1, 2. (a) Hi xihi xiphiqo lexi vana vo tala va valuveri va langutanaka na xona? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa exihlokweni lexi?

JOSHUA u ri: “Ndzi kule ndzi vulavula ririmi ra vatswari va mina lava a va ri valuveri loko ndzi ri ekaya ni le vandlheni. Loko ndzi sungula ku ya exikolweni, ndzi sungule ku vulavula ririmi leri a ri vulavuriwa kwalaho. Emalembeni ma nga ri mangani, se a ndzi nga ha ri tivi ririmi ra vatswari va mina. A ndzi nga ha twi nchumu emihlanganweni naswona a ndzi nga ha wu tivi ndhavuko wa vatswari va mina.” Xiyimo lexi Joshua a ri eka xona xi tolovelekile.

² Namuntlha vanhu lava tlulaka 240 000 000, va tshama ematikweni mambe. Loko u ri mutswari loyi a nga muluveri, u nga va pfuna njhani vana va wena leswaku va “tama va famba entiyisweni”? (3 Yoh. 4) Xana van’wana va nga pfuna njhani?

3, 4. (a) Vatswari va nga va vekela njhani vana va vona xikombiso lexinene? (b) Vatswari va fanele va papalata ku langutela yini eka vana va vona?

³ Vatswari, loko mi lava leswaku vana va n’wina va va ni vuxaka lebyinene na Yehovha, mi fanele mi va vekela xikombiso lexinene. Loko  va mi vona mi “lava Mfumo . . . ku sungula,” va ta dyondza ku titshega hi Yehovha siku ni siku. (Mat. 6:33, 34) Hikokwalaho hanyani vutomi byo olova. Rhangisani vuxaka bya n’wina ni Xikwembu ematshan’weni yo rhangisa rifuwo. Papalatani ku tinghenisa eswikweletini. Tilaveleni “xuma etilweni,” ku nga ku tsakeriwa hi Yehovha ivi mi tshika ku tilavela rifuwo kumbe “ku vangama ka vanhu.”—Hlaya Marka 10:21, 22; Yoh. 12:43.

⁴ Tinyikeni nkarhi wa ku va ni vana va n’wina. Va byele leswaku wa tinyungubyisa ha vona loko va rhangisa Yehovha evuton’wini ematshan’weni yo hlongorisa rifuwo. Papalata vonelo ra misava ra leswaku vana va fanele va tirha hi xikongomelo xo hlayisa vatswari va vona. Tsundzuka, “vana a hi vona lava faneleke va hlayisela vatswari va vona, kambe i vatswari lava faneleke ku hlayisela vana va vona.”—2 Kor. 12:14.

5. Hikwalaho ka yini vatswari va fanele va dyondzisa vana va vona hi Yehovha?

⁵ Hilaha swi profetiweke hakona, vanhu “lava humaka eka tindzimi hinkwato ta matiko” va khitikanela enhlengeletanweni ya Yehovha. (Zak. 8:23) Kambe ririmi ri nga endla leswaku swi ku tikela ku dyondzisa vana va wena ntiyiso. Vana va wena hi vona swichudeni swa wena swa Bibele swa nkoka, “ku nghenisa ka vona vutivi” hi Yehovha swi vula vutomi lebyi nga heriki eka vona. (Yoh. 17:3) Leswaku u pfuna vana va wena va dyondza hi Yehovha, u fanele u “vulavula” na vona hi yena mikarhi hinkwayo.—Hlaya Deteronoma 6:6, 7.

6. Vana va wena va nga vuyeriwa njhani loko va dyondza ririmi ra wena? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

⁶ Vana va wena va ta dyondza ririmi ra le tikweni leri mi rhurheleke eka rona loko va ri exikolweni, kambe va ta dyondza ririmi ra wena loko u vulavurisana na vona nkarhi ni nkarhi. Handle ko va u kota ku burisana na vona hi ndlela leyinene, loko vana va wena va tiva ririmi ra wena swi ta va vuyerisa swinene. Loko vana va wena va tiva tindzimi to tala, swi ta antswisa ndlela leyi va ehleketaka ha yona ni ku tlhela va kota ku endla xinghana ni vanhu van’wana. Swi nga tlhela swi va pfuna leswaku va antswisa ntirho wa vona wa nsimu. Carolina loyi vatswari vakwe va nga valuveri u ri: “Swa tsakisa ku va evandlheni leri tirhisaka ririmi rimbe. Nakambe swa tsakisa ku pfuna laha ku nga ni xilaveko lexikulu.”

