1, 2. Ntchinthu wuli cho chinguchitika Petro wati wachereza kubaya somba?

AKUSAMBIRA 7 aku Yesu anguchereza kubaya somba mu Nyanja ya Galile kweni anguwe ŵaka. Yesu wanguma mumphepeti mwa nyanja ndipu wanguŵawona. Pa nyengu iyi ndipu wayuskika. Pavuli paki, “wanguŵakambiya kuti: ‘Ponyani mukwawu winu kumaryi kwa boti ndipu mubayengi somba.’ Mwaviyo, anguponya mukwawu wo, kweni angutondeka kuwuguza chifukwa wenga ndi somba zinandi.” —Yoh. 21:1-6.

² Wati waŵanozge chakurya cha mulenji, Yesu wangung’anamukiya kwaku Simoni Petro ndi kukamba kuti: “Simoni mwana waku Yohane, kumbi utindiyanja kuluska izi?” Kumbi Yesu wang’anamuwanganji wachikamba viyo? Petro wayanjanga kubaya somba. Viwoneka kuti Yesu wakhumbanga kuziŵa vo iyu wayanjanga ukongwa. Kumbi Petro wayanjanga ukongwa kubaya somba, pamwenga wayanjanga Yesu ndi vinthu vo wasambizanga? Petro wangumuka kuti: “Hinya Ambuya, namwi muziŵa kuti nditikuyanjani ukongwa.” (Yoh. 21:15) Petro wanguchita nadi vo wangukamba. Kutuliya pa nyengu  iyi, wangulongo kuti wayanjanga Khristu chifukwa wangujipereka pa ntchitu yakusambiza ŵanthu. Iyu wenga wakukhumbika mumpingu wachikhristu munyengu ya akutumika.

3. Kumbi Akhristu akhumbika kuphwere ndi vinthu nivi?

³ Kumbi tingasambiranji pa vo Yesu wangukambiya Petro? Titenere kutcheŵa kuti tingayamba kuleka kwanja ukongwa Khristu ndi vinthu va Ufumu. Yesu waziŵanga umampha kuti taŵanthu tifipiya ukongwa mtima vinthu vakuliŵavu. Mu ntharika ya munthu wakumija mbewu, Yesu wangukamba kuti anyaki azamuzomera “mazu nga Ufumu” ndipu azamuyamba kuluta panthazi kweni ‘kufipa mtima ndi vinthu va mugonezi wunu kweniso chinyengu chanthazi cha chuma vazamufinyikiza mazu.’ (Mat. 13:19-22; Marko 4:19) Mbuneneska kuti asani tileka kuphwere, vinthu vo tipenja zuŵa ndi zuŵa vingatitimbanyiza ndipu tingaleka kwanja kuteŵete Chiuta. Ndichu chifukwa chaki Yesu wangutcheŵeska akusambira ŵaki kuti: “Phweriyani kuti mitima yinu yingazitiskika ndi kurya ukongwa, kumwa ukongwa kweniso vinthu vakufipiska mtima pa umoyu, kuchitiya kuti zuŵa lo lingazikuziyani mwakubuchizga.”—Luka 21:34.

4. Ntchinthu wuli chingatiwovya kuziŵa asani titimuyanja ukongwa Khristu? (Wonani chithuzi cho che papeji 22.)

⁴ Nge mo Petro wanguchitiya, nasi tingalongo kuti titanja ukongwa Khristu asani tigwira ntchitu yo watipasa ndi mtima wosi. Kumbi tingalongo wuli kuti titesesa kuchita viyo? Nyengu zosi tikhumbika kujifumba kuti: ‘Kumbi nditanjanji? Kumbi ndikondwa ukongwa chifukwa cha kuteŵete Chiuta pamwenga ntchitu zakuliŵavu?’ Tiyeni tikambisani vigaŵa vitatu vo asani tingaleka kuviwona mwakwenere vingachitisa kuti tileki kwanja ukongwa Khristu ndi uteŵeti. Vinthu ivi ndi ntchitu, masaza ndi vinthu vakuliŵavu.

