalinzile ukumanya ningo vino yangazwa ana yao. Ukuya kwene, asi mulandu nu lulimi luno ulupwa lungaomvya, pakuti umwana amanye ningo icumi, akalondekwa ukusambiliziwa vyakwe Leza pa insita ikulu cila mulungu. Nomba mutale mwelenganye pali cii: Lino ana yali umu cilongano icikaomvya ululimi luno yamanya sana, yangauvwa sana ivyeo ivikulandwa, limwi yangasambilila ivingi ukucila na vino avyazi yakwelenganya. Nomba asi vino cingaya ndi cakuti ana yatamanya ululimi. (Welengini 1 Kolinto 14:9, 11.) Nupya cisipiliula ukuti ululimi lwa yavyazi aluno umwana alamanya sana. Nupya, ana yamwi yangasambilila ukwasukapo pa kulongana, kupeela ivilangililo, nu kulanda malyasi umu lulimi lwa yavyazi ukwaula ukuti vino yakulanda vyafuma pansi ya mwenzo.

¹² Cuze icakuti, asi sile ululimi u lukalenga ukuti umwana auvwikisye ivyeo vino akusambilila. Vikwene i vyacitikile Joshua, uwatalumbulwa pa kutandika. Nyinalenzi uwi zina lyakuti Esther walanzile ukuti: “ana anono yakalola ukuti ululimi lwa yavyazi vikapitila pamwi ni ntambi alino ni mipepele yao.” Ndi cakuti ana yatamanyile intambi zya ya vyazi, limwi yangakana nu kusambilila ululimi lwao alino nu kukana vino avyazi yazumilamo. Uzye avyazi afuma uku mpanga zyuze yangacita uli?

13, 14. (a) U mulandu ci uno ulupwa lumwi ulwafuma uku mpanga yuze lwakukiile uku cilongano icikaomvya ululimi lwa ku mpanga ino yakaikalako? (b) Uzye avyazi yacisile uli pakuti yatwalilile ukuya akome muli ukapepa?

¹³ Avyazi Aina Klistu yakakolezya ivikalondekwa pakuti yasambilizya ana pali Leza ukuluta ukukolezya vino yakulonda aeneco. (1 Kol. 10:24) Ya isi yakwe Joshua na Esther, ya Samuel, yalanzile yati: “Nemo na mamane twasumvile sana amano uku yana itu pakuti tulole ululimi luno yakauvwikisya pa kusambilila icumi, nupya  twapefile kuli Leza ukuti atupeele amano. Icasuko cino twazanyile swemo citatuzipiile. Nomba lino twaweni ukuti vino yasambililanga umu lulimi lwitu vitayazwanga sana, twapingwilepo ukuya uku cilongano icikaomvya ululimi lwa ku mpanga ino tukaikalako. Twayanga swensi umu kulongana nu kuombela pamwi umu mulimo wa kusimikila. Nupya twamanga na ina na ya nkazi ukwizalila pamwi naswe icakulya uku mwitu alino nu kuyasenda lino twaya kumwi umu kutandala. Ukucita vii kwalenzile ukuti ana itu yamanye aina alino nu kumanya Yeova ukuti a Isi nupya cuza wao. Twaweni ukuti ukucita vii kwacindime sana ukuluta kupatikizya ana ukusambilila ululimi lwitu.”

¹⁴ Ya Samuel yalanzile nu kuti: “Pakuti tutwalilile ukuya akome muli ukapepa, mamane nani twalongananga nu ku cilongano icikaomvya ululimi lwitu. Twali apamviwe sana, nupya twatontanga cuze. Nomba tukataizya sana Yeova pa kutwazwa muli vyonsi vino twezyanga na maka ukucita alino na muli vino twaipeelisye ukucita. Ana itu yatatu yonsi yakaombela Yeova umu mulimo wa nsita yonsi.”

15. U mulandu ci uno nkazi uwi zina lyakuti Kristina wayuvwile ukuti angacita ningo ndi wakukila uku cilongano icaomvyanga ululimi lwa ku mpanga ino ikalangako?

¹⁵ Ana atiyakula limwi yangiluka ukuti yangaombela ningo Yeova ndi yakukila uku cilongano icikaomvya ululimi luno yamanya ningo. Ndi caya vivyo, avyazi yatalinzile ukuyuvwa ukuti ana yao iyayakana. Kristina walanzile ati: “Namanyile ululimi lwa yavyazi yane panono, nomba ntuvwanga ivyalandwanga pa kulongana. Lino nali ni myaka 12, naile ndongana icitungu umu lulimi luno twaomvyanga uku sukulu. Uu wali ali muku wakutandikilako ukuvwikisya ukuti vino nuvwanga pa ukongano ali cumi! Nupya natandike ukuvwa ningo sana lino natandike ukupepa umu lulimi luno twaomvyanga uku sukulu. Nanenanga Yeova vyonsi ivili uku mwenzo!” (Mili. 2:11, 41) Lino Kristina wakuzile, walanzyanyizye na avyazi ukuti akukile uku cilongano icikaomvya ululimi lwa ku mpanga ino ikalangako. Walanzile ukuti: “Ukusambilila pali Yeova umu lulimi luno twaomvyanga uku sukulu kwalenzile ukuti ntandike ukulunduluka.” Patalengiile, Kristina wizile aya painiya.

16. U mulandu ci uno nkazi uwi zina lyakuti Nadia akataizizya ukuti watwalilile ukuya umu cilongano icaomvyanga ululimi lwa ku mpanga yuze?

