1, 2. Munima ya kujevela vithi vuthsiki vwoshe, vika vyaliwanene navyo Petulu?

VANDONGETHI va Yesu va kupwa 7, vajevelele vithi vuthsiki vwoshe mu Lishali lya Ngalileya, oloni kuvakwatele vithi. Yesu uje wathangukile, wavamwene oku nemana ha nunda. Cho, wendekele kuli vakevo ngwendi: “‘Teni linimbwa lyeni ku mutambela wa chilyo cha vwato, cho mukwata vithi.’ Ngechi vene, vatele linimbwa, cho kuvathele kukoka lalo linimbwa, omwo hathsile vithi vavangi.”—Yowa. 21:1-6.

² Omwo vamanethele kulyaula, Yesu wehwile Simoni Petulu ngwendi: “Simoni muna Yowano, wanjithzema kutuvakana ava ndi?” Yesu walumbunwine vika? Petulu wathzemene chipangi cha kuthsiya vithi. Ngechi, Yesu washakele kuthzivuka vyuma vyathzemene manene Petulu. Kuma wathzemene manene chipangi cha kuthsiya vithi kutuvakana kuthzema Yesu na vilongetha vyendi ndi? Petulu wakumbulwile ngwendi: “Eyo Mwene, uthzivuka ngechi njakuthzema.” (Yowa. 21:15) Petulu walingile vyuma vyendekele mu kuyoya kwendi. Kushwa vene oho, washangumukile  kumwetha chithzemo chendi kuli Kilisitu. Washangumukile chipangi cha kupwitha vanu kupwa vandongethi na kufwitangana vipangi vya kulithethzathethza vya mu chikungulukilo.

3. Vika vyatha kukoveletha vaka-Kilisitu mu vukalu?

³ Majwi a Yesu kuli Petulu atulongetha vika? Kutwapandele kwechelela chithzemo chetu kuli Kilisitu chithzeye na kutavetha vyuma vimo vitwonowethe kupanga vipangi vya Vumwene. Yesu wathzivukile mwamuvwa tuyando na vishoti vya muno mu kaye. Mu chithimo cha muka-kukuva, Yesu wendekele ngwendi vanu vamo vakatambula ‘majwi a Vumwene’ na kumwetha kuvwahelela kamandondo, oloni “lipaketho lya mwonyo na chithzemo cha vufuko, vitunditha lijwi” mu vimbunge vyavo. (Mateo 13:19-22; Mako 4:19) Nga kutunyanyama, vishoti vya mu kuyoya vyatha kututhzeyetha na kutwonowetha kupanga mwamuvwa vipangi vya ku sipilitu. Mukemwo Yesu wanangwile vandongethi vendi ngwendi: “Nyanyameni. Kethi mushote manene vimbunge vyeni ha kulya na ha kunwa na ha vishoti vya mwonyo ou.”—Luka 21:34.

4. Vika vyatha kutukwatha twilule chithzemo chetu kuli Kilisitu? (Kengeni chikupulo ha liputa 22)

⁴ Nga tumwetha chithzemo chetu kuli Kilisitu mu kutwameka chipangi chanatwana, cho tutembwinina vyalingile Petulu munima ya kuliwana na Yesu uje wathangukile. Twatha kutwalelelaho vati kulinga ngocho? Tunapande kulihulaihula ngwetu: ‘Vyuma muka vinjathzema manene? Vyuma muka vikanjithzivitha manene kuvwaha ku mbunge, vya ku sipilitu indi vya ku muvila? Tuchithimutwiyeni ha vyuma vitatu vije vinatha kuthzeyetha chithzemo chetu kuli Kilisitu na ku vipangi vya ku sipilitu. Evi vyuma vinatha kupwa vipangi vyetu na vyuma vya thenga na vufuko.

5. Vithoneka vimwetha ngwavo mitwe ya vinanga vali na chipangi muka?

⁵ Chipangi cha kuthsiya vithi chapwile cha theho manene kuli Petulu, mwafwa hakeho hakele na kuyoyela. Mitwe ya vinanga vathzivuka ngwavo Vithoneka vyavashongangeya kuwanena nanga yavo vyuma vya ku muvila. (1 Tima. 5:8) Vanapande kupanga na ndthzili mangana vashulithilile chipangi chavo. Oloni muno mu matangwa a kukotoka, vipangi vya ku muvila vili na kunena vishoti.

