1, 2. (a) Ana ŵanace ŵajinji ŵaŵasamile m’yilambo ya kumangwawo ni acinangolo ŵawo akusasimana ni yakusawusya yamtuli? (b) Ana ngani ajino cijijanje yiwusyo yapi?

M’BALE jwine lina lyakwe Joshua ŵasasile kuti, “Kutandila ndili mwanace naŵecetaga ciŵeceto ca acinangolo ŵangu, cinga kunyumba kapena ku misongano. Nambo panatandite sukulu, natandite kunonyela ciŵeceto ca kumalo kutwasamileko. Panyuma pa yaka yakuŵalanjika ciŵeceto ca acinangolo ŵangu candisile. Patupite ku misongano nganinayipikanicisyaga yatwalijiganyaga, soni nganimanyikaga ni ndamo ja acinangolo ŵangu.” Yayamtendecele Joshua yikusiyatendecelasoni ŵanace ŵajinji.

² Apano, ŵandu ŵakupunda 240,000,000 ŵatyosile m’yilambo yakumangwawo ni kuja kutamaga m’yilambo yine. Naga wawojo ali nangolo jwakutama m’cilambo cine, ana mpaka ŵakamucisye camtuli ŵanace ŵawo kuti amnonyeleje Yehofa soni ‘kwendelecela kwenda mu usyesyene’? (3 Yoh. 4) Soni ana abale ni alongo ŵane mpaka akamucisye camtuli?

3, 4. (a) Ana acinangolo mpaka apelece camtuli cisyasyo cambone kwa ŵanace ŵawo? (b) Ana acinangolo ngakusosekwa kwembeceya cici kwa ŵanace ŵawo?

³ Acinangolo, cisyasyo cawo cambone mpaka cakamucisye ŵanace  ŵawo kutanda kwenda pa litala lya ku umi wangamala. Ŵanace ŵawo pakwawona wawojo ali ‘mkusosasosa candanda Ucimwene,’ nombenawo cacitanda kumjegamila Yehofa pa cindu cilicose. (Mat. 6:33, 34) M’yoyo akusosekwa kuŵika yindu yausimu pamalo gandanda, ngaŵaga yindu yakucilu. Alinjelinjeje kutama umi wangasaka yejinji soni aŵambaleje ngongole. Asosesoseje “cipanje cakwinani” cacili kuŵa paunasi wambone ni Yehofa, ngaŵaga yindu yakucilu kapena “ucimbicimbi wa ŵandu.”—Aŵalanje Maliko 10:21, 22; Yoh. 12:43.

⁴ Akalepelaga kola ndaŵi jakutenda yindu yine ni ŵanace ŵawo. Ŵasalileje ŵanace kuti akusasangalala nawo pakuŵika yindu yausimu pamalo gandanda m’malo mwakusosasosa yindu yapenani, cinga yakwakamucisya wawojo kapena yakulikamucisya acimsyene. Aŵambale nganisyo syakulemweceka syakuti ŵanace akusosekwa kwapatilaga acinangolo yakusoŵa yawo. Akumbucileje yajikusasala Baibulo kuti, “Ŵanace ngakusosekwa kwasunjila cipanje acinangolo ŵawo nambo acinangolo ni ŵakusosekwa kwasunjila cipanje ŵanace ŵawo.”—2 Akoli. 12:14.

5. Ligongo cici acinangolo akusosekwa kuŵeceta ya Yehofa kwa ŵanace ŵawo?

⁵ Mpela mujasalile kala Baibulo, ŵandu “ŵakutyocela m’yiŵeceto yosope ya ŵandu” akwika mu likuga lya Yehofa. (Zek. 8:23) Nambo kulekangana kwa yiŵeceto mpaka kutendekasye kuŵa yakusawusya kuti ŵajiganyeje ŵanace ŵawo usyesyene. Nambope, akumbucileje kuti ŵanace ŵawo ali majiganyo gawo ga Baibulo gakusosekwa mnope, soni naga akwakamucisya kuti ‘ammanyilile’ Yehofa nikuti akwakamucisya kuti capate umi wangamala. (Yoh. 17:3) Kuti ŵanace ŵawo alijiganye yakwamba Yehofa, wawojo akusosekwa ‘kuŵeceta’ nawo ya jwalakwe pandaŵi jilijose jakuŵajilwa.—Aŵalanje Deuteronomo 6:6, 7.

