1, 2. ¿Kʼusi laj yaʼibe smelolal Pedro kʼalal sjunul xa ox akʼobal laj yakʼik persa stsakel choye?

AKʼO mi sjunul xa ox akʼobal laj yakʼik persa stsakel choy ta nab Galilea li vukvoʼ yajchankʼoptak Jesuse, pe mi jkotuk bu stsakojik-o. Oy buchʼu skʼeloj tal ta tiʼ nab li kʼusi yakal chkʼot ta pasele, ¿buchʼu van? Jaʼ li Jesus ti chaʼkuxiem xae. Vaʼun xi laj yalbe li yajchankʼoptake: «‹Jipik yalel anutiʼik sventa tsakob choy ta jot xokon varko ta batsʼikʼob, vaʼun chataik›. Jaʼ yuʼun la sjipik yalel, pe mu xa xnit lokʼel yuʼunik, yuʼun noj ta epal choy» (Juan 21:1-6).

² Li Jesuse laj yakʼbe choy xchiʼuk pan slajes li yajchankʼoptake. Vaʼun xi la sjakʼbe li Simon Pedroe: «Simon xnichʼon Juan, ¿mi mas akʼanojun ti jaʼ mu sta li kʼusitik liʼe?». Li Jesuse snaʼoj ti lek tajek chaʼi tsak choy li Pedroe. Jaʼ yuʼun li kʼusi la sjakʼbe yaʼele jaʼ ti kʼusi mas skʼanoje, mi jaʼ li spʼolmal ta choye o mi jaʼ skʼanoj li Jesus xchiʼuk li kʼusitik chakʼ ta chanele. Vaʼun xi la stakʼ li Pedroe: «Jkʼanojot Kajval, anaʼoj ti jkʼanojote» (Juan 21:15). Ti jech jakʼbat li Pedroe jaʼ te laj yaʼibe smelolal ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti skʼan li Kristoe. Jech oxal, laj yakʼ ta ilel ta xkuxlejal ti skʼanoj ta melel li  Jesuse. ¿Kʼuxi? Jaʼ ti la xchol mantal bu kʼalal xuʼ yuʼune. Jaʼ jech kʼot ta lekil jkoltavanej li ta tsobobbail ta baʼyel sigloe.

3. ¿Kʼu yuʼun skʼan tajek jkʼel jbatik?

³ ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi jakʼbat yuʼun Jesus li Pedroe? Jaʼ ti skʼan jchabi jbatike xchiʼuk ti jkʼel jbatik sventa mu xkʼunib li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal Kristoe. Snaʼoj xa onoʼox Jesus ti ep tajek kʼusi chakʼ kʼux jolal xchiʼuk ti ep kʼusi ta jvul-o koʼontontik yuʼun li balumil liʼe. Li ta lokʼolkʼop laj yal ta sventa li jtsʼunolajele, te laj yal ti oy buchʼutik chaʼibeik «skʼoplal li Ajvalilale xchiʼuk ti xkuxet noʼox yoʼonton [chchʼamik] ta orae». Pe laj yal xtok ti muʼyuk xa tsots skʼoplal chaʼiik ta tsʼakal li aʼyeje, ¿kʼu yuʼun? Jaʼ «ta skoj li vul oʼonton ta sventa skotol li kʼusitik oy ta balumile xchiʼuk ta skoj li jloʼlavanej kʼulejal ti tsots sjuʼele» (Mat. 13:19-22; Mar. 4:19). Jaʼ yuʼun, mi muʼyuk la jchabi jbatike xuʼ me sloʼlautik li kʼusitik chakʼ vul oʼonton liʼ ta balumile, vaʼun jaʼ xa me muʼyuk tsots skʼoplal chkiltik li kʼusitik ta mantale. Jech oxal, xi tsots la spʼijubtas yajchankʼoptak li Jesuse: «Kʼelo me aba atukik sventa mu x-alub avoʼontonik ta skoj ti chaveʼik ta mase, ti cha-uchʼbolajik ta mase xchiʼuk ta skoj li vul oʼonton ta sventa li kuxlejale» (Luk. 21:34).

4. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi jkʼanojtik tajek li Kristoe? (Kʼelo li lokʼoletik ta slikebale).

⁴ ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa xkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik tajek li Kristo jech kʼuchaʼal la spas li Pedroe? Jaʼ ti masuk tsots skʼoplal xkiltik li cholmantale. ¿Pe kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi jech-o tsots skʼoplal chkiltik taje? Xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal chkaʼie? ¿Kʼusi ti mas chakʼbun xkuxetel koʼontone? ¿Mi jaʼ ti chitun ta stojolal Jeovae o jaʼ li kʼusitik yan ta jpase?». Sventa jnabetik li stakʼobiltake ta jkʼeltik batel oxtos kʼusitik ta jpas ta jkuxlejaltik ti xuʼ xkʼunib-o yuʼun li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal li Kristoe xchiʼuk ta stojolal li tsobobbaile. Taje jaʼ li abtelale, li chʼayob oʼontonale xchiʼuk li kʼulejale.

5. ¿Kʼusi akʼbil sbainik li joliletik ta utsʼ alalile?

⁵ ¿Kʼu yuʼun tstsak choy li Pedroe? Maʼuk sventa chchʼay-o yoʼonton; jaʼ sventa smakʼlin li yutsʼ yalale. Jaʼ jech li avie eke, li joliletik ta utsʼ alalile skʼan «xakʼbe kʼusi chtun yuʼun li» yutsʼ yalalike, taje jaʼ li kʼusi akʼbil sbainik yuʼun Jeovae (1 Tim. 5:8). Sventa spas yuʼunik taje tsots tajek skʼan x-abtejik. Pe li abtelal ta slajebal xa kʼakʼal liʼe xuʼ van xakʼ tajek vul oʼonton.

6. ¿Kʼu van yuʼun xuʼ xakʼ-o kʼux jolal o vul oʼonton li abtelale?

⁶ Li avie ep tajek buchʼu tsaʼ yabtelik, pe jaʼ xa jutuk bu ta tael li abtelale. Jaʼ yuʼun, tspojbe sbaik mi oy bu jutuk abtelale. Epal krixchanoetik xtoke ep tajek ch-abtejik akʼo mi jutuk tajek tspasik kanal. Li empresaetike ep kʼusitik tskʼan tspasik, pe jaʼ xa mu epuk tskʼanik li yaj-abtelike. Ta skoj ti ep tajek skʼan x-abtejik li j-abteletike ch-akʼbatik-o kʼux jolal, chlubik xchiʼuk xuʼ van x-ipajik-o. Ep buchʼutik tsmil sbaik ta abtel sventa spasik skotol li kʼusitik ch-albatike, yuʼun chiʼik mi xichʼik nutsel lokʼel li ta yabtelike.

7, 8. 1) ¿Buchʼu ti mas tsots skʼoplal skʼan tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolale? 2) ¿Kʼusi laj yakʼ venta li ermano ta Tailandia ta sventa li yabtele?

⁷ Li yajtsʼaklomutik Kristoe jaʼ mas tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, maʼuk ta stojolal li yajval kabteltike o ta stojolal yan krixchano (Luk. 10:27). Chij-abtejutik sventa jmantik li kʼusi chtun kuʼuntike xchiʼuk sventa xijtun ta stojolal li Jeovae. Pe mi mu jchabi jbatike xuʼ me smakutik li ta yabtel Diose. Jkʼeltik avil kʼusi xuʼ xchanubtasutik li kʼusi kʼot ta stojolal jun ermano ti likem ta Tailandiae. Xi laj yale: «Chi-abtej toʼox ta smeltsanel komputadora, lek tajek li kabtel taje. Pe ti kʼusi une ep ta jchʼay jkʼakʼal li ta  abtelal taje. Jaʼ xa muʼyuk xokolun ta spasel li kʼusitik ta sventa mantale. Ta tsʼakale laj kakʼ venta ti skʼan jel kabtel mi ta jkʼan jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejal li Ajvalilale». ¿Kʼusi la spas li ermanoe?

