1, 2. Pa numa ya kuba pali Bemba ubushiku bonse ku kwipaya isabi, finshi Petro asambilile?

ABASAMBI ba kwa Yesu 7 baali pali Bemba wa Galili ubushiku bonse lelo tabaipeye isabi nangu limo. Ilyo bwacele, Yesu ali ku lulamba alemona ifyo abasambi bakwe balecita. Lyena abebele ati: “‘Teyeni isumbu ku kulyo kwa bwato, kabili mulesangako isabi.’ Awe baliteyele, lelo tabali na maka ya kulikula pantu mwali isabi ilingi nga nshi.”—Yoh. 21:1-6.

² Pa numa Yesu abapeela umwikulo, aipwishe Simone Petro ati: “Simone mwana Yohane, bushe walintemwa ukucila isabi ili?” Bushe Yesu aloseshe mwi? Petro alitemenwe sana ukwipaya isabi. Nalimo Yesu alefwaya ukwishiba ifyo Petro atemenwe sana. Bushe Petro atemenwe sana isabi no mulimo wa kwipaya isabi ukucila ifyo atemenwe Yesu ne fyo alesambilisha? Petro ayaswike ati: “Ee, mwe Shikulu, mwalishiba ukuti nalimutemwa.” (Yoh. 21:15) Ifyo Petro acitile fyalelanga fye ukuti alitemenwe Kristu ukucila isabi. Alebombesha mu mulimo wa kupanga  abasambi ica kuti aishileba uluceshi mu cilonganino ca Bena Kristu mu nshita ya batumwa.

3. Finshi Abena Kristu balingile ukucenjelako?

³ Finshi tulesambilila ku mashiwi Yesu aebele Petro? Tulingile ukuba abacenjela pa kuti ukutemwa twatemwa Kristu takucepele ica kuti twaleka no kubika amano ku fya Bufumu. Yesu alishibe ukuti imikalile mu calo ikafya kabili tukalaba na masakamika. Mu cilangililo ico Yesu alandile ica kwa katanda, alandile ukuti bamo bali no kumfwa “icebo ca bufumu” kabili pa kubala bali no kulunduluka lelo ‘pa mulandu wa masakamika ya muli cino calo na pa mulandu wa kubabeleleka ku fyuma’ ‘icebo cali no kutusa.’ (Mat. 13:19-22; Marko 4:19) Ca cine, nga tatucenjele amasakamika ya cila bushiku kuti yatubeleleka ica kuti twabwelela ne numa mu fya kwa Lesa. E co Yesu asokele abasambi bakwe ukuti: “Mucenjele epali imitima yenu yafinininwa ku buliili na kuli bucakolwa na ku masakamika ya mikalile.”—Luka 21:34.

4. Finshi fingatwafwa ukuibeebeeta pa kuti tumone nga twalitemwa sana Kristu? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

⁴ Nga filya Petro acitile, na ifwe kuti twalanga ukuti twalitemwa Kristu nga tulebika intanshi umulimo atupeela. Kuti twatwalilila shani ukubika intanshi umulimo atupeela? Lyonse tulingile ukulayipusha atuti: ‘Cinshi natemwa sana? Bushe ifilenga ndeba sana ne nsansa fintu ncita cila bushiku nangu fya kwa Lesa?’ Kanshi natulande pa fintu fitatu, incito, ifya kuleseshamo icitendwe, e lyo ne fyuma. Nga tatucenjele ifi kuti fyalenga twaleka ukutemwa Kristu ne fya kwa Lesa.

5. Mulimo nshi Lesa apeela imitwe ya ndupwa?

⁵ Petro alemona umulimo wa kwipaya isabi ukuti walicindeme pantu emo alesakamanina ulupwa lwakwe. Muno nshiku imitwe ya ndupwa balishiba ukuti Lesa alibapeela umulimo wa kupayanishisha indupwa shabo ifyo shikabila. (1 Tim. 5:8) Kanshi balingile ukulabombesha pa kuti balesakamana indupwa shabo. Lelo muli shino nshiku sha ku mpela, incito shilalenga abantu balesakamana sana.

6. Mulandu nshi ababomba incito banakila sana?

⁶ Abantu abafwaya ukwingila incito bengi nga nshi, lelo kwaba fye incito ishinono. Abengila incito balabomba amaawala ayengi nangu ca kuti inshita shimo babalipila indalama ishinono. Na kabili abakalamba ba ncito bafwaya ababomfi balebombesha sana, ici cilenga ababomfi balenaka nga nshi. Ababomfi abashifwaya ukucita ifyo abakalamba ba ncito balefwaya, balabatamfya incito.

