1, 2. Benɛ Petro ya fɔ ya nyɔnyɔɔnyɔ ngɛ wo ɔ nɔ se ɔ, mɛni níhi a si kpami lɛ e ná?

YESU kaseli ɔmɛ a kpɛti nihi kpaago ya fɔ ya nyɔnyɔɔnyɔ ngɛ Galilea Wo ɔ nɔ, se a gbi lo kake po. E nɔ jena a, Yesu nɛ a tle lɛ si ɔ na mɛ ngɛ wo ɔ nya. Kɛkɛ nɛ e de mɛ ke: “‘Nyɛɛ fɔ ya a ngɛ lɛ ɔ hiɔ nɔ, nɛ nyɛ maa gbe lo.’ A fɔ ya a, nɛ lo nɛ a gbe ɔ hiɛ babauu, nɛ a nyɛ we nɛ a gbla ya a.”—Yoh. 21:1-6.

² Yesu ha e kaseli ɔmɛ mɔtu niye ní, nɛ lɔ ɔ se ɔ, e bi Simon Petro ke: ‘Simon, Yohane bi, anɛ o suɔ mi pe ní nɛ ɔmɛ lo?’ Mɛni he munyu Yesu ngɛ tue ɔ? Petro suɔ wo yami. Enɛ ɔ he ɔ, e ma nyɛ maa pee kaa Yesu ngɛ hlae nɛ e le nɔ́ tutuutu nɛ Petro suɔ wawɛɛ. Anɛ Petro suɔ wo yami pe Yesu kɛ níhi nɛ e tsɔɔ mɛ ɔ lo? Petro ha heto ke: “Nyɔmtsɛ, o le kaa i suɔ mo!” (Yoh. 21:15) Petro ye e munyu ɔ nɔ sisiisi. Kɛ je jamɛ a be ɔ kɛ yaa a, Petro kɛ e he wo kaselɔ peemi ní tsumi ɔ mi vii kɛ tsɔɔ kaa e suɔ Kristo, nɛ e ba pee nɔ titli ko ngɛ Kristofohi asafo nɛ hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ mi.

3. Mɛni oslaahi nɛ e sa kaa Kristofohi nɛ a hyɛ a he nɔ saminya ngɛ he?

³ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ nɔ́ nɛ Yesu de Petro ɔ mi?  E sa nɛ waa hyɛ nɛ hi nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Kristo ɔ nya nɛ ko jɔ, nɛ nɔ́ ko ko je wa juɛmi kɛ je Matsɛ Yemi ɔ nɔ. Yesu le kaa nyagbahi nɛ ngɛ je yaya nɛ ɔ mi ɔ ma nyɛ ma ha nɛ waa hao, nɛ waa pee yeyeeye. Ngɛ Yesu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ kɔɔ ní dulɔ ɔ he ɔ mi ɔ, e tsɔɔ kaa ni komɛ maa kplɛɛ “matsɛ yemi ɔ he sɛ gbi” ɔ nɔ, nɛ sisije ɔ, a ma bɔni yiblii womi, se pee se ɔ, “je nɛ ɔ mi he nya gbami, kɛ sika suɔmi” maa ‘gbe sɛ gbi ɔ.’ (Mat. 13:19-22; Mar. 4:19) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, níhi nɛ haa nɛ nɔ peeɔ yeyeeye ngɛ si himi mi daa ligbi ɔ ma ha nɛ wa gbɔjɔ ngɛ Mawu jami mi. Enɛ ɔ he je ɔ, Yesu bɔ e se nyɛɛli ɔmɛ kɔkɔ ke: “Nyɛɛ hyɛ nɛ hi nɛ nyɛ ko ya di ní yemi, kɛ ní numi, kɛ je nɛ ɔ mi níhi nɛ ngɔɔ nɔ nya a se tsɔ.”—Luka 21:34.

4. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa le kaa suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Kristo ɔ nya wa loo e nya wɛ? (Moo hyɛ foni nɛ ngɛ ní kasemi ɔ sisije ɔ.)

