1, 2. Tera are e rinanona Betero imwin ana kangaina n akawa?

A KANGAINA n akawa itiman taan rimwin Iesu n Namani Kariraia, ma akea konaia. E mamatakuakinia mai aon te bike Iesu are e a tia ni kautaki. Ao e taku nakoia: “ ‘Kabwakaa te karaun i angaatain te booti, ao ane kam na kona iai.’ Ngaia are a kabwakaa ma a aikoa kona n atikia ibukini korakorani mwaitin te ika.”​—Ioa. 21:​1-6.

² Ngke e tia Iesu n angania aia kaingabong, e rairaki nakon Timon Betero ao e taku: “Timon ae natin Ioane, ko tangirai riki nakoni baikai?” Tera ae nanonna Iesu? E mamate nanoni Betero n te akawa. Ngaia are e bae n titirakinna Iesu bwa e nga riki ae e tangiria. E tangira riki te ika ma ana bitineti n akawa, ke Iesu ma baike e angareirei iai? E kaeka ni kangai Betero: “Eng te Uea, ko ataia bwa I tatangiriko.” (Ioa. 21:15) E boni kakoroa bukin ana taeka Betero. Ni moa man te tai anne, e kaota raoi tangirani Kristo ngke e katabetabea ni karekeia taan rimwin Iesu, ao n riki bwa temanna bouan te ekaretia ni Kristian n te moan tienture.

3. Baikara baika a riai n tarataraiia mai iai Kristian?

³ Tera reireiara man ana taeka Iesu nakoni Betero? Ti riai n  tarataraira bwa e na aki mamaara tangirani Kristo iroura, ao ti na aki kariaia bwa ti na katikakinako man ara beku ibukin te Tautaeka n Uea. E ataa raoi Iesu karawawatan te tabeaianga n te waaki ae ngkai i aon te aba. N ana kaikonaki ae taekan te tia ununiki, e taekinia iai tabeman ake a na butimwaea “taekan te Tautaeka n Uea” ao n rikirake n te moantai, ma “e karibwaaki te taeka n raraomaeakinan te maiu n te waaki ae ngkai i aon te aba ma te kaubwai ae kona ni mwamwanaa te aba.” (Mat. 13:​19-22; Mareko 4:19) Ni koauana, ngkana ti aki taratara raoi, a kona ni kairaraangaki nanora ni katabeaiangan te maiu aei ni katoabong ao ti na mamaara n te onimaki. Ngaia are e kauring ni kangai Iesu nakoia taan rimwina: “Kawakiningkami bwa a na aki taonakinako nanomi n te buabeka ma kabatiaan te nim kamanging ma raraomaeakinani bwain te maiu aei.”​—Ruka 21:34.

4. Tera ae e na buokira n ataa korakoran tangirani Kristo iroura? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁴ N aron te baere e karaoia Betero imwini marorona ma Iesu are e a tia ni kautaki, ti kaota raoi naba korakoran tangirani Kristo ni moanibwaian te mwakuri are e mwiokoira iai. Ti na kangaa ni koaua raoi bwa ti kateimatoa karaoana? Ti riai n titirakinira ni kangai n te tai teuana ma teuana: ‘E nga riki ae I tangiria? I kimwareirei riki n au beku iroun Iehova, ke mani karaoani bwaai riki tabeua?’ Ibukin aei, ti na rinanoi iterani maiura aika tenua aika kona ni kamamaraa tangirani Kristo ao bwaai n taamnei, ae te mwakuri ni kareketianti, te kaakibotu, ao bwaikoraki.

5. Tera tabeia atun utu ae kaotaki n te Baibara?

⁵ Te akawa bon tiaki tii te bwai ae e kani kakaraoia Betero ma bon ana karekemwane ibukini maiuna. A ataia atun utu ni boong aikai ae bon tabeia ae kaotaki n te Baibara katauraoani baika a kainnanoi kaain aia utu n te itera n rabwata. (1Tim. 5:8) A riai ni mwakuri korakora ni kakororaoa tabeia aei. Ma ni kabaneani boong aikai, e a kona ni karekea te tabeaianga te mwakuri ni kareketianti.

6. E aera ngkai e kona ni karawawata te mwakuri ni kareketianti?

⁶ A rangi ni bati aomata aika kainnanoa te mwakuri ma e a rangi ni karako. Ibukin anne, a a kaiangatoa ibukini karekean aia mwakuri. A bati ake a iangoia bwa a riai ni karakai aia aoa ni mwakuri, ma n tabetai e uarereke booia. A kataia bitineti ni karaoi baika bati rinanoia taani mwakuri aika karako, n te aro are a a rawawata iai taani mwakuri, a korakai, ao n aoraki naba. A bati aika raraoma bwa ngkana a aki karaoa are a tuangaki ao a na kabaneaki man aia mwakuri.

