Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

Bya kukwasha bana panudi kwabeene

Bya kukwasha bana panudi kwabeene

“Muloo wande aunyisha kutama pampusha’shi bana bande abatambukila mu . . . binyibinyi.”​—3 YOWANO 4.

NGONO: 88, 41

1, 2. (a) Bana ba bantu bafilukye bebungi bakwete kufumankana na myanda kinyi? (b) Uno mwisambo aukyebe kwaluula nkonko kinyi?

JOSHUA amba’shi: “Kubanga ku bukinga bwande, nadi nakula nka ludimi lubatudi atwakula na baledi bande ku nshibo na mu kakongye. Anka, panabangile kwenda mu kalasa, nabangile kupusha buwa bwa kwakula ludimi lwabakula mu kibundji kibatudi basuukile. Munda mwa bipwa bipeela, nadi mushintulukye ngofu. Ntshinadi mulombene kupusha dingi bisangilo kalolo, na dingi ntshinadi nakumina kwilungula bu muntu a ku kibundji kya baledi bande nya.” Bana bebungi mbafumankane na mwanda wi mumune na wa Joshua.

2 Lelo uno, bantu bakile pa 240 000 000 mbende mu kushala mu maumbo abashii batandjikilwe. Su we nambutwile mufilukye okashala mwiumbo dyabene, mushindo kinyi odi mulombene kukwasha bana bobe bwabadya kulonga bya kufula Yehowa na ‘kutambukila mu binyibinyi’? (3 Yowano 4) Na bangi bantu namu mbalombene kwibakwasha naminyi?

BA NAMBUTWILE, LEKYELAYI BANA BENU KILESHESHO KIBUWA

3, 4. (a) Ba nambutwile mbalombene kulekyela bana babo kileshesho kibuwa naminyi? (b) Ba nambutwile ta mbalombene kutengyela’shi bana babo bebakitshine kinyi?

3 Ba nambutwile, kileshesho kyenu ki na muulo ukata su anukyebe’shi bana benu bekale mu kipwano kibuwa na Yehowa na nkapeta muwa wa ikalaika. Apenumono bana benu ‘anukimbi Bufumu bw’Efile Mukulu kwibedi,’ abalongo byabadya kukulupila mwi Yehowa bwadya kwibalombesha nkalo yabo ya kwifuku n’efuku. (Mateo 6:33, 34, Esambi dipya 2015.) Tuula mudimo wa Yehowa pa mbalo ya kumpala pamutwe pa kwipaana mu kukimba bintu bya ku mbidi bibungi. Ikala na nshalelo mupelepele na osuukye kwata mabasa. Kimba bya “kwikala na bupeta mwiyilu,” kwamba’shi, kukuminyibwa na Yehowa, pamutwe pa kukimba makuta sunga “ntumbo ya kwi bantu.”​—Badika Maako 10:21, 22; Yowano 12:43.

4 Twekalanga nka mwipaane penda mu kufuba mu kipaso kyokutwa mpa na nsaa ya kushala na bana bobe. Ebalungule’shi wekalaa na nfyeedi pa mwanda wabo nsaa yabata kitshibilo kya kutuula Yehowa pa mbalo ya kumpala, pamutwe pa kukimba bya kwenda nkumo sunga kwikala na makuta ebungi boobe sunga bwabo’bo banabene. Twekalanga na mweneno e bubi a’shi abitungu bana bakimbile baledi babo nshalelo ebuwa. Tentekyesha’shi, “ta mbaana ababikaa [bi]ntu bwa beebatande, anka baanambutwile ngi abakitaa byaabya bwa bana.”—2 Beena-Kodinda 12:14.

BA NAMBUTWILE, KIMBAYI BYA KUKAMBILA NKALAKASHI YA LUDIMI

5. Bwakinyi abitungu’shi ba nambutwile bekale abesamba na bana babo pabitale Yehowa nsaa na nsaa?

5 Nka bu bibabadi batemukye, bantu “ba mu bisamba abyaakula ndimi iilekeene” bakwete kufika mu ndumbulwilo a Yehowa. (Sekadya 8:23) Anka su bana bobe tabapusha ludimi lobe lwa butandwa kalolo, bi nkwelela bukopo bodya kwibalongyesha bya binyibinyi. Abo ngi balongi bobe ba Bible ba kumpala be na muulo ngofu, na dingi kiukilo kyabapete bwa ‘kuuka’ Yehowa ngi akibapetesha muwa wa ikalaika. (Yowano 17:3) Bwa kukwasha bana bobe bwabadya kuuka malongyesha a Yehowa, abitungu “webalungule” anka nsaa na nsaa.​—Badika Miiya Ikituulwe 6:6, 7.

