1, 2. Panyuma pakuti ŵakulijiganya wakwe atemi cilo cosope ali mkuponya likoka kuti awulaje somba, ana Yesu ŵam’wusisye cici Petulo?

ŴAKULIJIGANYA ŵa Yesu ŵakwana 7 ŵatemi cilo cosope pa Nyasa ja Galileya ali mkuponya likoka lyawo kuti awulaje somba, nambo nganawulaga somba amta jimo. Yesu juŵaliji ali ajimwice ku ŵawe ŵajimi mungulugulu nyasajo ni kwalolaga jemanjajo. Kaneko jwalakwe ŵasalile kuti, “‘Aponye likoka lyawo kumlyo kwa liboti lyawo ni capate kanekakwe.’ M’yoyo, ŵaponyisye likokalyo, nambo ŵalepele kuliwuta ligongo lya kutupa kwa somba.”—Yoh. 21:1-6.

² Yesu ali ŵapele ŵakulijiganya ŵakwe cakulya cakundaŵi, jwalakwe ŵagalawucile kwa Simoni Petulo ni ŵaŵecete kuti, “Simoni mwanace jwa Yohane, ana mkusanonyela une kupunda ayi?” Ana pelepa Yesu ŵasalaga ya cici? Petulo ŵanonyelaga mnope kuwulaga somba. M’yoyo, komboleka kuti Yesu ŵam’wusyaga jwalakwe caŵanonyelaga mnope paumi wakwe. Ana komboleka kuti jwalakwe ŵanonyelaga mnope masengo gakwe gakuwulaga somba ni kusumisyaga kupundana ni Yesu soni yindu yaŵajiganyaga? Petulo pakwanga ŵaŵecete kuti, “Elo, Ambuje, wawo akumanyilila kuti une ngusinanonyela mnope.” (Yoh. 21:15) Kutandila pandaŵi jelejo, Petulo ŵatendaga yindu mwakamulana  ni maloŵe gakwe. Jwalakwe ŵalosisye kumnonyela Klistu mwakamula masengo gakupanganya ŵakulijiganya mwamtawu, soni ŵaŵele mundu jwakusosekwa mnope mumpingo waciklistu wa m’yaka 100 yandanda.

3. Ana Aklistu akusosekwa kusamala ya cici?

³ Ana tukulijiganya cici kutyocela pa maloŵe gaŵaŵecete Yesu kwa Petulo? Tukulijiganya kuti, tukusosekwa kusamala mnope kuti cinonyelo cetu pa Klistu cikanandipa soni tukakunda kuti yindu yine yitulepelekasye kuŵika Ucimwene pasogolo. Yesu ŵamanyililaga kuti m’cilamboci ŵandu casimaneje ni yindu yakwatendekasya kutenguka. M’yoyo, mu citagu cakwe ca jwakupanda mbeju, Yesu ŵaŵecete kuti ŵane cacipocela “maloŵe ga Ucimwene” ni kutanda kwawula pasogolo, nambo ‘kulagasika nganisyo ni umi wa ndaŵi ajino soni kunonyela mnope cipanje kucilekasya maloŵego kukula.’ (Mat. 13:19-22; Maliko 4:19) Kusala yisyene, naga ngatukusamala, yakusawusya ya paumi ya lisiku lililyose mpaka yitendekasye kuti usimu wetu utande kunandipa. Ni ligongo lyakwe, Yesu ŵakalamwisye ŵakulijiganya ŵakwe kuti, “Asamale kuti mitima jawo jikasitopelwa ni kulya mnope, kumwa mnope, soni yakusawusya ya paumi.”—Luk. 21:34.

4. Ana cici campaka citukamucisye kuliwungunya naga tukusamnonyela mnope Klistu? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)

⁴ Mpela muŵatendele Petulo, m’wejisoni mpaka tulosye kuti tukusamnonyela mnope Klistu mwakuŵika pa malo gandanda masengo gaŵatupele kuti tugatendeje. Ana mpaka tulolecesye camtuli kuti tukwendelecela kutenda yeleyi? Ndaŵi ni ndaŵi tukusosekwa kuliwusyaga kuti, ‘Ana paumi wangu ngusanonyela mnope cici? Ana ngusasangalala mnope ni yindu yakucilu kapena yausimu?’ Kuti tujanje yiwusyo yeleyi, kwende tutagulilane mbali sitatu sya yakutendekwa ya paumi yampaka yinandiye cinonyelo cetu pa Klistu soni yindu yausimu naga ngatukuyiŵika pa malo gakwe. Yindu yakwe yili masengo gakulembedwa, yakusangalasya, soni yindu yakucilu.