6. Vukalu muka vuvali na kuliwana navwo vanu vamo vaje vanakovela vipangi?

⁶ Vanu vamo vaje vanakovela vipangi vakapanga thimbu yaingi, oloni vakatambula vimbongo vyavindondo, mwafwa vipangi vinakaluwa kuviwana. Cho lalo, nga kampani ishaka kupanga vyuma vyavingi, vaka-kupangako vanatha kujuka manene. Vaka-kupangako vaje vavyana kupanga muitondela kampani, vanatha kuvatunditha vipangi.

7, 8. (a) Tunapande kulongwa tahi kuli iya? (b) Ndolome umo wa ku Thailand wanangukile vika ha chipangi chendi?

⁷ Ha kupwa vaka-Kilisitu, tunapande kwononoka manene Yehova Njambi, kutuvakana kwononoka munu. (Luka 10:27) Vipangi vikatukwatha tuwane ha kuyoyela. Tukapanga mangana tuwane vya kulikwatha navyo ku muvila na mu chipangi chetu cha kwambulula. Oloni nga kutunyanyama, vipangi vyetu vya ku muvila vyatha kutwonowetha kupanga mwamuvwa vipangi vya ku sipilitu. Chakumwenako, ndolome umo wa ku Thailand ngwendi: “Njathzemene manene chipangi change cha kuvwahetha ma kompyuta, oloni chakele na kunjiviyithila thimbu yaingi. Kunjawanene thimbu ya kulinga vyuma vya ku sipilitu. Njanangukile ngwange njapandele  kulingako vipangi vyeka mangana njathe kutwameka vya Vumwene kulutwe.” Ou ndolome walingile vati?

⁸ Wendekele ngwendi: “Munima ya kutulika vimbongo ha mwaka umo, na kuthinganyeka vinjinapandele kulinga, njashangumukile kulandetha ice cream mu tapalo. Ha kulivanga, kunjakele na kuwana mwamuvwa vimbongo, cho njathzeyele. Munjaliwanene na vakwetu vanjakele na kupanga navo vanjijolele ha kuthethza chipangi chachivwa cha mu ofisi cha kuvwahetha ma kompyuta na kushangumuka kulandetha ice cream. Njalombele Yehova anjitakamethe na kunjikwatha kushulithilila viyongola vyange vya kukala na thimbu yaingi ya kupanga vipangi vya ku sipilitu. Kutundoho, vyuma vyashangumukile kukalako mwamuvwa. Njashangumukile kupanga ice cream ivashakele vanu vavangi, cho vakele na kuilanda manene. Ngechi, njashangumukile kuwana vimbongo vyavingi kutuvakana vinjakele na kuwana mu kuvwahetha ma kompyuta. Ano matangwa kunjethi na vishoti vinjakele navyo ha chipangi change cha kulivanga. Hano vuthamba vwange na Yehova vwakanyama.”—Tandeni Mateo 5:3, 6.

9. Twatha kukala vati na vithinganyeka vyavivwa ha vipangi vya ku muvila?

⁹ Njambi washaka vaka-kupanga na ndthzili, cho kuli vuvwa vukatundu mu kulinga ngocho. (Vithi. 12:14) Oloni ngwe mutunamwena kuli ndolome uje itunendeka helu, tunapande kukala na vithinganyeka vyavivwa ha vipangi vyetu. Yesu wendekele ngwendi: “Ha kulivanga shakethzekeni Vumwene vwendi na vuthunga vwendi, cho vyuma vyoshe evi [vyuma vya ku muvila] akamivwethzelelavyo.” (Mateo 6:33) Tunapande kulihulako chihula chino mangana tumone indi tuli na vithinganyeka vyavivwa ha vipangi vyetu vya ku muvila na vyuma vya ku sipilitu. Tulihuleni ngwetu: ‘Njamona vipangi vyange vya ku muvila kupwa vya theho manene kutuvakana vipangi vya ku sipilitu ndi?’ Kwilula vithinganyeka vyetu ha vipangi vya ku muvila na vipangi vya ku sipilitu, kutukwatha kumona vitwathzema manene.

10. Chilongetha muka cha theho chalongethele Yesu kukundama ku kwangula vyuma vitunapande kutwameka kulutwe?

¹⁰ Yesu watwakelele mwanja wa kukala na vithinganyeka vyavivwa ha vipangi vya ku muvila nevi vya ku sipilitu. Thimbu imo, Yesu waile ku njuvo ya Maliya na Mata. Maliya watumbamene kuyehi na Yesu na kutolilila, oloni Mata wathzethzamene mu kuvwahetha vyakulya. Omwo Mata walinyengele ngwendi Maliya namuthethzela vipangi, Yesu wamulekele ngwendi: “Maliya nangula chuma chachivwa chije na umo wahi lalo akamutambulacho.” (Luka 10:38-42) Yesu walongethele Mata chilongetha chakama. Tunapande kutwalelelaho kwangula “chuma chachivwa” mangana vipangi vya ku muvila kethi vitwonowethe kupanga vipangi vya ku sipilitu na kumwetha chithzemo chetu kuli Kilisitu.