¹⁶ Mwe yacance, uzye mukaelenganya ukuti cingazipa ndi mwakukila uku cilongano icikaomvya ululimi lwa ku mpanga ino mukaikalako? Ndi cakuti avino cili, mulinzile ukuyuzya mweineco umulandu uno mukwelenganyizizya vivyo. Uzye ukukukila uku cilongano cico kungalenga mupalame sana kuli Yeova? (Yako. 4:8) Nanti uzye limwi mukalonda ukukuka pakuti avyazi yatamunena vino mulinzile ukucita nanti pakuti mutaombesya? Nadia wino ndakai akaombela pa Betele walanzile ati: “Lino nemo na yakaci yanji yatatu alino na kalume wane twakuzileko panono, twalondanga ukukukila uku cilongano icaomvyanga ululimi lwa ku mpanga ino twikalangako. Nomba avyazi yakwe yamanyile ukuti ukucita vivyo nga kwalenzile ukuti ana yataalunduluka. Nadia walanzile nu kuti: “Tukataizya sana ukuti avyazi itu yaombisye pakuti yatusambilizye ululimi lwao nu kutwalilila ukuya umu cilongano icaomvyanga ululimi lwa ku mpanga yuze. Cii calenga ivintu vituzipile alino nu kutupeela isyuko lya kwazwa antu yauze ukumanya Yeova.”

17. (a) Aaweni yano Yeova wapeela umulimo wa kukuzya ana? (b) Uzye avyazi yangazana uli uwazwilizyo pali vino yangasambilizya ana yao icumi?

¹⁷ Yeova wapeela avyazi umulimo wa kulela ana nu kuyasambilizya pali aliwe, atapeela umulimo uu kuli ya nyinakulu na yaisikulu nanti antu yauze foo. (Welengini Mapinda 1:8; 31:10, 27, 28.) Nanti ciye vivyo, avyazi aatamanya  ululimi ulukaomviwa uku mpanga ino yakaikalako yangalondekwa uwazwilizyo pakuti yafika ana yao pa mwenzo lino yakuyasambilizya icumi. Ukupekanya uwazwilizyo wa musango uu kutalinzile ukulenga avyazi ukupeela umulimo wao uwa kusambilizya ana pali Leza uku yantu yauze, lelo, ukucita vivyo kulinzile sile ukuyazwa ‘ukukuzya ana ningo mu kuyasunda nu kuyasambilizya’ pali Yeova. (Efes. 6:4) Limwi avyazi yanguzya ya eluda umu cilongano ivya kucita pa kutungulula ukupepa kwa lupwa na vino yangazwa ana yao ukukwata ya cuza yasuma.

18, 19. (a) Uzye aina na ya nkazi atemwa Yeova yangazwa uli acance? (b) I vyani vino avyazi yalinzile ukutwalilila ukucita?

¹⁸ Insita zimwi avyazi yangaama indupwa zyuze ukuti yacitile pamwi ukupepa kwa lupwa. Nupya, ana aingi yakakula ningo ndi cakuti yakuzanwa na antu atemwa Leza, wakwe ukuomba nayo umu mulimo wa kusimikila, alino nu kwizizya pamwi nayo lino yakulezya icitendwe. (Mapi. 27:17) Shan uwatalandwapo mpiti walanzile ukuti: “Nkaiusya sana aina angazwilizye. Lino yangazwanga ukupekanya ningo amalyasi ya yasambi pa kulongana, lyonsi nasambililanga ivingi kuli aliyo. Nupya naipakizyanga cuze ndi twaya umu kulezya icitendwe pamwi na ina.”

¹⁹ Ukuya kwene, yano avyazi yasoolola ukuti yazwe ana yao yalinzile ukulenga ana ukutwalilila ukucindika avyazi, yalinzile ukulanda ivisuma pali aliyo, nupya yatalinzile ukupoka umulimo wa ya vyazi. Nupya yaayo aakwazwilizya ana, yatalinzile ukuya ni miyele ino amu cilongano nanti antu yauze yangaatwisika. (1 Pet. 2:12) Avyazi yatalinzile ukupeela ana yao ku yantu yauze pakuti yayasambilizya ukwaula nu kwikako amano. Lelo, yalinzile ukusumbako amano lino yauze yakuyazwa ukusakamala ana nupya yalinzile ukutwalilila ukuisambilizizya aineco.

20. Uzye avyazi yangazwa uli ana yao ukuya aomvi yakwe Yeova asuma?

²⁰ Mwe yavyazi, mwapepa kuli Yeova ukuti amwazwa, nupya mwaezya apapezile amaka inu. (Welengini 2 Milandu 15:7.) Mwasumba sana mano kuli ucuza wa ana inu na Yeova ukuluta ukusumba sana mano kuli vino mukulonda mweineco. Mwaezya sana na maka ukufika ana inu pa mwenzo lino mukuyasambilizya Izwi Lyakwe Leza. Mwatwalilila ukuzumila ukuti ana inu yangaya aomvi yakwe Yeova asuma. Ndi cakuti ana inu yakulondela vino Baibo ikalanda alino nu kukolanya imiyele inu isuma, mulayuvwa wakwe vino umutumwa Yoane wayuvwanga pa yana yakwe muli ukapepa lino walanzile ati: “Kusi cuze icikanzanzya kuluta pakuvwa ukuti ana yane yakayela icumi.”—3 Yoa.4.