7. I yini lexi u nga xi endlaka loko n’wana wa wena a nga ri twisisi kahle ririmi ra wena?

⁷ Kambe loko vana se va wu tiva kahle ndhavuko ni ririmi ra tiko leri vatswari va vona va rhurheleke eka rona, van’wana va nga sungula ku ka va nga ha swi tsakeli ku vulavula ririmi ra vatswari va vona. Vatswari, loko ku ri leswaku swi tano hi vana va n’wina, dyondzani ririmi hambi ko va rin’we ra tiko leri mi tshamaka eka rona. Loko mi twisisa tindzimi leti va ti vulavulaka ni mitlango ni mitirho ya le xikolweni ni loko mi kota ku vulavula ni vadyondzisi va vona, swi ta mi olovela ku va kurisela entiyisweni. I ntiyiso leswaku ku dyondza ririmi lerintshwa swi teka nkarhi naswona swi lava matshalatshala ni ku titsongahata. Loko n’wana wa wena o tshuka a fe tindleve, xana a wu nga ta endla matshalatshala yo dyondza ririmi ra mavoko leswaku u ta kota ku vulavurisana na yena? A swi kanakanisi leswaku u fanele u endla tano ni le ka n’wana wa wena loyi a vulavulaka ririmi leri nga riki ra wena. *

8. U nga va pfuna njhani vana va wena loko u nga swi koti kahle ku vulavula ririmi leri va ri twisisaka?

⁸ I ntiyiso leswaku a swi nge va oloveli vatswari lava nga valuveri ku ri vulavula kahle ririmi lerintshwa leri vana va vona va ri twisisaka. Loko vatswari va nga ri tivi kahle ririmi leri vana va vona va ri vulavulaka swi nga va tikela ku va dyondzisa “matsalwa yo kwetsima.” (2 Tim. 3:15)  Hambiswiritano, u nga swi kota ku pfuna vana va wena leswaku va rhandza Yehovha. Nkulu un’wana loyi a vuriwaka Shan, u ri: “Hi kurisiwe hi manana ntsena naswona a a nga ri tivi kahle ririmi leri a hi ri twisisa ku antswa. Mina ni vamakwerhu a hi nga ri koti kahle ririmi rakwe. Kambe loko hi n’wi vona a dyondza Bibele, a khongela ni ku tikarhatela ku fambisa vugandzeri bya ndyangu vhiki ni vhiki, hi swi xiyile leswaku ku dyondza hi Yehovha i swa nkoka swinene.”

9. Vatswari va nga va pfuna njhani vana lava nga lavaka ku dyondzisiwa hi tindzimi timbirhi?

⁹ Vana van’wana va nga lava ku tirhisa tindzimi timbirhi loko va ri karhi va dyondza hi Yehovha, ku nga ririmi ra le xikolweni ni ririmi ra manana. Leswaku va kota ku pfuna vana va vona, vatswari van’wana va tirhisa mikandziyiso, rungula leri rhekhodiweke ni tivhidiyo ta tindzimi teto hatimbirhi. Hakunene, swi lava matshalatshala lamakulu leswaku vatswari lava nga valuveri, va kota ku pfuna vana va vona va va ni vuxaka lebyinene na Yehovha.

10. (a) I mani loyi a nga ni vutihlamuleri byo hlawula vandlha leri ndyangu wu faneleke wu ya eka rona? (b) U fanele a sungula hi ku endla yini a nga si endla xiboho?