5. Kumbi mitu ya mabanja ye ndi udindu nuwu wa m’Malemba?

⁵ Petro waŵikanga mtima pa ntchitu yakubaya somba chifukwa ndiyu yamuwovyanga. Mitu ya mabanja mazuŵa nganu, yiziŵa kuti ye ndi udindu wakutuliya m’Malemba wakuphwere mabanja ngawu. (1 Tim. 5:8) Yiwu akhumbika kuyesesa kufiska udindu wenuwu. Chinanga kuti ve viyo, m’mazuŵa ngakumaliya nganu kanandi ntchitu zakuliŵavu zichitisa kuti tisuzgikengi maŵanaŵanu.

6. Kumbi ndi vinthu wuli vo vichitika ku ntchitu mazuŵa nganu?

⁶ Ŵanthu alimbirana ntchitu chifukwa chakuti zisoŵa. Wo alembeka agwira kwa maola nganandi ndipu nyengu zinyaki alonde ndalama zimana. Makampani ngalemba ntchitu ŵanthu amanavi kweni ngakhumba kusaniya ndalama zinandi. Ivi vichitisa kuti ŵanthu wo agwira ntchitu ajiperekengi ukongwa ndipuso kuti maŵanaŵanu ngawu ngosi ngajengi pa ntchitu yo agwira. Asani ŵanthu wo alembeka atondeka kufiska vo aŵakambiya, kampani yitiŵatuzga ntchitu.

7, 8. (a) Kumbi tikhumbika kuja akugomezeka kwaku yani? (b) Kumbi ndi fundu yakukhumbika niyi yo mubali wa ku Thailand wangusambira pa ntchitu yaki?

⁷ Nge Akhristu, Yehova Chiuta wakhumba kuti tigomezekengi kwaku iyu m’malu mwa ŵanthu wo akutilemba ntchitu. (Luka 10:27) Ntchitu zo tigwira zititiwovya ŵaka kusaniya vinthu vakukhumbika pa umoyu widu. Tigwira ntchitu kuti yitiwovyengi pa umoyu ndipuso pa uteŵeti widu. Kweni asani tileka kuphwere, ntchitu yakuliŵavu yingatimbanyizga kusopa kwidu Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, mubali munyaki ku Thailand wangukamba kuti: “Ntchitu yo ndagwiranga yakunozga makompyuta yenga yakukondwesa ukongwa kweni ndakhumbikanga kugwira kwa maola nganandi. Ivi vachitisanga kuti ndisoŵengi nyengu yakuchitiya  vinthu vinyaki pakuteŵete Yehova. Pakumaliya ndinguziŵa kuti ndakhumbikanga kuŵika vinthu va Ufumu pakwamba. Kuti ndichiti ivi, ndakhumbikanga kusintha ntchitu.” Kumbi mubali mwenuyu wanguchitanji?

⁸ Iyu wangukamba kuti: “Ndati ndaŵanaŵaniya nkhani yeniyi pafupifupi chaka, ndinguwona kuti nkhayambi kugulisa ayisi kilimu mumusewu. Pakwamba ndasuzgikanga kusaniya ndalama ndipu ndakondwanga cha. Asani ndakumana ndi ŵanthu wo ndagwiranga nawu ntchitu andisekanga. Yiwu andifumbanga chifukwa cho ndawoniyanga kuti kugulisa ayisi kilimu nkhwamampha kuluska kunozga makompyuta mu ofesi mwakuzizira umampha. Ndinguromba kwaku Yehova kuti wandiwovyi kukunthiyapu ndipuso kuti ndifiski vo ndakhumbanga kuchita pakumuteŵete. Pati pajumpha nyengu yimanavi, vinthu vingwamba kwenda umampha. Ndingwamba kuziŵa vo makasitomala ngangu ngayanjanga ndipu ndapanganga ayisi kilimu wamampha ukongwa. Pambula kuswera, ayisi kilimu yo ndapinganga wamalanga zuŵa lelosi. Sonu ndiwona kuti ndisaniya ndalama zinandi kuluska po ndagwiranga ntchitu yakunozga makompyuta. Ndikondwa chifukwa ndisuzgika maŵanaŵanu cha pamwenga kudandawula nge mo ndachitiyanga pa ntchitu yangu yakali. Chakukhumbika ukongwa ntchakuti sonu ndiwona kuti ubwezi wangu ndi Yehova ngwakukho.”—Ŵerengani Mateyu 5:3, 6.

