1, 2. (a) O le ā le faafitauli ua feagai ma le toʻatele o fanau ua siitia i isi atunuu? (e) O ā fesili o le a talanoaina i lenei mataupu?

UA FAAPEA mai Joshua: “A o oʻu laʻitiiti, sa ou tautala i le gagana a oʻu mātua i le aiga ma le faapotopotoga. Ae ina ua ou aʻoga, sa amata ona ou tautala i le gagana a le atunuu ua matou nonofo ai. Ina ua mavae ni nai tausaga, ua na o le pau lea o le gagana ua ou malamalama ai. Ou te leʻi malamalama i sauniga ma ou te leʻi malamalama foʻi i le aganuu a oʻu mātua.” O se faafitauli taatele lenei mea na tupu iā Joshua.

² I aso nei, e silia i le 240,000,000 tagata ua lē toe nonofo i atunuu na fananau ai. Pe afai o oe o se matua ua siitia i se isi atunuu, e faapefea ona e fesoasoani i lau fanau ia avea o ni ē e malolosi faaleagaga, e ʻsavavali pea i le upu moni’? (3 Ioa. 4) E faapefea i isi ona fesoasoani i aiga ua siitia mai i isi atunuu?

3, 4. (a) E faapefea ona faataatia e mātua se faaaʻoaʻoga lelei mo a latou fanau? (e) O le ā e lē tatau ona faatalitalia e mātua mai i a latou fanau?

³ Mātua, e tāua tele la oulua faaaʻoaʻoga ina ia amata ai ona savavali la oulua fanau i le ala i le ola. Pe a vāai le fanau o loo oulua “saʻili muamua le malo,” o le a latou iloa la faalagolago iā Ieova i o latou manaʻoga i aso taʻitasi. (Mata. 6:33, 34) O lea, ia ola i se  olaga faafaigofie. Ia faamuamua le lelei faaleagaga o le aiga nai lo o le saʻilia o meafaitino. Ia taumafai e ʻalofia le faia o ni aitalafu. Ia saʻili “ʻoa i le lagi” po o le finagalo malie o Ieova, nai lo o le tamaoaiga po o le “viiga mai i tagata.”—Faitau le Mareko 10:21, 22; Ioa. 12:43.

⁴ E tusa lava pe e te lua pisi, ae ia faaalu se taimi faatasi ma la oulua fanau. Ia latou iloa o loo oulua mitamita pe a latou filifili e faamuamua Ieova, nai lo o le saʻilia o ni tulaga aloaʻia po o meafaitino mo i latou lava po o oulua. Ia ʻalofia le manatu sesē e faapea e tatau i fanau ona saunia le tele o meafaitino mo mātua. Ia manatua, e lē faatalitalia e faaputu e le fanau ʻoa mo mātua, ae e faaputu e mātua ʻoa mo a latou fanau.—2 Kori. 12:14.

5. Aiseā e tatau ai i mātua ona talanoa i a latou fanau e faatatau iā Ieova?

⁵ E pei ona valoia, ua lolofi mai tagata “mai i gagana uma a atunuu eseese” i le faalapotopotoga a Ieova. (Saka. 8:23) Peitaʻi, e ono avea le faafitauli i le gagana ma pogai e faigatā ai ona aʻoaʻo le upu moni i la oulua fanau. O la oulua fanau o a oulua tagata aʻoga na o le Tusi Paia e sili ona tāua, ma e faalagolago lo latou mauaina o le ola e faavavau i le “iloa” o Ieova. (Ioa. 17:3) O lea, ina ia malamalama la oulua fanau i aʻoaʻoga a Ieova, e tatau ona oulua ʻtautatala ai’ i so o se tulaga talafeagai.—Faitau le Teuteronome 6:6, 7.