6. Bana mbalombene kupeta myabi kinyi nsaa yabalongo ludimi lobe lwa butandwa? (Tala kifwatulo ki ku mbangilo.)

6 Bana bobe abakalongo ludimi lwa mu kibundji kyanudi basuukile ku kalasa na kwi bangi bantu. Anka abalongo ludimi lobe lwa butandwa nsaa ywesamba nabo efuku dyoso. Su bana bobe abekala abesamba ludimi lobe, abikekela bibofule bwabadya kwikala abesamba nobe na nkulungula byabapusha. Kwi ingi miloo ibungi yanudi balombene kupeta. Nsaa i bana bobe abesamba ndimi ibungi, abibakwasha bwabadya kukaamisha ngobesha yabo ya kunangushena na bino abibakwasha bwabadya kupusha abyakula bangi. Bi kwibakwasha bwabadya kufuba ngofu mu bulungudi. Carolina mwana a bantu bafilukye akula’shi: “Kwikala mu kakongye kabakula ludimi lwenyi kwi buwa bukile. Akukukwasha bodya kwenda mu kukwasha mu mbalo yabadi na lukalo lwa bukwashi.”

7. We kukita naminyi su nwi na lukalakashi lwa ndimi mu kifuko kyenu?

7 Anka, nsaa yabalongo bipikwa bya mu kibundji kyabadi basuukile kwi bana ba bantu bafilukye, bangi ba kwabadi mbalombene kushimisha muloo na ngobesha ya kwisamba mu ludimi lwa baledi babo. Nambutwile, su bana bobe be byabya, etatshishe bwa kulonga ludimi lwa mu kibundji kyanudi bashale. Abikekala bibofule bodya kukusha bana bobe mwishinda dya bwina Kidishitu su bwekala opusha myanda yabesamba, maasha abo, na midimo yabebatekye ku kalasa, na su bwekala wesamba na balongyeshi babo. Eyendo, kulonga ludimi nkulombene kwata nsaa ibungi, ngobesha na kwiyisha. Anka bi na muulo bwa kwibikita. Bu kileshesho, su mwan’obe ekala kamaama, twe mulombene kwikitshisha bwa kulonga ludimi lwa tumaama bodya kumona bya kwisamba naye su? Mpa na mwana akula lungi ludimi e na lukalo lwa’shi wekitshishe bodya kwakula ludimi lwaye, ta mbyobyo su?

8. We kukita naminyi bwa kukwasha bana bobe su we na lukalakashi lwa kwakula ludimi lwa mu kibundji kyanudi?

8 Bi kwikala bukopo kwi bangi ba nambutwile bafilukye bwabadya kwakula ludimi lupya lubababanga kwakula kwi bana babo kalolo. Bino mbilombene kukalakasha ba nambutwile bwabadya kukwasha bana babo bwa’shi bapushe “bifundwe biselele.” (2 Timote 3:15) Su we na mwanda wi bino, we mulombene nka kukwasha bana bobe bwabadya kuuka Yehowa na kumufula. Ungi mukulu mu kakongye abetanyinaa bu Shan akula’shi: “Nyinetu badi etukusha bupenka, badi na lukalakashi lwa kupusha ludimi lwatwakula, ami namu na bakwetu bakashi tatubadi atupusha ludimi lwaye kalolo nya. Anka pabatudi atumumono alongo, eele nteko na kwikitshisha bwadya kukunkusha lulangwilo lwa mu kifuko lubingo looso, tubashingulwile’shi kuuka Yehowa nyi mwanda wi na muulo ngofu.”

9. Ba nambutwile be kukwasha bana babo be na lukalo lwa kulonga mu ndimi yooso ibidi naminyi?

9 Bangi bana mbalombene kwikala na lukalo lwa kulonga bya kuuka Yehowa mu ndimi yooso ibidi. Bwakinyi? Mwanda abakula lungi ludimi ku kalasa, lungi namu abelwakula kwabo paasha. Pa mwanda wa byabya, bangi ba nambutwile abafubaa na mikanda, bintu byabadi bakobole mu bisaashi, na ma video a mu ndimi yooso ibidi. Abimweneka kalolo’shi, abitungu ba nambutwile bafilukye bakite bukopo bwabo booso bwabadya kukwasha bana babo bwa’shi befubwile pepi na Yehowa.

