JEHOVA KALUNGA okwa ladipika Ovakriste va lalakanene ombili i kale oshinima sha fimanenena monghalamwenyo. Okukala tu na ombili ohashi eta oidjemo iwa molwaashi ovalongelikalunga vashili ohava hafele ombili inene. Osho ohashi kwafele eongalo lopaKriste li kale lihokwifa kuvamwe ovo va hala okweefa po okuhaudafana.

Pashihopaenenwa, ondudu imwe oyo ya tumbala unene moMadagascar oya mona oukumwe oo hau hafelwa kEendombwedi daJehova. Oya li ye lipopila ya ti: ‘Ngeno onda li nda hala okukala melongelokalunga lonhumba, ngeno ohandi i mwaali lEendombwedi.’ Lwanima, oya ka efa po okulonga oilonga youndudu, noya kala oule weemwedi tai kendabala okweefa po oinima oyo ihe li pamishangwa noya ninga omulongeli waJehova, Kalunga kombili.

Ngaashi omulumenhu oo, ovanhu omayovi omudo keshe ohava mono ombili oyo va hala meongalo lopaKriste. Ashike Ombiibeli oya yelifa kutya ngeenge meongalo omu na ‘efupa lilula neenhamanana’ otali dulu okuteya po oukaume nokweeta oupyakadi. (Jak. 3:14-16) Shihafifa, Ombiibeli natango oye tu pa omayele mawa anghee tu na okuhenuka omaupyakadi oo nokukaleka po ombili. Opo tu dule okuninga ngaho, natu ka kundafaneni eenghalo dimwe odo hadi holoka po shili.

CHRIS okwa ti: “Onda li ndi na oupyakadi nomumwatate oo a li ha longo pamwe naame. Efiku limwe manga twa li hatu tanguna, pufye opa li pe uya ovanhu vavali ndele tava pwilikine eshi hatu tanguna.”

JANET okwa ti: “Omumwameme oo nda li handi longo naye moukalele okwa li a xulifa po elandulafano letu lokuya moukalele. Opo nee okwa kala iha popi vali naame, nokanda li ndi shii kutya omolwashike.”

MICHAEL okwa ti: “Onda li handi popi novanhu vatatu mongodi. Umwe womuvo okwa li twa mana okupopya naye nonda li ndi shii okwa dima ko kongodi yaye. Opo nee, onda li nda lombwela umwe mongodi oinima inai koshoka kombinga yaye, ashike mboli omunhu wotete ka li a dima ko kongodi yaye.”

GARY okwa ti: “Meongalo letu, ovakokolindjila vavali ova li va hovela okukala vehe uditafane. Umwe okwa li a tangunina mukwao, naasho osha li sha shololifa vamwe.”

Otashi dulika u kale u udite kutya omalipumomumwe oo inaa kwata moiti. Ashike eenghalo da tya ngaho otadi di dulu okuyahameka vamwe pamaliudo ile pamhepo. Oto ka kala wa hafa okushiiva kutya ovamwatate novamwameme ovo ova li natango va dula okupongolola po omaupyakadi oo molwaashi aveshe ova wilikwa kOmbiibeli. Mbela oto diladila kutya ova li va longifa omafinamhango Ombiibeli elipi?

 “Inamu litangunina mondjila.” (Gen. 45:24) Josef okwa li a yandja omayele oo kovamwainamati vaye ovo va li tava shuna kuxe. Mbela eendjovo daye kada li tuu diwa? Ngeenge omunhu iha pangele omaliudo aye noha handuka diva, otashi dulika a ningife vamwe navo va handuke. Chris okwa li a mona kutya ounghundi waye owa li ounhwa noka li ha tambula ko noupu omayele oo kwa li ha pewa. Molwaashi okwa li a hala okulundulula oikala yaye, okwa li a pa ombili omumwatate oo a li a tanguna naye nokwa li a ninga eenghendabala opo a kale ta pangele ehandu laye. Omunailonga pamwe naye okwa li a ninga omalunduluko eshi a didilika kutya Chris okwa ninga eenghendabala opo a lunduluke. Paife otava hafele okulongela Jehova pamwe.

“Apa pehe nomapukululo, eemhangela tadi nyonauka.” (Omayel. 15:22) Janet okwa li a mona kutya okwa li e na okutula oshili yeendjovo odo momutima waye. Okwa li a tokola okukonga ‘epukululo’ ile a popye nomumwameme umwe. Pefimbo leenghundafana davo, Janet okwa li a shiva omumwameme opo e uye va popye omaliudo avo. Pehovelo, eenghundafana davo kada li dombili, ashike oinima oya li ya enda nawa eshi va twikila okukundafana oupyakadi wavo monghedi yengungumano. Omumwameme okwa li a popya kutya okwa li a uda ko pambabo oshinima osho sha li nokuli inashi kwatela mo Janet. Okwa li a yandja ombili, nopaife otava longele vali Jehova pamwe ve li moukumwe.