6. O ā aogā e ono maua e la oulua fanau pe a aʻoaʻoina la oulua gagana? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

⁶ E ono aʻoaʻoina e la oulua fanau le gagana a le atunuu ua outou siitia i ai, i le aʻoga ma mai i isi tagata. Peitaʻi, e mafai ona latou aʻoaʻoina la oulua gagana e ala i le tou talanoa e lē aunoa i la oulua gagana. E lē gata e mafai ai ona sasaa mai mea o loo i o latou loto, ae e tele foʻi isi aogā e latou te maua pe a iloa tautatala i la oulua gagana. O le iloa tautatala i gagana uma e lua, o le a matuā faaleleia ai lo latou tomai e mafaufau ai, faapea le auala e fesootaʻi ai ma isi tagata. E ono maua ai foʻi le avanoa ina ia faalautele ai la latou faiva. Ua faapea mai Carolina, o lē na siitia mai ona mātua mai i se isi atunuu, “E ese le manaia o le iai i se faapotopotoga e tautatala i se isi gagana. O se fiafiaga foʻi le fesoasoani i le mea o loo tele ai le manaʻoga.”

7. O le ā e mafai ona oulua faia pe afai o loo iai se faafitauli i le gagana i lo outou aiga?

⁷ Peitaʻi, a o amata ona masani le fanau i le aganuu ma le gagana a le atunuu ua siitia i ai, o nisi fanau atonu o le a mou atu lo latou fiafia ma lo latou tomai e tautatala ai i le gagana a o latou mātua. Pe afai o le tulaga lenā ua tupu i la oulua fanau, pe e mafai ona lua aʻoaʻoina ni upu i le gagana a le atunuu lea ua outou iai? O le a sili ona faigofie ona tausia aʻe la oulua fanau o ni Kerisiano, pe afai e te lua malamalama i a latou talanoaga, faafiafiaga, meaaʻoga, ma talanoa tuusaʻo atu i o latou faiaʻoga pe afai e mafai. E moni o le aʻoaʻoina o se gagana fou e manaʻomia ai le taimi, taumafaiga, ma le lotomaulalo. Ae afai e logonoa so oulua alo, po o le a oulua lē taumafai ea e aʻoaʻo le gagana fai taga ina ia mafai ona fesootaʻi ai ma ia? Pe e lē o taumafaiga foʻi na e te lua faia pe afai ua ese le gagana e tautala ai lo oulua alo? *

8. E faapefea ona e fesoasoani i lau fanau pe afai e lē tele sou malamalama i la latou gagana?

⁸ O le mea moni, o nisi mātua ua siitia i se isi atunuu, atonu e lē faigofie ona talanoa atu i le gagana fou ua tautatala ai a latou fanau. O le faafitauli i le gagana e ono faigatā ai i mātua ona matuā faaloloto le iloa o a latou fanau i “tusitusiga paia.” (2 Timo. 3:15) Pe  afai o lou tulaga lenā, e mafai lava ona e fesoasoani i lau fanau ia iloa Ieova ma alolofa iā te ia. Ua faapea mai se toeaina e igoa iā Shan: “E leʻi tele se malamalama o si o matou tinā nofo toʻatasi i le gagana na matou malamalama ai. E leʻi lelei foʻi la matou tautatala ma oʻu tuafāfine i le gagana a lo matou tinā. Peitaʻi, ina ua matou vāai iā te ia o loo suʻesuʻe, tatalo, ma taumafai malosi ia fai la matou tapuaʻiga a le aiga i vaiaso uma, na matou malamalama ai loa e tāua tele le iloaina o Ieova.”

9. E faapefea ona fesoasoani mātua i fanau atonu o loo manaʻomia ona suʻesuʻe le Tusi Paia i gagana e lua?

⁹ O nisi fanau atonu e lua gagana e manaʻomia ona aʻoaʻoina ai e faatatau iā Ieova—o le gagana o loo faaaogā i le aʻoga ma le gagana e tautatala ai i le aiga. O lea, ua faaaogā e nisi mātua lomiga, mataupu ua puʻeina, ma vitiō i gagana uma e lua. E manino mai, e tatau i mātua ua siitia i se isi atunuu ona faaalu le tele o lo latou taimi e taumafai malosi ai e fesoasoani i a latou fanau, ina ia atiaʻe se faiā malosi ma Ieova.

10. (a) O ai e tatau ona filifilia po o fea le faapotopotoga e auai ai le aiga? (e) O le ā e tatau ona ia faia muamua a o leʻi faia se filifiliga?