⁴ Kaa bɔ nɛ Petro pee ɔ, wɔ hu waa kɛ ní tsumi nɛ Kristo kɛ wo wa dɛ ɔ peeɔ nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ Kristo wawɛɛ. Mɛni blɔ nɔ wa ma nyɛ maa gu kɛ tsɔɔ kaa wa yaa nɔ nɛ wa peeɔ jã? E sa nɛ waa pɔ wa he bimi ke: ‘Mɛni i kɛ peeɔ oti ngɛ ye si himi mi? Mɛni lɛ haa mi bua jɔmi wawɛɛ, Mawu jami mi ní tsumihi aloo ní kpahi?’ Nyɛ ha nɛ waa hyɛ ní etɛ komɛ nɛ ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, a ma nyɛ ma ha nɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Kristo kɛ Mawu jami mi níhi ɔ nya nɛ jɔ. Ní nɛ ɔmɛ ji he lo nya ní tsumi, hɛja jemi, kɛ he lo nya níhi fuu a se dimi.

5. Ngɛ Ngmami ɔ nya a, mɛni ji wekuyihi a blɔ nya ní tsumi?

⁵ Ngɛ Petro blɔ fa mi ɔ, wo yami pi hɛja jemi nɔ. Mohu ɔ, e ji ní tsumi nɛ e tsuɔ kɛ hlaa e nya ngma. Wekuyihi nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ le kaa Ngmami ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ a ha a wekuhi a he lo nya hiami níhi. (1 Tim. 5:8) E sa nɛ a tsu ní kɛ hɛdɔ konɛ a nyɛ nɛ a hyɛ a weku ɔ nɔ. Se kɛ̃ ɔ, ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, he lo nya ní tsumi ma nyɛ ma ha nɛ nɔ nɛ pee yeyeeye.

6. Mwɔnɛ ɔ, mɛni haa nɛ ní tsuli peeɔ yeyeeye?

⁶ Akɛnɛ ní tsumi be he je ɔ, nihi fuu bɔɔ mɔde kaa a ma tsu ní pe nine, se be komɛ ɔ, a hiɔwo ɔ hu pi. Jehanɛ hu ɔ, nitsumitsɛmɛ bɔɔ mɔde kaa a maa ngɔ a ní tsuli nɛ a he pi ɔ kɛ tsu ní tsumihi fuu. Enɛ ɔ haa nɛ pɔ tɔɔ ní tsuli ɔmɛ, a peeɔ yeyeeye, nɛ a nuɔ hiɔ po. Ke nɔ ko sume kaa e ma tsu ní kaa bɔ nɛ e nitsumitsɛ ɔ ngɛ hlae ɔ, e ní tsumi ɔ ma nyɛ maa je e dɛ.

7, 8. (a) Mɛnɔ ji kekleekle nɔ nɛ e sa nɛ waa ye lɛ anɔkuale? (b) Mɛni nyɛminyumu ko nɛ e ngɛ Thailand ɔ yɔse ngɛ e ní tsumi he, nɛ mɛni e pee?

⁷ Akɛnɛ wa ji Kristofohi he je ɔ, nɔ nɛ wa yeɔ lɛ anɔkuale kekleekle ji Yehowa Mawu, se pi wa nitsumitsɛmɛ. (Luka 10:27) Wa tsuɔ he lo nya ní tsumi konɛ wa kɛ ná wa nya ngma, nɛ wa ná nɔ́ ko kɛ fĩ Matsɛ Yemi ní tsumi ɔ se. Se kɛ̃ ɔ, ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, he lo nya ní tsumi ma nyɛ maa sa jami nɛ waa kɛ haa Mawu ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛminyumu ko nɛ e ngɛ Thailand ɔ de ke: “I dlaa kɔmpiuta, nɛ ní tsumi nɛ ɔ ngɛ bua jɔmi, se e heɔ be wawɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, i ná we deka kɛ ha Mawu jami. Nyagbenyagbe ɔ, i ba yɔse kaa loko ma nyɛ ma ngɔ Matsɛ Yemi ɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ ye si himi mi ɔ, e sa nɛ ma tsake ye ní tsumi ɔ.” Mɛni nyɛminyumu nɛ ɔ pee?

