1, 2. ¿Baʼax áantaʼab u naʼat Pedro le ka suunajoʼob teʼ chuk kayoʼ?

SIETE u túulal u disipuloʼob Jesuseʼ bul áakʼab binoʼob chuk kay tu kʼáaʼnáabil Galilea, chéen baʼaleʼ mix baʼal tu chukoʼob. Teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ Jesuseʼ tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼal. Le táan u taal u sáastaloʼ bin teʼ jáal jaʼoʼ ka túun tu yilaj baʼax ku beetik u disipuloʼob. Letiʼeʼ tu yaʼalajtiʼob: «‹Jáaychʼint u redil a chuk kayeʼex tu x-noʼoj le barcooʼ, utiaʼal ka chuuknakeʼex›. Ka túun tu jáaychʼintoʼob, baʼaleʼ pʼáat maʼ tu páajtal u jóoʼskoʼob tumen jach táaj chuup yéetel kayoʼob» (Juan 21:1-6).

² Jesuseʼ tu tsʼáaj kay yéetel waaj utiaʼal u yukʼuloʼob. Jesús túuneʼ tu paktaj Pedroeʼ ka tu kʼáatajtiʼ: «Simón u paal Juan, ¿maas wa a yaabiltmen tiʼ le baʼaloʼobaʼ?». Letiʼeʼ u yojel kaʼacheʼ Pedroeʼ jach uts tu tʼaan u chuk kay. Maʼ xaaneʼ le oʼolal tu kʼáatajtiʼ baʼax maas u yaabiltmaj, le baʼax tu kaʼansajtiʼoʼ wa le chuk kayoʼ. Pedro túuneʼ tu núukaj tiʼ Jesús: «Yuumtsil, techeʼ a wojel in yaabiltmech» (Juan 21:15). Yoʼolal le baʼax tu núukoʼ Pedroeʼ tu yeʼesaj tu naʼataj baʼax ku páaʼtaʼal ka u beete. Tu yeʼesaj u yaabiltmaj Cristo, le oʼolal tu tsʼáaj u yóol kʼaʼaytaj  yéetel tu beetaj nukuch meyajoʼob teʼ múuchʼuliloʼ.

3. ¿Tiʼ baʼax unaj k-kanáantikba?

³ ¿Baʼax k-kanik tiʼ le baʼax tu yaʼalaj Jesús tiʼ Pedrooʼ? Unaj k-kanáantikba utiaʼal maʼ u jáawal k-yaabiltik Cristo. Jesuseʼ u yojel kaʼacheʼ tu tsʼook kʼiinoʼobeʼ jach yaan u yaatal le kuxtaloʼ yéetel yaan u sen antal chiʼichnakiloʼob. Le ka tu tsikbaltaj u kettʼaanil le máak ku paakʼaleʼ, tu yaʼaleʼ yaan máakoʼobeʼ yaan u kʼamkoʼob «u péektsilil le Reino[oʼ]» yéetel yaan u kʼubik u yóol u meyajtoʼob Dios. Chéen baʼaleʼ tu yaʼalaj xan: «U sen chiʼichnakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ, u tsʼíiboltaʼal ayikʼalil yéetel u tsʼíiboltaʼal le u maasil baʼaloʼoboʼ, ku pechʼikoʼob u tʼaan Dios», le oʼolal yaneʼ yaan u xuʼulul u yaabiltik Dios (Mat. 13:19-22; Mar. 4:19). Wa maʼ t-kanáantikbaeʼ le baʼaxoʼob ku sen beetaʼal teʼ yóokʼol kaabaʼ jeʼel u beetik u xuʼulul k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Jéeobaeʼ. Le beetik Jesuseʼ tu yaʼalaj tiʼ u disipuloʼob: «Jach kanáantabaʼex utiaʼal maʼ u sen chuʼupul a puksiʼikʼaleʼex ikil u píitmáan a jaanleʼex, ikil u píitmáan a wukʼuleʼex, bey xan yoʼolal u chiʼichnakiloʼob le kuxtalaʼ» (Luc. 21:34).

4. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-il wa maas k-yaabiltmaj Cristoeʼ? (Ilawil le foto yaan tu káajbal le xookaʼ.)

⁴ Jeʼex Pedroeʼ, toʼoneʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj Cristo ken k-tsʼáa táanil le kʼaʼaytaj ichil k-kuxtaloʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u xuʼulul k-beetkeʼ? Maʼalob ka tuukulnakoʼon tiʼ le kʼáatchiʼobaʼ: «¿Baʼax maas kin tsʼáaik táanil ichil in kuxtal? ¿Uts tin tʼaan wa in meyajtik Jéeoba, wa maas uts tin tʼaan in beetik uláakʼ baʼaloʼob?». Utiaʼal k-núukik le kʼáatchiʼobaʼ, teʼ xookaʼ yaan k-xakʼaltik óoxpʼéel baʼal jeʼel u beetik u xuʼulul k-yaabiltik Cristoeʼ: Le meyajoʼ, le náaysaj óoloʼ yéetel le ayikʼaliloʼ.

5. ¿Baʼax u kʼubéentmaj Jéeoba tiʼ le íichamtsiloʼ?

⁵ Pedroeʼ ku bin chuk kay utiaʼal u kaxtik u kuxtal yéetel u familia, maʼ chéen tumen minaʼan baʼal u beetiʼ. Bejlaʼa xaneʼ Jéeobaeʼ u kʼubéentmaj tiʼ le íichamtsil u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet ichil u familiaoʼ (1 Tim. 5:8). Utiaʼal leloʼ kʼaʼabéet u tsʼáaik u yóol meyaj. Chéen baʼaleʼ teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ le meyajoʼ jeʼel u beetik u jach chiʼichnaktal máakeʼ.

6. ¿Bix u yuʼubikuba yaʼab máak yoʼolal le meyajoʼ?

⁶ Bejlaʼeʼ jach yaʼab máak minaʼan meyajtiʼ, le oʼolal jach ku baʼateltaʼal le meyajoʼ. Yaan xaneʼ maas yaʼab tiempo ku meyaj tiʼ le suukiloʼ kex junpʼíit u náajalil. Tsʼoʼoleʼ yaan empresaʼobeʼ u kʼáatoʼob ka beetaʼak yaʼab meyaj chéen yéetel junpʼíit máakoʼob. Le oʼolaleʼ jach ku nóokol máak, ku chiʼichnaktal wa ku kʼojaʼantal. Uláakʼoʼob xaneʼ sajak u luʼsaʼal meyajtiʼob wa maʼ tu beetkoʼob le baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen u patronoʼoboʼ.

7, 8. 1) ¿Máax maas unaj k-uʼuyik u tʼaan? 2) ¿Baʼax tu kanaj juntúul sukuʼun tu yoʼolal u meyaj?

⁷ Toʼoneʼ maases k-kʼáat k-beet baʼax ku yaʼalik Jéeoba maʼ baʼax ku yaʼalik k-patroniʼ (Luc. 10:27). Le meyajoʼ ku yáantkoʼon utiaʼal ka yanaktoʼon le baʼaxoʼob kʼaʼabéettoʼonoʼ bey xan utiaʼal k-meyajtik Jéeoba. Chéen baʼaleʼ wa maʼ t-kanáantikbaeʼ le meyajoʼ jeʼel u náachkuntkoʼon tiʼ Jéeobaeʼ. Koʼox ilik baʼax úuch tiʼ juntúul sukuʼun tailandiail. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Jatsʼuts in wilik kaʼach in wutskíintik computadoraʼob, chéen baʼaleʼ jach yaʼab tiempo ku luʼsikten. Le oʼolal ku pʼáatal kaʼach minaʼanten tiempo utiaʼal in meyajtik Dios. Tin wileʼ utiaʼal ka páajchajak in maas meyajtik Jéeobaeʼ kʼaʼabéet in  kʼexik in meyaj». ¿Baʼax túun tu beetaj le sukuʼunoʼ?