ABITUNGU NWIKALE MU KAKONGYE KA LUDIMI KINYI?

10. (a) Nnanyi mulombene kusangula ludimi lwa kakongye kalombene kutwela bena kifuko? (b) Abitungu ba nfumu ba bifuko bakite kinyi kumpala kwa kwata kitshibilo?

10 Su “bantu benyi” mbashale mbalo i kula na kwi bangi ba Temwe abakula ludimi lwabo, abitungu bekale abatwele mu kakongye akakula ludimi lwa mu kibundji kyabadi bashale. (Misambo 146:9) Anka su kwi kakongye ke pepi ka bantu abakula ludimi lwabo lwa butandwa, yaya nsaa abitungu nfumu a kifuko aate kitshibilo kya kakongye ka ludimi kabadi balombene kutwela na kifuko kyaye. Kumpala kwadya kwata kino kitshibilo, abitungu anangushene kalolo na kwela nteko pa uno mwanda. Na dingi abitungu esambe na mukashi’aye na bana baye. (1 Beena-Kodinda 11:3) Mmyanda kinyi ayitungu’shi anangushene? Mmayi a kulonda kinyi a mu Bible alombene kumukwasha bwadya kwata kitshibilo kibuwa?

11, 12. (a) Ludimi lwi na bukitshishi kinyi pabitale myanda yabadi balombene kupusha kwi bana mu bisangilo? (b) Bwakinyi bangi bana abapelaa kulonga ludimi lwa baledi babo?

11 Abitungu ba nambutwile baukye bi lukalo lwa bana babo. Bwabadya kupusha bya binyibinyi bya mu Bible kalolo, bana be na lukalo lwa myanda ibungi kushii penda nsaa ipela yabalongaa myanda ya mu Bible mu bisangilo bya ku lubingo. Byabya, banda kunangushena pa uno mwanda: Bana pabadi mu bisangilo abikitshika mu ludimi lwabapusha kalolo, mbalomene kulonga myanda ibungi, pangi be kulonga myanda ibungi kukila byabapwandikisha kwi bebatande. Anka ta mbalombene kulonga bino su be mu bisangilo abikitshika mu ludimi lwabashi’abapusha kalolo nya. (Badika 1 Beena-Kodinda 14:9, 11.) Na dingi, ludimi lwa bana lwa butandwa ta lwibakalasha bwa’shi belakane binangu bwabadya kupusha kalolo nya. Mwanda, bangi bana be kutusha ngalulo, kukita midimo, na miisambo mu bisangilo bya mu ludimi lwa baledi baabo. Anka kushii kwakula myanda i mu mashimba na i mu binangu byabo banabene.

12 Kwi bintu bibungi bilombene kukuma eshimba dya mwana kushii penda ludimi. Nka bibadi mwanda wa Joshua atudi bakwile kumbangilo. Mukwabo mukashi, Esther akula’shi: “Kwi bana bakinga, ludimi, bipikwa, na lulangwilo lwa bebatande abikalaa bikwatene kumune.” Su bana bapusha’shi tabe mu bipikwa bya ba nambutwile, be kupela kulonga ludimi na lulangwilo lwa baledi babo. Abitungu ba nambutwile bafilukye bakite kinyi?

13, 14. (a) Bwakinyi ungi mulume na mukashi bafilukye abatshile kitshibilo kya kutwela na bana babo mu kakongye ka ludimi lwabakula mu kibundji kyabadi bashale? (b) Bano ba nambutwile abadi balame kipwano kyabo kinyingye na Yehowa naminyi?