11. Vithoneka vyendeka vika ha kuhwima na kulithzima vuli?

¹¹ Tunapande kuwanako thimbu ya kulithzima vuli na kuhwima ku vipangi vyetu. Mbimbiliya ngwayo: “Kukwethi chuma chachivwa ku munu chije chinatuvakana kulya na kunwa na kukala mwamuvwa mu vipangi vyendi.” (Kwambu. 2:24) Yesu nendi thimbu imo wakele na kuhwima. Thimbu imo, omwo wambulwile manene na vandongethi vendi, Yesu wavalekele ngwendi: “Tuyeni ku mambo kwetu lika tukahwimeko tahi.”—Mako 6:31, 32.

12. Vika vyatha kutunda mu vyuma vya thenga? Endekeni chakumwenako.

¹² Vyuma vya thenga vyapwa vya theho. Oloni nga vikevyo vitutwameka kulutwe,  cho vinatha kutukoveletha mu vukalu. Vanu vavangi va mu chita cha myaka cha kulivanga vendekele ngwavo: “Tulyeni na kunwa, omwo imene tuthsa.” (1 Koli. 15:32) Na matangwa ano, eyi sipilitu yalithala manene mu kaye. Chakumwenako, mukwenje umo wa ku Europe, washangumukile kukunguluka ku viwano vya vaka-Kilisitu. Oloni wathzemene manene thenga, ngechi walikelele kulikwatathana na vanu va Yehova. Oloni wanangukile lalo ngwendi kuthzema manene thenga kwamunenelele lika shwamwa na vukalu. Ngechi, washangumukile lalo kulilongetha Mbimbiliya, cho wapwa muka-kwambulula muthzimbu wauvwa. Munima ya kumumbwitika wendekele ngwendi: “Njiliveya lika ngwange thimbu injapandele kupangela Yehova njaiviyithilile ku thenga, hano njananguka ngwange kupangela Njambi kukekwo lika kunena kuvwahelela kutuvakana thenga ya mu kaye.”

13. (a) Endekeni vukalu vukatundu mu vyuma vya thenga. (b) Vika vyatha kutukwatha kutwalelelaho kukala na vithinganyeka vyavivwa ha vyuma vya thenga?

¹³ Vyuma vya thenga vikatushuvulwitha. Oloni thimbu ya kupwa hali itunapande kumanethela ku vyuma vya thenga? Achithinganyekeni ha ñanda eyi: Vanu vavangi vakali vyakulya vya kupwelelela manene mu vithimbu, oloni tuthzivuka ngwetu kukwatelela kuvilya kunatha kutuvinjitha. Ngechi, tukali lika vyakulya vije vyatha kukwatha mu mivila yetu. Mu ngila imo lika, nga thimbu yetu yaingi ihwila ku vyuma vya thenga, twatha kuthzeya ku sipilitu. Mukemwo tukashaka kumanethela thimbu yetu yaingi ku vipangi vya Vumwene mangana kethi tuthzeye. Twatha kuthzivuka vati ngwetu tuli na vithinganyeka vyavivwa ha vyuma vya thenga? Tunatha kwangulako chalumingo chimo chituthoneka thimbu itunapangetha ku vyuma vya ku sipilitu vya kufwa ngwe kukunguluka ku viwano na kuya mu lihya na kulemetha kwa nanga na chilongetha cha ha kapandi. Cho twatha kuyetheketha ku thimbu itunamanethela ku vyuma vya thenga vya kufwa ngwe, kushatuka na kupashala na kukenga TV na kweha vweho vweka vwa ha makina. Thimbu yetu yaingi ikahwila ku vika? Vati, kuli vimo vitunapande kutengululako ndi?—Tandeni Efeso 5:15, 16.

14. Vika vinapande kututwamenena mu kwangula vyuma vya thenga?

¹⁴ Munu na munu, hamo lika na mitwe ya vinanga vanathzituka kwangula vyuma vya kulithzima navyo vuli vije vilitombola na vinangulo vya Yehova vije vili mu Mbimbiliya. * Vyuma vya thenga vyavivwa vyapwa “vwana vwa Njambi.” (Kwambu. 3:12, 13) Tukangula vyuma vya kulithethzathethza vya kulithzima navyo vuli. (Ngala. 6:4, 5) Oloni vyuma vya thenga vitwangula, kuvyapandele kututangula. Yesu wendekele ngwendi: “Mbunge yove thimbu yoshe yakala kuje kuvwakala vufuko vwove.” (Mateo 6:21) Ngechi, kuthzema Yesu kunapande kutushongangeya tuthinganyeke na kwendeka na kulinga vyuma vya Vumwene kethi vyuma vya ku muvila.—Fili. 1:9, 10.