7, 8. (a) Antai ae ti riai ni kakaonimaki riki ni koaua nakoina? (b) Tera te reirei ae kakawaki ae reke iroun te tari temanna i Thailand ibukin ana mwakuri?

⁷ Ngkai Kristian ngaira, ti bon riai riki ni kakaonimaki ni koaua nakon Iehova ae te Atua, ao tiaki ara tia kammwakuri. (Ruka 10:27) Te mwakuri ni kareketianti bon tii ibukini boutokaara. Ti mwakuri ibukini karekeani baika ti kainnanoi ao boutokaan ara mwakuri ni minita. Ma ngkana ti aki taratara raoi iai, e kona n rotaki ara taromauri. N te katoto, e taku te tari te mwaane temanna i Thailand: “E rangi ni kaunga au mwakuri ni kareketianti ae karaoani kaombiuta, ao e kainnanoa te tai ae abwabwaki. N tokina, e a boni kuri n akea au tai ibukini bwaai n taamnei. I a ataia imwina ae I riai ni bita au mwakuri ngkana N na moanibwaia te Tautaeka n Uea.” Tera ae e karaoia teuaei?

⁸ E kabwarabwaraa ni kangai: “Imwin  iangoan te bwai ae N na karaoia ao au kaikomwane tao e kaania teuana te ririki, I a motikia bwa N nang kaboonakoa te ice cream i rarikin te kawai. N te moantai, e bati au kangaanga ma te mwane ao e a bwara nanou. Ngkana I boo ma raou ni mwakuri ngkoa, a ngareakinai ao n titiraki bwa e aera ngke I iangoa kaboonakoan te ice cream bwa e raoiroi riki nakon te karao kaombiuta n te tabo ae mwaitoro. I tataro ni butiia Iehova buokau n tokanikai ao n roko n tiau are kabatiaan riki au tai ni beku ibukina. E aki maan ao e a moanna n nakoraoi. I a ataa riki te ice cream ae a tatangiria taani boobwai irou, ao I a rabakau riki ni karaoia. N te tai ae waekoa, e a babane au ice cream ni katoabong. Ni koauana, e a nakoraoi riki au karekemwane nakon are ngke I kakaraoi kaombiuta. I a kukurei riki bwa I a aki manga rawawata ao n raraoma n aron are riki n au mwakuri mai mwaina. Ao ae moan te kakawaki, I a kaaniaki riki ngkai ma Iehova.”​—Wareka Mataio 5:​3, 6.

9. Ti na kangaa ni kateimatoa te iango ae riai ibukin ara mwakuri ni kareketiantI?

⁹ E kukurei Iehova ngkana ti taningamarau ao ni mwakuri korakora. (TaeRab. 12:14) Ma n aron ana taeka te tari are taekinaki mai eta, e riai bwainan te iango ae riai ibukin te mwakuri ni kareketianti. E taku Iesu: “Mangaia are teimatoa n ukoukora moa ana Tautaeka n Uea te Atua ma ana raoiroi, ao a na karekeaki baikai [baika ti kainnanoi] nakoimi.” (Mat. 6:33) Ibukini buokara n ataia bwa ti bwaina te iango ae riai n ara mwakuri ni kareketianti ke n ara beku ibukin Iehova, ti riai n titirakinira ni kangai: ‘I unga ao ni kukurei n au mwakuri ni kareketianti ma I botu ao akea kukureiu n au beku ibukin Iehova?’ Kananoan ara iango n ara namakin ibukin te mwakuri ni kareketianti ao ara beku ibukin Iehova, e kona ni buokira n ataia bwa e nga riki ae ti tangiria.

10. Tera te reirei ae kakawaki are e anga Iesu ibukini baika a riai ni moanibwai?

¹⁰ E reireinira Iesu bwa tera ae riai ni moanibwai ni maiura. N te tai teuana ao e kawara mwengaia Maria ao Mareta. E tabeaianga Mareta ni katauraoa te amwarake, ma e rineia Maria bwa e na tekateka i rarikini waen Iesu n ongora irouna. Ngke e a ngurengure Mareta bwa e aki ibuobuoki Maria, ao e taku Iesu nakoina: “E rinea te tibwanga ae raoiroi Maria, ao e na aki anaaki mairouna.” (Ruka 10:​38-42) E reireina Mareta te reirei ae kakawaki. Ngkana ti na rawa ni katabetabeaki ni baika aki irekereke ma te onimaki ao ni kaotia raoi bwa ti tangira Kristo, ti riai n teimatoa n rinea “te tibwanga ae raoiroi” ae moanibwaiani bwaai n taamnei.