“Onghee hano, ove ngeenge to twala oshali shoye koaltari, ndele oko wa dimbulukila omumwanyoko nokutya, e na sha naave, fiya ko oshali shoye koaltari, u ye manga mu ka paafane ombili nomumwanyoko.” (Mat. 5:23, 24) Otashi dulika to dimbuluka omayele oo Jesus a li a yandja mEudifo lokOmhunda. Michael okwa li e udite a wililwa po eshi a mona kutya ka li e na ko na sha navamwe noka li e na onghenda. Okwa li a tokola okuninga eenghendabala opo a kaleke po ombili. Okwa li a ya nelininipiko komumwatate oo a li a udifa nai ndele te mu pe ombili. Osha li sha eta oidjemo ilipi? Michael okwa ti kutya “Omumwaina wange okwa li a dimina nge po nehalo liwa.” Ova li vali va panga oukaume.

“Lididimikilafaneni, diminafaneni po omanyono, ngeenge mwa ningafana nomukweni.” (Kol. 3:12-14) Omukulunhuongalo omunanghenda okwa li a kwafela ovakokolindjila ovo vavali ve li pule omapulo ngaashi: ‘Mbela otwa li ngoo tu na oufemba woku lininga nai omolwokuhaudafana kwetu? Mbela otu na ngoo shili etomheno lokuhadiminafana po ndele hatu longele Jehova nombili?’ Ova li va tambula ko omayele omukulunhuongalo ndele tave a tula moilonga. Paife ove uditafane eshi tava udifa onghundana iwa pamwe.

 Okutula moilonga omayele Ombiibeli oo e li mOvakolossi 3:12-14, otaku dulu oku ku kwafela ngeenge umwe e ku udifa nai. Ovanhu vahapu ova mona kutya otava dulu okudimina po nokudimbwa ngeenge ova kala ve na elininipiko. Ngeenge owa ninga eenghendabala ndele natango ou wete kutya owa pumbwa okuninga shihapu, mbela ito dulu okutula moilonga efinamhango olo li li muMateus 18:15? Omayele a Jesus oo otaa ulike keenghatu odo omunhu e na okukatuka ngeenge a ningila mukwao enyono la kwa ta moiti. Ashike otashi dulika wa pumbwa okutula moilonga efinamhango olo. Oto dulu okuya komumwatate ile komumwameme nelininipiko ndele tamu kendabala okukundafana oshinima osho nokupongolola po oupyakadi oo.

Oshoshili kutya Ombiibeli oi na omayele taa kwafa. Opo omayele oo a kale ta ti sha owa pumbwa okuulika “oiimati yOmhepo . . . ohole, ehafo, ombili, onheni, oukaume, ouwa, oudiinini, engungumano, elididimiko.” (Gal. 5:22) Ngaashi omaadi oo haa ningifa eshina li kale tali longo nawa, omaukwatya oo opakalunga ohaa ningifa omunhu a kale e na ombili.

Oukwatya ou li oshinima she likalekelwa, oo keshe umwe womufye e na, nakeshe umwe oku na wa yooloka ko ku wavamwe notau dulu okukaleka po oukaume. Omaukwatya a yoolakafana nao otaa dulu okweeta okuhaudafana. Omukulunhuongalo umwe oo e na owino okwa yandja oshihopaenenwa eshi: “Omunhu oo e na eehoni ota dulu okukala inaa manguluka. Eyooloko olo otali dulu okukala lafa inali fimana, ashike otali dulu okweetifa omaupyakadi a kwata moiti.” Mbela owa didilika ngoo kutya ovanhu ovo hava kala ve na omaukwatya a yoolokafana ohava kala ve na omaupyakadi? Natu ka tale kovayapostoli vavali. Mbela Petrus okwa li omunhu a tya ngahelipi? Otashi dulika to diladila kutya okwa li omunhu oo ha popiwa naye noupu noha popi sha yukilila. Ongahelipi shi na sha naJohannes? Otashi dulika tu diladile kutya omunahole noha konakona nawa eendjovo neenghatu daye. Otashi  dulika pe na omadiladilo amwe e na sha novayapostoli ovo vavali. Otava monika ve na omaukwatya a yoolokafana. Ashike ova li hava longele kumwe. (Oil. 8:14; Gal. 2:9) Sha faafana, nokunena Ovakriste ovo ve na omaukwatya a yoolokafana otava dulu okulongela kumwe.