⁸ Xi to chale: «La jnopbe skʼoplal li kʼusi skʼan jpase, vaʼun kʼalal echʼ van junuk jabile, kʼot ta nopel kuʼun ti chlokʼ jchon nieve ta kayee. Ta slikebale vokol laj kaʼi, lichibaj xa ox. Yuʼun ti kʼu yepal ta jpas kanale mu xlokʼ-o lek ti kʼu yepal ta jlajeskutike. Kʼalal chilikun li jchiʼiltak toʼox ta abtele tstseʼintaikun xchiʼuk xi chalbeikune: ‹¿Mi yuʼun jaʼ mas lek avaloj ti chon nieve chapase, ti jaʼ muʼyuk lek li avabtel ta smeltsanel komputadora ta jun na ti oy lek aire acondicionado tee?›. Laj kalbe Jeova ti akʼo xiskoltaun sventa xkuchuk kuʼune xchiʼuk ti jta li kʼusi jnopoj ta sventa li mantaletike. Mu ta sjaliluke lekub li kabtele, yuʼun laj kojtikin li kʼusi lek xaʼiik slajesel li buchʼu tsmanbeikune, vaʼun mas xa lekik la jpas li jnievee. Ta tsʼakal une, chchʼam kuʼun skotol ti kʼu yepal ta jpas jujun kʼakʼale. Ta melel xkaltike, jaʼ xa mas ep ta jpas kanal jech kʼuchaʼal kʼalal toʼox ta jmeltsan li komputadoraetike. Ximuyubaj ta jyalel, yuʼun chʼabal xa buchʼu tsujun ta abtel xchiʼuk muʼyuk xa ta jvul koʼonton. Pe li kʼusi mas to tsots skʼoplale jaʼ ti mas xa nopol oyun chkaʼi jba ta stojolal li Jeovae» (kʼelo Mateo 5:3, 6).

9. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu jaʼuk xbat ta koʼontontik li kabteltike?

⁹ Lek tajek chil Jeova ti baxbolutik ta abtele. Xchiʼuk mi tsots chij-abteje ta me ‹xkichʼbetik stojol› (Prov. 12:14). Pe mu me lekuk ti jaʼ xa mas xbat ta koʼontontik li abtelale, ti jaʼ xa mu masuk tsots skʼoplal xkiltik li yabtel Jeovae. Kʼalal jaʼo yakal chalbe skʼoplal kʼusitik mas jtunel kuʼuntik li Jesuse, xi laj yale: «Saʼilanik me baʼyel chaʼa li Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk li stukʼilale, vaʼun ta me xakʼboxuk skotol li yan kʼusitik taje» (Mat. 6:33). Pe, ¿kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi muʼyuk bu batem ta koʼontontik li kabteltike? Xiʼuk jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ mas tsots skʼoplal chkil xchiʼuk lek tajek chkaʼi li kabtele ti jaʼ chichʼajub ta spasbel li yabtel Jeovae?». Mi la jnopbetik skʼoplal li sjakʼobil taje jaʼ me te chkiltik kʼusi ti mas tsots skʼoplal chkaʼitik ta melele.

10. ¿Kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesus ti tsots tajek skʼoplale?

¹⁰ Li Jesuse laj yakʼ jchantik ti kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan xkiltike. Oy jun veltae bat ta sna Maria xchiʼuk Marta, ti jaʼ xchiʼil sbaik ta vokʼele. Li Martae ta anil noʼox lik spasbe sveʼel li Jesuse; yan li Mariae bat chotluk ta yok Jesus sventa xchikinta li kʼusi chale. Vaʼun xi lik yal li Martae: «Kajval, ¿mi lek noʼox chavil ti jtuk chakʼ jpas jmuk li kʼusitik skʼan pasele?». Pe xi la stakʼ li Jesuse: «Li Mariae jaʼ la stʼuj li kʼusi leke, vaʼun muʼyuk bu chichʼ pojbel» (Luk. 10:38-42). Jaʼ jech oy kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesus ti tsots tajek skʼoplale. ¿Kʼusi taje? Jaʼ ti skʼan jtʼujtik ek «li kʼusi leke», jaʼ xkaltik, ti jaʼuk mas tsots skʼoplal xkaʼitik ti lek xkil-o jbatik xchiʼuk li Jeovae. Mi jech ta jpastike muʼyuk me chchʼay koʼontontik yuʼun li kʼusitik liʼ ta balumile xchiʼuk jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Kristoe.

11. ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa li kux oʼontonale?

¹¹ Jkotoltik oy onoʼox ep kʼusitik ta jpastik, jaʼ yuʼun toj jtunel kuʼuntik ti jkuxtike. Xi chal li Vivliae: «Li cʼusi noʼox xuʼ tspas li vinic ti xuʼ tsbalin jutuque, acʼo [...] veʼuc, acʼo [...] yuchʼ lec voʼ, acʼo [...] scʼupin lec yaʼay li stojol yabtele» (Ecl. 2:24). Li Jesuse snaʼoj ti skʼan onoʼox jkuxtik bakʼintike. Yuʼun kʼalal oy xa ox jayibuk kʼakʼal la xcholik mantal xchiʼuk li yajchankʼoptake, xi laj yalanbee: «Laʼik, batik ti bu nom sventa atuk oyoxuke, bat kuxik jlikeluk» (Mar. 6:31, 32).

12. ¿Kʼu yuʼun skʼan pʼijukutik ta sventa li chʼayob oʼontonale? Albo junuk skʼelobil.

¹² Kʼalal ta jchʼay koʼontontike jaʼ tskoltautik  yoʼ junuk noʼox koʼontontik. Pe skʼan me pʼijukutik sventa mu jaʼuk mas tsots skʼoplal xkiltik. Li ta baʼyel sigloe xi nopem xaʼi chalike: «Veʼkutik, uchʼbolajkutik, yuʼun chijcham okʼom» (1 Kor. 15:32). Li avie jaʼ jech yakal tspasik ek li krixchanoetike. Kalbetik junuk skʼelobil. Oy jun kerem, likem ta Europa occidental, lik batuk li ta tsobajeletike. Pe ti kʼusi une, lek tajek xaʼi xchʼay yoʼonton, ta skoj taje laj yikta-o li tsobajeletike. Ta tsʼakale laj yakʼ venta ti jaʼ noʼox ch-akʼbat svokol ti jaʼ batem ta yoʼonton li chʼayob oʼontonale. Jech oxal, lik xchan yan velta li Vivliae. Kʼalal echʼ kʼuuk sjalile och ta cholmantal. Xi laj yal kʼalal laj yichʼ voʼe: «Li kʼusi chopol chkaʼie jaʼ ti jecheʼ noʼox la jchʼay jkʼakʼal ta sventa li chʼayob oʼontonale. Avi ti chitun xa ta stojolal Jeovae chakʼbun tajek muyubajel. Jaʼ mu jechuk li chʼayob oʼontonal chakʼ li balumil liʼe».

13. 1) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek mi jaʼ bat ta koʼontontik li chʼayob oʼontonale? Albo junuk skʼelobil. 2) ¿Kʼusi xuʼ skoltautik ta skʼelel mi oy noʼox spʼisol ti kʼu sjalil ta jchʼay koʼontontike?