¹⁰ Loko “valuveri” va tshama ekule ni vandlha leri tirhisaka ririmi ra vona, va fanele va ya evandlheni ra ririmi rin’wana leri nga ekusuhi. (Ps. 146:9) Kambe loko ku ri ni vandlha leri nga ekusuhi leri tirhisaka ririmi va vona, va fanele va tivutisa leswi: I vandlha ra ririmi rihi leri ndyangu wa hina wu nga vuyeriwaka kahle eka rona? Endzhaku ko anakanyisisa kahle hi xikhongelo hi mhaka leyi ni ku burisana ni ndyangu wa yona, nhloko ya ndyangu yi ta endla xiboho. (1 Kor. 11:3) Hi swihi swilo leswi nhloko ya ndyangu yi faneleke yi swi tekela enhlokweni? Hi yihi misinya ya milawu leyi nga n’wi pfunaka? A hi kambisiseni yin’wana ya yona.

11, 12. (a) Xana ririmi leri tirhisiwaka evandlheni ri yi khumba njhani ndlela leyi n’wana a vuyeriwaka ha yona? (b) Hikwalaho ka yini vana van’wana va nga swi lavi ku dyondza ririmi ra vatswari va vona?

¹¹ Vatswari va fanele va kambisisa swilaveko swa vana va vona hi vukheta. Ku nga khathariseki ririmi leri vana va ri twisisaka, leswaku va va ni vuxaka lebyinene na Yehovha a swi titsheganga hi mihlangano ntsena kambe va fanele va dyondzisiwa ni le kaya. Kambe xiya leswi: Loko mihlangano yi fambisiwa hi ririmi leri vana va ri twisisaka kahle, va nga vuyeriwa swinene ku tlula ndlela leyi vatswari va vona va anakanyaka ha yona. Kambe loko yi fambisiwa hi ririmi leri va nga ri twisisiki, va ta lahlekeriwa hi tidyondzo ta nkoka swinene. (Hlaya 1 Vakorinto 14:9, 11.) Nakambe hi ku famba ka nkarhi vana va nga sungula ku tirhisa ririmi rin’wana ku tlula ra vatswari va vona. Ku vula ntiyiso, vana van’wana loko va ri emihlanganweni va nga hlamula, va endla minkombiso ni ku nyikela tinkulumo hi ririmi ra vatswari va vona kambe marito lawa va ma vulaka ma nga humi embilwini.

¹² Swin’wana leswi nga vaka ni nkucetelo lowukulu evuton’wini bya n’wana, ku nga va ndhavuko, vukhongeri ni swin’wana. Swi ve tano ni le ka Joshua loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni. Sesi wakwe Esther u ri: “Loko vana va rhandza ririmi ra vatswari va vona, va ta tlhela va rhandza ni ndhavuko ni vukhongeri bya vona.” Loko vana va nga wu rhandzi ndhavuko wa vatswari va vona, a va nge swi lavi ni ku dyondza ririmi ni vukhongeri bya vona. Kutani i yini leswi vatswari lava nga valuveri va nga swi endlaka?

13, 14. (a) Hikwalaho ka yini ndyangu wun’wana wu rhurhele evandlheni leri tirhisaka ririmi ra laha wu tshamaka kona? (b) Vatswari volavo va swi kotise ku yini ku tshama va ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha?

¹³ Vatswari lava nga Vakreste va rhangisa vuxaka bya vana va vona na Yehovha ku tlula swilo leswin’wana. (1 Kor. 10:24) Samuel tata wa Joshua na Esther u ri: “Mina ni nsati wa mina hi tshame ehansi hi kambisisa leswaku hi rihi ririmi leri vana va hina va nga vuyeriwaka kahle ha rona loko va  ri emihlanganweni, kutani hi khongele hi mhaka yoleyo eka Yehovha. Nhlamulo leyi Yehovha a hi nyikeke yona a hi yona leyi a hi yi languterile. Loko hi xiye leswaku a va vuyeriwi emihlanganweni ya ririmi ra hina, hi endle xiboho xo rhurhela evandlheni leri tirhisaka ririmi ra laha hi tshamaka kona. Hinkwerhu, a hi va kona emihlanganweni ni le nsin’wini nkarhi ni nkarhi. Hi tlhele hi rhamba ni vamakwerhu va laha hi tshamaka kona leswaku hi ta tiphina na vona hi swakudya ni ku famba hi beriwa hi moya na vona. Leswi swi pfune vana va hina leswaku va tolovelana ni vamakwerhu ni ku va ni vuxaka lebyinene na Yehovha. Hi xiye leswaku leswi i swa nkoka swinene ku tlula ku va va dyondza ririmi ra hina.”