13 Ba nambutwile bena Kidishitu abatulaa nkalo ya bana babo kumpala kwa myanda yabakumina abo banabene. (1 Beena-Kodinda 10:24) Samuel nshaye na Joshua na Esther akula’shi: “Ami na mukashi’ande tubadi atubekyeela bana betu bwa kumona ludimi lulombene kwibakwasha bwabadya kukula mu kikudi, na tubadi atutekye binangu kwi Yehowa. Tatwi bakumine kwata kitshibilo muyiile abitusangasha atwe banabene nya. Anka pabatumwene’shi tabakamba kupusha myanda ibungi mu bisangilo bya mu ludimi lwetu lwa butandwa, tubatshile kitshibilo kya kwenda mu kakongye ka ludimi lwabakula mu kibundji kyatudi bashale. Tubadi na kyubishi kya kwendanga mu bisangilo na mu bulungudi pamune. Na dingi tubadi atwitanyina bakuuku betu ba mu kibundji kyatudi bashale bwatudya kudya nabo kya kudya pamune na kwenda nabo mu kutemba. Bino byoso bibakwashishe bana betu bwabadya kwiukena na bakwetu na kuuka Yehowa, kushii penda bu Efile Mukulu aabo nya, kadi bu Nshabo na bu Kuuku’abo. Tubadi batuule ino myanda pa mbalo ya kupala pamutwe pa kwibafiinyika ludimi lwetu lwa butandwa pa bukopo.”

14 Samuel alombasha’shi: “Bwatudya kushala banyingye mu kikudi, ami na mukashi’ande tubadi atutwele dingi mu bisangilo bya ludimi lwetu lwa butandwa. Tubadi na myanda ibungi ya kukita, bino bibadi abitukookyesha. Anka atutumbula Yehowa ngofu pa’ye kwitwelela myabi mu kwitatshisha kwetu. Bana betu boso basatu bakwete kufubila Yehowa mu mudimo wa nsaa yooso.”

MYANDA YABADI BALOMBENE KUKITA KWI BA NSONGWA

15. Bwakinyi mukwetu mukashi abetanyina bu Kristina bakuminyine kutwela mu kakongye ka ludimi lwa mu kibundji kyabadi bashale?

15 Apende bana na kukula, be kumona’shi abitungu kufubila Yehowa mu kakongye ka ludimi lwabapusha bibuwa. Su bi byabya, ba nambutwile ta mbalombene kumona bana babo bu abebasuuku nya. Kristina atentekyesha’shi: “Nadi nauku myanda ipeela ya mu ludimi lwa bantande, anka ngakwilo ababadi abakula mu bisangilo badi mukile bukopo. Panalombeshe bipwa 12, natwelele mu kikongeno kibakitshikile mu ludimi lunadi nalongo ku kalasa. Uno ngi mususa wa kumpala, unapushishe’shi myanda ibabadi abakula ngya binyinyibinyi! Ungi mwanda wibuwa ubadi ushintulukye mpanabangile kwela nteko mu ludimi lwa ku kalasa. Mu luno ludimi nadi nalungula Yehowa myanda i mwishimba dyande!” (Bikitshino 2:11, 41) Kristina pabalombeshe bipwa 18, besambile na bamutande pa uno mwanda, aye nkwata kitshibilo kya kwenda mu kakongye ka ludimi lwa mu kibundji kibabadi bashale. Akula’shi: “Kulonga myanda itale Yehowa mu ludimi lubatudi atulongo ku kalasa, kubadi akuntakula mu kutumikila myanda yandongo.” Kunyima kwa mafuku apeela, Kristina bafikile mbala-mashinda a myeshi yooso na e na muloo wibungi.

16. Bwakinyi Nadia e na muloo wa kushala mu kakongye ka ludimi lwenyi?

16 Su we nsongwa, onangushena’shi abitungu wende mu kakongye ka ludimi lwabakula mu kibundji kyanudi bashale su? Su mbyabya, eyipushe bwakinyi okyebe kwenda mwanka. Nyi mpa mwnada wa’shi kwenda kobe kwa mu kano kakongye akukukwasha bodya kunyiisha kwifubwila peepi na Yehowa su? (Shake 4:8) Su mpa mwanda’shi tokumina bakutande bakulondesha mu myanda yooso yokitshi, sunga pa mwanda wa’shi tokumina kwikitshisha bwa kukita byabakulungula? Nadia kwete kufuba ku Betele binobino akula’shi: “Pabatulombeshe bipwa ekumi na bungi, ami na bena bande tubakyebele kutwela mu kakongye ka ludimi lwabakula mu kibundji kyatudi bashale.” Anka baledi babo abamwene’shi kuno kushintuula kwa kakongye nkulombene kulwisha kipwano kya bana babo na Yehowa. Akula’shi: “Binobino atutumbula baledi betu mwanda abadi betatshishe ngofu bwa kwitulongyesha ludimi lwabo na kwitulama mu kakongye ka ludimi lwabo lwa butandwa. Kushala mu kano kakongye nkwitukwashe ngofu bwatudya kutamisha mudimo wetu wa kukwasha bantu bwabadya kuuka Yehowa.”