¹³ Kʼalal ta jchʼay koʼontontike lek tajek chkaʼi jbatik yuʼun xchiʼuk jaʼ sventa junuk xa koʼonton jpastik yan velta li kabteltike. ¿Pe kʼu van sjalil skʼan jchʼakbetik yorail li chʼayob oʼontonale? Jnoptik ta sventa liʼe. Jutuk mu jkotoltikuk lek chkaʼitik slajesel pastel o pan bakʼintik. ¿Pe kʼusi chkʼot ta pasel mi jaʼ xa ta jlajestik-oe? Xuʼ van xij-ipajutik ta tsʼakal. Jaʼ yuʼun mi ta jkʼan lekuk noʼox oyutike skʼan me jmakʼlin jbatik ta lekil veʼliletik. Jaʼ noʼox jech ek, mi jaʼ bat ta koʼontontik li chʼayob oʼontonale ta me xij-ipajutik ta mantal. ¿Kʼusi van tskoltautik ta skʼelel mi oy noʼox spʼisol ti kʼu sjalil ta jchʼay koʼontontike? Veno, xuʼ jtsʼibatik ta vun ti kʼu sjalil ta jchʼakbetik yorail ta xemana li kʼusitik ta mantale, jech kʼuchaʼal li cholmantale, li tsobajeletike, li xchanel Vivlia ta kutsʼ kalaltike xchiʼuk li ta jtuktik noʼoxe. Vaʼun, jtsʼibatik xtok ti kʼu sjalil ta jchʼakbetik yorail ta xemana li chʼayob oʼontonale, jech kʼuchaʼal li tajimole, li televisione o li videojuegoetike. Mi jech la jpastike ta me xkakʼtik venta mi skʼan jutuk noʼox «jlajestik li pastel o pane», jaʼ xkaltik li chʼayob oʼontonale (kʼelo Efesios 5:15, 16).

14. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa xijtojobutik stʼujel lek li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike?

¹⁴ Li Jeovae yakʼoj jtʼuj jtuktik li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike. Jaʼ noʼox jech ek, li joliletik ta utsʼ alalile xuʼ stʼujik li kʼusi mas lek xuʼ xchʼay-o yoʼonton li yutsʼ yalalike. Pe sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntike skʼan jtsaktik ta venta li beiltaseletik ta Vivliae, yuʼun jaʼ xuʼ skoltautik. * Jaʼ jmotontik «yacʼojbutic Dios» li lekil chʼayob oʼontonaletike (Ecl. 3:12, 13). Melel onoʼox, jelajtik ti kʼusi mas lek chkaʼitike (Gal. 6:4, 5). Pe mu ventauk li kʼusi lek chkaʼitike, skʼan onoʼox pʼijukutik. Xi laj yal li Jesuse: «Ti bu oy akʼulejale jaʼ te oy ek li avoʼontone» (Mat. 6:21). Jaʼ yuʼun jaʼ me te xvinaj ta sventa kʼusi ta jnoptik, ta sventa kʼusi chkaltik xchiʼuk ta sventa kʼusi ta jpastik mi jkʼanojtik li Ajvalil kuʼuntike, ti jaʼ li Jesuse. Xchiʼuk jaʼ te xvinaj mi jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼitik li Ajvalilal yuʼune (Filip. 1:9, 10).

15, 16. 1) ¿Kʼu van yuʼun xuʼ sloʼlautik kʼulejal li yajtsʼaklomutik Kristoe? 2) ¿Kʼusi pʼijubtasel laj yal Jesus ti toj tunel kuʼuntike?

¹⁵ Li avie ep buchʼutik ti jaʼ xa noʼox tskʼanik li kʼusitik mas achʼ chlokʼanuk tale, jech kʼuchaʼal selular, komputadora o yan kʼusitik. Jaʼ batem ta yoʼontonik li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile, jaʼ xkaltik, jaʼ xa mas tsots skʼoplal chilik li kʼulejale. Jaʼ yuʼun li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan jkʼeltik ti kʼusi mas tsots skʼoplal chkaʼitike. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ mas ta jnopbe skʼoplal li achʼ karoetik xchiʼuk li  kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale, ti jaʼ xa muʼyuk xokolun sventa jchapan jba li ta tsobajeletike? ¿Mi jaʼ xa mas ta jvul koʼonton yuʼun li kʼusitik skʼan pasel kuʼun chkile, ti jaʼ xa muʼyuk bu mas ta jchʼakbe yorail spasel orasion xchiʼuk li xchanel Jvivliae?». Skʼan me jkʼel jbatik sventa mu jaʼuk mas jkʼantik li kʼulejale ti jaʼ xa mu masuk jkʼantik li Kristoe. Skʼan me jnopbetik skʼoplal li kʼusi laj yal Jesus liʼe: «Kʼelo me abaik ta sventa skotol li xpichʼetel oʼontonale» (Luk. 12:15). ¿Kʼu yuʼun ti jech pʼijubtasvan li Jesuse?