¹⁰ Pe afai e nonofo mamao ese “tagata ese” mai i isi Molimau e tautatala i la latou gagana, e ao ona latou auai i se faapotopotoga e tautatala i le gagana a le atunuu ua latou siitia i ai. (Sala. 146:9) Peitaʻi, pe afai e lata ane se faapotopotoga e faaaogā ai le gagana a mātua, o le fesili la e tulaʻi mai: O lē fea faapotopotoga e maua ai e lou aiga le tele o aogā? Pe a uma ona iloilo totoʻa faatasi ma le tatalo, ma talanoa faatasi ma le avā ma le fanau, ona fai loa lea e le ulu o le aiga le faaiʻuga. (1 Kori. 11:3) O ā vala o le a iloilo e le ulu o le aiga? O ā mataupu silisili e fesoasoani iā te ia e faia ai se faaiʻuga? Seʻi o tatou iloiloina nisi o mataupu silisili.

11, 12. (a) E faapefea i le gagana ona aafia ai mea e aʻoaʻoina e se tamaitiiti i sauniga? (e) Aiseā e mumusu ai nisi fanau e aʻoaʻoina le gagana a o latou mātua?

¹¹ E tatau i mātua ona iloilo manaʻoga moni o a latou fanau. E tusa po o le ā le gagana, ae ina ia malamalama lelei se tamaitiiti i le upu moni, e tele atu mea e na te manaʻomia nai lo o le tau ina faaalu o ni nai itula e aʻoaʻoina ai mea faaleagaga i vaiaso taʻitasi i sauniga. Seʻi manatu i le tulaga lenei: I sauniga e faia i le gagana e malamalama lelei ai le fanau, e latou te ono aʻoaʻoina faatonuga faaleagaga e ala i le tau lava ina auai, ma atonu e tele atu mea e latou te aʻoaʻoina nai lo o mea o loo manatu i ai o latou mātua. Peitaʻi, e lē mafai ona tupu lenei tulaga pe afai e lē malamalama lelei le fanau i le gagana. (Faitau le 1 Korinito 14:9, 11.) O le gagana na fanau mai ai se tamaitiiti, e lē faapea o le a tumau ona avea ma gagana e mafaufau ai pe pāʻia ai lona loto. O nisi fanau e iloa fai ni tali, taulimaga, ma lauga i le gagana a o latou mātua, peitaʻi e lē o ni upu e sau mai i o latou loto.

¹² E lē gata i lea, e tele mea e mafai ona taaʻina ai le loto o se tamaitiiti e ese mai i le gagana. O le mea lenā na tupu iā Joshua lea na taʻua i le amataga. Ua faapea mai lona tuafafine o Esther, “I le fanau iti, e ō faatasi le gagana, aganuu, ma le tapuaʻiga a o latou mātua.” Pe afai e lē malamalama fanau i le aganuu a o latou mātua, atonu la o le a mumusu foʻi e aʻoaʻoina le gagana ma le tapuaʻiga a o latou mātua. O le ā e mafai ona faia e mātua o loo fesagaʻia nei luʻi?

13, 14. (a) Aiseā na filifili ai se ulugalii e auai lo latou aiga i se faapotopotoga i le gagana a le atunuu ua nonofo ai? (e) Na faapefea ona la malolosi pea faaleagaga?

¹³ E faamuamua e mātua Kerisiano le lelei faaleagaga o a latou fanau, nai lo o mea e latou te mananaʻo i ai. (1 Kori. 10:24) Ua  taʻua e Samuel, o le tamā o Joshua ma Esther: “Sa ma mataʻituina ma laʻu avā po o le ā le gagana o loo agaʻigaʻi ai i luma faaleagaga la ma fanau, ma na ma tatalo mo le atamai. O le tali e lē o le mea na ma mafaufau i ai. Ina ua ma iloa e itiiti ni aogā o loo latou maua mai i sauniga i la ma gagana, sa ma filifili loa e matou te auai i le faapotopotoga i le gagana a le atunuu ua matou nonofo ai. Sa matou auai faatasi e lē aunoa i sauniga ma talaʻiga. Sa matou valaaulia foʻi ni uō ina ia matou faiʻaiga ma tafafao faatasi. O nei mea uma na fesoasoani i la ma fanau ina ia faamasani ai i uso, ma ia iloa Ieova e lē gata o lo latou Atua, ae o lo latou Tamā ma le Uō. Na ma manatu e sili atu ona tāua lea, nai lo o lo latou taumafai e aʻo la ma gagana.”