9. Kumbi tingachita wuli kuti tiwonengi ntchitu yakuliŵavu mwakwenere?

⁹ Yehova wakondwa asani tigwira ntchitu mwaphamphu. (Nthanthi 12:14) Chinanga kuti ve viyo, mubali yo tamukamba pakwamba wanguziŵa kuti ntchitu yo wagwiranga wakhumbikanga kuyiwona mwakwenere. Yesu wangukamba kuti: “Lutirizani kupenja dankha Ufumu ndi urunji waki, ndipu vinthu vinyaki vosi venivi [vakukhumbika pa umoyu] visazgikiyengeku kwaku yimwi.” (Mat. 6:33) Kuti tiziŵi asani tiwona ntchitu ndipuso uteŵeti mwakwenere, mbumampha kujifumba kuti: ‘Kumbi ndiwona kuti ntchitu yakuliŵavu njamampha ndipuso njakukondwesa kweni kuteŵete Yehova nkhwakuvukisa?’ Kuŵanaŵaniya mo tiwone ntchitu yakuliŵavu ndi kuteŵete Yehova, vingatiwovya kuziŵa cho titanja ukongwa.

10. Kumbi ndi fundu niyi yakukhumbika ukongwa yo Yesu wangusambiza pa nkhani ya vinthu vo tikhumbika kudanjiza pa umoyu widu?

¹⁰ Yesu wangukamba vinthu vo tikhumbika kudanjiza pa umoyu widu. Nyengu yinyaki Yesu wanguluta kunyumba kwaku Mariya ndi Marta. Pa nyengu yo Marta watangwanikanga kunozga chakurya, Mariya wanguja pafupi ndi Yesu ndipu wavwisiyanga. Marta wati wadandawula kuti Mariya watimuwovya cha, Yesu wangukamba kuti: “Mariya wasankha chinthu chamampha ukongwa, ndipu chinthu chenichi chazamulondeka cha kwaku iyu.” (Luka 10:38-42) Yesu wasambizanga Marta fundu yakukhumbika ukongwa. Kuti tileki kutimbanyizgika ndi vakukhumba vidu ndi kulongo kuti titanja Khristu, tikhumbika kulutiriza kusankha “chinthu chamampha.” Ivi ving’anamuwa kuti kuteŵete Chiuta ndiku kuŵengi pakwamba pa umoyu widu.

11. Kumbi Malemba ngatitisambizanji pa nkhani ya kupumuwa ndi kuchitaku masaza?

¹¹ Chifukwa chakuti nyengu zinyaki titangwanika ndi vinthu vinandi, tikhumbika kupumuwa kweniso kuchitaku masaza. Mazu ngaku Chiuta ngakamba kuti: “Palivi chamampha kuluska kuti munthu waryi ndi kumwa ndi kukondwa pa ntchitu yaki.” (Wak. 2:24) Yesu waziŵanga kuti kupumuwa nkhwakukhumbika. Nyengu yinyaki Yesu ndi akusambira ŵaki ŵati apharazga kwa nyengu yitali, wanguŵakambiya kuti: “Zani kunu, tiyeni kwakutija kuti tikapumuwi kamanavi.”—Marko 6:31, 32.

12. Kumbi tikhumbika kuphweriyanji pa nkhani ya vakusangaluska ndi masaza? Kambani chakuyeruzgiyapu.

¹² Kukamba uneneska, kuchita vakusangaluska  ndipuso masaza nkhwakukhumbika. Chinanga kuti ve viyo, titenere kuphwere kuti vinthu ivi vileki kuja pamalu ngakwamba pa umoyu widu. Munyengu ya akutumika, ŵanthu anandi ŵenga ndi maŵanaŵanu ngakuti: “Tiyeni tiryi ndi kumwa, pakuti mawa tifwengi.” (1 Ŵakor. 15:32) Maŵanaŵanu ngaviyo ndingu ŵanthu anandi ŵe nangu mazuŵa nganu. Mwakuyeruzgiyapu, vyaka vajumpha munyamata munyaki ku Europe, wangwamba kuwungana ndi Akaboni. Kweni chifukwa chakuti wayanjanga ukongwa vakusangaluska wanguleka kuwungana. Pati pajumpha nyengu, wanguziŵa kuti kwanja vakusangaluska kwamuchitisanga kuti wakumanengi ndi masuzgu ndipu wakondwanga cha. Mwaviyo, wangwamba so kusambira Bayibolu ndipu pakumaliya wanguja mupharazgi wa uthenga wamampha. Wati wabatizika wanguti: “Cho ndidandawula nachu ntchakuti ndingumaliya nyengu yangu yinandi pa vinthu vakusangaluska ndechendaziŵi kuti kuteŵete Yehova nkhwakukondwesa ukongwa kuluska vakusangaluska.”