5. Ana mitwe ja maŵasa jikwete ukumu wamtuli?

⁵ Ngaŵa kuti Petulo ŵakamulaga masengo gakuwulaga somba pakwamba kusaka kusangalala, nambo gamkamucisyaga kusamalila liŵasa lyakwe. Masiku agano, mitwe ja maŵasa jikusamanyilila kuti jikwete ukumu wa m’Malemba wakupatila maŵasa gawo yindu yakusosecela. (1 Tim. 5:8) Akusasosekwa kamula masengo mwamtawu kuti akwanilisye ukumu welewu. Nambope, m’masiku gakumalisya gano masengo gakulembedwa mpaka gatutendekasye kuti tulagasiceje nganisyo mnope.

6. Ana yindu yapi yayikusatendekasya kuti masengo gakulembedwa gaŵeje gakulagasya nganisyo?

⁶ Masiku agano, ŵandu ŵakusaka masengo apali ŵajinji nambo pana masengo gamnono. Yeleyi yikusatendekasya kuti ŵandu alimbilaneje masengo soni akusakunda kamula masengogo kwa maawala gejinji atamose gaŵe gamalipilo gamnono. Nambosoni makampani gakusasaka konjecesya yindu yakusalinganya pakamulicisya masengo ŵandu ŵamnono, yayikusatendekasya kuti ŵanduwo apeleje mnope, alajeje nganisyo soni kulwala. Ŵamasengoŵa akusajogopa kuti naga ngakutenda yakusaka mabwana gawo nikuti ciŵatyosye masengo.

7, 8. (a) Ana tukusasosekwa kuŵa ŵakulupicika kwa ŵani candanda? (b) Ana m’bale jwa ku Thailand ŵamanyilile cici pakwamba ya masengo gakwe?

⁷ Mpela Aklistu, tukusaŵa ŵakulupicika candanda kwa Yehofa Mlungu, ngaŵa kwa ŵandu ŵakusatulemba masengo. (Luk. 10:27) Masengo gatukusakamula gakusagamba kutukamucisya kuti tupateje yakusosecela ya paumi wetu soni yakamucisya undumetume wetu. Nambo naga ngatukusamala, masengo mpaka gasokonasye kulambila kwetu. Mwambone, m’bale jwine jwa ku Thailand ŵasasile kuti, “Naganonyelaga mnope masengo gakulinganya makompyuta, nambo gasakaga kuti ngamuleje maawala gane gakonjecesya. Yakuyicisya yakwe, nganingolaga  ndaŵi jwakwanila jakutendela yindu yausimu. Kaneko namanyilile kuti ngusosekwa kuŵika yindu ya Ucimwene pamalo gandanda. Pakusaka kwanilisya yeleyi nasosekwaga kucenga masengo ganakamulaga.” Ana m’baleju ŵatesile cici?

⁸ Jwalakwe ŵaŵecete kuti, “Panyuma pakosecela ciŵandika kwa caka cimo, nasagwile yakuleka masengo ni kutanda bisinesi jakusumisya ice cream. Kundanda kwene nalajililaga kupata mbiya soni natengukaga. Panasimaga ni ŵanakamulaga nawo masengo pandanda ŵasekaga ni kumbusyuga ligongo lyakwe nayiweni kuti kusumisya ice cream kuli kwambone kulekangana ni kamula masengo gakulinganya makompyuta ndili mu ofesi mwambone. Napopelaga kwa Yehofa ni kum’ŵendaga kuti angamucisye kupilila soni kwanilisya cakulinga cangu cakola ndaŵi jejinji jakutendela yindu yausimu. Mkanijipite ndaŵi, yindu yatandite kunjendela cenene. Natandite kumanyilila cenene yaganonyelaga makasitomala gangu soni najonjecesye lunda lwangu lwakupanganya ice cream. Mwamti palisiku nasumisyaga ice cream josope junapanganyaga. Kusala yisyene nakolaga mbiya kulekangana ni ndaŵi janakamulaga masengo gakulinganya makompyuta. Apano ndili jwakusangalala mnope ligongo ngangusalagasika nganisyo soni kudandawula mpela munatendelaga ni masengo ganakamulaga. Soni cakusangalasya mnope cili cakuti, ngulipikanaga kuti ndili paunasi wakulimba ni Yehofa.”—Aŵalanje Matayo 5:3, 6.