6. Ana mpaka paŵe maumbone gamtuli naga ŵanace akulijiganya ciŵeceto ca acinangolo ŵawo? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)

⁶ Ŵanace ŵawo mpaka alijiganye ciŵeceto ca kumalo kwakutama pali ku sukulu atamosesoni kwa ŵandu ŵaŵasyungulile. Nambo akusalijiganya ciŵeceto cawo pakuŵecetana nawo kaŵilikaŵili. Naga ŵanace ŵawo akumanyilila ciŵeceto cawo mpaka yikamucisye kuti aŵeceteje nawo yayili kumtima kwawo mwagopoka. Panasoni maumbone gane gampaka gapagwe naga ŵanace ŵawo akumanyilila ciŵeceto cawo. Naga ŵanace akumanyilila yiŵeceto yiŵili mpaka yakamucisye kuti akusye lunda lwawo lwaganisya soni yangasawusya kwapikanicisya ŵane. Mpaka yapesoni upile wakonjecesya undumetume wawo. Carolina, juŵasamile m’cilambo cine ni acinangolo ŵakwe ŵasasile kuti, “Kuŵa mu mpingo wa ciŵeceto cine kukusasangalasya mnope. Soni yikusaŵa yambone kukamucisya kwakusosecela ŵakulalicila ŵajinji.”

7. Ana mpaka atende wuli naga ŵanace ŵawo akusaŵeceta ciŵeceto cakulekangana ni cawo?

⁷ Nambope, ŵanace ŵa “acalendo ŵakutama m’cilambo cine” patandite kulijiganya ndamo soni ciŵeceto ca kumaloko, ŵane mwa jemanjajo akusatanda kulepela kuŵeceta ciŵeceto ca acinangolo ŵawo. Naga mwelemu ni mwayilele ni ŵanace ŵawo, wuli wawojo mpela nangolo alinje kulijiganya ciŵeceto cakucikombola ŵanace ŵawowo? Mpaka akombole kwalela cenene ŵanace ŵawo naga akusapikanicisya yakusaŵeceta ni ŵane, yakusangalasya yakusayinonyela nambosoni mwakutendela ku sukulu. Yili yisyene kuti kulijiganya ciŵeceto casambano kukusajigala ndaŵi soni kukusasaka mtawu ni kulinandiya, nambo yili yakusosekwa mnope. Mwambone, tuwanicisye kuti akwete mwanace jwangaŵeceta soni jwangapikana, ana nganaŵa alijiganyisye ciŵeceto camakono kuti akomboleje kuŵeceta najo? Mwakulandanamo, mpaka asosekwesoni kutenda yeleyi kwa mwanace jwawo jwakusakombola kuŵeceta ciŵeceto cine. *

8. Ana mpaka ŵakamucisye camtuli ŵanace ŵawo naga wawojo ngakusacimanyilila cenene ciŵeceto casambano ca ŵanacewo?

 ⁸ Kusala yisyene, acinangolo ŵane ŵaŵasamile m’yilambo yine nganaŵa akombwele kucimanyilila cenene ciŵeceto casambano ca ŵanace ŵawo. Yeleyi mpaka yitendekasye kuti acinangolowo alepeleje kwajiganya ŵanace ŵawowo yindu yakusokoka ya ‘m’malemba geswela.’ (2 Tim. 3:15) Naga yili m’yoyo ni wawojo, mpaka akombolepe kwakamucisya ŵanace ŵawo kuti ammanyilile soni amnonyeleje Yehofa. Jwamkulungwa jwa mu mpingo jwine lina lyakwe Shan ŵasasile kuti, “Mama ŵetu nganacimanyililaga cenene ciŵeceto cele ŵanacewe twacipikanicisyaga, nambosoni une ni mcemwali jwangu nganitukombolaga kuŵeceta cenene ciŵeceto ca mamawo. Nambo patwawonaga mama ali mkulijiganya Baibulo, kupopela, soni kulingalinga kutendesya kulambila kwa peŵasa cijuma cilicose, twapikanicisye kuti kummanyilila Yehofa kuli cindu cakusosekwa mnope.”

9. Ana acinangolo mpaka ŵakamucisye camtuli ŵanace ŵawo ŵakusosekwa kulijiganya ya Yehofa m’yiŵeceto yiŵili?

⁹ Ŵanace ŵane mpaka asosekwe kulijiganya ya Yehofa m’yiŵeceto yiŵili. Ligongo cici? Ligongo lyakuti pali kusukulu akusalijiganya ciŵeceto cine nambosoni pali kunyumba akusaŵeceta ciŵeceto cine. Pa ligongo lyeleli, acinangolo ŵane akusakamulicisya masengo mabuku, soni mafidiyo ga yiŵeceto yosope yiŵili. Kusala yisyene, acinangolo ŵaŵasamile m’yilambo yine akusosekwa kumalila ndaŵi jejinji pakwakamucisya ŵanace ŵawo kuti aŵe paunasi wakulimba ni Yehofa.