KIPASO KYABADI BALOMBENE KUKWASHA KWI BANGI

17. (a) Mbanyi babadi bape bushito bwa kukusha bana? (b) Ba nambutwile mbalombene kupeta bukwashi mu kukusha bana babo naminyi?

17 Yehowa mmupe ba nambutwile bushito bwa kulongyesha bana babo bya binyibinyi. Ta mupe ba nshabo kulu sunga ungi muntu buno bushito nya. (Badika Nkindji 1:8; 31:10, 27, 28.) Na dingi, ba nambutwile bashi’abauku ludimi lwa mu kibundji kyabadi bashale be kwikala na lukalo lwa bukwashi bwabadya kumona bya kukuma mashimba a bana babo. Su bano ba nambutwile abakutekye bukwashi, bino tabikyebe kulesha’shi abakyebe nkusumbwila bushito bwa kukusha bana babo nya. Pamutwe pa byabya, bi kwibakwasha bwa ‘kwibalongyesha na kwibanyôka muîle abikyebe Yehowa.’ (Beena-Efeso 6:4, EEM) Bu kileshesho, ba nambutwile mbalombene kuteka malango kwi bakulu mu kakongye pabitale kipaso kyabadya kukunkusha lulangwilo lwa mu kifuko na bukwashi bwabadya kusangwila bana babo bakuuku bebuwa.

Ba nambutwile na bana babo mbalombene kupeta miloo ibungi pabakisha nsaa pamune na bantu ba mu kakongye (Tala kikoso kya 18, 19)

18, 19. (a) Bangi bena Kidishitu be kukwasha ba nsongwa naminyi? (b) Abitungu ba nambutwile batungunukye na kukita kinyi?

18 Bwa kukwasha bana babo, ba nambutwile mbalombene kwitanyina bantu ba mu bingi bifuko mu lulangwilo lwabo lwa mu kifuko misusa na misusa. Na dingi, ba nsongwa bebungi abalongaa myanda ibungi kwi bangi bena Kidishitu nsaa yabende nabo mu bulungudi na pabakitshi nabo ingi myanda pamune. (Nkindji 27:17) Shan atudi batemune kunundu akula’shi: “Natentekyesha bakwetu balume abadi bambwikile mu mbaba yabo. Nsaa ibabadi abankwasha bwa kukita miisambo ya balongi mu bisangilo, bibadi abindongyesha myanda ibungi. Nadi nasankila dingi myanda ibatudi atukitshi pamune mu nsaa ya kukisha kapapi.”

19 Byabya, bantu babadi basangule kwi ba nambutwile bwabadya kukwasha bana babo abitungu bebakankamikye bwabadya kwikala abanemeka bebatande. Mbalombene kukita bino pa kwikala abakula myanda ibuwa itale baledi babo na kupela kwata bushito bwa ba nambutwile bwa kukusha bana babo. Na dingi, abitungu bano bantu abebakwasha basuukye kukita mwanda ooso wabadi balombene kumona bibubi kwi bantu be paasha na be mu kakongye. (1 Mpyeele 2:12) Sunga ba nambutwile bateka bukwashi bwa bangi, abo ngi be na bushito bwa kulongyesha bana babo bya binyibinyi. Abitungu bekale abalondesha bi bukwashi bwabapa bana babo kwi bangi bena Kidishitu.

20. Ba nambutwile be kukwasha bana babo bwabadya kufika bafubi ba Yehowa basha lulamato naminyi?

20 Ba nambutwile, ikalayi anutekye bukwashi kwi Yehowa, na kwikitshisha na mwenu mooso. (Badika 2 Myanda 15:7.) Tuula kipwano kya bana bobe na Yehowa pa mbalo ya kumpala kukila buwa bobe obe nabene. Ekitshishe na mobe moso bwa’shi Eyi dy’Efile Mukulu dikume mashimba a bana bobe. Ikala nka mukulupile’shi bana bobe mbalombene kufika bafubi ba Yehowa. Su bana bobe abatumikila Eyi dy’Efile Mukulu na kulonda kileshesho kyobe kibuwa, okapusha nka bibapushishe Yowano mutumibwa bwa bana baye ba mu kikudi. Bambile’shi: “Muloo wande aunyisha kutama pampusha’shi bana bande abatambukila mu . . . binyibinyi.”​—3 Yowano 4.