Otashi dulika meongalo leni mu na omumwatate oo eendjovo ile eenghatu daye hadi ku ningile nai. Ndele natango owa didilika kutya Kristus okwa fila omunhu oo nowa pumbwa oku mu ulikila ohole. (Joh. 13:34, 35; Rom. 5:6-8) Ponhele yokuxulifa po oukaume nomunhu a tya ngaho ile u kale to mu henuka, lipula kutya: ‘Mbela omumwatate okwa ninga ngoo oshinima sha puka pamishangwa? Ile pamwe ota kendabala ashike okuteya nge omukumo? Ile pamwe otu na ashike omaukwatya a yoolokafana?’ Natango epulo la fimana ole li kutya: ‘Oukwatya waye ulipi muwa handi dulu okumona mo ouwa?’

Epulo olo laxuuninwa ola fimana unene. Ngeenge omunhu oha popi unene ndele ove owa mwena, diladila kunghee omunhu oo ha hovele eenghundafana daye moukalele. Otashi dulika wa pumbwa oku ka longa pamwe naye moukalele nokumona kutya oshike to lihongo ko kuye. Ngeenge oha ulikile vamwe ohole ndele ove hasho ho ningi, mbela omolwashike ito didilike ehafo olo hali di mokuyandja kovakulunhu, kwaavo tava vele ile keehepele? Kutya nee omu na omaukwatya a yoolokafana, ove nomumwatate otamu dulu okupanga oukaume ndele tamu yandje elitulemo koinima oyo iwa. Okuninga ngaho, otashi dulika itashi ku ningifa mu kale ookaume, ndele otashi dulu oku ku kwafela mu kale mu na ombili naye nosho yo neongalo.

Euodia naSintike otashi dulika va li ve na omaukwatya a yoolokafana. Ashike omuyapostoli Paulus okwe va ladipika a ti: “Va kale va twa omhango imwe mOmwene.” (Fil. 4:2) Mbela naave oto ka ninga ngoo sha faafana u pange ombili navamwe?

Ngaashi omwiidi wa mena moshikunino sheengala, omadiladilo mai otaa dulu okunaipala  ngeenge otwa efa a menene mo omidi. Ngeenge momutima womunhu omwa kala mu na owii, otashi dulu okunyona po omhepo yeongalo. Ngeenge otu hole Jehova novamwatate, ohatu ka ninga ngaashi hatu dulu opo tuha efe omaukwatya etu a piyaaneke ile a nyone po ombili yoshiwana shaye.

Ngeenge hatu pongolola po okuhaudafana ile eyooloko nelalakano lokupanga ombili, otashi dulu oku eta oidjemo iwa. Diladila koshihopaenenwa shOndombwedi imwe: “Onda li ndi udite kutya omumwameme umwe ota ungaunga naame ngaashi ta ungaunga nokaana. Osha li lela hashi udifa nge nai, nosha li sha lulila nge fiyo osheshi nde ke mu nyamukula nai. Molwaashi ‘iha fimaneke nge, naame itandi ke mu fimaneka.’”

Ondombwedi oyo oya li ya hovela okudiladila kombinga yeenghatu dayo vene. Oya ti: “Onda li nda mona ounghundi wange nonda li nda uda nai. Onda li nda mona kutya onda pumbwa okulundulula omadiladilo ange. Konima eshi nda ilikana kuJehova kombinga yoshinima osho, onda li nda landela omumwameme omaano ndele handi mu shangele okakalata opo ndi mu pe ombili omolwoikala yange ii. Otwa li twe lipapatela ndele hatu dimbwa osho twa li twe lininga. Katwa li vali tu na omaupyakadi.”

Ovanhu ova pumbwa shili ombili. Ashike vahapu ngeenge va taalela omashongo, ohava hovele okukatuka monghedi oyo ihe li pandunge. Osho osho shili unene tu kwaavo ihava longele Jehova, ashike ombili noukumwe nau kale tau dana onghandangala mokati koshiwana shaye. Jehova okwa nwefa mo Paulus a shange ta ti: “Aame . . . ohandi mu kumaida, mu kale nokweenda ngaashi sha wapalela eifano leni mwa ifanwa nalo, mu kale mu nelininipiko nombili nonheni nokulididimikilafana mohole, ndele nye mu hale shili okudiinina oukumwe mOmhepo omekwamo lombili lokumanga kumwe.” (Ef. 4:1-3) ‘Ekwamo lombili lokumanga kumwe’ oli na ondilo ihe fi okuyelekwa. Natu li pamekeni, nokukala twa tokola toko okukandula po oupyakadi keshe oo tashi dulika u holoke po mokati ketu.