11. Tera ae kaotaki n te Baibara ibukin te motirawa ao te kaokirii?

¹¹ Ti kainnanoa teutana te tai ibukin te motirawa ao te kaokirii imwin ara bekutata ao tabetabera ae bati. E taku Ana Taeka te Atua: “Bon akea te bwai ae raoiroi riki iroun te aomata nakon te amwamwarake ao te momoi ao karekean te kimwareirei n ana mwakuri korakora.” (TeMin. 2:24) E ataia Iesu ae e kainnanoaki te motirawa teutana. Imwin aia mwakuri korakora n uarongorongo n te taina, e tuangia taan rimwina ni kangai: “Kam na irai bwa ti na nako ni kaokoroira n te tabo ae raroa ao kam na motirawa iai teutana.”​—Mareko 6:​31, 32.

12. Tera te kauring ae riai n iangoaki riki ibukin te kaokirii ao te kaakibotu? Aanga te katoto.

¹² Ni koauana, ti kainnanoa te kaokirii ao te kaakibotu. Ma ti kona n ruanikai ngkana e a moanibwai ni maiura. N te  moan tienture, a bati ake a iaiangoa aei, “Ti na amwarake ma ni moi, bwa ti na mate ningabong.” (1Kor. 15:32) E taabangaki te iango anne n aaba aika bati ni boong aikai. N te katoto, e moana irirakini bobotaki ni Kristian te rorobuaka n ataei temanna i Eurobe Maeao n ririki aika nako. Ma e rangi ni korakora riki tangiran te kaakibotu irouna ngaia are e a katoka reitakina ma ana aomata Iehova. Imwina riki, e a ataia ae kaatuuan ana iango n te kaakibotu e a kairia nakoni kangaanga ao taian rawawata. Ngaia are e a manga reita ana reirei n te Baibara, ao imwina e a tau n riki bwa te tia tataekina te rongorongo ae raoiroi. Imwini bwabetitoana ao e taku: “Te bwai ae I uringaaba iai bwa e a tia ni banebuaka au tai, ao I a tibwa ataia ae e kakukurei riki te beku iroun Iehova nakon uaiakinani waaki ni kaakibotu n te aonnaba aei.”

13. (a) Kabwarabwarai karuanikain te kaokirii ao te kaakibotu. (b) Tera ae kona ni buokira ni bwaina te iango ae riai ibukin te kaokirii ao te kaakibotu?

¹³ Te kantaninga n te kaokirii bwa e na karekei korakorara ao angira aika boou. Ngkana e na reke anne, mwaitira te tai ae ti na kabanea iai? Iangoa te kabotau aei: A bati i buakora aika tatangiri n tabetai amwarake aika karewerewe bwa taonan mwin te amwarake, ma ti ataia ae ti na aoraki ngkana ti kabatiaa kanakina. Ngaia are oini kanara bon aika manena ibukin rabwatara. N aron anne, e na kakerikaaka marurungin ara onimaki kabatiaan te kaokirii ao te kaakibotu. Ibukin totokoan anne, ti katoatai ni karaoi ara beku ibukin Iehova. Ti na kangaa n ataia bwa ti bwaina te iango ae riai n ara kaakibotu? Ti kona n rinea te wiki teuana ao n taui mwin ara aoa ake ti kabanei ibukin Iehova, n aroni kaeani bobotaki, te uarongorongo, ara ukeuke n reirei i bon iroura, ao ara reirei n utu. Imwina, ti kona ni kabotaui ma mwaitin te aoa are ti kabanea n te wiki naba anne n ara kaakibotu, ara takaakaro, baike ti kani kakaraoi, te taamnei, ke te takaakaro n te keim. Tera ae oti iai? Ti kainnanoa riki kauarerekean kanakin te “karewerewe”?​—Wareka I-Ebeto 5:​15, 16.

14. Tera ae ti riai ni kairaki iai n rinean ara kaokirii ao ara kaakibotu?

¹⁴ A inaomata kaain te utu ao atun utu n rinei aia kaakibotu ake a tangiri, ma a riai ni boraoi ma ana kaetieti Iehova aika kaotaki n ana boto n reirei te Baibara. * Te kaakibotu ae riai bon te “bwaintangira mairoun te Atua.” (TeMin. 3:​12, 13) Ma ti ataia naba ae a kona ni kakaokoro aia rinerine aomata ibukin te kaakibotu. (IKar. 6:​4, 5) Ma ti riai ni bwaina te iango ae riai n aki ongeia bwa tera ara kaakibotu. E taku Iesu: “Ike e mena iai am bwai ae kakawaki, ao e mena naba iai nanom.” (Mat. 6:21) Ngaia are e na kairira korakoran tangiran Iesu bwa ti na kaatuui riki ara iango, ara taetaenikawai, ao ara mwakuri, i aoni baika irekereke ma te Tautaeka n Uea ao tiaki baika irekereke ma maiura ni katoabong.​—IBir. 1:​9, 10.