7, 8. (a) Nani uo tulingile ukubako sana aba cishinka? (b) Lisambililo nshi ilisuma ilyo munyinefwe uwikala ku Thailand asambilile pa ncito alebomba?

⁷ Apo tuli Bena Kristu, Yehova e o tulingile ukubako sana aba cishinka ukucila ku batwingisha incito. (Luka 10:27) Ico tubombela incito ni pa kuti tulekwata ifyo tukabila pa kuti tulebomba bwino umulimo wa kubila imbila nsuma. Nga tatucenjele, incito kuti yalenga twalafilwa ukupepa Yehova bwino. Ku ca kumwenako, munyinefwe uwikala ku calo ca Thailand alandile ati: “Nalitemenwe incito nalebomba iya kulungisha amakompyuta, lelo nalebomba amaawala ayengi. Ici calengele nilakwata sana inshita ya kucita ifya kwa Lesa. Nasukile nailuka ukuti pa kuti mbike intanshi ifya Bufumu ningile ukuleka ukubomba iyi ncito.” Cinshi uyu munyinefwe acitile?

⁸ Atile: “Pa mwaka umo naletontonkanya  pa fyo nali no kulacita nga naleka incito kabili nalesungako ne ndalama. E ico nasalilepo ukulashitisha aisi kilimu. Pa kubala, ukupanga indalama kwalikosele kabili nalifuupwilwe. Nga nakumanya abo nalebomba nabo, balenseka kabili balenjipusha ico nalekele incito iisuma no kutendeke ukushitisha aisi kilimu. Nalipepele kuli Yehova, namwebele ukuti angafwe ukushipikisha no kufishapo ifyo nalefwaya e kutila ukulakwata inshita iikalamba iya kulabomba imilimo ya kwa Lesa. Tapakokwele ifintu fyalitendeke ukuwama. Nalishibe bwino ifyo abaleshita aisi kilimu balefwaya ileumfwika, kabili nalishibe bwino ne fya kuipanga. Tapakokwele abantu baleshita aisi kilimu yonse iyo nalepanga cila bushiku. Na kuba indalama nalekwata shalefula ukucila na pa sho nalekwata ilyo nalebomba incito ya kulungisha amakompyuta. Naliba ne nsansa pantu nshinaka sana kabili nshisakamana nge fyo cali ilyo nalebomba. Ne cacindamisha ca kuti nalipalama sana kuli Yehova.”—Belengeni Mateo 5:3, 6.

9. Kuti twacita shani pa kuti twilabika sana amano ku ncito tubomba?

⁹ Yehova alatemwa nga tulebombesha kabili alatupaala. (Amapi. 12:14) Na lyo line nga fintu munyinefwe tulandilepo ailwike, tatulingile ukubika sana amano ku ncito. Yesu atile: “E ico, intanshi mulefwaya ubufumu no bulungami bwakwe, na fyonse ifi ifyo mukabila [ifya ku mubili] akamupeela.” (Mat. 6:33) Pa kuti twishibe nga twabika sana amano ku ncito nelyo nga twabika sana amano ku milimo ya kwa Lesa, kuti twayipusha atuti: ‘Bushe nalitemwa sana incito momba, lelo bushe ukucita ifya kwa Lesa kulantendusha?’ Nga tuletontonkanya sana pa fyo tumona incito ne fya kwa Lesa kuti twaishiba ifyo twatemwisha.

10. Lisambililo nshi ilyacindama ilyo Yesu asambilishe pa fyo tulingile ukubikako sana amano?

¹⁰ Yesu alitulanga ifyo tulingile ukucita pa kuti tatulekeleshe ifya kwa Lesa ilyo tulebomba incito. Inshita imo Yesu atandalile Maria na nkashi nankwe Marita. Ilyo Marita alepitana ku kupekanya ifya kulya, Maria aikele ku makasa ya kwa Yesu alekutika kuli ena. Ilyo Marita ailishenye ukuti Maria talemwafwako imilimo, Yesu amwebele ati: “Maria ena nasala icintu icisuma, kabili tapali uukamupokolola.” (Luka 10:38-42) Yesu alesambilisha Marita isambililo ilyacindama. Nga tatulefwaya ukulekelesha ifya kwa Lesa pa mulandu ne ncito kabili tulefwaya ukulanga ukuti twalitemwa Kristu, tulingile ukutwalilila ukusala “icintu icisuma,” e kutila ukubika amano ku fya kwa Lesa.