9. Ana mpaka tutende wuli kuti tuŵiceje masengo gakulembedwa pa malo gakwe?

⁹ Kamula masengo mwamtawu kukusamsangalasya Mlungu, soni kukusakola yakuyicisya yambone. (Miy. 12:14) Nambope, mpela mwasalile m’bale jwatumkolasile mu ndime jipite jila, masengo gakulembedwa gakusasosekwa kugaŵika pa malo gakwe. Pakusala ya yindu yakusosecela paumi wetu, Yesu ŵaŵecete kuti, “M’yoyo jendelecelani kusosa Ucimwene candanda ni cilungamo cakwe, soni yine yosopeyi yicijonjecekwa kwa jemanja.” (Mat. 6:33) Kuti tumanyilile naga tukusaŵika masengo gakulembedwa pa malo gakwe, tukusosekwa kuliwusya kuti, ‘Ana ngusagawona masengo gakulembedwa kuŵa gakusangalasya mnope nambo ni kuyiwonaga yindu yausimu kuŵa yangasangalasya?’ Kuganicisya ciwusyo celeci mpaka kutukamucisye kumanyilila catukusacinonyela mnope.

10. Ana Yesu ŵatujiganyisye cindu cakusosekwa mnope capi?

¹⁰ Yesu ŵatujiganyisye cindu catukusosekwa kuŵika pa malo gandanda. Mwambone, pandaŵi jine, Yesu ŵajawile kunyumba ja Maliya ni Malita. Pandaŵi jele Malita ŵaliji jagalijagali ni kuteleka yakulya, Maliya ŵasagwile kutama ciŵandika Yesu ni kumpikanilaga paŵaŵecetaga. Malita paŵadandawile kwa Yesu kuti Maliya ngakumkamucisya masengo, jwalakwe ŵamsalile Malita kuti, “Maliya asagwile cindu cambone mnope, soni pangali jucacimsumula.” (Luk. 10:38-42) Pelepatu Yesu ŵamjiganyaga Malita cindu cakusosekwa mnope. Kuti tuŵambale kusokonasidwa ni masengo ni kulosyaga kuti tukusamnonyela Klistu, tukusosekwa kwendelecela kusagula “cindu cambone mnope,” cacili kuŵika yindu yausimu pa malo gandanda.

11. Ana Malemba gakusatusalila yamtuli pangani ja kupumula soni kutenda yakusangalasya?

¹¹ Ndaŵi sine tukusasosekwa kola ndaŵi jakupumula soni kutenda yakusangalasya ligongo lyakuti tukusakamula masengo mwamtawu. Maloŵe ga Mlungu gakusasala kuti, “Pangali cilicose cambone kwa mundu kupunda kulya ni kumwa soni kusangalasya mtima wakwe ligongo lyakuti akamwile masengo mwamtawu.” (Mlal. 2:24) Yesu ŵamanyililaga kusosekwa kwa kupumula. Mwambone, panyuma pakuti jwalakwe ni ŵakulijiganya ŵakwe alalicile kwa ndaŵi jelewu, ŵasalile ŵakulijiganyawo kuti, “Kwende tujawule kwajika kwangapita ŵandu, kuti mkapumule panandi.”—Maliko 6:31, 32.