¹⁴ Ua toe faapea mai Samuel: “Ina ia ma malolosi pea faaleagaga, sa ma auai foʻi ma laʻu avā i sauniga i la maʻua gagana. Sa pisi tele ma na lagona le lē lavavā. Peitaʻi, e ma te faafetai ona o le faamanuia a Ieova i a ma taumafaiga ma faataulaga. O loo auauna uma la ma fanau e toʻatolu iā Ieova i le faiva faataimi atoa.”

15. Aiseā na manatu ai Kristina e sili atu ona aogā mo ia le auai i se faapotopotoga o loo faaaogā ai le gagana a le atunuu?

¹⁵ Atonu e iloa e fanau talavou matutua, e sili atu ona aogā mo i latou le auauna iā Ieova i se faapotopotoga o loo faaaogā ai le gagana e latou te malamalama lelei ai. Pe afai o lea, e lē tatau ona manatu mātua o loo tetee le fanau iā i latou. Ua faapea mai Kristina: “Na ou iloa upu faigofie i le gagana a oʻu mātua, peitaʻi na matuā faigatā ona ou malamalama ai i sauniga. Ina ua 12 oʻu tausaga, sa ou auai i se tauaofiaga i le gagana na faaaogā i le aʻoga. O le taimi muamua lea na ou iloa ai, o mea na ou faalogo i ai o le upu moni lea! Na iai se isi suiga lelei ina ua amata ona ou tatalo i le gagana sa faaaogā i le aʻoga. Sa mafai ona ou talanoa atu iā Ieova mai i loʻu loto!” (Galu. 2:11, 41) Ina ua 18 tausaga o Kristina, sa talanoa loa ma ona mātua ma filifili ai e auai i se faapotopotoga o loo faaaogā ai le gagana a le atunuu. Ua ia faapea mai: “O le aʻoaʻoina e faatatau iā Ieova i le gagana na faaaogā i le aʻoga, na uunaʻia ai aʻu e fai ni gaoioiga.” E leʻi umi ae avea Kristina ma paeonia sauatoa ma ua matuā fiafia o ia.

16. Aiseā na fiafia ai Nadia ona sa nofo pea i le faapotopotoga na faaaogā ai le gagana a ona mātua?

¹⁶ Talavou, pe e te manaʻo e auai i se faapotopotoga e faaaogā ai le gagana a le atunuu ua outou nonofo ai? Pe afai o lea, ia fesili ifo pe aiseā. Po o le a fesoasoani e te mafuta vavalalata atu ai iā Ieova? (Iako. 4:8) Pe atonu e te manaʻo e auai i lenā faapotopotoga, ina ia aua ai neʻi vaavaaia e ou mātua mea uma e te faia, pe ona e lē manaʻomia ai ni au taumafaiga se tele? Ua faapea mai Nadia lea o loo auauna nei i le Peteli: “Ina ua silia i le taʻi 13 o matou tausaga ma nai oʻu tei, sa matou mananaʻo e auai i se faapotopotoga e faaaogā ai le gagana a le atunuu.” Peitaʻi, na iloa e mātua o Nadia, o lenā faiga o le a lē maua ai ni iʻuga lelei faaleagaga e le la fanau. Ua ia toe faapea mai: “E matou te lotofaafetai ona na taumafai malosi o matou mātua e aʻoaʻo i matou i la laʻua gagana, ma tuu pea i matou i le faapotopoto na faaaogā ai lenā gagana. Ua matuā faaleleia ai o matou olaga, ma faalautele ai avanoa e matou te fesoasoani ai i isi ina ia iloa Ieova.”