⁸ Le sukuʼunoʼ ku seguer u yaʼalik: «Ka máan óoliʼ junpʼéel añoeʼ tin chʼaʼtuklaj in máan in kon sorbetes. Tu káajbaleʼ lúub in wóol tumen maʼ yaʼab kin náajaltikiʼ. Ken u yilen in wéet meyajoʼobeʼ ku cheʼejtikenoʼob yéetel ku yaʼalikoʼobten: ‹¿Baʼaxten ka tuklik maas maʼalob a konik sorbetes tu lugar a kutal a wutskíint computadoraʼob tuʼux yaan aire acondicionado?›. Jach tin kʼáat óoltaj tiʼ Jéeoba ka u yáanten utiaʼal ka seguernak in tsʼáaik in wóol in meyajte. Jujunpʼíitil úuchik u bin u chʼaʼik bej le koonoloʼ. Tin kanaj in kʼaj óolt baʼax maas kiʼ u yuʼubik le máakoʼoboʼ ka joʼopʼ in beetik. Chéen ka tin wileʼ le sorbetes kin beetik sáamsamaloʼ kin láaj konik. Bejlaʼeʼ hasta maas maʼalob in náajal ke le táan in wutskíintik computadoraʼoboʼ. Pʼáat maas kiʼimak in wóol yéetel maʼatech in chiʼichnaktal jeʼex kaʼacheʼ. U maas jatsʼutsileʼ bejlaʼeʼ jach in tsʼaamaj in wóol in meyajt Jéeoba» (xok Mateo 5:3, 6).

9. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-il le meyaj jeʼex unajoʼ?

⁹ Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol ken u yil k-tsʼáaik k-óol meyaj. Tsʼoʼoleʼ le meyajoʼ ku taasik utsil (Pro. 12:14). Chéen baʼaleʼ unaj k-kanáantikba, tumen wa maʼeʼ jeʼel k-tsʼáaik táanil le meyaj tu lugar k-meyajtik Jéeobaoʼ. Ka tʼaanaj Jesús tiʼ le baʼaxoʼob kʼaʼabéettoʼonoʼ, tu yaʼalaj: «Maʼ u xuʼulul a kaxtikeʼex táanil u Reino Dios yéetel u justicia, tuláakal túun le uláakʼ baʼaloʼobaʼ yaan xan u tsʼaʼabalteʼex» (Mat. 6:33). Chéen baʼaleʼ, ¿bix túun jeʼel k-ojéeltik baʼax maas k-tsʼaamaj táanil ichil k-kuxtaleʼ? Maʼalob ka k-tukle: «¿Tsʼoʼok wa u pʼáatal nak óol in wilik in meyajtik Jéeoba? ¿Maas wa kiʼimak in wóol ken in beet uláakʼ meyajoʼob?». K-tuukul tiʼ lelaʼ jeʼel u yáantkoʼon k-il baʼax maas k-yaabiltmeʼ.

10. ¿Máakalmáak le baʼax maas kʼaʼanaʼan tu kaʼansaj Jesusoʼ?

¹⁰ Jesuseʼ tu kaʼansaj baʼax unaj k-tsʼáaik táanil ichil k-kuxtal. Juntéenjeakeʼ bin xíimbal tu yotoch María yéetel Marta. Tu séebaʼanileʼ Martaeʼ joʼopʼ u jáajan preparartik baʼal u jaantoʼob, chéen baʼaleʼ Maríaeʼ kulaj u yuʼub u kaʼansaj Jesús. Martaeʼ kʼuuxilnaj tumen maʼ tu yáantaʼal tumen María. Jesús túuneʼ tu yaʼalajtiʼ: «Maríaeʼ tu yéeyaj u maas maʼalobil yéetel maʼ kun luʼsbil tiʼ» (Luc. 10:38-42). Yéetel le baʼax tu yaʼalajtiʼoʼ tu kaʼansaj junpʼéel baʼax jach kʼaʼanaʼan. Kex yaʼab baʼaxoʼob kʼaʼabéettoʼoneʼ maʼ unaj u xuʼulul k-yaabiltik Cristoiʼ, baʼaxeʼ kʼaʼabéet ‹k-yéeyik u maas maʼalobil›. U kʼáat u yaʼaleʼ mantatsʼ unaj k-tsʼáaik táanil k-meyajtik Jéeoba.

11. ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia yoʼolal u jeʼelskuba máak yéetel u náaysik u yóoloʼ?

¹¹ Kex yaʼab baʼax k-beetkeʼ yaan kʼiineʼ ku kʼaʼabéettal k-jóoʼsik tiempo utiaʼal k-jeʼelel yéetel k-náaysik k-óol. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Baʼax u náajmal u beetik wíinikeʼ janal, ukʼul, ka xan u kiʼimakkúuns u yóol yéetel u tojol u náajal» (Ecl. 2:24). Tak Jesuseʼ tu yilaj u kʼaʼabéetil u chan jeʼelskuba u disipuloʼob. Juntéenjeakeʼ le ka tsʼoʼok u sen kʼaʼaytajoʼobeʼ, tu yaʼalajtiʼob: «Koʼoteneʼex, ka a chan jeʼelsabaʼex tiʼ junpʼéel kúuchil tuʼux mix máak yaniʼ» (Mar. 6:31, 32).

12. ¿Baʼaxten unaj k-kanáantik bix k-ilik le náaysaj óolaloʼ? Tsikbalt junpʼéel baʼax uchaʼan.

¹² U náaysik u yóol máakeʼ jeʼel u yáantaj utiaʼal u yuʼubikuba maʼalobeʼ. Chéen baʼaleʼ unaj k-kanáantik maʼ k-tsʼáaik táanil le náaysaj óol ichil k-kuxtaloʼ. Teʼ yáax siglooʼ yaʼab máak ku tuukul kaʼach beyaʼ:  «Koʼoneʼex túun janal yéetel ukʼul, tumen sáamaleʼ yaan k-kíimil» (1 Cor. 15:32). Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ yaʼab máak bey u tuukuloʼ. Koʼox ilik baʼax úuch tiʼ juntúul xiʼipal kajaʼan Europa yéetel káaj u bin muchʼtáambal. Chéen baʼaleʼ jach uts tu yich u náaysik u yóol, le oʼolal jáaw u bin muchʼtáambal. Ka máan kʼiineʼ tu yilaj yaʼab problemaʼob ku taasik u sen náaysik u yóol, le beetik tu chʼaʼjoʼoltaj u kaʼa xokik le Bibliaoʼ yéetel ka máan kʼiineʼ káaj xan u kʼaʼaytaj. Ka tsʼoʼok u yokjaʼeʼ tu yaʼalaj: «Yaj tin wóol tumen maʼ tin séeb káajsaj in meyajtik Jéeobaiʼ, kin tuklik kaʼacheʼ maas jeʼel u kiʼimaktal in wóol yéetel le náaysaj óolaloʼob yaan teʼ yóokʼol kaabaʼ».

13. 1) ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa maʼ tu tsʼáaik u pʼiis u náaysik u yóol máakeʼ? Kete. 2) ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-il wa táan k-tsʼáaik u pʼiis bix k-náaysik k-óoleʼ?

¹³ Maʼ kʼaas ka u jóoʼs máak tiempo utiaʼal u chan náaysik u yóoliʼ tumen ku yáantaj utiaʼal u yuʼubikuba maʼalobil tu kaʼatéen. Chéen baʼaleʼ, ¿bukaʼaj tiempo? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ koʼox ketik beyaʼ: yaʼab máakeʼ jach kiʼ u jaantik pastel bey xan chʼujuk. Baʼaleʼ k-ojleʼ wa k-píitmáaneʼ jeʼel k-kʼojaʼantaleʼ. Wa maʼ k-kʼáat kʼojaʼantaleʼ kʼaʼabéet k-kanáantik baʼax k-jaantik. Wa maʼ t-tsʼáaik xan u pʼiis k-náaysik k-óoleʼ jeʼel xan u xuʼulul k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Jéeobaeʼ. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-il wa maʼ k-tsʼaamaj táanil le náaysaj óoloʼ? Junpʼéel baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ letiʼe k-tsʼíibtik bukaʼaj tiempo k-jóoʼsik tiʼ junpʼéel semana utiaʼal k-meyajtik Jéeoba, jeʼex k-bin muchʼtáambal, k-kʼaʼaytaj yéetel k-beetik le adoración ich familiaoʼ. Tsʼoʼoleʼ k-tsʼíibtik xan bukaʼaj tiempo k-jóoʼsik utiaʼal k-náaysik k-óol, jeʼex tiʼ deporteʼob, chaʼan televisión yéetel u báaxtaʼal videojuegoʼob. Ken k-ket le kaʼapʼéel listaʼobaʼ, ¿baʼax ku yeʼesiktoʼon? ¿Yaan wa baʼax kʼaʼabéet k-kʼexik ichil k-kuxtal? (xok Efesoiloʼob 5:15, 16.)

14. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-yéey tiʼ baʼax ken k-náays k-óoleʼ?

¹⁴ Jéeobaeʼ ku chaʼik u yéeyik máak bix ken u náaysil u yóol. Le íichamtsiloʼ letiʼ unaj u yilik bix maas maʼalob ka u náays u yóol u familia. Teʼ Bibliaoʼ Jéeobaeʼ ku tsʼáaiktoʼon principioʼob wa tsolnuʼukoʼob tuʼux ku yeʼesik bix u tuukul. * Le tsolnuʼukoʼobaʼ ku yáantkoʼon k-chʼaʼtukult tubeel baʼax ken k-beete. Le maʼalob náaysaj óolaloʼ Dios tsʼáaik tiʼ máak (Ecl. 3:12, 13). U jaajileʼ cada máakeʼ jelaʼan bix uts tu tʼaan u náaysik u yóol (Gal. 6:4, 5). Chéen baʼaleʼ kex jeʼel baʼalak náaysaj óolal ka k-yéeyeʼ unaj k-kanáantikba. Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Le tuʼux yaan a ayikʼaliloʼobeʼ tiʼ yaan xan a puksiʼikʼaliʼ» (Mat. 6:21). Wa k-yaabiltmaj Jesuseʼ yaan k-tsʼáaik táanil le Reino ichil k-kuxtaloʼ. Lelaʼ yaan k-eʼesik yéetel baʼax k-tuklik, k-aʼalik yéetel k-beetik (Fili. 1:9, 10).

15, 16. 1) ¿Baʼax jeʼel u beetik a bin tu paach le ayikʼaliloʼ? 2) ¿Baʼax tsolnuʼukil tu tsʼáaj Jesús tu yoʼolal le ayikʼaliloʼ?

¹⁵ Yaʼab máak teʼ kʼiinoʼobaʼ ku tuklik kʼaʼabéet u yantaltiʼ u maas túumbenil nookʼ, celular, computadora yéetel uláakʼ baʼaloʼob túumbentak. Utiaʼal le máakoʼob tsʼíiboltik ayikʼaliloʼ minaʼan uláakʼ baʼax maas kʼaʼanaʼan u yilkoʼob jeʼex le taakʼin yéetel le baʼaloʼob túumbentakoʼ. Teech ka meyajtik Jéeobaeʼ, ¿baʼax maas kʼaʼanaʼan a wilik? Tukle: «¿Kin jóoʼsik wa tiempo utiaʼal in líiʼskinba yéetel le muchʼtáambaloʼoboʼ? ¿Maʼ wa chéen  kin peʼertik in tiempo ikil in sen tuukul tiʼ u yantalten junpʼéel túumben coche, koʼokoj baʼaloʼob wa u maas túumbenil le nookʼ ku jóoʼsaʼaloʼ? ¿Maas wa yaʼab tiempo kin máansik táan in beetik uláakʼ baʼaloʼob tu lugar in orar yéetel in xokik le Bibliaoʼ?». Wa maʼ t-kanáantikbaeʼ jeʼel k-maas yaabiltik le ayikʼaliloʼob tu lugar Cristooʼ. Maʼ unaj k-tuʼubsik le baʼax tu yaʼalaj Jesusaʼ: «Kanáantabaʼex utiaʼal maʼ a tsʼíiboltkeʼex ayikʼalil» (Luc. 12:15). ¿Baʼax oʼolal tu yaʼalaj?