¹⁴ Samuel u tlhele a ku: “Leswaku hi tiyisa vuxaka bya hina na Yehovha, mina ni nsati wa mina a hi pfa hi ya emihlanganweni ya ririmi ra hina. A hi tshama hi khomekile naswona hi karhele. Kambe hi khensa Yehovha hileswi a katekiseke matshalatshala ya hina. Vana va hina ha vanharhu ka vona va tirhela Yehovha va ri eka ntirho wa nkarhi hinkwawo.”

15. Hikwalaho ka yini Kristina a vona onge u ta vuyeriwa evandlheni leri a ri tirhisa ririmi ra tiko leri a a tshama eka rona?

¹⁵ Vana lava se va kulekenyana va nga hlawula ku hlanganyela evandlheni leri tirhisaka ririmi leri va ri twisisaka kahle leswaku va ta vuyeriwa. Loko swi ri tano, vatswari va vona a va fanelanga va vona onge vana a va ha va rhandzi. Kristina u ri: “A ndzi nga ri tivi kahle ririmi ra vatswari va mina kambe leri a ri tirhisiwa evandlheni hi rona leri a ndzi ri twisisa kahle. Loko ndzi ri ni malembe ya 12, ndzi ye enhlengeletanweni ya xifundzha leyi a yi fambisiwa hi ririmi leri a ndzi ri dyondza exikolweni. A ku ri ro sungula evuton’wini bya mina ndzi twisisa ntiyiso! Nakambe ndzi sungule ku tiphofula kahle loko ndzi khongela eka Yehovha hi ririmi leri a ndzi ri dyondza exikolweni!” (Mint. 2:11, 41) Loko se a ri muntshwa, Kristina u kombele vatswari vakwe leswaku u tsakela ku rhurhela evandlheni leri tirhisaka ririmi leri a ri twisisaka kahle naswona vatswari vakwe va n’wi pfumelerile. U ri: “Ku dyondza ntiyiso hi ririmi leri ndzi ri twisisaka kahle swi kurise vuxaka bya mina na Yehovha.” Endzhakunyana, Kristina u ve phayona ra nkarhi hinkwawo.

16. Hikwalaho ka yini makwerhu wa xisati loyi a vuriwaka Nadia a tsakile hi leswi a nga sukangiki evandlheni ra ririmi ra vatswari vakwe?

¹⁶ Vantshwa, xana mi nga tsakela ku rhurhela evandlheni leri tirhisaka ririmi leri mi ri dyondzaka exikolweni? Loko swi ri tano, tivutise leswaku hikwalaho ka yini a wu ta lava ku endla tano. Xana ku rhurhela evandlheni rero swi ta ku pfuna leswaku u tiyisa vuxaka bya wena na Yehovha? (Yak. 4:8) Kumbexana u lava ku rhurha hileswi u lavaka ntshunxeko wo tiendlela leswi u swi lavaka vatswari va wena va nga ku voni kumbe hi leswi u nga laviki ku endla nhluvuko? Nadia loyi sweswi a tirhaka eBethele u ri: “Loko mina ni vamakwerhu se hi ri vantshwa, a hi lava ku rhurhela evandlheni leri a ri tirhisa ririmi ra laha a hi tshama kona.” Kambe vatswari vakwe va xiye leswaku loko vo rhurha, vuxaka bya vona na Yehovha byi ta tsana. Nadia u tlhele a ku: “Sweswi hi tsakile hileswi vatswari va hina va weke va pfuka leswaku va hi dyondzisa hi ririmi ra vona ni leswi va nga hi pfumelelangiki leswaku hi rhurhela evandlheni rin’wana. Sweswo swi hi vuyerisile swinene naswona swi endle leswaku hi kota ku pfuna van’wana va va ni vuxaka na Yehovha.”