12. Pangani jakutenda yakusangalasya, ana tukusasosekwa kusamala ya cici? Apelece cisyasyo.

 ¹² Kusala yisyene, kutenda yakusangalasya kuli kwakamucisya mnope. Nambope, cakogoya cili cakuti naga ngasamala mpaka tutande kuyiwona yakusangalasyayo kuŵa yakusosekwa mnope paumi wetu. Mu yaka 100 yandanda, ŵandu ŵajinji ŵakwete nganisyo syakuti “kwende tulye soni tumwe, pakuŵa malaŵi cituwe.” (1 Akoli. 15:32) Masiku aganosoni nganisyo syelesi sili syakuwanda. Mwambone, yaka yamunyumamu mnyamata jwine jwa ku Europe jwatandite kwawula ku misongano jaciklistu. Nambo ligongo lyakuti ŵanonyelaga mnope kutenda yakusangalasya ŵalesile kusongana ni ŵandu ŵa Yehofa. Pali papite ndaŵi, jwalakwe ŵamanyilile kuti kunonyela kwakwe yakusangalasya kwamtendekasisye kuti akole yakusawusya yejinji soni yakutengusya. Kaneko jwalakwe ŵatandilesoni kulijiganya Baibulo soni ŵaŵele jwakulalicila ngani syambone. Ali abatiswe jwalakwe ŵaŵecete kuti, “Cindu cimo cangusadandawula cili cakuti najasile ndaŵi jejinji mkanimanyilile kuti kutumicila Yehofa kukusamtendekasya mundu kuŵa jwakusangalala mnope kulekangana ni kutenda yakusangalasya yacikusapeleka cilamboci.”

13. (a) Apelece cisyasyo cakulosya kogoya kwakumalila ndaŵi jejinji tuli mkutenda yakusangalasya. (b) Ana cici campaka citukamucisye kuti tuyiwoneje yakusangalasya mwakuŵajilwa?

¹³ Kutenda yakusangalasya kukusatukamucisya kuti tupumule soni kuti cilu cetu cikolesoni macili. Ana tukusasosekwa kumalila ndaŵi jelewu camtuli kuti tukwanilisye yeleyi? Kuti tukombole kwanga cenene, kwende tuwanicisye m’yi, Ŵajinji mwa m’weji tukusanonyela kulya kamokamo yakulya yakulyolyopela. Nambo tukusamanyilila kuti naga tukulya kaŵilikaŵili mpaka yijonanje yilu yetu. M’yoyo, naga tukusaka kuti yilu yetu yiŵe yakulimbangana tukusasosekwa kulyaga yakulya yayili yambone ku cilu cetu. Mwakulandanamo, naga tukusamalila ndaŵi jejinji pakutenda yindu yakusangalasya mpaka yijonanje usimu wetu. Kuti tuŵambale yeleyi, tukusosekwa kumalilaga ndaŵi jetu pakutenda yindu ya Ucimwene. Ana mpaka tumanyilile camtuli kuti tukuyiwona yakusangalasya mwakuŵajilwa? Mpaka tusagule cijuma cinecakwe ni kulembaga maawala gatumalile pakutenda yindu yausimu mpela kwawula kumisongano, kulalicila, kutenda lijiganyo lyapajika kapena kulijiganya Baibulo mpela liŵasa. Kaneko tukusosekwa kugalandanya ni maawala gatumalile pakutenda yindu yakusangalasya cijuma cicoco, mpela kulolela mpila, TV, kapena kutenda mang’asi ga pakompyuta. Panyuma pakulandanya maawalaga, Ana ni kwapi kwatumalile maawala gejinji? Ana kapena tukusosekwa kucenga yineyakwe?—Aŵalanje Aefeso 5:15, 16.

14. Ana cici campaka citukamucisye kusagula yakusangalasya yakuŵajilwa?

¹⁴ Jwalijose akwete ufulu wakusagula jika yakusangalasya, soni mitwe ja maŵasa jikwete ufulu wakusagulila maŵasa gawo yakusangalasya. Nambo cakusosekwa mnope cili cakuti yakusangalasyayo yiŵeje yangagombana ni songa sya m’Baibulo. * Yakusangalasya yambone yili “mtuka wakutyocela kwa Mlungu.” (Mlal. 3:12, 13) Yili yisyene kuti ŵandu akusanonyela yakusangalasya yakulekanganalekangana. (Aga. 6:4, 5) Nambope, cinga tukusanonyela yakusangalasya yamtuli, tukusosekwa kuyiŵika pamalo gakuŵajilwa. Yesu ŵasasile kuti, “Kwakuli cipanje cenu, mtima wenu ukusaŵa kukoko.” (Mat. 6:21) M’yoyo, cinonyelo cetu pa Yesu cicitulimbikasya kuti tuganicisyeje mnope, kuŵeceta soni kutenda yindu ya Ucimwene ngaŵaga yakucilu.—Afi. 1:9, 10.

15, 16. (a) Ana Aklistu mpaka alinjikwe camtuli ni yindu yakucilu? (b) Ana Yesu ŵasasile yamtuli pakwamba ya kumbila yindu yakucilu?