10. (a) Ana ŵani ŵakusosekwa kusagula mpingo wakuti liŵasa likasonganeje? (b) Ana akusosekwa kutenda cici mkanasagule mpingo?

¹⁰ Naga “acalendo ŵakutama m’cilambo ca acimsyene” ayicile kumalo kwakutalicilana ni kwawuli mpingo wa ciŵeceto cawo, nikuti mpaka asosekwe kusonganaga mu mpingo wa ciŵeceto ca kumaloko. (Sal. 146:9) Nambo naga pana mpingo wa ciŵeceto cawo wawuli pakuŵandicila, mpaka aliwusye kuti, Ana mpingo wa ciŵeceto capi wawuli wambone kwa liŵasa lyangu? Panyuma pakuganicisya cenene, kupopela soni kutagulilana wosope mwiŵasa, mtwe wa liŵasalyo ukusosekwa kusagula. (1 Akoli. 11:3) Ana mtwe wa liŵasa ukusosekwa kuganicisya yindu yapi? Ana songa syapi sya m’Baibulo syampaka sikamucisye mtwe wa liŵasa kusagula cenene?

11, 12. (a) Ana ciŵeceto cikusakwaya camtuli yampaka alijiganye mwanace pa misongano? (b) Ligongo cici ŵanace ŵane ngakusasaka kulijiganya ciŵeceto ca acinangolo ŵawo?

¹¹ Acinangolo akusosekwa kuganicisya yakusosecela ya ŵanace ŵawo. Yili yisyene kuti ŵanace akusasosecela ndaŵi jejinji kuti awupikanicisyeje cenene usyesyene wa m’Baibulo, ngaŵagape ndaŵi jamnono jakusamalila kumisongano cijuma cilicose. Nambo aganicisye ayi, ŵanace pali ku misongano ja ciŵeceto cakusacipikanicisya cenene mpaka alijiganye yindu yejinji ligongo lyakwamba kusimanikwako. Nambo yeleyi nganiyiŵa yitendekwe naga ali mu mpingo wele ciŵeceto cakwe ŵanacewo ngakusacipikanicisya. (Aŵalanje 1 Akolinto 14:9, 11.) Soni ndaŵi sine ciŵeceto ca acinangolo nganiciŵa cijendelecele kuŵa ciŵeceto cakumtima kwa ŵanace ŵawo. Sonitu ŵanace ŵane mpaka alijiganye kwanga pamisongano, kutenda yisyasyo, soni kuŵeceta ngani m’ciŵeceto ca acinangolo ŵawo. Nambo ndaŵi syejinji yakusaŵeceta ngayikusatyocela mumtima mwawo.

¹² Konjecesya pelepa, yindu yayikusakwaya mtima wa ŵanace yili yejinji ngaŵape ciŵeceto. Yeleyi ni yayamtendecele Joshua jwatumkolasile kundanda jula. Mcemwaligwe lina lyakwe Esther, ŵasasile kuti, “Ŵanace akusaciwona ciŵeceto, ndamo, soni dini ja acinangolo ŵawo kuŵa yakamulana.” M’yoyo naga ŵanace ngakusamanyikwa ni ndamo ja acinangolowo, nganaŵa asacilesoni kulijiganya ciŵeceto cawo nambosoni ya cikulupi cawo. Ana acinangolo ŵaŵasamile kumangwawo mpaka atende wuli?

13, 14. (a) Ligongo cici acinangolo ŵane ŵakutama m’cilambo cine yalumo ni ŵanace ŵawo ŵasamile mu mpingo wa ciŵeceto cakumaloko? (b) Ana acinangolowo ŵatendaga yamtuli kuti ajendelecele kulimba mwausimu?