13. (a) Konkhosani uheni wakwanja ukongwa vakusangaluska ndi masaza. (b) Ntchinthu wuli chingatiwovya kuti tiwonengi masaza ndi vakusangaluska mwakwenere?

¹³ Titenere kuchita vakusangaluska kuti tipumuwi ndipuso tije ndi nthazi. Kuti tifiski ivi, kumbi tikhumbika kumaliya nyengu yitali wuli pa vinthu vakusangaluska? Ŵanaŵaniyani chakuyeruzgiyapu ichi: Ŵanthu anandi atanja kurya makeki ndi switi. Kweni tiziŵa kuti kurya ukongwa vinthu ivi, kungananga umoyu widu. Mwaviyo, kanandi titurya chakurya chakupasa nthazi. Mwakuyanana ŵaka, asani titanja ukongwa vakusangaluska ndi masaza tingananga ubwezi widu ndi Yehova. Kuti ivi vileki kutichitikiya, nyengu zosi tikhumbika kuchita vinthu va Ufumu. Kumbi tingachita wuli kuti tiziŵi asani vakusangaluska titiviwona mwakwenere? Tingasankha sabata yimoza kuti tiyesi kuŵerengese maola ngo tamaliya pakuteŵete Yehova nge kuwungana, kupharazga, kusambira pakutija ndi kusopa kwa pabanja. Pavuli paki, tiyananisi ndi maola ngo tamaliya pa vakusangaluska musabata yeniyo nge kuchita masaza, vinthu vo titanja, kuwonere TV pamwenga kuchita magemu nga pakompyuta. Kumbi vo mwasaniya vilongo kuti mutanja ukongwa vinthu nivi? Kumbi muwona kuti nyengu yo mumaliya pa vakusangaluska njinandi ndipu mukhumbika kusintha?—Ŵerengani Ŵaefeso 5:15, 16.

14. Ntchinthu wuli chingatiwovya kuti tisankhengi umampha masaza ndi vakusangaluska?

¹⁴ Mitu ya mabanja ndipuso munthu weyosi we ndi wanangwa wakusankha vakusangaluska vo watanja, chikulu vikoliyana ndi fundu zaku Yehova. * Vakusangaluska vamampha ndi “mphasu yakutuliya kwaku Chiuta.” (Wak. 3:12, 13) Taŵanthu titanja vakusangaluska vakupambana. (Ŵag. 6:4, 5) Vakusangaluska vo tingasankha vingaŵanga pamalu ngakwamba cha. Yesu wanguti: “Ko kwe chuma chaku ndiku so kwe mtima waku.” (Mat. 6:21) Mwaviyo, asani titanja ukongwa Yesu, tiŵikengi vinthu va Ufumu pa malu ngakwamba m’malu mwa vakukhumba vidu. Tingalongo ivi mu vo tikamba, kuchita ndi kuŵanaŵana.—Ŵaf. 1:9, 10.

15, 16. (a) Kumbi kwanja vinthu vakuliŵavu kungaja wuli chiŵana kwa Mkhristu? (b) Kumbi ndi ulongozgi nuwu wakovya wo Yesu wangukamba pa nkhani ya vinthu vakuliŵavu?