17. (a) Yehovha u byi nyike vamani vutihlamuleri byo kurisa vana? (b) Hi nga va pfuna njhani vatswari loko va ri karhi va dyondzisa vana va vona ntiyiso?

¹⁷ Yehovha u nyike vatswari vutihlamuleri byo kurisa vana ni ku va dyondzisa ntiyiso, ku nga ri vakokwana kumbe munhu un’wana. (Hlaya Swivuriso 1:8; 31:10, 27, 28.) Hambiswiritano, vatswari lava nga ri tiviki ririmi leri vana va vona va ri twisisaka kahle, va nga lava ku pfuniwa leswaku  va kota ku fikelela timbilu ta vana va vona. Kambe loko vatswari va kombela ku pfuniwa, a swi vuli swona leswaku va balekela vutihlamuleri bya vona byo kurisa vana kambe i ndlela yin’wana yo kurisa vana va vona “hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Efe. 6:4) Hi xikombiso, vatswari va nga kombela vakulu leswaku va va pfuna hi ndlela leyi va nga byi fambisaka ha yona vugandzeri bya ndyangu ni ku va kumela vamakwerhu lava tivaka ririmi leri vana va vatswari volavo va ri twisisaka kahle.

18, 19. (a) Xana vamakwerhu lava wupfeke va nga va pfuna njhani vana va valuveri? (b) I yini lexi vatswari va faneleke va hambeta va xi endla?

¹⁸ Hi xikombiso, vatswari va nga rhamba mindyangu yin’wana eka vugandzeri bya vona bya ndyangu nkarhi ni nkarhi. Nakambe, vantshwa vo tala va endla nhluvuko hi ku hatlisa loko va famba ni vamakwerhu lava wupfeke ensin’wini ni ku tlhela va tihungasa na vona. (Swiv. 27:17) Shan loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u ri: “A ndzi nge va rivali vamakwerhu lava ndzi pfuneke. A ndzi dyondza swo tala loko va ri karhi va ndzi pfuna ku lunghiselela tinkulumo. Nakambe a ndzi tiphina swinene na vona loko hi tihungasa hi ri ntlawa.”

¹⁹ Lava komberiwaka hi vatswari lava nga valuveri leswaku va pfuna vana va vona, mikarhi hinkwayo va fanele va khutaza vana volavo leswaku va xixima vatswari va vona, va nga endla tano hi ku vulavula kahle hi vatswari va vona, ku nga ri ku va tekela vutihlamuleri bya vona. Nakambe, lava pfunaka va fanele va papalata matikhomelo lama nga endlaka leswaku vamakwerhu ni vanhu lava nga riki Timbhoni va tivutisa swivutiso. (1 Pet. 2:12) Vatswari a va fanelanga va honisa vutihlamuleri bya vona byo dyondzisa vana va vona hi Yehovha. Va fanele va va kona loko vamakwerhu va ri karhi va pfuna vana va vona naswona a va fanelanga va tshika ku tidyondzisela vana va vona.

20. Vatswari va nga va pfuna njhani vana leswaku va gingiritekela Yehovha?

²⁰ Vatswari, khongelani eka Yehovha mi kombela mpfuno mi tlhela mi endla matshalatshala hilaha mi nga kotaka ha kona. (Hlaya 2 Tikronika 15:7.) Rhangisani vuxaka bya vana va n’wina na Yehovha ku tlula hinkwaswo. Endlani leswaku Rito ra Xikwembu ri fikelela timbilu ta vana va n’wina. Vanani ni ntshembo wa leswaku siku rin’wana vana va n’wina va ta va Vakreste lava wupfeke. Loko vana va n’wina va yingisa Rito ra Xikwembu va tlhela va tekelela xikombiso xa n’wina lexinene, mi ta titwa ku fana ni ndlela leyi muapostola Yohane a titweke ha yona malunghana ni vanhu lava a va pfuneke leswaku va tiva Yehovha, u te: “Ndzi hava xivangelo lexikulu xa ku nkhensa ku tlula swilo leswi, ku twa leswaku vana va mina va tama va famba entiyisweni.”—3 Yohane 4.