11. Finshi Amalembo yatusambilisha pa kutushako?

¹¹ Bonse fye tulakabila inshita ya kutushako. Icebo ca kwa Lesa citila: “Ku muntu takwaba icisuma icacila pa kulya no kunwa no kusekelamo mu kubombesha kwakwe.” (Luk. Mil. 2:24) Inshita shimo Yesu aletushako. Ilyo abwelele ku kubila imbila nsuma, aebele abasambi bakwe ati: “Natuleya ukutalele ukwa kuti tube fweka tutuusheko panono.”—Marko 6:31, 32.

12. Bubi nshi bwaba mu kutemwisha ukwangala no kulesha icitendwe? Langilileni.

¹² Kwena ukwangala no kulesha icitendwe kwalicindama. Lelo te kuti ciwame nga ca kuti twabika sana amano ku kwangala. Abantu abengi mu nshita ya batumwa baleyangala sana ica kuti baletila: “Tulye no kunwa, pantu mailo tukafwa.” (1 Kor. 15:32) Ifi  fine e fyo na bantu abengi muno nshiku baba. Ku ca kumwenako, mu myaka ya ku numa umulumendo uwikala ku Bulaya alitendeke ukulongana. Lelo alitemenwe sana ukwangala ica kuti alilekele ukulongana na bantu ba kwa Yehova. Mu kupita kwa nshita alilwike ukuti ukwangala kwalengele fye aba na mafya. E ico alitendeke na kabili ukusambilila Baibolo, kabili asukile afikapo ukuba kasabankanya wa mbila nsuma. Pa numa ya kubatishiwa, atile: “Icing’umfwisha sana ububi ca kuti nalipoosele inshita iikalamba pa kuti njiluke ukuti mwaliba insansa ishingi mu kubombela Yehova ukucila ishaba mu kwangala.”

13. (a) Langilileni ububi bwaba mu kutemwisha ukwangala no kulesha icitendwe. (b) Cinshi cingatwafwa ukukanabika sana amano ku kwangala na ku kulesha icitendwe?

¹³ Ico kwabela ifya kuleseshamo icitendwe ni pa kuti tuletushako kabili tuleba na maka. Butali bwaba shani tulingile ukupoosa ku kulesha icitendwe? Natulangilile: Limo limo fwe bengi twalitemwa ukulya keke pa numa ya kulya ica kulya ca kasuba nelyo ica cungulo, lelo twalishiba ukuti nga tulelya keke na maswiti lyonse kuti twalwala. Kanshi, ilingi line tulya ifya kulya ifyabamo umulyo. E fyo caba na ku kulesha icitendwe, nga ca kuti lyonse tulepoosa inshita iikalamba ku kwangala tatwakabe abakosa mu fya kwa Lesa. Pa kuti ifi tafitucitikile, tulingile ukulabombako lyonse imilimo ya Bufumu. Kuti twacita shani pa kuti twishibe nga ca kuti twabika fye amano ku kwangala? Kuti twapenda amaawala mu mulungu ayo twapoosa ku kucita ifya kwa Lesa, pamo nga ukulongana, ukubila imbila nsuma, ukuisambilisha Baibolo na ku mapepo ya lupwa. Lyena kuti twayalinganya ku maawala twapoosa ku kwangala muli uyo wine mulungu, pamo nga ukuteya ifyangalo, ukutamba TV, no kuteya ifyangalo fya pa kompyuta. Finshi mupoosapo amaawala ayengi? Bushe mulingile ukucefyako inshita mupoosa ku kwangala?—Belengeni Abena Efese 5:15, 16.

14. Finshi fingatwafwa ukusala bwino ifya kuleseshamo icitendwe?

¹⁴ Imitwe ya ndupwa e lyo na ifwe umo umo twalikwata insambu sha kuisalila ifya kuleseshamo icitendwe ifyo twatemwa, kulila fye nafilingana na mafunde ya kwa Yehova ayaba mu Baibolo. * Ifya kuleseshamo icitendwe ifisuma “bupe bwa kwa Lesa.” (Luk. Mil. 3:12, 13) Kwena twalishiba ukuti ifyo umuntu engasala ukuleseshamo icitendwe kuti fyapusana na ifyo bambi bengasala. (Gal. 6:4, 5) Lelo te mulandu ne fya kuleseshamo icitendwe ifyo twasala, tatulingile ukulapoosapo sana inshita. Yesu atile: “Ukuli icuma cobe, e kuba no mutima obe.” (Mat. 6:21) Kanshi ukutemwa twatemwa Yesu, kufwile ukulenga twabika sana amano ku fya Bufumu ukucila ukubika amano ku fintu fimbi.—Fil. 1:9, 10.