¹⁶ Xi laj yale: «Mu me xuʼ xtun ta chaʼvoʼ yajval li jun mosoe, yuʼun tskontrain li june, jaʼ tskʼan li yane; o mas nopol chakʼ sba ta stojolal li june, pe tspʼaj li yane. Jaʼ me jech ek, mu me xuʼ xatunik ta smoso Dios xchiʼuk ta smoso kʼulejal» (Mat. 6:24). Mu xuʼ xkakʼbetik kʼusi mas lek Jeova mi ta jkʼan chkakʼbetik skotol kʼusi oy kuʼuntik ek li kʼulejale. Pe ta skoj ti jpasmulilutike jech-o me skʼan xkakʼtik persa stsalel «li kʼusi tskʼan jbekʼtaltike», ti jaʼ te skʼoplal ek li saʼel kʼulejale (Efes. 2:3).

17. 1) ¿Kʼu yuʼun mu xa xakʼik venta kʼusi ti mas jtunel yuʼun li epal krixchanoetike? 2) ¿Kʼusi van xuʼ jpastik sventa jtsaltik li kʼulejale?

¹⁷ Ta skoj ti jaʼ xa batem tajek ta yoʼontonik kʼusi tskʼan stukik li epal krixchanoetike mu xa xakʼik venta ti kʼusi mas chtun yuʼunik ta melele (kʼelo 1 Korintios 2:14). Ta skoj ti muʼyuk tsnopik leke mu «xkʼel yuʼunik li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe» (Evr. 5:11-14). Yantik tstsan ta yoʼontonik skʼanel li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile. Kʼalal ‹ep xa kʼusitik oy yuʼunike mu taʼlouk noʼox chaʼiik›, yuʼun mas to tskʼanik (Ecl. 5:10). ¿Pe kʼusi van xuʼ jpastik sventa mu jchanbetik li stalelalike? Jaʼ ti mu xkikta jbatik ta chanel li Jvivliatike. Yuʼun jaʼ chakʼ jtsatsaltik yoʼ stsal kuʼuntik li skʼanel kʼulejale (1 Ped. 2:2). Li Jesuse la xchʼakbe yorail sventa snopbe skʼoplal li Skʼop Jeovae, taje jaʼ koltaat-o yoʼ xkuch yuʼun li prevaetik ti akʼbat yuʼun Diabloe (Mat. 4:8-10). Jaʼ noʼox jech ek, mi mu jkʼan xijlaj ta loʼlael yuʼun li kʼulejale skʼan me xkakʼ ta jkuxlejaltik li pʼijil tojobtasel yakʼojbutik Jeovae. Vaʼun jaʼ me jech chkakʼbetik yil Jesus ti jaʼ mas jkʼanojtike; maʼuk li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile.

18. ¿Kʼusi jpʼel ta avoʼonton spasel?

¹⁸ Kʼalal xi jakʼbat yuʼun Jesus li Pedroe: «¿Mi mas akʼanojun ti jaʼ mu sta li kʼusitik liʼe?», jaʼ te akʼbat xchan ti jaʼ mas tsotsuk skʼoplal xaʼi li yabtel Jeovae. Li sbi Pedroe jaʼ skʼan xal «Jxetʼ ton». Jech onoʼox laj yakʼ ta ilel ta melel ti lek tsots kʼuchaʼal jpʼej tone, yuʼun tsots tajek abtej li ta yabtel Jeovae (Ech. 4:5-20). Jaʼ jech skʼan jpastik ek li voʼotike, kakʼtik ta ilel ti mu xnik jech kʼuchaʼal ton li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal li Kristoe. Kakʼtik persa bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa oyuk noʼox spʼisol xij-abtej, oyuk noʼox spʼisol jchʼay koʼontontik xchiʼuk ti maʼuk xbat ta koʼontontik li saʼel kʼulejale. Mi jech ta jpastike, xi me chkalbetik yaʼel ek li Jesuse: «Jkʼanojot Kajval, anaʼoj ti jkʼanojote».