¹⁵ Ŵandu ŵajinji masiku agano akwete mtima wakusacilila kola yindu yapenani, mpela  yakuwala yakudula, mafoni ni yine yejinji. M’yoyo, Mklistu jwalijose akusosekwa kuliwungunya mwakuliwusya yiwusyo mpela ayi, ‘Ana ngusayiwona yindu yakucilu kuŵa yakusosekwa mnope mwamti ngusamalila ndaŵi jejinji ndili mkuwungunya ya magalimoto soni yakuwala yasambano kulekangana ni ndaŵi jangusakosecela misongano jampingo? Ana ndandite kuganicisya mnope ya umi wangu wa lisiku ni lisiku mwamti ngusamalila ndaŵi jamnono pakupopela soni kuŵalanga Baibulo?’ Naga tuyiweni kuti tutandite kunonyela mnope yindu yakucilu kupunda Klistu, tukusosekwa kuganicisya maloŵe ga Yesu gakuti, “Mkalamuce ni kumbila mnope kwa mtundu wuliwonse.” (Luk. 12:15) Ligongo cici Yesu ŵasasile cikalamusyo celeci?

¹⁶ Yesu ŵaŵecete kuti “kapolo ngaŵa mkutumicila acambuje ŵaŵili.” Jwalakwe ŵajonjecesye kuti, “Nganaŵa akombwele kumtumicila Mlungu soni Cipanje pandaŵi jimo.” Yeleyi yili m’yoyo ligongo lyakuti ‘acambuje’ wosopewo cacisaka kuti tulipeleceje mnope kwa jemanjajo. M’yoyo, ‘tuciŵengana ni jumo ni kumnonyela jwinejo’ kapena ‘tuciŵa jwakulupicika kwa jumo ni kumnyosya jwinejo.’ (Mat. 6:24) Mpela ŵandu ŵangali umlama, wosope tukusasosekwa kulimbana ni “yakumbila yetu ya cilu” yayikupwatikapo kunonyela yindu yakucilu.—Aef. 2:3.

17. (a) Ligongo cici ŵandu ŵajinji yikusiyasawusya kola nganisyo syakuŵajilwa pa ngani ja yindu yakucilu? (b) Ana cici campaka citukamucisye kulimbana ni kumbila yindu yakucilu?

¹⁷ Ŵandu ŵajinji akusaŵika nganisyo syawo pa kupata yakumbila yawo mwamti yikusiyasawusya kola nganisyo syakuŵajilwa pa ngani ja yindu yakucilu. (Aŵalanje 1 Akolinto 2:14.) Akusalepela kulekanganya cakusakala ni cambone ligongo lyakuti ngakusaganisya cenene. (Ahe. 5:11-14) Yakuyicisya yakwe, ŵajinji akusasacilila mnope yindu yakucilu, nambo ngakusajikutila nayo. (Mlal. 5:10) Nambo, kuŵalanga Maloŵe ga Mlungu mwakutamilicika mpaka kutukamucisye kuŵambala kumbila mnope yindu yakucilu. (1 Pet. 2:2) Kuganicisya ya Yehofa kwamkamucisye Yesu kuŵambala yakulingwa. Mwakulandanamo, kukuya songa sya m’Baibulo mpaka kutukamucisye kuti tulimbane ni kumbila yindu yakucilu. (Mat. 4:8-10) Patukutenda yeleyi, tukusamlosya Yesu kuti tukusamnonyela mnope kupundana ni yindu yakucilu.

18. Ana tukusosekwa kutenda cici?

¹⁸ Yesu paŵam’wusisye Petulo kuti, “Ana mkusanonyela une kupunda ayi?” ŵamkumbusyaga jwalakwe kusosekwa kwakuŵika yindu yausimu pamalo gandanda paumi wakwe. Petulo, jwele lina lyakwe likusagopolela kuti “Liganga,” ŵatendaga yindu mwakamulana ni lina lyakwe. Ndamo syambone syaŵalosisye Petulo mpaka tusilandanye ni liganga. (Mase. 4:5-20) M’wejisoni tukusosekwa kwendelecela kusya cinonyelo cetu pa Klistu mwakuŵika masengo, yakusangalasya, soni yindu yakucilu pamalo gakwe. Yakusagula yetu yilosyeje kuti tukukuya maloŵe ga Petulo gaŵamsalile Yesu kuti, “Ambuje, wawo akumanyilila kuti une ngusinanonyela mnope.”