15, 16. (a) Bushe ukutemwisha ifyuma kuti kwaba shani iciteyo ku Mwina Kristu? (b) Finshi Yesu alandile pa fyuma?

¹⁵ Abantu abengi muno nshiku balitemwa sana ifya kufwala ifipya ifilefuma, ifya kupangapanga ifipya, e lyo na fimbipo. Kanshi Umwina Kristu alingile lyonse ukulaibeebeeta, kuti ayipusha ati: ‘Bushe nintemwa sana ifyuma ica kuti ndepoosapo inshita iikalamba ukufwaya ifintu  ifipya ifyo balepanga no kutontonkanyapo sana ukucila inshita ndepoosa ku kupekanya ukulongana? Bushe ndebika sana amano ku fintu fimbi ica kuti nshilekwata inshita iikalamba iya kupepa nelyo iya kubelenga Baibolo?’ Nga twailuka ukuti ukutemwa twatemwa ifyuma kulelenga twafilwa ukutemwa Kristu, tulingile ukutontonkanya pa mashiwi Yesu alandile aya kuti: “Taluka ku musango onse uwa lunkumbwa.” (Luka 12:15) Cinshi Yesu alandile aya mashiwi aya kusoka?

¹⁶ Yesu atile “Takuli uwingabombela bashikulu babili.” Kabili alandile ukuti: “Te kuti mubombele Lesa ne Fyuma.” Pantu aba “bashikulu” babili balafwaya ukubabombela no mweo onse. Yesu atile, kuti ‘twapatapo umo no kutemwa umbi,’ nelyo ‘kuti twaba aba cishinka kuli umo no kusuula umbi.’ (Mat. 6:24) Apo tatwapwililika, bonse tulingile ukulwisha “ulunkumbwa lwa mubili wesu,” ukubikako fye no kutemwisha ifyuma.—Efes. 2:3.

17. (a) Mulandu nshi ababika amano ku fyo imitima yabo ifwaya bafililwa ukuleka ukutemwisha ifyuma? (b) Cinshi cingatwafwa ukulwisha ulunkumbwa lwa kutemwisha ifyuma?

¹⁷ Abantu ababika fye amano ku kucita ifyo imitima yabo ifwaya, balafilwa ukuleka ukutemwisha ifyuma. Mulandu nshi? Pantu amaka yabo aya kwishiba ifyo Lesa afwaya yalinaka. (Belengeni 1 Abena Korinti 2:14.) Amaka yabo aya kulingulula nga yanaka, cilabafya ukulekanya icalungama ku calubana. (Heb. 5:11-14) Ici cilenga bamo baba no lunkumbwa lwa kulafwaisha ukukwata ifyuma, lelo ifyuma tafifula. (Luk. Mil. 5:10) Nomba nga tulebelenga Baibolo cila bushiku kuti twalalwisha ulunkumbwa lwa kulafwaisha ukukwata ifyuma. (1 Pet. 2:2) Nga filya fine ukutontonkanya pa cine kwayafwile Yesu ukukaana amatunko, na ifwe nga tulekonka amashiwi ya kwa Lesa ayatutungulula kuti twalwisha ulunkumbwa lwa kufwaisha ukukwata ifyuma. (Mat. 4:8-10) Nga tulelwisha ulunkumbwa, tulanga Yesu ukuti twalimutemwa ukucila ifyuma.

18. Finshi mwalapampaminapo ukucita?

¹⁸ Ilyo Yesu aipwishe Petro ati: “Bushe walintemwa ukucila isabi ili?” alemucinkulako ukuti alingile ukubika ifya kwa Lesa intanshi mu bumi bwakwe. Petro uo ishina lyakwe lyalolele mu kuti “Ilibwe,” ilyo alebomba umulimo wa kwa Yehova ali uwashangila nge libwe. (Imil. 4:5-20) Na ifwe bene muno nshiku tulafwaisha ukutwalilila ukutemwa Kristu, tatubika sana amano ku ncito, ku kwangala, na ku fyuma. Kanshi muli fyonse ifyo tusalapo ukucita tulelanga ukuti na ifwe tweba Yesu atuti: “Mwe Shikulu, mwalishiba ukuti nalimutemwa,” nga fintu Petro amwebele.