 ¹³ Acinangolo ŵaciklistu akusosekwa kuŵika nganisyo syawo pa usimu wa ŵanace ŵawo m’malo mwa yakusaka yawo. (1 Akoli. 10:24) Samuel, ŵali babagwe Joshua ni Esther ŵasasile kuti, “Une ni ŵamkwangu twalolecesyaga muŵatendelaga ŵanace ŵetu mwausimu mu mpingo wa ciŵeceto cetu. Yakuyicisya yakwe, twayiweni kuti ŵanacewo ngakupikanicisya misongano ja ciŵeceto cetu, m’yoyo twasamile mu mpingo wa ciŵeceto ca kumaloko. Twajawulaga ku misongano mwakutamilicika soni kulalicila pampepe. Twaŵilanjilaga acimjetu kuti tulye nawo soni kwawula kumalo gakusangalasya yimpepe. Yeleyi yakamucisye ŵanace ŵetu kwamanyilila abale ni alongo soni kummanyilila Yehofa kuti ali Mtati jwawo soni Mjawo. Twayiweni yeleyi kuŵa yakamucisya mnope kulekangana ni kwajiganya ciŵeceto cetu.”

¹⁴ Samuel ŵaŵecetesoni kuti, “Une ni ŵamkwangu twajawulagasoni ku misongano ja ciŵeceto cetu kuti tujendelecele kulimba mwausimu. Ndaŵi sine twakolaga yakutenda yejinji soni twapelaga. Nambo tukuyamicila Yehofa ligongo lyakujaliwa mtawu soni kulipeleka kwetu. Apano ŵanace ŵetu wosope ŵatatu akutumicila Yehofa mu undumetume wandaŵi syosope.”

15. Ligongo cici Kristina ŵalipikanaga kuti kuli kwambone kusamila mu mpingo wa ciŵeceto ca kumaloko?

¹⁵ Ŵacinyamata mpaka aganisye kuti kuli kwambone kumtumicila Yehofa mu mpingo wa ciŵeceto cakusacipikana cenene. Naga yili m’yoyo, acinangolo ngakusosekwa kulipikana kuti ŵanace ŵawowo akwajimucila. Kristina jwasasile kuti, “Nacimanyililaga panandi ciŵeceto ca acinangolo ŵangu, nambo pandili ku misongano ja mpingo nganimbikanicisyaga yaŵaŵecetaga. Panaliji ni yaka 12, najawile ku msongano wa ciŵeceto ca kusukulu kwetu. Kwandaŵi jandanda, nayiweni kuti yanayipikanagayo yaliji usyesyene. Yindu yacenjilesoni panatandite kupopela mu ciŵeceto canalijiganyaga ku sukulu. Naŵecetaga ni Yehofa kutyocela pasi pa mtima!” (Mase. 2:11, 41) Kristina paŵayice pa unyamata, ŵatagulilene ni acinangolo ŵakwe kuti akusosekwa kusamila mu mpingo wa ciŵeceto ca kumaloko. Jwalakwe jwasasile kuti, “Kulijiganya ya Yehofa mu ciŵeceto canalijiganyaga kusukulu kwangamucisye kuti ndendepo kandu.” Kupundana ni kalakose, Kristina ali jwakusangalala pakumtumicila Yehofa mpela mpayiniya jwakutamilicika.

16. Ligongo cici Nadia ali jwakusangalala kuti ŵatemi mu mpingo wa ciŵeceto ca acinangolo ŵakwe?

¹⁶ Ŵacinyamata, ana akuganisya kuti mpaka atende cenene kusamila mu mpingo wa ciŵeceto ca kumalo kwakutama? Naga yili m’yoyo, akusosekwa kuliwusya ligongo lyakwe. Ana kusamila mu mpingo wine mpaka kwakamucisye kum’ŵandicila Yehofa? (Yak. 4:8) Kapena akwamba kusaka kusama pakusaka kuti akakola yakutenda yejinji kapena ŵakwalolela ŵajinji? Nadia, jwakutumicila pa Beteli jwasasile kuti, “Une ni acabale ŵangu patwaliji ŵacinyamata twasakaga kusamila mu mpingo wa ciŵeceto ca kumalo kutwatamaga.” Nambo acinangolo ŵakwe ŵayimanyi kuti kucenga kwa mpingo nganikuŵa kwakamucisye kukula mwausimu. Jwalakwe ŵasasilesoni kuti, “Nambo apano tuli ŵakusangalala mnope ligongo lyakuti acinangolo ŵetu ŵatujiganyisye mwamtawu ciŵeceto cawo ni twajendelecele kutama mu mpingo waciŵecetoco. Yeleyi yatupele upile wakuti twakamucisye ŵane mkummanyilila Yehofa.”