⁸ E de ke: “I susu he maa pee jeha kake, nɛ i mwɔ ye yi mi kpɔ kaa ma jua ice cream ngɛ blɔ he. Sisije ɔ, ye he fĩ mi ngɛ sika blɔ fami, nɛ enɛ ɔ ha nɛ ye kɔni mi jɔ̃. Ke i kɛ nihi nɛ i kɛ mɛ tsu ní sa a kpe ɔ, a yeɔ ye he fɛu, nɛ a biɔ mi nɔ́ he je nɛ  i susu kaa ice cream juami hi pe ɔfisi ní tsumi nɛ kɔɔhiɔ maa hi ye he fiae ɔ. I sɔle kɛ ha Yehowa konɛ e ye bua mi nɛ ma nyɛ ma da si fɔfɔɛ ɔ nya, konɛ yi mi kpɔ nɛ i mwɔ kaa ma ná be fuu kɛ ha sɔmɔmi ní tsumi ɔ, ma nyɛ ma su he. E kɛ we nɛ níhi a mi bɔni himi. I ba le ice cream nɛ ní heli ɔmɛ a bua jɔ he wawɛɛ, nɛ i pee lɛ jã pɛpɛɛpɛ. Be bɔɔ ko se ɔ, i nyɛɔ juaa ye ice cream ɔ tsuo ngɛ ligbi ɔ mi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, i ba ná sika po pe benɛ i ngɛ kɔmpiuta dlae ɔ. Enɛ ɔ ha mi bua jɔmi wawɛɛ, ejakaa i pee we yeyeeye kaa bɔ nɛ i peeɔ benɛ i ngɛ kɔmpiuta dlae ɔ. Nɔ́ nɛ pe kulaa a, amlɔ nɛ ɔ, huɛ bɔmi nɛ ngɛ i kɛ Yehowa wa kpɛti ɔ mi ba wa wawɛɛ.”—Kane Mateo 5:3, 6.

9. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ná he lo nya ní tsumi he juɛmi nɛ da?

⁹ Yehowa suɔ nihi nɛ a hɛ dɔɔ kɛ ní tsumi, nɛ ke nɔ ko tsuɔ ní wawɛɛ ɔ, e náa he se. (Abɛ 12:14) Se kɛ̃ ɔ, kaa bɔ nɛ nyɛminyumu nɛ wa tu e he munyu kɛ sɛ hlami ɔ yɔse ɔ, e sɛ nɛ wa ha nɛ he lo nya ní tsumi nɛ ngɔ wa be tsuo. Yesu de ke: “Se nyɛ hla Mawu matsɛ yemi ɔ, kɛ níhi nɛ da ngɛ e hɛ mi ɔ kekle, nɛ a kɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo [daa ligbi hiami níhi] maa piɛ he ngɔ ha nyɛ.” (Mat. 6:33) Bɔ nɛ pee nɛ wa nyɛ nɛ wa yɔse kaa wa hɛɛ juɛmi nɛ da ngɛ he lo nya ní tsumi kɛ Mawu jami mi ní tsumihi a he ɔ, e sa nɛ wa bi wa he ke: ‘Anɛ ye bua jɔ ye he lo nya ní tsumi he, se Mawu jami mi níhi gbeɔ ye nya, aloo i buɔ mɛ kaa níhi nɛ a peeɔ daa kɛkɛ lo?’ Ke wa pue wa yi mi tɛ ngɛ bɔ nɛ wa peeɔ wa ní ha ngɛ he lo nya ní tsumi kɛ Mawu jami mi ní tsumihi a he ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa le nɔ́ tutuutu nɛ wa suɔ.

10. Mɛni Yesu tsɔɔ kaa e sa nɛ waa ngɔ kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi?

¹⁰ Yesu ná he lo nya ní tsumi kɛ Mawu jami mi níhi a he juɛmi nɛ da, nɛ e kɛ enɛ ɔ pee nɔ hyɛmi nɔ́ ha wɔ. Be ko ɔ, Yesu ya slaa Maria kɛ e nyɛmiyo Marta. Benɛ Marta pee siɛii kɛ ngɛ ní hooe ɔ, Maria lɛɛ e hii si ngɛ Yesu nane nya nɛ e ngɛ Yesu tue bue. Benɛ Marta ba bi Yesu kaa mɛni he je nɛ Maria ba yi bua lɛ ɔ, Yesu de Marta ke: “Nɔ́ nɛ hi ɔ, lɔ ɔ, Maria hla a nɛ, nɛ nɔ ko nɔ ko be kpɔe ngɛ e dɛ.” (Luka 10:38-42) Yesu tsɔɔ Marta nɔ́ ko nɛ he hia wawɛɛ. Ke wa ma nyɛ maa ngmɛ pɛpɛɛpɛ ngɛ he lo nya ní tsumi he konɛ e ko je wa juɛmi ngɛ Mawu jami nɔ, nɛ waa tsɔɔ kaa wa suɔ Kristo ɔ, e sa nɛ waa hla “nɔ́ nɛ hi ɔ,” nɛ waa ngɔ Mawu jami mi níhi kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi.