¹⁶ Jesuseʼ tu yaʼaleʼ «mix máak jeʼel u páajtal u beetkuba palitsil tiʼ kaʼatúul tsʼuuloʼobeʼ. [...] Maʼ tu páajtal a beetkabaʼex palitsil tiʼ Dios yéetel tiʼ le Ayikʼaliloʼoboʼ». Jeʼex k-ilkoʼ maʼ tu páajtal k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Jéeoba wa táan k-bin tu paach le ayikʼaliloʼ. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Yaan u pʼektik juntúuliʼ yéetel yaan u yaabiltik uláakʼoʼ, wa yaan u biskuba yéetel juntúuliʼ yéetel yaan u náachtal tiʼ uláakʼoʼ» (Mat. 6:24). Tumen j-kʼebanoʼoneʼ yaan u seguer k-tsʼáaikba tu contra «u tsʼíibolal k-luʼumkabil wíinklil», ichileʼ táakaʼan le ayikʼaliloʼ (Efe. 2:3).

17. 1) ¿Baʼaxten séeb u táabsaʼal yaʼab máak tumen le ayikʼaliloʼ? 2) ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-bin tu paach le ayikʼaliloʼ?

¹⁷ Yaʼab máakeʼ chéen ku bin tu paach u tsʼíibolaloʼob, le oʼolal ku táabsaʼaloʼob tumen le ayikʼaliloʼ (xok 1 Corintoiloʼob 2:14). Yoʼolal bix u tuukuloʼobeʼ maʼ tu páajtal u yilkoʼob baʼax kʼaas yéetel baʼax uts (Heb. 5:11-14). Chéen minaʼan u cuentail u bin u tsʼíiboltkoʼob u yantaltiʼob yaʼab baʼaloʼob. Tsʼoʼoleʼ kex yaantiʼobeʼ u kʼáatoʼob u maasil (Ecl. 5:10). Chéen baʼaleʼ yaan baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-tuukul xan beyoʼ. Wa k-xokik sáamsamal le Bibliaoʼ maʼ ten u táabsoʼon u tsʼíibolalil le ayikʼaliloʼ (1 Ped. 2:2). Jesuseʼ tuukulnaj tiʼ baʼax uts tu tʼaan Jéeoba, lelaʼ le áant utiaʼal maʼ u lúubul tu kʼab le Kʼaasilbaʼaloʼ (Mat. 4:8-10). Toʼon xaneʼ utiaʼal maʼ k-bin tu paach le ayikʼaliloʼ kʼaʼabéet k-tsʼáaik ichil k-kuxtal le baʼaxoʼob ku kaʼansik Jéeobaoʼ. Wa k-beetkeʼ yaan k-eʼesik maas k-yaabiltmaj Jesús ke le ayikʼaliloʼ.

18. ¿Baʼax tsʼoʼok a chʼaʼtuklik a beetik?

¹⁸ Jesuseʼ u kʼáat kaʼach u kaʼans tiʼ Pedro jach kʼaʼabéet u tsʼáaik u yóol u meyajt Jéeoba, le oʼolal tu kʼáatajtiʼ: «¿Maas wa a yaabiltmen tiʼ le baʼaloʼobaʼ?». U kʼaabaʼ Pedroeʼ u kʼáat u yaʼal tuunich, le modos anchajtiʼoʼ tu yeʼesaj jach jaaj bey junpʼéel chichich tuunicheʼ tumen chúukpaj u yóol (Bax. 4:5-20). Bejlaʼa xaneʼ k-kʼáat k-yaabilt Cristo yéetel k-eʼesik chúukaʼan óolal jeʼex Pedroeʼ. Le bix k-ilik le meyaj, le náaysaj óol yéetel le ayikʼaliloʼ yaan u chíikbesik baʼax k-tsʼaamaj táanil ichil k-kuxtal. Bey túunoʼ yaan k-aʼalik jeʼex Pedroeʼ: «Yuumtsil, techeʼ a wojel in yaabiltmech».