17. (a) Ana Yehofa ŵapelece kwa ŵani ukumu wakulela ŵanace? (b) Ana acinangolo mpaka apate camtuli cikamucisyo kuti ŵajiganye ŵanace ŵawo usyesyene?

¹⁷ Yehofa ŵapelece ukumu kwa acinangolo wakwalela ŵanace ŵawo mu usyesyene, ngaŵaga kwa acanganga kapena jwine jwalijose. (Aŵalanje Miyambo 1:8; 31:10, 27, 28.) Nambope, acinangolo ŵangakumanyilila cenene ciŵeceto ca kumalo kwakutama mpaka asosekwe cikamucisyo kuti akombole kwajiganya ŵanace ŵawo mwakwayika  pamtima. Kutenda yeleyi ngakukugopolela kuti acinangolowo akutila ukumu wawo wakwalela ŵanace ŵawo. Nambo mpaka jiŵe mbali jakwalela ŵanacewo “mu camuko ca Yehofa soni kwajiganya kaganisye kakwe.” (Aef. 6:4) Mwambone, acinangolo mpaka akawusye kwa acakulungwa ŵa mumpingo mwampaka atendele kulambila kwa peŵasa soni mwampaka ŵakamucisye ŵanace ŵawo kuti akole acimjawo ŵambone.

18, 19. (a) Ana abale ni alongo ŵakomangale mwausimu mpaka ŵakamucisye camtuli ŵanace? (b) Ana acinangolo akusosekwa kwendelecela kutenda cici?

¹⁸ Acinangolo mpaka ŵaŵilanjeje ŵane ndaŵi ni katema kuti aŵeje nawo pa kulambila kwa peŵasa. Konjecesya pelepa, ŵanace mpaka alimbe mwausimu naga akusakunguluka ni ŵandu ŵane ŵakulimba mwausimu soni kwawula nawo mu undumetume. (Miy. 27:17) Shan, jwatumkolasile jula ŵasasile kuti, “Ngusinakumbucila abale ŵaŵangamucisyaga mnope. Nalijiganyaga yejinji paŵangamucisyaga kosecela ngani syangu. Nasangalalagasoni ni yatwatendaga pandaŵi jatukukunguluka mpela likuga.”

¹⁹ Nambope, abale ni alongo ŵaŵasagwile acinangolo kuti ŵakamucisyeje ŵanace ŵawo akusosekwa kwakamucisya ŵanacewo kuti apeleceje ucimbicimbi kwa acinangolo ŵawo. Mpaka atende yeleyi mwakuŵeceta yindu yambone ya acinangolowo ngaŵaga kutenda mpela kuti asumwile ukumu wa acinangolowo. Nambosoni, abale ni alongo ŵakusakamucisyawo akusosekwa kuŵambala kutenda yindu yele ŵandu ŵane mumpingo kapena kusa kwa mpingo mpaka ayiwone kuŵa yakulemweceka. (1 Pet. 2:12) Acinangolo ngakusosekwa kwamba kwalecela ŵanewo kuti ŵajiganyeje ŵanace ŵawo yindu yausimu. Akusosekwa kulolecesyaga yakwajiganya ŵanewo soni acimsyenewo akusosekwa kwendelecela kwajiganya ŵanace ŵawowo.

20. Ana acinangolo mpaka atende yamtuli kuti ŵakamucisye ŵanace ŵawo kuŵa ŵakutumicila ŵambone ŵa Yehofa?

²⁰ Acinangolo, am’ŵendeje Yehofa kuti ŵakamucisye, soni alinjelinjeje kutenda mbali jawo. (Aŵalanje 2 Mbiri 15:7.) Akuwoneje kwakamucisya ŵanace ŵawo kuti aŵe paunasi wambone ni Yehofa kuŵa kwakusosekwa mnope kupunda yakusaka yawo. Atendeje yiliyose yakomboleka kuti Maloŵe ga Mlungu gayiceje pamtima ŵanace ŵawo. Akulupilileje kuti ŵanace ŵawo mpaka aŵe ŵakutumicila ŵambone ŵa Yehofa. Naga ŵanace akukuya Maloŵe ga Mlungu soni cisyasyo cambone ca acinangolo, acinangolowo mpaka apikane mumtima mpela muŵapikanile ndumetume Yohane pakwamba ya ŵanace ŵakwe ŵausimu paŵatite, “Pangali cacikusasangalasya mnope kupunda kupikana kuti ŵanace ŵangu akwendelecela kwenda mu usyesyene.”—3 Yoh. 4.