11. Mɛni Ngmami ɔ de ngɛ he jɔɔmi he?

¹¹ Wa ní tsumihi haa nɛ wa gboɔ dengme, enɛ ɔ he ɔ, be komɛ ɔ, e sa nɛ waa jɔɔ wa he. Mawu Munyu ɔ de ke: “Lɛɛ nɔ́ nɛ sa adesa peemi ji kaa e ye ní, nɛ e nu ní, nɛ e na bua jɔmi kɛ je e dengme gbomi ɔ mi.” (Fiɛlɔ 2:24) Yesu le kaa e sa nɛ adesa nɛ e jɔɔ e he be komɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, be ko benɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ ya fiɛɛ wawɛɛ nɛ pɔ tɔ mɛ ɔ, e de e kaseli ɔmɛ ke: “Nyɛ ha nɛ wɔ kɔklɔɔ waa ya he ko banee nɛ nyɛ ya jɔɔ nyɛ he bɔɔ.”—Mar. 6:31, 32.

12. Mɛni kɔkɔ bɔmi lɛ a kɛ ha wɔ ngɛ fiɛmi kɛ hɛja jemi he? Mo ha enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́.

¹² Ngɛ anɔkuale mi ɔ, fiɛmi kɛ hɛja jemi ma nyɛ maa ye bua wɔ wawɛɛ. Se oslaa a ji kaa, ke wa hyɛ we nɛ hi ɔ, wa maa ngɔ hɛja jemi kɛ pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi. Ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, nihi fuu deɔ ke: “Nyɛ ha waa ye ní nɛ waa nu ní, ejakaa hwɔɔ pɛ wa gbo.” (1 Kor. 15:32) Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, nihi fuu susuɔ jã. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, jeha komɛ nɛ be ɔ,  niheyo ko nɛ e ngɛ Yuropa pusinɔ he ɔ bɔni asafo mi kpehi yami. Se akɛnɛ e bua jɔ hɛja jemi he wawɛɛ he je ɔ, e kɛ Yehowa we bi kpa bɔmi. Pee se ɔ, e ba yɔse kaa hɛja jemi nɛ e ngɔ e juɛmi kɛ ma nɔ ɔ ngɔ haomihi mohu kɛ ba e nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e bɔni Baiblo ɔ kasemi ekohu, nɛ nyagbenyagbe ɔ, e he ba su kaa sane kpakpa a fiɛɛlɔ. Benɛ a baptisi lɛ se ɔ, e de ke: “Nɔ́ nɛ dɔɔ mi pɛ ji kaa i puɛ be fuu loko i ba yɔse kaa Yehowa sɔmɔmi lɛ haa nɔ bua jɔmi wawɛɛ, se pi hɛja jemi nɛ pɔ he ngɛ je ɔ mi mwɔnɛ ɔ.”

13. (a) Mo ha nɔ́ he tomi nɔ́ kɛ tsɔɔ nɔ́ he je nɛ oslaa ngɛ fiɛmi kɛ hɛja jemi fuu he ɔ. (b) Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa ná fiɛmi kɛ hɛja jemi he juɛmi nɛ da?