15, 16. (a) E na kangaa n riki te kanibwaibwai bwa te bwai ni kamwane nakon te Kristian? (b) Tera ana reirei ni kairiri Iesu ibukini bwaikoraki?

¹⁵ A bati ni boong aikai aika a rangi ni mataaiakini karaobwai aika boou n te onea, tareboon, kaombiuta, ao a a bati riki. Ngaia are e riai te Kristian ni katoatai n neneri baike e tangiri, n arona n titirakinna ni kangai: ‘E a kakawaki riki irou karekeani bwaai ao I kabanea au tai ni karaoa au kakaae iai ma n iangoi katei ni kaa ke onea aika boou, ao I a aki  kakatauraoi imwaini bobotaki? E a bane riki au tai ni baika kakaraoaki ni katoabong ao e a karako au tai n tataro ke ni wareware n te Baibara?’ Ngkana ti ataia bwa e a moanna n taonakinako tangiran te Kristo iroura n tangirani bwaai, ti riai n iaiangoi ana taeka Iesu aikai: “Kawakiningkami man te nanonrang n aekana nako.” (Ruka 12:15) E aera ngke e anga te kauring ane kakawaki anne?

¹⁶ E taku Iesu bwa “akea ae e kona n toro irouia tooka aika uoman.” E reitia ni kangai: “Kam aki kona ni kaai n toro iroun te Atua ao te Kaubwai.” Ti aki kona n angan Iehova ara kabanea n tamaroa ao ni kaatuua naba ara iango i aoni karekeani bwaikoraki. E kabwarabwaraa Iesu bwa ti na ‘ribaa temanna ao n tangira are temanna’ ke n ‘nimta temanna ao ni kakeaa bongan are temanna.’ (Mat. 6:24) Ngkai ti aki kororaoi, ti riai ni bane n teimatoa ni buakana “kaibwabwarun rabwatara” ae teuana mai iai bon te kanibwaibwai.​—IEbe. 2:3.

17. (a) E aera bwa e kangaanga irouia naake a kairaki ni baike a tangiri nanoia karikirakean te iango ae riai ibukin te kaubwai? (b) Tera ae e na buokira ni buakana te mataai ni kanibwaibwai?

¹⁷ Aomata aika kairaki ni baike a tangiri nanoia e kangaanga irouia karikirakean te iango ae riai ibukin te kaubwai. Bukin tera? Ibukina bwa e maabubu aia taratara ni bwaai n taamnei. (Wareka 1 I-Korinto 2:14.) Ngkana e a taonakinako aia konabwai n iango, e a kangaanga riki irouia ataakin te kaokoro i marenan ae eti ao ae kairua. (Ebera 5:​11-14) Ibukin anne, e a rikirake mataaiakinani bwaai irouia n te aro ae riao, ao a aikoa kona n rauaki. (TeMin. 5:10) Ma ti kakaitau bwa iai bwainnaorakian te mataai ni kanibwaibwai anne, ae bon Ana Taeka te Atua ae te Baibara ae kabonganaaki ni katoatai. (1Bet. 2:2) N aron Iesu ngkai e kakorakoraaki ni kaitaraa te kariri mani kananoan ana iango n te koaua mairoun te Atua, e kona naba maiuakinani booto n reirei man te Baibara ni buokira ni buakana te mataai ni kanibwaibwai. (Mat. 4:​8-10) Ni karaoan aei, ti kaotia nakon Iesu bwa ti tangiria riki nakoni bwaikoraki.

18. Tera ae ko motinnanoia ni karaoia?

¹⁸ Ngke e titiraki Iesu nakoni Betero ni kangai: “Ko tangirai riki nakoni baikai?” e kauringa iai Betero kakawakini moanibwaian bwaai n taamnei ni maiuna. E maiuakina nanon arana Betero ae “te Atibu,” bwa e kaotiotii aroaro aika korakora aika kaanga ai aron te atibu. (Mwa. 4:​5-20) N aron anne, ti kamatoai nanora ni boong aikai bwa ti na kateimatoa tangirani Kristo, ti na bwaina te iango ae riai n ara mwakuri ni kareketianti, ara kaakibotu, ao bwaikoraki. E bia kaotaki ni baika ti rinei ni maiura bwa ti inanoi ma ana taeka Betero aikai, ngke e kangai nakon Iesu: “Te Uea, ko ataia bwa I tatangiriko.”