17. (a) O ai ua tuu atu i ai e Ieova le tiute ia tausia aʻe fanau? (e) E faapefea ona maua e mātua se fesoasoani i le aʻoaʻoina o a latou fanau i le upu moni?

¹⁷ Ua tuu atu e Ieova i mātua le faaeaga e tausia aʻe a latou fanau i le upu moni, ae e lē o mātua o mātua po o se isi lava tagata.  (Faitau le Faataoto 1:8; 31:10, 27, 28.) Peitaʻi, o mātua e lē iloa le gagana a le atunuu o nonofo ai, atonu e manaʻomia se fesoasoani ina ia pāʻia loto o a latou fanau. Pe a talosaga atu mātua mo se fesoasoani, e lē uiga ai e faapea ua lafoaʻi lo latou tiute tauave faaleagaga. Peitaʻi, e mafai ona avea o se vaega o le tausia aʻe o a latou fanau “i aʻoaʻiga ma apoapoaʻiga a Ieova.” (Efe. 6:4) O se faataʻitaʻiga, e ono fesili atu mātua i toeaina o le faapotopotoga mo ni fautuaga i le auala e faia ai le tapuaʻiga a le aiga, ma le auala e maua ai ni aumea lelei mo le fanau.

18, 19. (a) E faapefea i uso ma tuafāfine e matutua faaleagaga ona fesoasoani i talavou? (e) O le ā e tatau ona faaauau ona faia e mātua?

¹⁸ E mafai ona valaaulia e mātua nisi aiga ina ia auai i la latou tapuaʻiga a le aiga mai i lea taimi i lea taimi. O le toʻatele foʻi o talavou e maua ni aafiaga lelei mai i aumea faaleagaga e faaalia le paleni, pe a latou talaʻi faatasi ma tafafao faatasi. (Faata. 27:17) Ua faapea mai Shan lea na taʻua muamua: “Ou te manatua uso na fesoasoani iā te aʻu. Pe a latou fesoasoani mai i aʻu lauga e fai i le sauniga, e tele mea ou te aʻoaʻoina mai ai. Sa ou olioli foʻi pe a matou tafafao faatasi o se vaega.”

¹⁹ O le mea moni, o ē e filifilia e mātua ina ia fesoasoani i a latou fanau, e tatau ona faalaeiau fanau ia faaaloalo i o latou mātua. E mafai ona faia faapea e ala i le faia o ni faamatalaga lelei e faatatau i mātua, ae aua le faoa le tiute tauave a mātua o le toleni o le fanau. E tatau foʻi i ē o loo fesoasoani ona ʻalofia ni amioga e ono faauiga sesē e nisi i totonu po o fafo o le faapotopotoga. (1 Pete. 2:12) E lē tatau i mātua ona tau ina tuu atu le fanau i isi ina ia latou toleniina i le itu faaleagaga. E tatau ona latou vaavaaia lelei le fesoasoani o loo tuuina atu e isi Kerisiano, ma ia faaauau ona aʻoaʻo e i latou lava a latou fanau.

20. E faapefea i mātua ona fesoasoani i a latou fanau ina ia avea o ni auauna lelei a Ieova?

²⁰ Mātua, ia tatalo iā Ieova mo le fesoasoani ma fai le mea sili e tou te mafai. (Faitau le 2 Nofoaiga a Tupu 15:7.) Ia faamuamua le faiā a lou alo ma Ieova nai lo o ou lava manaʻoga. Ia fai so o se mea e te mafaia ina ia faamautinoa ai ua goto le Afioga a le Atua i le loto o lou alo. Ia tumau ona e talitonu e mafai ona avea lou alo ma auauna lelei a Ieova. Pe a mulimuli lau fanau i le Afioga a le Atua ma lau faaaʻoaʻoga lelei, o le a tutusa o oulua faalogona ma le aposetolo o Ioane, o lē na faapea mai e faatatau i lana fanau faaleagaga: “E leai se isi mea e sili ai ona ou lotofaafetai, ina ua ou faalogo atu o loo savavali pea laʻu fanau i le upu moni.”—3 Ioa. 4.