¹³ Yi mi tomi he je nɛ wa jeɔ wa hɛja ji, konɛ waa jɔɔ wa he, nɛ wa ná he wami ekohu. Ke jã a, lɛɛ be enyɛmɛ nɛ e sa kaa wa kɛ je wa hɛja? Mo susu nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ: Wa kpɛti nihi fuu ngɛ nɛ ke wa ye ní ta a, be komɛ ɔ, wa suɔ kaa wa maa ngɔ nɔ́ ko kɛ je wa nya mi. Se wa le kaa ke wa ngɔɔ sikli ní kɛ pɔɔ wa nya mi jemi ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ hiɔ. Enɛ ɔ he ɔ, niye ní nɛ ma ha wɔ he wami ji nɔ́ titli nɛ wa yeɔ. Kaa bɔ nɛ ke wa pɔɔ sikli ní yemi ɔ, lɔ ɔ maa wo wɔ hiɔ ɔ, jã kɛ̃ nɛ ke waa kɛ fiɛmi kɛ hɛja jemi pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi ɔ, e ma nyɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ Mawu wa kpɛti ɔ. Bɔ nɛ pee nɛ e ko ba jã ngɛ wa blɔ fa mi ɔ, waa kɛ wa he woɔ Matsɛ Yemi ní tsumihi a mi be fɛɛ be. Kɛ wa ma plɛ kɛ le kaa wa hɛɛ juɛmi nɛ da ngɛ hɛja jemi he ha kɛɛ? Wa ma nyɛ maa hla otsi ko, nɛ waa ngma ngmlɛfiahi abɔ nɛ waa kɛ tsu Mawu jami mi níhi kaa asafo mi kpehi yami, fiɛɛmi yami, dɛ he ní kasemi, kɛ weku Mawu jami he ní ɔ kɛ fɔ si. Lɔ ɔ se ɔ, wa ma nyɛ maa ngɔ kɛ to be nɛ wa puɛɔ ngɛ hɛja jemi níhi kaa he mi kami, fiɛmihi nɛ wa bua jɔ he, tiivi hyɛmi, aloo video nɔ fiɛmihi he ɔ he. Ke o ngɔ ngmlɛfia amɛ kɛ to a sibi he ɔ, kɛ o naa lɛ kɛɛ? Anɛ e he maa hia nɛ o gbɔ be nɛ o kɛ jeɔ o hɛja a nɔ lo?—Kane Efeso Bi 5:15, 16.

14. Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa hla fiɛmi kɛ hɛja jemi nɛ sa?

¹⁴ Yehowa ha wa ti nɔ tsuaa nɔ he blɔ kaa e hla fiɛmi nɛ e suɔ, nɛ wekuyihi hu ma nyɛ maa hla fiɛmi nɛ sa kɛ ha a weku ɔmɛ. Se e sa nɛ níhi nɛ wa maa hla a nɛ pee níhi nɛ a kɛ Yehowa sisi tomi mlaahi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ kpaa gbi. * Hɛja jemi nɛ sa ji “Mawu nike ní.” (Fiɛlɔ 3:12, 13) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa le kaa e slo fiɛmi nɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ suɔ. (Gal. 6:4, 5) E sa nɛ waa hyɛ nɛ hi nɛ hɛja jemi fɛɛ hɛja jemi nɛ wa maa hla a nɛ e ko pee nɔ́ titli ngɛ wa si himi mi. Yesu de ke: “He nɛ o juetli ngɛ ɔ, lejɛ ɔ o tsui hu maa hi.” (Mat. 6:21) Enɛ ɔ he ɔ, ke wa suɔ Yesu ɔ, wa susumi, wa munyu tutui, kɛ wa ní peepeehi tsuo maa tsɔɔ kaa Matsɛ Yemi ɔ he hia wɔ pe ní kpahi.—Filip. 1:9, 10, NW.

15, 16. (a) Mɛni blɔ nɔ nɛ he lo nya níhi fuu a se dimi ma nyɛ maa pee klama kɛ ha Kristofo no ko ngɛ? (b) Mɛni ga womi nɛ nile ngɛ mi nɛ Yesu kɛ ha ngɛ he lo nya níhi fuu a se dimi he?

¹⁵ Mwɔnɛ ɔ, nihi fuu ngɔ a juɛmi kɛ ma he dlami nɛ ba nɔ, kɔmpiuta klamahi, fon kɛ ní kpahi a nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ Kristofo no fɛɛ Kristofo no nɛ e pɔ e he bimi ke: ‘Anɛ he lo nya níhi a he hia mi hluu kaa i puɛɔ be fuu kɛ peeɔ níhi a mi hlami konɛ ma le lɔle ehehi, aloo tade ehehi nɛ a ba nɔ, se i nɛ be nɛ ma kɛ dla ye he kɛ ha asafo mi kpehi lo? Anɛ níhi  nɛ a peeɔ ngɛ si himi mi daa ligbi ɔ ngɔɔ ye be tsuo, nɛ i nɛ be fuu kɛ ha sɔlemi kɛ Baiblo kanemi lo?’ Ke wa yɔse kaa wa suɔ he lo nya níhi pe Kristo ɔ, e sa nɛ wa susu Yesu munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ he: “Nyɛɛ hyɛ saminya, nɛ nyɛ hɛ ko kɔ nɔ́ ko nɔ́ ko nɔ.” (Luka 12:15) Mɛni he je nɛ Yesu kɛ kɔkɔ bɔmi nɛ ɔ ha wɔ ɔ?