15, 16. (a) Kuthzema manene vufuko kunatha kukoveletha vati muka-Kilistu mu vukalu? (b) Yesu wanangwile vika kutaletha ku vufuko?

¹⁵ Vanu vavangi ano matangwa vashaka manene vuthzalo vwavuha na tumakina na vikwavo vyeka. Ngechi, muka-Kilisitu woshe napande kulilula na kumona vyuma vyashaka manene na kulihulaihula ngwendi: “Kuma kuthzema manene vufuko kukanjilingitha njithinganyeke vya kukala na minyau nambe vuthzalo vunatuhuka ololo na kunjonowetha  kulivwahethela viwano vya chikungulukilo ndi? Kuma vipangi vya litangwa na litangwa vikanjonowetha kulombela na kutanda Mbimbiliya ndi?’ Nga tunanguka ngwetu chithzemo cha vufuko chinahyana chithzemo chetu kuli Kilisitu, tunapande kwanuka majwi a Yesu uje wendekele ngwendi: “Nyanyameni na kulinyunga ku chipululu choshe.” (Luka 12:15) Yesu wendekelele vika awa majwi?

¹⁶ Yesu wendekele ngwendi: “Munu na umo wahi atha kupangela vashukulu vavali.” Wendekele lalo ngwendi: “Kuwatha kupangela Njambi na kupangela lalo vimbongo.” Mwafwa “vashukulu” voshe vashaka kuvapangela na mbunge yoshe. Yesu ngwendi, tunatha ‘kuthzindaho umo na kuthzemaho mukwavo. Nambe kulongwa ku umo na kushaula mukwavo.’ (Mateo 6:24) Ha kupwa vanu va kujeneka kulumbunuka, tuvavoshe tunapande kulwitha “mashungu etu a vunu” kwambatethelela na kuthzema manene vufuko.—Efeso 2:3.

17. (a) Mwafwa vika vanu vaje vathzema manene vyuma vya ku muvila kukavakaluwila kukala na vithinganyeka vyavivwa ha vufuko? (b) Vika vyatha kutukwatha kulwitha mashungu a kushaka manene vufuko?

¹⁷ Vanu vaje vathzema manene vyuma vya ku muvila, kukavakaluwila kukala na vithinganyeka vyavivwa ha vufuko. Mwafwa vika? Mwafwa kuvamono theho ya vyuma vya ku sipilitu. (Tandeni 1 Kolinte 2:14.) Kukavakaluwila kwangununa vyuma vyavivwa ku vyavivi, mwafwa mu vithinganyeka vyavo mwashulu vyuma vya mu kaye. (Heve. 5:11-14) Mukemwo vamo vakathzeme manene vufuko, cho kuvethi kujauka na vyuma vivawana. (Kwambu. 5:10) Twakandelela ha kukala na chuma chije chatha kutunyungilila ku kuthzema manene vufuko. Kutanda Lijwi lya Njambi, Mbimbiliya thimbu yoshe kutukwatha manene. (1 Petu. 2:2) Kupangetha vinangulo vya mu Mbimbiliya kutukwatha kulwitha mashungu a kushaka manene vufuko ngwe omwo vuthunga vwa mu Mbimbiliya vwakwathele Yesu akolethele vyetheko. (Mateo 4:8-10) Nga tulinga ngocho, cho tumwetha ngwetu twathzema manene Yesu kutuvakana vufuko.

18. Mwalyangwila kulinga vika?

¹⁸ Omwo Yesu wehwile Petulu ngwendi: “Wanjithzema kutuvakana ava ndi?” wamwanukithile atwameke vyuma vya ku sipilitu kulutwe mu kuyoya kwendi. Petulu wayoyele mu kulitombola na lithzina lyendi lije lilumbununa “Limanya,” mwafwa wathimpile. (Vili. 4:5-20) Netu matangwa ano, twalyangwila kutwalelelaho kuthzema manene Kilisitu kutuvakana vipangi vya ku muvila na vyuma vya thenga na vufuko. Vyuma vitwangula kulinga mu kuyoya vinapande kumwetha ngwavo tuli na vithinganyeka ngwe vya Petulu uje wendekele kuli Yesu ngwendi: “Mwene, uthzivuka ngechi njakuthzema.”