¹⁵ Ŵanthu anandi mazuŵa nganu, maŵanaŵanu ngawu ngosi ngaja pa kupenja mafashoni ngasonu ngamalaya, mafoni, makompyuta ndi vinthu vinyaki. Mwaviyo, Mkhristu weyosi wakhumbika kuziŵa vo mtima waki ukhumba. Iyu wangajifumba kuti: ‘Kumbi ndiwona kuti vinthu  vakuliŵavu vakukhumbika ukongwa mwakuti ndimaliya nyengu yinandi pakufufuza ndi kuŵanaŵaniya za magalimotu ngasonu pamwenga vakuvwala va mafashoni kuluska nyengu yo ndimaliya pakunozgeke maunganu nga mpingu? Kumbi nditangwanika ukongwa pa vinthu vo ndichita zuŵa ndi zuŵa mwakuti ndiŵavi nyengu yakurombe ndi kuŵerenga Bayibolu?’ Asani taziŵa kuti kwanja vinthu vakuliŵavu kuchitisa kuti tileki kumwanja ukongwa Yesu, titenere kuŵanaŵaniya mazu ngo iyu wangukamba ngakuti: “Phweriyani ndi mbunu ya mtundu wewosi.” (Luka 12:15) Ntchifukwa wuli Yesu wangukamba mazu ngakutcheŵeska yanga?

¹⁶ Yesu wangukamba kuti “palivi munthu yo wangateŵete mabwana ngaŵi.” Iyu wangulutiriza kuti, “Mungaja cha kapolu waku Chiuta ndipuso kapolu wa chuma.” Yesu wangukamba viyo chifukwa chakuti “mabwana” ngosi ngaŵi ngakhumba kuti munthu wajiperekengi kwaku yingu. Iyu wanguti, ‘titinkhengi yumoza ndi kwanja munyaki’ pamwenga ‘tigomezekengi ku yumoza ndi kunyoza munyaki.’ (Mat. 6:24) Chifukwa chakuti te akubuda, tosi tikhumbika kuyesesa kulimbana ndi ‘makhumbiru ngidu nga liŵavu’ kusazgapu kwanja vinthu vakuliŵavu. —Ŵaef. 2:3.

17. (a) Ntchifukwa wuli ŵanthu wo aŵika maŵanaŵanu ngawu pa vinthu vakuliŵavu asuzgika ukongwa kuviwona mwakwenere? (b) Ntchinthu wuli chingatiwovya kuti tileki kwanja vinthu vakuliŵavu?

¹⁷ Ŵanthu wo aŵika maŵanaŵanu ngawu pa vinthu vakuliŵavu asuzgika ukongwa kuti aviwonengi mwakwenere. Chifukwa wuli? Yiwu atiziziŵa cha fundu zaku Chiuta. (Ŵerengani 1 Ŵakorinte 2:14.) Chifukwa chakuti aŵanaŵana umampha cha, kuja kwakusuzga kuti apambanisi chamampha ndi chiheni. (Ŵah. 5:11-14) Ivi vichitisa kuti anyaki ayanjengi ukongwa vinthu vakuliŵavu ndi kuleka kugutisika ndi vo ŵenavu. (Wak. 5:10) Tiwonga kuti te ndi munkhwala wo ungatiwovya kuti tileki kwanja ukongwa vinthu vakuliŵavu. Munkhwala uwu ndi Mazu ngaku Chiuta ndipu tikhumbika kungaŵerenga zuŵa lelosi. (1 Pet. 2:2) Yesu walungurukanga pa mazu ngaku Chiuta ndipu ngangumuwovya kuti wakani mayeseru. Asani nasi tingagwirisiya ntchitu fundu za m’Bayibolu, zitiwovyengi kuti tileke kwanja vinthu vakuliŵavu. (Mat. 4:8-10) Asani tichitengi viyo tilongongi kuti titanja Yesu kuluska vinthu vakuliŵavu.

18. Kumbi tiyesesengi kuchitanji?

¹⁸ Yesu wakumbusanga Petro kukhumbika kwa kuŵika vinthu va Ufumu pa malu ngakwamba po wangumufumba kuti, “Kumbi utindiyanja kuluska izi?” Petro yo zina laki ling’anamuwa “Mwa,” wachitanga nadi vinthu mwakukoliyana ndi zina laki chifukwa wangulongo mijalidu yo tingayiyeruzgiya ndi mwa. (Mac. 4:5-20) Nasi so mazuŵa nganu tiyesesengi kulutiriza kwanja Khristu, kuyiwona mwakwenere ntchitu, vakusangaluska ndipuso vinthu vakuliŵavu. Mwaviyo, vo tisankha pa umoyu widu vilongongi kuti tikoliyana ndi vo Petro wangukambiya Yesu kuti: “Ambuya, namwi muziŵa kuti nditikuyanjani ukongwa.”