¹⁶ Yesu tsɔɔ kaa “nɔ ko be nyɛe ma sɔmɔ nyɔmtsɛmɛ enyɔ.” Lɔ ɔ se ɔ, e de ke: “O be nyɛe ma sɔmɔ Mawu kɛ sika tsuo.” Ejakaa “nyɔmtsɛmɛ” enyɔ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ maa suɔ kaa o ngɔ o tsui tsuo kɛ sɔmɔ lɛ. Yesu tsɔɔ kaa wa maa ‘nyɛ nɔ kake, nɛ wa maa suɔ nɔ kake’ aloo wa maa ‘pee nɔ kake suɔmi nya ní, nɛ nɔ kake ɔ lɛɛ wa be lɛ bue fɛɛ.’ (Mat. 6:24) Akɛnɛ wa ji adesahi nɛ wa yi mluku he je ɔ, e sa nɛ wɔ tsuo waa bɔ mɔde nɛ waa hwu kɛ si “akɔnɔ yaya nɛ ngɛ wa mi” nɛ eko ji he lo nya níhi fuu a se dimi ɔ.—Efe. 2:3.

17. (a) Mɛni he je nɛ e he wa ha nihi nɛ a susuɔ he lo nya nihi a he ɔ kaa a ma ná he lo nya níhi a he juɛmi nɛ da a? (b) Mɛni maa ye bua wɔ konɛ wa kua he lo nya níhi fuu a se dimi?

¹⁷ E yeɔ ha nihi nɛ a ngɔɔ a juɛmi kɛ maa he lo nya níhi a nɔ ɔ kaa a ma ná he lo nya níhi a he juɛmi nɛ da. Mɛni he je? Ejakaa a mumi mi hɛngmɛ ɔ yu. (Kane 1 Korinto Bi 2:14.) Akɛnɛ a nyɛ we nɛ a susuɔ níhi a he saminya a he je ɔ, e he maa wa ha mɛ kaa a maa le slɔɔto nɛ ngɛ kpakpa kɛ yayami a kpɛti. (Heb. 5:11-14) Enɛ ɔ he ɔ, suɔmi nɛ ni komɛ ngɛ kaa a ma ná he lo nya níhi fuu ɔ mi ngɛ wae daa. A bɔɔ mɔde kaa a ma ná babauu, se e tɔɛ mɛ. (Fiɛlɔ 5:10) Se wa naa Mawu si kaa e tsɔɔ wɔ nɔ́ nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa kua he lo nya níhi fuu a se dimi. Lɔ ɔ ji Mawu Munyu nɛ ji Baiblo ɔ nɛ wa maa kase daa a. (1 Pet. 2:2) Kaa bɔ nɛ Yesu pue e yi mi tɛ ngɛ anɔkuale nɛ je Mawu ngɔ ɔ he nɛ e nyɛ da kahi a nya a, jã nɔuu nɛ ke wa ngɔ Baiblo sisi tomi mlaahi kɛ tsu ní ɔ, e maa ye bua wɔ konɛ waa hwu kɛ si he lo nya níhi fuu a se dimi. (Mat. 4:8-10) Ke wa pee jã a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa wa suɔ Yesu pe he lo nya níhi tsuo.

18. Mɛni o fia o pɛɛ si kaa o maa pee?

¹⁸ Benɛ Yesu bi Petro ke: ‘Anɛ o suɔ mi pe ní nɛ ɔmɛ lo?’ ɔ, e ngɛ Petro kaie kaa e sa nɛ e ngɔ Mawu jami mi níhi kɛ pee nɔ́ titli ngɛ e si himi mi. Petro nɛ e biɛ ɔ sisi ji “Tɛ Sa” a tsu e biɛ ɔ nya ní, ejakaa e je su komɛ nɛ a kɛ ma nyɛ maa to tɛ sa he ɔ kpo. (Níts. 4:5-20) Mwɔnɛ ɔ, wɔ hu wa fia wa pɛɛ si kaa wa maa hɛɛ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Kristo ɔ mi wawɛɛ. Enɛ ɔ he ɔ, wa bɔɔ mɔde kaa wa ma ná he lo nya ní tsumi, hɛja jemi, kɛ he lo nya níhi a he juɛmi nɛ da. Nyɛ ha nɛ níhi nɛ wa maa hla ngɛ si himi mi ɔ nɛ tsɔɔ kaa wa hɛɛ Petro juɛmi ɔ eko. Petro de Yesu ke: “Nyɔmtsɛ, o le kaa i suɔ mo!”